Yêu cầu đối với việc đào tạo giáo viên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 ở Việt Nam hiện nay

TRƯỜNG VÀ cÁc cHỦ THỂ GIÁO Dục 4.0 545 4. Một số đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo sinh viên ngành sư phạm Thứ nhất, nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên là một yêu cầu cấp thiết đặt ra với các trường sư phạm trong thời đại 4.0. Một thời chúng ta gọi giảng viên là cán bộ giảng dạy, nên yêu cầu, đòi hỏi và chế độ chính sách cũng giống như đối với cán bộ nói chung. Với tư cách là “cán bộ giảng dạy” – người làm công tác giảng dạy, đội ngũ này có những người sau khi bảo vệ luận án tiến sĩ phần nhiều ít hoặc không nghiên cứu bởi bản thân nhà trường cũng không đặt ra quy định về việc hoàn thành nhiệm vụ khoa học, không đặt nghiên cứu thành một nhiệm vụ cứng. Nay, để nâng cao trình độ, nhất định giảng viên phải là một nhà khoa học, phải có sản phẩm khoa học, có công trình công bố trong và ngoài nước. Để đội ngũ giảng viên nâng cao được trình độ, nhà trường cũng tạo điều kiện để giảng viên ra nước ngoài nghiên cứu, trau dồi ngoại ngữ, tăng cường giao lưu, học hỏi thế giới bên ngoài. Thời đại 4.0 đòi hỏi đội ngũ giáo viên bên cạnh năng lực chuyên môn thuộc chuyên ngành chuyên sâu cần phải có năng lực ngoại ngữ để tiếp cận những tri thức khoa học và công nghệ tiên tiến do sự phát triển của công nghệ 4.0 mang lại. Đây là điều cần thiết để giảng viên hội nhập với xu hướng kết nối toàn cầu, hội nhập với giáo dục đại học thế giới. Vì thế, người giảng viên sư phạm cần nâng cao trình độ ngoại ngữ bằng nhiều biện pháp khác nhau. Bên cạnh ngoại ngữ, năng lực công nghệ thông tin cũng cần được chú ý. Giảng viên cần thành thạo công nghệ thông tin, có năng lực quản lí tài nguyên mạng, biết cách khai thác và hướng dẫn sinh viên cách khai thác tài liệu trong kho tài liệu vô tận của nhân loại. Để có được năng lực này, nhà trường nên có chính sách bồi dưỡng năng lực tin học cho đội ngũ giảng viên đặc biệt yêu cầu cao với đội ngũ giảng viên trẻ. Ngoài sự am tường về công nghệ thông tin, người thầy phải rèn luyện năng lực giao tiếp, thông qua các hệ thống trực tuyến và tổ chức quá trình giao tiếp này sao cho thu hút, kết nối được với nhiều sinh viên. Việc bồi dưỡng năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho giảng viên sư phạm nên sử dụng các hình thức đào tạo tiên tiến 4.0 như Mô hình E-learning (đây là mô hình hệ thống quản lý qua mạng); mô hình B-learning (mô hình dạy học kết hợp hình thức học tập trên lớp với hình thức học hợp tác qua mạng máy tính và tự học); mô hình ứng dụng kỹ thuật hội thảo truyền hình (là dịch vụ cho phép nhiều người hội thảo từ xa, với sự xuất hiện của hình ảnh và âm thanh từ một người đến những người còn lại) để giảng viên sư phạm vừa nâng cao trình độ chuyên môn, vừa tiếp cận các mô hình dạy học mới. Việc giảng viên sư phạm tiếp cận được với các mô hình dạy học mới sẽ nâng cao kiến thức nghiệp vụ, làm phong phú hơn các hình thức dạy học của bản thân và hiệu quả việc rèn kỹ năng nghề cho sinh viên. Như vậy, vai trò của người thầy truyền thống đang bị thách thức, đó là xu hướng chung, nhưng sự truyền cảm hứng từ người thầy thông qua con đường giáo dục thì không một tiến bộ nào xóa bỏ được. Kỷ yếu Hội tHảo quốc tế CáC vấn đề mới trong khoa họC giáo dụC: tiếp Cận liên ngành và xuyên ngành546 Thứ hai, xây dựng chuẩn đầu ra phù hợp với yêu cầu mới. Vấn đề xây dựng chuẩn đầu ra cho hoạt động đào tạo giáo