Xây dựng và phát triển văn hóa nhà trường

XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG  TS. Trần Thị Tuyết MaiMỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀKiến thức: Hiểu được khái niệm văn hoá, văn hoá công sở và văn hoá nhà trường; các đặc trưng của văn hoá nhà trường; các biện pháp quản lý, lãnh đạo để xây dựng, phát triển văn hoá nhà trường hiện nayKĩ năng: Có kỹ năng thực hiện các bước với các biện pháp cụ thể để xây dựng văn hoá nhà trường.Thái độ: Tự tin và quyết tâm rèn luyện và xây dựng văn hoá của nhà trường.NỘI DUNG1. KHÁI NIỆM CHUNG2. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG3. VAI TRÒ LÃNH ĐẠO QUẢN LÝ TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG4. TỔ CHỨC XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG 1. KHÁI NIỆM CHUNGVăn hóa là khái niệm đa nghĩa, với rất nhiều cách hiểu khác nhau, liên quan đến mọi mặt đời sống vật chất và tinh thần của con người.Văn hoá gắn liền với giáo dục, đào tạo con người, một tập thể người để họ có được những phẩm chất tốt đẹp cần thiết cho toàn thể cộng đồng.Theo UNESCO: Văn hóa (theo nghĩa rộng) là một phức thể, tổng thể các đặc trưng diện mạo về tinh thần, vật chất, tri thức, tình cảm khắc họa lên bản sắc của một cộng đồng gia đình, xóm làng, xã hộiVĂN HÓAVăn hóa (theo nghĩa hẹp) là một tổng thể những hệ thống biểu trưng (kí hiệu) chi phối cách ứng xử và sự giao tiếp trong một cộng đồng khiến cộng đồng ấy có đặc thù riêng Văn hóa bao gồm hệ thống những giá trị để đánh giá một sự việc, một hiện tượng (đẹp hay xấu, đúng hay sai, tích cực hay tiêu cực) của cộng đồng ấy.Văn hóa bao gồm cả hai khía cạnh: khía cạnh phi vật chất của xã hội như ngôn ngữ, tư tưởng, giá trị; khía cạnh vật chất như nhà cửa, quần áo, phương tiện VĂN HÓA CÔNG SỞVăn hoá công sở là một loạt hành vi và quy ước mà con người dựa vào đó để điều khiển các mối quan hệ tương tác của mình với những người khác trong công sở.Văn hóa công sở hình thành nên đặc tính riêng của tổ chức, nó phát triển và tạo nên một mối quan hệ khăng khít trong số cán bộ công sở, nó kết nối họ với nhau bằng một sự liên kết và cải thiện mối quan hệ làm việc trong công sở. Qui chế văn hóa công sở tại các cơ quan hành chính nhà nước (ban hành kèm theo quyết định số 129/2007/QĐ-TTg ngày 2 tháng 8 năm 2007 của thủ tướng chính phủ)+ Nguyên tắc thực hiện văn hóa công sở;+ Mục đích thực hiện văn hóa công sở;+ Các hành vi bị cấm;+ Trang phục, lễ phục, giao tiếp ứng xử;+ Bài trí công sở Khái niệm văn hoá tổ chứcVăn hoá tổ chức là một tập hợp các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin và hành vi ứng xử của một tổ chức tạo nên sự khác biệt của các thành viên của tổ chức này với các thành viên của tổ chức khác (Greert Hofstede, Cultures & Organisations, 1991).Văn hóa tổ chức là tập hợp các giá trị cơ bản, chuẩn mực đạo đức, phương tiện và các mẫu hành vi qui định cách thức những người trong một tổ chức tương tác với nhau và đầu tư năng lực vào công việc của mình và vào tổ chức hay cơ quan nói chung (Nhóm First Origanizational Cultural Unified Search).VĂN HÓA TỔ CHỨCVăn hoá tổ chức là toàn bộ các giá trị, niềm tin, truyền thống và thói quen có khả năng quy định hành vi của mỗi thành viên trong tổ chức, mang lại cho tổ chức một bản sắc riêng, ngày càng phong phú thêm và có thể thay đổi theo thời gian. (Michel Amiel, Prancis Bonnet, Joseph Jacobs – 1993).TỔ CHỨCKẾT TINH (VĂN HÓA)CÁC TRIẾT LÝ VÀ CÁC GIÁ TRỊQUAN HỆ VỚI:- CÔNG VIỆC- BẢN THÂN- NGƯỜI KHÁCCÁC QUY ĐỊNHVÀ CHÍNH SÁCHTRANG TRÍBÀI TRÍTRANG PHỤCLO