Xây dựng và phân tích chính sách công

XÂY DỰNG & PHÂN TÍCH CHÍNH SÁCH CÔNGTIẾN SỸ BÙI QUANG XUÂNHV CHÍNH TRỊ QUỐC GIAMAIL; buiquangxuandn@gmail.com Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị , Một bộ máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế Thực hiện các chức năng quản lý đặc biệt nhằm duy trì trật tự xã hội,Thực hiện mục đích bảo vệ địa vị của giai cấp thống trị KHÁI NIỆM NHÀ NƯỚC3Phương pháp học tậpPhải có cả kiến thức (khả năng xác định, giải thích, đánh giá - defining, interpreting, explaining and evaluating) lẫn kỹ năng thực hành (diễn đạt, tính toán, ước lượng - communicating, calculating, estimating and computing)sử dụng vốn sống, kinh nghiệm của mình trong phân tích chính sách công tại cơ quan đang làm việc (experiences from doing policy analysis and other applied research projects for agencies at the local, state, national and international levels, xv)CÁC THUẬT NGỮ LIÊN QUAN ĐẾN CHÍNH SÁCH CÔNGChính sách – PolicyChính sách công – Public policyKhoa học chính sách – Policy SciencesPhân tích chính sách – Policy AnalysisQuy trình chính sách – Policy ProcessChu trình chính sách – Policy cycleCÁC THUẬT NGỮ LIÊN QUAN ĐẾN CHÍNH SÁCH CÔNGVấn đề chính sách – Policy problemNhóm lợi ích – Interest GroupVận động hành lang - LobbyingHoạch định chính sách – Policy making, policy decisionThực thi chính sách – Policy ImplementingCông cụ chính sách – Policy instrumentCÁC THUẬT NGỮ LIÊN QUAN ĐẾN CHÍNH SÁCH CÔNGQuốc sáchQuyết sáchSách lược(Sinh viên hãy tìm hiểu nghĩa của các từ này bằng các từ điển tiếng việt)78CHƯƠNG 1. NHẬN THỨC CƠ BẢN VỀ CHÍNH SÁCH1. Khái niệm về chính sách1.1 Sự tồn tại của chính sách trong thực tế1.2 Quan niệm về chính sách1.3 Khái niệm về chính sách1.4 Cấu trúc của chính sáchKHÁI NIỆM CHÍNH SÁCHChính sách là những hành vi ứng xử của chủ thể với các hiện tượng tồn tại trong quá trình vận động phát triển nhằm đạt mục tiêu nhất địnhKHÁI NIỆM CHÍNH SÁCHChính sách công là những quy định thống nhất về cách ứng xử của nhà nước với các vấn đề phát sinh trong đời sống được thể hiện bằng nhiều hình thức khác nhau nhằm thúc đẩy xã hội phát triển theo định hướng 12CHÍNH SÁCHCHÍNH SÁCH CÔNGCHÍNH SÁCH “TƯ”CÁC DẤU HIỆU CỦA CHÍNH SÁCH CÔNGBao gồm nhiều quyết định có liên quan với nhau, là một chuỗi các hoạt động (hoặc quyết định không hành động) có tính định hướngLà hoạt động thực tiễn, đi vào cuộc sống, không phải là “chủ trương”, “đường lối” mang tính mong đợi Các hoạt động đó cùng hướng vào việc giải quyết một vấn đề chính sách (không phải là tất cả các vấn đề một cách toàn diện)CHÍNH SÁCHCÁC DẤU HIỆU CỦA CHÍNH SÁCH CÔNGLuôn có một hoặc nhiều mục tiêu xác địnhĐược các chủ thể theo đuổi thực hiện trong một thời gian tương đối dài và không có hạn định cụ thểPhần lớn quy định có tính quy phạm (bắt buộc) nhưng cũng có thể mang tính định hướng cho hành viCHÍNH SÁCHCÁC DẤU HIỆU CỦA CHÍNH SÁCH CÔNGVấn đề chính sách là vấn đề chung của xã hội, vì lợi ích chungDo nhà nước ban hành (chủ thể ban hành) . Việc ban hành thuộc trách nhiệm của nhà nướcCÔNGCÁC DẤU HIỆU CỦA CHÍNH SÁCH CÔNGNhà nước là chủ thể thực hiện chính, đóng vai trò tổ chức thực hiện và vận động, huy động, khuyến khích các chủ thể khác trong xã hội cùng thực hiệnCÔNGCÁC DẤU HIỆU CỦA CHÍNH SÁCH CÔNGNhà nước có thể dùng quyền lực nhà nước để cưỡng bức thực hiện chính sách côngHình thức chủ yếu của chính sách công là văn bản quy phạm pháp luật CÔNG181.4 CẤU TRÚC CỦA CHÍNH SÁCHMỤC TIÊUBIỆN PHÁP+MỤC TIÊU CỦA CHÍNH SÁCH Thể hiện những giá trị mà chủ thể ban hành chính sách hướng tới.Đó là các mục tiêu có tính định tính.Mục tiêu là yếu tố quyết định BIỆN PHÁP CỦA CHÍNH SÁCH Thể hiện cách giải quyết vấn đề của chủ thể ban hành chính sách.Là các giải pháp để thực hiện mục tiêu. BIỆN PHÁP CỦA CHÍNH SÁCH Các biện pháp này có tính chất như các cơ chế, quy phạm xử sự chung chứ không phải là các quyết định cá biệt, ngẫu nhiênBIỆN PHÁP CỦA CHÍNH SÁCH Có nhiều loại biện pháp: Trực tiếp, gián tiếp, chính, phụ (bổ trợ), kinh tế, giáo dục, hành chính VAI TRÒ CỦA CHÍNH SÁCHĐỊNH HƯỚNGKHUYẾN KHÍCHKIỀM CHẾ, HẠN CHẾ CÁC MẶT TIÊU CỰC TRONG ĐỜI SỐNG KINH TẾ – Xà HỘI TẠO LẬP CÁC CÂN ĐỐI TRONG PHÁT TRIỂN KIỂM SOÁT VÀ PHÂN PHỐI NGUỒN LỰCTẠO LẬP MÔI TRƯỜNG THÍCH HỢP CHO CÁC HOẠT ĐỘNG KINH TẾ – Xà HỘI DẪN DẮT, HỖ TRỢPHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG ĐIỀU CHỈNHĐIỀU TIẾTVAI TRÒ ĐỊNH HƯỚNGNhà nước làm nhiệm vụ định hướng phát triển cho xã hội, khuyến khích các lực lượng, các thành phần kinh tế cùng với nhà nước sử dụng , phân bổ các nguồn lực vào các hướng phát triển hợp lýVAI TRÒ ĐỊNH HƯỚNGĐịnh hướng thông qua 2 thành phần của cấu trúc chính sách:Mục tiêu chính sáchCác biện pháp chính sách Sự tham gia, ủng hộ của công dân, tổ chức ngoài nhà nước là rất quan trọng đối với các chính sách loại nàyVAI TRÒ ĐỊNH HƯỚNGThí dụ:Chính sách dân số (ngày 10-10-2002 ds Việt Nam: 80 triệu người, 2010: 88-89 triệu người)Chính sách phát triển nền kinh tế nhiều thành phần Chính sách khuyến khích phát triển kinh tế tập thể Chính sách khuyến khích phát triển trang trạiChính sách xã hội hoá giáo dục, y tếVAI TRÒ KHUYẾN KHÍCHNhà nước chủ động dùng nguồn lực của quốc gia để khuyến khích, tạo lực đẩy cho việc phát triển theo hướng mà nhà nước cho là đúngVAI TRÒ KHUYẾN KHÍCHTHÍ DỤ:Chính sách giải quyết việc làm Chính sách đào tạo, sử dụng và đãi ngộ trí thức, trọng dụng và tôn vinh nhân tài Chính sách đầu tư nhà nước Chính sách cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước Chính sách đền ơn đáp nghĩa Chính sách các dân tộc bình đẳng Chính sách vì sự tiến bộ của phụ nữChính sách hậu phương quân đội Chính sách chống độc quyền trong kinh doanhChính sách bảo hộ hàng sản xuất trong nướcChính sách chống gian lận thương mạiChính sách hạn chế kinh doanh các ngành nghề “nhạy cảm” với tệ nạn xã hộiVAI TRÒ KIỀM CHẾ, HẠN CHẾ CÁC MẶT TIÊU CỰC TRONG ĐỜI SỐNG KINH TẾ – Xà HỘIChính sách khuyến khích đầu tư ở các vùng sâu, vùng xa, vùng dântộc ít ngườiCác chính sách nhằm cân đối giữa xuất khẩu và nhập khẩu (cân bằng cán cân thanh toán)Các chính sách điều chỉnh tốc độ tăng dân số để cân đối với tốc độ tăng trưởng kinh tếVAI TRÒ TẠO LẬP CÁC CÂN ĐỐI TRONG PHÁT TRIỂNVAI TRÒ KIỂM SOÁT VÀ PHÂN PHỐI NGUỒN LỰCNGUỒN TÀI NGUYÊN:Thí dụ: chính sách của nhà nước về kiểm soát khai thác nước ngầmNGUỒN TÀI CHÍNH (ngân sách quốc gia)Chính sách phân cấp chi thu ngân sách