viên ở các trường đại học và cao đẳng đã được Bộ Giáo dục Đào tạo yêu cầu công bố từ năm 2010. Tuy nhiên, cho đến nay, việc làm đó cũng chưa được thực hiện nghiêm túc. Chuẩn đầu ra còn chung chung giữa các ngành đào tạo, chưa thể hiện rõ được đặc thù của từng ngành và đặc biệt chưa thể hiện được quyết tâm đổi mới trong đào tạo đáp ứng yêu cầu của thời đại 4.0 nói chung và công cuộc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục nói riêng. Hiện nay, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đang quyết tâm xây dựng chuẩn đầu ra cho từng chương trình đào tạo, nó như một công bố có trách nhiệm tới toàn xã hội về sản phẩm đầu ra của nhà trường, đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của xã hội về đội ngũ nhà giáo trong bối cảnh hiện nay. Ở đó có chuẩn cụ thể về phẩm chất, năng lực. Trong bộ chuẩn này thể hiện rất rõ những năng lực cần có của nhà giáo trong kỷ nguyên chuyển đổi số. Thứ ba, đổi mới chương trình đào tạo. Trong điều kiện giao lưu, hội nhập, đặc biệt với sự hỗ trợ của công nghệ 4.0, chúng ta cần tham khảo chương trình đào tạo các nước tiên tiến để tổ chức lại chương trình, hệ thống các bộ môn, hệ thống các môn học và chuyên đề. Chương trình đào tạo phải cập nhật, liên thông, gắn với đào tạo quốc tế và khu vực. Đồng thời với chương trình, nhà trường cần tăng cường hội nhập quốc tế, hợp tác với các cơ sở đào tạo sư phạm hàng đầu trên thế giới và trong khu vực. Xây dựng chương trình phải đảm bảo mối quan hệ và tỉ lệ hợp lí giữa khoa học chuyên ngành, khoa học giáo dục và thực tiễn phổ thông trong nội dung đào tạo. Chú trọng yêu cầu phát triển năng lực nghề, giảm bớt tri thức hàn lâm. Vì thế, tăng thời lượng đào tạo NVSP là điều thực sự cần thiết, đặc biệt là thời lượng thực hành tại trường phổ thông. Cần nâng cao tỉ trọng khối kiến thức sư phạm trong tổng số tín chỉ lên mức trung bình của các nước tiên tiến trên thế giới (khoảng 30%), trong đó thực tập sư phạm chiếm khoảng 10% [6]. Thứ tư, đổi mới phương pháp giảng dạy, phương pháp kiểm tra đánh giá. Trong xu thế mới, sứ mệnh và vị thế của người thầy đã có nhiều đổi thay. Người thầy không còn đóng vai trò trung tâm mà vị trí ấy đã được chuyển sang người học. Người thầy giờ đây đảm nhận sứ mệnh lớn lao hơn rất nhiều, đó là sứ mệnh của một người điều hướng trong quá trình tiếp nhận tri thức. Quá trình dạy học phải lấy người học làm trung tâm, giảng viên cần kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp dạy học từ truyền thống đến hiện đại để hình thành được phẩm chất phát triển được năng lực của sinh viên. Kết quả kiểm tra, đánh giá cũng phải đặt trong cả quá trình học tập và làm việc của người học, không dán nhãn, không định kiến, phải thực sự khách quan, công bằng. Phần 4. MÔI TRƯỜNG VÀ cÁc cHỦ THỂ GIÁO Dục 4.0 547 Thứ năm, nâng cao cơ sở vật chất đặc biệt là các thiết bị dạy học hiện đại. Cơ sở vật chất là yếu tố giữ vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả đào tạo của nhà trường sư phạm. Phòng học, trang thiết bị dạy học, thư viện cần đầu tư nhiều hơn. Đặc biệt đầu tư cho công nghệ giáo dục tiên tiến, áp dụng đào tạo online, kết nối mạng để bồi dưỡng năng lực nghề sư phạm cho sinh viên, giáo viên, giáo sinh tập sự trong hệ thống nối mạng thống nhất trong toàn quốc và trên toàn cầu. 4. Kết luận Thời đại 4.0 đã đặt ra cho nền giáo dục Việt Nam những yêu cầu mới, thách thức mới trên mọi phương diện. Điểm cuối cùng của thách thức ấy chính là sản phẩm đầu ra