GOKHẨU HIỆUTRẢI NGHIỆM, TƯƠNG TÁCHÌNH THÀNH THÓI QUENXUẤT HIỆN CÁC NHU CẦUHÀNH VI TỰ GIÁCPHONG CÁCH – VĂN HÓA TỔ CHỨCVĂN HÓA NHÀ TRƯỜNGMỗi nhà trường là một tổ chức hành chính – sư phạm. Đó là một thế giới thu nhỏ với những cơ cấu, chuẩn mực, quy tắc hoạt động, những giá trị, điểm mạnh và điểm yếu riêng do những con người cụ thể thuộc mọi thế hệ trong quá trình hình thành và phát triển nhà trường tạo lập nên. Văn hoá nhà trường là văn hoá của một tổ chức hành chính – sư phạm. Văn hoá nhà trường là hệ thống niềm tin, giá trị, chuẩn mực, thói quen và truyền thống hình thành trong quá trình phát triển của nhà trường, được các thành viên trong nhà trường thừa nhận, làm theo và được thể hiện trong các hình thái vật chất và tinh thần, từ đó tạo nên bản sắc riêng cho mỗi tổ chức sư phạm.VĂN HOÁ NHÀ TRƯỜNGVăn hóa nhà trường là: Tập hợp các giá trị cơ bản, chuẩn mực đạo đức, phương tiện và các mẫu hành vi qui định cách thức mà cán bộ giáo viên, nhân viên và học sinh trong nhà trường tương tác với nhau và đầu tư năng lực vào công việc của mình và vào việc thực hiện nhiệm vụ của nhà trường nói chung.Văn hóa nhà trường được biểu hiện thông qua nhận thức, hành vi và thái độ của các thành viên trong nhà trường đối với học sinh, đồng nghiệp, các bên liên quan (cấp trên, chính quyền địa phương, cha mẹ HS, các trường bạn) và các vấn đề liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của nhà trường như quan niệm về chất lượng giáo dục, quan niệm về hợp tác và cạnh tranh trong giáo dục... Văn hóa nhà trường còn thể hiện ở sự ứng xử với môi trường tự nhiên, xã hội.VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNGKhi bước vào một nhà trường, người ta cảm nhận được bầu không khí đặc trưng của nhà trường qua hàng loạt các dấu hiệu, biểu hiện dễ thấy hoặc ngầm định khó thấy.Mỗi nhà trường đều tự mình biểu lộ ra bên ngoài một hình ảnh tốt đẹp hoặc tầm thường nào đó. Hình ảnh này được tạo nên bởi người dạy, người học, người quản lý nhà trường, được chuyển tải và phản ánh bởi đồng nghiệp trong địa phương và phụ huynh cũng như cộng đồng xã hội xung quanh, bởi cơ quan quản lý và người sử dụng sản phẩm giáo dục.*CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNGMÔI TRƯỜNG SPCẢNH QUANSƯ PHẠMCÁC MỐI QUAN HỆcơ sở vật chấtcách sắp xếp, bố trí , trang trí phòng học, phòng chức năng, sân chơi, bãi tậpMôi trường tự nhiênMôi trường xã hộiCon người – con ngườiCon người – công việcCon người – môi trườngCon người – chính mìnhCÁC YẾU TỐ CẦU THÀNH VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNGTheo Edgar Henry Schein (sinh 1928, giáo sư người Mỹ), văn hóa tổ chức bao gồm nhiều lớp tương ứng với nhiều thành phần của một thể thống nhất:Lớp bề mặt: những quá trình và cấu trúc hữu hình (cách ăn mặc, bảng hiệu, khẩu hiệu, lễ hội, tập quán, thói quen)Lớp tiếp theo: hệ thống giá trị được tuyên bố (các chiến lược, mục tiêu, triết lý, giá trị cốt lõi, các bộ quy tắc ứng xử thành văn, các cam kết, quy định...)Lớp sâu nhất: những quan niệm chung (những niềm tin, nhận thức, suy nghĩ và tình cảm có tính vô thức, mặc nhiên và ngầm định). Văn hoá nhà trường: Mô hình tảng băngPhần nổiPhần chìmTầm nhìn, chính sách, mục đích, mục tiêuKhung cảnh, cách bài trí lớp họcLogo, khẩu hiệu, bảng hiệu, biểu tượngĐồng phục, các nghi thức, nghi lễCác hoạt động văn hoá, học tập của trườngNhu cầu, cảm xúc, mong muốn cá nhânQuyền lực và cách thức ảnh hưởngThương hiệuCác giá trịCác ngầm địnhCÁC KIỂU VĂN HÓA TỔ CHỨC/VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNGHƯỚNG NỘIHƯỚNG NGOẠIHỖ TRỢLINH ĐỘNGĐỔI MỚIHƯỚNG VỀ MỤC TIÊUQUI TẮCKIỂM SOÁTNhà trường trong bối cảnh xã hội hiện đạiQuốc tế hoá, toàn cầu hoá Hội nhập và cạnh tranhCông nghệ, cơ sở vật chất đóng vai trò quan trọngCon người đóng vai trò quyết định (năng lực lãnh đạo, quản lý và trình độ đội ngũ cán bộ, giảng viên)Nhà trường phải vun trồng, phát triển văn hoá tích cực để tạo ra sức mạnh cạnh tranh2. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNGVHNT3. VAI TRÒ LÃNH ĐẠO QUẢN LÝ TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNGVai trò của hiệu trưởng đối với văn hóa nhà trường Hiệu trưởng có vai trò quyết định/chi phối sự phát triển văn hóa nhà trườngQuan điểm, tư tưởng của hiệu trưởng về giáo dục, về chất lượng giáo dục ảnh hưởng trực tiếp đến văn hóa nhà trường;Hiệu trưởng có vai trò quyết định trong việc hình thành các chuẩn mực, niềm tin;Sự quan tâm, chú ý của Hiệu trưởng đến cái gìsẽ ảnh hưởng chi phối văn hóa nhà trường Hiệu trưởng xác định, tạo lập hệ thống giá trị cốt lõi của trường;Phong cách lãnh đạo, thái độ, cử chỉ, hành vi của hiệu trưởng đối với nhân viên dưới quyền có ảnh hưởng đến văn hóa nhà trường.Cách ảnh hưởng của hiệu trưởng, CBQLGương mẫu, là tấm gương cho cán bộ giáo viên và học sinh;Thể hiện thái độ, suy nghĩ của về cảnh quan, cách bài trí, trang phục, các chuẩn mực, giá trị, niềm tinQuan tâm đến nhu cầu của CB,GV,HS;Khả năng biết lắng nghe, tăng cường đối thoại;Phản ứng linh hoạt và nhân văn đối với những biến động;Đánh giá công tâm, khách quan, đúng người, đúng việc;Phong cách lãnh đạo, thái độ, cử chỉ, hành vi đối với nhân viên dưới quyền Các biện pháp nuôi dưỡng, vun trồng, phát triển văn hoá tích cực, lành mạnh Nuôi dưỡngVun trồngPhát triển4. TỔ CHỨC XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNGĐịnh hình những giá trị cốt lõi để xây dựng và phát triển văn hoá nhà trườngGiá trị là điều mà nhà trường cam kết thực hiện cho các bên có liên quan, các nguyên tắc chỉ đạo hành vi của các thành viên trong nhà trường. Giá trị chính là một vài các nguyên tắc và niềm tin cơ bản và lâu dài, để định hướng làm việc, hành vi, các quan hệ và ra quyết định. Đó là cái mà nhà trường cố gắng theo đuổi, thậm chí ngay cả khi môi trường bên ngoài thay đổi.Giá trị hướng dẫn các thành viên của nhà trường thực hiện công việc của họ.Giá trị cốt lõi của một nhà trường là cơ sở của văn hóa nhà trường, nó tạo ra bản sắc riêng của nhà trường.Giá trị tr­ường học th­ường bao gồm:Hệ giá trị trong công việcHệ giá trị trong các mối quan hệ nội bộHệ giá trị trong việc quản lý môi trường tác động vào nhà trườngHệ giá trị trong ứng xử với bản thân.Được thể hiện qua:Thái độ của cán bộ, GV, HSCác tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệpCác chính sách tạo cơ hội công bằngChất lượng dịch vụ.Cách xác định những giá trị cốt lõi Câu hỏi cần trả lời khi xác định những giá trị cốt lõi của nhà trường:Những niềm tin cơ bản mà chúng ta chia sẻ trong nhà trường là gì?Hành vi, thái độ của các thành viên trong nhà trường sẽ được dựa trên các nguyên tắc nào?Các tiêu chuẩn đạo đức căn bản của nhà trường là gì?Tiêu chuẩn chất lượng giáo dục như thế nào?Vấn đề công bằng và cơ hội tiếp cận?Những chương trình/hành động củng cố các giá trị này là gì?VÍ DỤGiá trị cốt lõi của một số trường ở nước ngoàiGiá trị cốt lõi của một số trường ở Việt NamQui trình thực hiện đổi mới văn hóa nhà trườngQui trình 3 bước của nhóm nghiên cứu FOCUS:Bước 1: Chuẩn bị Bước 2: Phân tích văn hóa hiện tại và xác định văn hóa mong muốn Bước 3: Thực hiện đổi mới văn hóa nhà trường