nhà nướcChính sách xoá đói giảm nghèo (p.211) – Chương trình 135VAI TRÒ KIỂM SOÁT VÀ PHÂN PHỐI NGUỒN LỰCNGUỒN NHÂN LỰC:Chính sách hỗ trợ đặc biệt những học sinh có năng khiếu, hoàn cảnh sống khó khăn được theo học ở các bậc học cao Chính sách khuyến khích cán bộ khoa học – kỹ thuật đến công tác tại các vùng sâu, vùng xa VAI TRÒ TẠO LẬP MÔI TRƯỜNG THÍCH HỢP CHO CÁC HOẠT ĐỘNG KINH TẾ – Xà HỘICác chính sách nhằm phát triển nền kinh tế nhiều thành phần: các thành phần kinh tế cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnhCác chính sách nhằm cải thiện môi trường kinh tế và pháp lý để thu hút mạnh vốn đầu tư nước ngoài VAI TRÒ ĐIỀU CHỈNHNhà nước dùng quyền lực nhà nước để răn đe, ngăn chặn, cưỡng chế, phòng ngừa các hiện tượng có thể ảnh hưởng xấu đến lợi ích côngDuy trì trật tự an toàn xã hội, an ninh quốc gia Thí dụ: Chính sách phòng chống tệ nạn xã hội nhất là nạn ma tuý và tai nạn giao thông VAI TRÒ ĐIỀU CHỈNHBảo đảm quyền và nghĩa vụ của công dânThí dụ: Chính sách nghĩa vụ quân sự, chính sách thuếChính sách bảo hộ sở hữu trí tuệ VAI TRÒ ĐIỀU CHỈNHDuy trì sự công bằng về quyền lợi giữa các công dân và nhóm công dân, giữa các thành phần kinh tếThí dụ chính sách bảo hiểm xã hội, chính sách bảo hộ hàng sản xuất trong nướcVAI TRÒ ĐIỀU CHỈNHBảo vệ sự phát triển bền vững của cộng đồngThí dụ: Chính sách về bảo vệ và cải thiện môi trường VAI TRÒ ĐIỀU TIẾTCòn gọi là chính sách phân phối lại (lấy của người giàu trao cho người nghèo) nhằm điều tiết sự mất cân bằng, phân hoá giàu nghèo, bất công của xã hội Thí dụ:Chính sách thuế thu nhập Chính sách trợ giá nông sản Chính sách tiền tệ, tỷ giáhối đoái (p.104), lãi suất ngân hàngChính sách viện phí, Chính sách trợ giúp cho người nghèo được khám chữa bệnh Tính tổng quátTính toàn diệnThời gian tương đối dài 10 – 20 nămCác chính sách được đề ra để thực hiện chiến lượcCHIẾN LƯỢCĐại hội đảng lần thứ XI quyết định chiến lược tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và phát triển nhanh, bền vững; Phát huy sức mạnh toàn dân tộc, xây dựng nước ta trở thành nước công nghiệp theo định hướng xã hội chủ nghĩa.CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN KINH TẾ - Xà HỘI 2011 - 2020Có mục tiêu cụ thể, thể hiện thành các chỉ tiêu định lượngGiải pháp cụ thểCó thời hạn: dài hạn (5 năm), trung hạn (trên một năm đến dưới 5 năm) và ngắn hạn (1 năm trở xuống)Có tiến độ thực hiện cụ thểCó phân công tổ chức, đơn vị thực hiện cụ thểKẾ HOẠCHCó các cân đối nguồn lực cụ thể, lượng hoáCó thể mang tính pháp lệnh, thí dụ kế hoạch (dự toán) ngân sách nhà nước hàng năm.Quy hoạch, chương trình mục tiêu cũng là biến thể của kế hoạchChính sách mới được đề ra để góp phần thực hiện kế hoạchKẾ HOẠCHGỒM CÁC LOẠI QUYẾT ĐỊNH:Quyết định chính sáchQuyết định quy phạmQuyết định hành chính cá biệtGiải quyết công việc hàng ngàyCó địa chỉ cụ thể, đối tượng cụ thểThực thi chính sách vào đời sốngCho phép, ra lệnh, ngăn cấm, xử phạtCó tính mệnh lệnh đơn phương và bắt buộc thi hành ngayQUYẾT ĐỊNH QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC TÍNH CỤ THỂCHI TIẾTCHIẾN LƯỢCCHÍNH SÁCHCHƯƠNG TRÌNHDỰ ÁNKẾ HOẠCHTÍNH TỔNG QUÁT, ĐỊNH HƯỚNGNhà nước sử dụng các công cụ sau đây để quản