của quá trình đào tạo: nguồn nhân lực đáp ứng được yêu cầu của thời đại – năng động, sáng tạo, chủ động thích ứng và thích ứng tốt trước những biến đổi không ngừng của xã hội, trước những yêu cầu của công việc. Để đi đến được điểm cuối ấy, chúng ta phải bắt đầu từ điểm đầu tiên đó là quá trình đào tạo giáo viên của các trường sư phạm. Sinh viên sư phạm phải có những năng lực và phẩm chất của một nhà giáo thời đại 4.0 như: năng lực tự học và hướng dẫn học sinh tự học; năng lực hợp tác, làm việc nhóm; năng lực dạy học phân hóa; năng lực công nghệ thông tin; năng lực ngoại ngữ Tuy nhiên, điểm khởi đầu này đang có không ít vấn đề cần điều chỉnh như: chất lượng đội ngũ, chương trình đào tạo, phương pháp dạy học, cơ sở vật chất Vì thế, trong thời gian tới, các trường đào tạo sinh viên sư phạm cần quyết tâm đổi mới, nâng cao hiệu quả đào tạo, bám sát yêu cầu của thời đại để cho ra đời những sản phẩm thực sự chất lượng. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Theo Anh Tú (GĐ&TĐ, 03/04/2018), Chuẩn hóa năng lực cho giảng viên các trường sư phạm, nguồn: 2. Nguyễn Cúc (27/8/2017), Tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đối với cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam và gợi ý chính sách cho Việt Nam, Nguồn: Báo điện tử baomoi.com. 4. Gieslle O. Martin – Kniep (2016), Tám đổi mới để trở thành người giáo viên giỏi, Lê Văn Canh dịch, NXB Giáo dục Việt Nam. 5. Tiêu Thị Mỹ Hồng (6/2018), “Từ yêu cầu của cách mạng 4.0 đến sự cần thiết của giáo dục STEM ở Việt Nam hiện nay”, Tạp chí Giáo dục và xã hội, tr 67-71. 6. Tiêu Thị Mỹ Hồng (12/2018), “Đổi mới đào tạo nghiệp vụ sư phạm theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp cho sinh viên ngành giáo dục công dân trong các trường đại học sư phạm», Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia Đổi Kỷ yếu Hội tHảo quốc tế CáC vấn đề mới trong khoa họC giáo dụC: tiếp Cận liên ngành và xuyên ngành548 mới và đào tạo giáo viên giáo dục công dân đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội. 7. Đinh Xuân Khoa, Thái Văn Thành, Nguyễn Ngọc Hiền, “Phát triển chương trình đào tạo và mô hình đào tạo giáo viên trong bối cảnh hội nhập quốc tế”, Tạp chí Khoa học Giáo dục, Số 1, tháng 1, 2018. 8. Nguyễn Hải Thập, Nguyễn Ngọc Ánh (8/05/2019), Một số giải pháp nâng cao năng lực giảng viên các trường sư phạm, nguồn: Pages/lich-su-truyen-thong-bo-giao-duc.aspx?ItemID=5986. REQUIREMENTS FOR TRAINING TEACHERS DURING INDUSTRIAL REVOLUTION 4.0 IN VIETNAM Abstract: Industrial Revolution 4.0 has caused profound influence on all aspects and fields of life in every nation including education. Significantchanges in education have been affected by Industrial Revolution 4.0; thus, universities of education need to change with new requirements for training teachers, innovate objectives, models, contents, methods so as that graduates are capable of meeting the needs of the new society and updated education, competence-oriented teaching and learning, instead of content-oriented teaching and learning. It is because teachers themselves are those who play key roles in training human resources for the whole country to work during Industrial Revolution 4.0. Without teachers equipped with sufficient personality and capabilities to take advantage of opportunities and challenges of the revolution, there wouldn’t be high-quality human resources. Keywords: Industrial Revolution 4.0, teachers, human resources.