Xã hội xã hội chủ nghĩa và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

BÀI 2: XÃ HỘI XÃ HỘI CHỦ NGHĨAVÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VIỆT NAM Giáo viên: TS. Nguyễn Văn LongCNXHKHNỘI DUNGI. Nguyên nhân và điều kiện cho sự ra đời và phát triển của xã hội xã hội chủ nghĩa (XHCN)II. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa (CSCN)III. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sảnIV. Về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt NamXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện cho sự ra đời và phát triển của xã hội XHCN1. Nguyên nhân kinh tế - xã hội của quá trình phát sinh, phát triển của xã hội XHCNa. Nguyên nhân kinh tế: Xã hội XHCN ra đời và phát triển như một quá trình lịch sử - tự nhiên, bắt nguồn từ sự phát triển của sản xuất vật chất, của sự phát triển xã hội theo những quy luật khách quan, mà quy luật chung nhất là “Sự phù hợp giữa QHSX với tính chất và trình độ của LLSX”XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện1. Nguyên nhân KT-XHa. Nguyên nhân kinh tế (tt):+ Từ cuối thế kỷ XV đến đầu thế kỷ XVI: Xã hội tư bản chủ nghĩa hình thành trong lòng xã hội phong kiến ở châu ÂuXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện1. Nguyên nhân KT-XHa. Nguyên nhân kinh tế (tt):+ Đến giữa thế kỷ XIX: Lực lượng sản xuất đạt đến trình độ phát triển cao khác hẳn với sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và cả công nghiệp trong công trường thủ công.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện1. Nguyên nhân KT-XHa. Nguyên nhân kinh tế (tt):Trình độ xã hội hóa ngày càng cao của LLSX, biểu hiện ở trình độ hợp tác và phân công lao động, tạo ra năng suất lao động xã hội ngày càng cao, bắt đầu một quá trình mới XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện1. Nguyên nhân KT-XHĐó là quá trình nảy sinh và phát triển gay gắt của mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa ngày càng cao của lực lượng sản xuất với sự chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện1. Nguyên nhân KT-XHNguyên nhân kinh tế (tt):+ Cuối thế kỷ XIX: Nền sản xuất đại công nghiệp xóa bỏ một cách khách quan tư hữu nhỏ của nông dân, thợ thủ công và đảm bảo thắng lợi của chủ nghĩa tư bản. XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện1. Nguyên nhân KT-XH+ Ngày nay, với các thành tựu khoa học – công nghệ và nhu cầu sản xuất, sự phát triển của LLSX đã đạt đến trình độ quốc tế hóa có tính toàn cầu Mâu thuẫn giữa LLSX với QHSX không chỉ ở các nước tư bản chủ nghĩa mà còn lan rộng sang tất cả các nước.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNb. Nguyên nhân xã hội:Trong xã hội TBCNGiai cấp công nhân Giai cấp tư sản là lực lượng sản xuất cơ bản là chủ sở hữu về TLSX, làm chủ quá trình sản xuất và phân phối, là giai cấp đại biểu cho quan hệ SX TBCN XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VN Mâu thuẫn giữa LLSX với QHSX tư bản chủ nghĩa được biểu hiện về mặt xã hội là mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân với giai cấp tư sản b. Nguyên nhân xã hội (tt):XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VN Giải quyết mâu thuẫnb. Nguyên nhân xã hội (tt): Xóa bỏ sự thống trị về chính trị, về kinh tế Xóa bỏ sự thống trị trên các lĩnh vực khác của giai cấp tư sản đối với toàn xã hội, giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột, khỏi mọi bất công xã hội, khỏi sự nghèo nàn, lạc hậu.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện2. Những điều kiện đảm bảo sự ra đời và phát triển của xã hội XHCNTrong xã hội phân chia giai cấp và đấu tranh giai cấp: Sự chuyển biến xã hội từ xã hội nọ sang xã hội kia là kết quả trực tiếp của cuộc đấu tranh giai cấp, mà đỉnh cao là cách mạng xã hộiXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện2. Những điều kiệnCách mạng chính trị nhằm thay đổi quyền lực chính trị, thiết lập bộ máy nhà nước tiến bộ hơn là dấu hiệu đầu tiên của sự xuất hiện kinh tế - xã hội mới Sự thay thế xã hội TBCN bằng xã hội XHCN cũng vận động không ngoài quy luật chung đó.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện2. Những điều kiệnViệc thiết lập chính quyền của giai công nhân và nhân dân lao động: Đánh dấu sự ra đời của xã hội XHCN, là yêu cầu khách quan, điều kiện tiên quyết để giai cấp công nhân và nhân dân xây dựng xã hội mới – xã hội XHCN, tiến tới xã hội cộng sản văn minh.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện2. Những điều kiệnNhững điều kiện chủ quan có ý nghĩa quyết định trực tiếp cho sự hình thành và phát triển của xã hội XHCN: - Đảng cộng sản cần xây dựng đường lối chính trị, chiến lược và sách lược cách mạng trên cơ sở vận dụng sáng tao chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của mỗi nước.