lý xã hội Đường lốiChủ trươngChính sách Kế hoạchPháp luậtChương trình, dự ánPHÂN BIỆT VỚI CÁC CÔNG CỤ KHÁC CỦA NHÀ NƯỚCLái xe lửa (luật)Lái ô tô (kế hoạch)Lái tàu thuỷ (chương trình, dự án)Lái máy bay (chính sách)Dùng phương tiện giao thông nào cũng được (đường lối, chủ trương)PHÂN BIỆT VỚI CÁC CÔNG CỤ KHÁC CỦA NHÀ NƯỚCHÀNH LANG PHÁP LÝ4.1 Khái niệm:Chu trình chính sách là vòng luân chuyển các bước từ khởi sự chính sách đến khi xác định được hiệu quả của chính sách trong đời sống xã hộiCHU TRÌNH CHÍNH SÁCH 4.2 CÁC BƯỚC TRONG CHU TRÌNH CHÍNH SÁCHKhởi sự chính sách – Xác định vấn đề chính sáchHoạch định chính sáchTổ chức thực thi chính sáchDuy trì chính sách Đánh giá chính sách CHU TRÌNH CHÍNH SÁCH CHU TRÌNH = QUY TRÌNH = QUÁ TRÌNH Là việc đơn giản hóa bằng cách chia nhỏ quá trình chính sách thành các giai đoạn (stages) theo một trình tự nhất định.)CHU TRÌNH CHÍNH SÁCHHarold Lasswell: 7 giai đoạn (1956)Intelligent (nhận biết, thu thập, xử lý thông tin)Promotion (vận động ủng hộ cho một phương án)Prescription (cụ thể hoá phương án được chọn thành các quy định hành động-course of action)Invocation (quy định rõ thưởng phạt, chế tài của CS)Application (CS được thực thi trong thực tế)Termination (CS hết hiệu lực hoặc bị đình chỉ)Appraisal (Đánh giá hiệu lực, hiệu quả của CS)CHU TRÌNH CHÍNH SÁCH5 GIAI ĐOẠN CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Phát hiện vấn đề (Problem recognition)Đề xuất các giải pháp (Proposal of solutions)Chọn một giải pháp (Choise of solution)Thực hiện giải pháp (Putting solution into effect)Kiểm tra kết quả (Monitoring results)5 GIAI ĐOẠN CỦA CHU TRÌNH CHÍNH SÁCH Chọn lựa vấn đề chính sách (Agenda-Setting)Xây dựng các phương án giải quyết vấn đề chính sách (Policy formulation)Ra quyết định về chính sách (Decision making)Thực hiện chính sách Policy implementation)Đánh giá chính sách (Policy Evaluation)MỘT CÁCH TỔNG QUÁT, CÓ 3 GIAI ĐOẠN:HOẠCH ĐỊNH CHÍNH SÁCHTHỰC THI CHÍNH SÁCHĐÁNH GIÁ CHÍNH SÁCH HOẠCH ĐỊNH CHÍNH SÁCHTHỰC THI CHÍNH SÁCHĐÁNH GIÁ CHÍNH SÁCHHo¹ch ®Þnh chÝnh s¸chThùc thi chÝnh s¸chduy trichÝnh s¸ch Ph©n tÝch chÝnh s¸chx¸c ®Þnh vÊn ®Ò chÝnh s¸ch®¸nh gÝa chÝnh s¸chph¸t hiÖn m©u thuÉn56Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸chThùc thi chÝnh s¸chduy trichÝnh s¸ch Ph©n tÝch chÝnh s¸chx¸c ®Þnh vÊn ®Ò chÝnh s¸ch®¸nh gÝa chÝnh s¸chph¸t hiÖn m©u thuÉnHình 1.2 Sơ đồ chu trình chính sáchAnh (chị) có nhận xét gì về sơ đồ chu trình chính sách?Gồm 6 bước, số bước chỉ là tương đốiTính khép kín, lặp lại, khởi đầu từ Phát hiện mâu thuẫn và Xác định vấn đề chính sách.Tính chất trình tự, theo một trật tự nhất địnhVai trò của phân tích chính sách (không phảI là một bước), chú ý mũi tên 2 đầu.Có thể làm gọn số bước còn 2, 3 bước, thí dụ:Chu trình chính saùchHoaïch ñònh chính saùchThöïc thi chính saùchHoaïch ñònh chính saùchThöïc thi chính saùchÑaùnh giaù chính saùchChính sách = Mục tiêu + Giải pháp Chính sách = Chính sách công + Chính sách “tư”Chính sách công  Luật, chiến lược, kế hoạch, quyết định Chu trình chính sách = Hoạch định chính sách + Thực thi chính sách Phân tích chính sáchHỆ THỐNG C.ITS. BÙI QUANG XUÂNHỌC VIỆN CHÍNH TRỊ HÀNH CHÍNH QUỐC GIACHÚC THÀNH CÔNG