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNI. Nguyên nhân và điều kiện2. Những điều kiện- Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân- Trình độ giác ngộ XHCN của nhân dân lao động ngày càng cao- Sự gắn bó máu thịt giữa Đảng, Nhà nước với giai cấp công nhân, nhân dân lao động và cả dân tộc trong quá trình thực hiện mục tiêu giải phóng dân tộc, giải phóng con ngườiXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa1. Hai giai đoạn cơ bản của xã hội CSCN:* Một số nội dung cơ bản của quá trình phát triển hình thái kinh tế - xã hội CSCN- Một là, xã hội CSCN phát triển qua 2 giai đoạn: XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa1. Hai giai đoạn cơ bản của xã hội CSCN (tt):Giai đoạn đầu – giai đoạn thấp Giai đoạn chủ nghĩa xã hội, xã hội XHCNGiai đoạn cao Giai đoạn cộng sản chủ nghĩa XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa1. Hai giai đoạn cơ bản của xã hội CSCN (tt):- Hai là, sự khác nhau cơ bản giữa hai giai đoạn thể hiện trên hai phương diện chủ yếu là kinh tế và chính trịXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa1. Hai giai đoạn cơ bản của xã hội CSCN (tt):Giai đoạn đầu – giai đoạn thấp Thực hiện nguyên tắc phân phối “làm theo năng lực, hưởng theo lao động”Giai đoạn cao Thực hiện nguyên tắc phân phối “Làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu” Về kinh tế: XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa1. Hai giai đoạn cơ bản của xã hội CSCN (tt):Giai đoạn đầu – giai đoạn thấp Còn sự khác biệt giai cấp, còn có nhà nước- một nhà nước của giai cấp vô sảnGiai đoạn ca o Không còn sự khác biệt giai cấp – nhà nước tự tiêu vong Về chính trị: XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa1. Hai giai đoạn cơ bản của xã hội CSCN (tt):Ba là, sự thống nhất của hai giai đoạn là ở chỗ: chúng tồn tại trên chế độ công hữu về TLSX chủ yếu và nhân dân lao động làm chủ xã hội.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa1. Hai giai đoạn cơ bản của xã hội CSCN (tt):Bốn là, LLSX phát triển hết sức cao, tạo năng suất lao động cao, của cải vật chất hết sức dồi dào với chất lượng tốt - Sở hữu toàn dân sẽ là hình thức phổ biến XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa1. Hai giai đoạn cơ bản của xã hội CSCN (tt): Nguyên tắc phân phối theo nhu cầu được thực hiện Không còn sự khác biệt giữa lao động trí óc và lao động chân tay, giữa thành thị và nông thôn, Tự quản xã hội sẽ thay thế nhà nước, sự bình đẳng giữa các dân tộc được củng cố vững chắc.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa2. Đặc trưng cơ bản của xã hội XHCN + Trên lĩnh vực chính trị: - Xã hội XHCN là do nhân dân lao động làm chủ- Trong xã hội phong kiến: Giai cấp địa chủ làm chủ- Trong xã hội tư sản: Giai cấp tư sản làm chủXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa2. Đặc trưng cơ bản của xã hội XHCN (tt):+ Trên lĩnh vực kinh tế: Xã hội XHCN là xã hội có nền kinh tế phát triển cao trên cơ sở khoa học – công nghệ hiện đại và chế độ công hữu về TLSX chủ yếu XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa2. Đặc trưng cơ bản của xã hội XHCN (tt):+ Trên lĩnh vực văn hóa: Nền văn hóa phát triển cao nâng cao năng suất lao động, đời sống vật chất và tinh thần, đời sống kinh tế và văn hóa của nhân dânXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa2. Đặc trưng cơ bản của xã hội XHCN (tt):Đời sống tinh thần và trình độ văn hóa của nhân dân thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế nói riêng và sự phát triển bền vững toàn xã hội. Văn hóa vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển xã hội. Đây là một trong những đặc trưng cơ bản của xã hội XHCN.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNII. Quá trình hình thành và phát triển xã hội cộng sản chủ nghĩa2. Đặc trưng cơ bản của xã hội XHCN (tt):+ Trên lĩnh vực xã hội: Trong xã hội XHCN, con người được giải phóng khỏi áp bức bóc lột, bất công, làm theo năng lực, hưởng theo lao động, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện để phát trên toàn diện cá nhânXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIII. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sảnKhi phân tích mâu thuẫn cơ bản của xã hội tư bản và những đặc trưng của xã hội cộng sản – C.Mác đã chỉ ra rằng: Từ xã hội TBCN lên xã hội CSCN là cả một thời kỳ lịch sử lâu dài từ khi giai cấp công nhân giành được chính quyền đến khi giai cấp công nhân xây dựng thành công CNCSXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIII. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản+ Một là. V.I. Lênin đã tiếp tục khẳng định quan điểm của C.Mác về thời kỳ quá độ từ CNTB ở trình độ phát triển cao lên CNCS, đồng thời chỉ ra loại hình quá độ mới- Quá độ từ các nước tư bản phát triển vào loại trung bình như nước Nga, Người gọi đó là thời kỳ quá độ đặc biệt – quá độ gián tiếp.V.I.Lênin đã phát triển nhiều luận điểm mới về thời kỳ quá độ:XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIII. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản+ Hai là, V.I. Lênin khẳng định, thời kỳ quá độ theo nghĩa rộng nhất như C.Mác đã chỉ ra, đồng thời, Người chỉ rõ: Trong thời kỳ quá độ ấy, chúng ta đang phải trải qua cả một loạt thời kỳ quá độ, sau này gọi là quá độ lên CNXH – quá độ theo nghĩa hẹp.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIII. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản+ Ba là, V.I.Lênin khẳng định quan điểm của C.Mac về bản chất chính trị của thời kỳ quá độ. Đồng thời, Người chỉ ra các hình thức quá độ về kinh tế Đó là hình thức CNTB nhà nước trong công nghiệp lớn và hình thức hợp tác trong quá trình đưa kinh tế hàng hóa nhỏ lên CNXH, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệpXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIII. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản+ Bốn là, V.I.Lênin nêu những đặc trưng và mâu thuẫn cơ bản của thời kỳ quá độ lên CNCS- Đặc trưng: Thời kỳ quá độ ấy không thể không bao gồm những đặc điểm về kết cấu của kinh tế TBCN và kinh tế CSCN.- Mâu thuẫn: là thời kỳ đấu tranh giữa CNTB đã bị đánh bại nhưng chưa tiêu diệt hẳn và CNCS đã phát sinh nhưng còn rất non yếu.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIII. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản+ Năm là, V.I. Lênin chỉ ra loại hình quá độ mới: Quá độ từ các nước tiền tư bản tiến lên CNXH và CNCS. Người gọi đó là “quá độ đặc biệt của đặc biệt”XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIV. Về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam1. Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội – con đường phát triển tất yếu của cách mạng Việt Nam trong thời đại ngày nayCách mạng Việt Nam suốt thế kỷ XX đã diễn ra phù hợp với xu thế của thời đại mới:XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIV. Về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam+ Từ cuối thế kỷ XIX: Việt Nam trở thành thuộc địa của thực dân Pháp, tất cả các cuộc nổi dậy chống thực dân Pháp của nhân dân ta đều thất bại và không tìm được con đường để cứu dân tộc thoát khỏi ách nô lệ của đế quốc, thực dân 19111912191319171920- Ngày 05/6/1911, Hồ Chí Minh ra đi tìm đường cứu nước tại Bến Nhà Rồng, Người đến Pháp và các nước thuộc châu Phi.1912-1913: Người sống và làm việc tại Mỹ rồi đến Anh.Cuối năm 1917, Người đến sống tại Pari (thủ đô của Pháp) – Trung tâm văn hóa của châu Âu.Người tham gia:- Hội những người Việt Nam yêu nước tại Pháp- Đoàn Thanh niên xã hội và Đảng Xã hội PhápTháng 7/1920, Người đọc được “Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa” của V.I.Lênin. Người khẳng định: “Đây là cái cần thiết của chúng ta, con đường giải phóng dân tộc”- 30/12/1920, Hồ Chí Minh là một trong những người tham gia thành lập Đảng xã hội Pháp.IV. Về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt NamXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VN19301920-1930: Chuẩn bị trên cả phương diện tư tưởng lý luận, đường lối chính trị, tổ chức cán bộ, Nguyễn Ái Quốc tổ chức thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam vào ngày 3/2/1030XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIV. Về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt NamNhững thắng lợi của cách mạng Việt Nam hơn 70 năm qua là những minh chứng khoa học và cách mạng của con đường phát triển tất yếu của đất nước ta là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIV. Về con đường 2. Nội dung cơ bản của con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam+ Một là, mục tiêu của con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, lý tưởng phấn đấu của Đảng và nhân dân ta là: Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, thực hiện “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”XH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIV. Về con đường + Hai là, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta là sự phát triển quá độ bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa+ Ba là, chủ thể của con đường đi lên chủ nghĩa xã hội là nhân dân lao động+ Bốn là, mô hình kinh tế tổng quát trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta là nền kinh tế thị trường định hướng XHCNXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIV. Về con đường + Năm là, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm phát triển lực lượng sản xuất CNXH + Sáu là, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta nhất thiết phải tiến hành cuộc cách mạng XHCN trên lĩnh vực tư tưởng văn hóa với mục tiêu xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đàn bản sắc dân tộcXH XHCN VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CNXH Ở VNIV. Về con đường + Bảy là, đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta còn là quá trình xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ và chủ động hội nhập quốc tế+ Tám là, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, lấy chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng