Việt Nam trong xu thế hội nhập và phát triển dưới con mắt triết học

Lêi më ®Çu KÓ tõ sau cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ lÇn thø ba (1913 – 1950), sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc c«ng nghÖ ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña lùc l­îng s¶n xuÊt v­ît ra khái ph¹m vi biªn giíi quèc gia, më réng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi theo c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Do ®ã, tÊt c¶ c¸c quèc gia kh«ng ph©n biÖt tr×nh ®é ®· vµ ®ang h×nh thµnh mèi quan hÖ g¾n bã lÉn nhau. §­êng biªn giíi quèc gia vµ kho¶ng c¸ch ®Þa lý trë nªn mê nh¹t, c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu nèi tiÕp nhau ra ®êi. Sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc lín nh­ WTO, APEC, NAFTA vµ gÇn ®©y lµ sù ra ®êi cña c¸c khu vùc ®ång tiÒn chung Euro ®· lµ vÝ dô ®iÓn h×nh trong thiªn niªn kØ míi nµy, cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghÖ tiÕp tôc ®i s©u, më réng øng dông c«ng nghÖ tin häc sÏ lµ ®éng lùc chÝnh thóc ®Èy h¬n n÷a qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ, toµn cÇu ho¸. Tr­íc bèi c¶nh toµn cÇu nh­ vËy, c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ toµn cÇu ho¸. NhËn thÊy ®­îc t×nh h×nh kinh tÕ cña ®Êt n­íc ®ang gÆp khã kh¨n, th¸ng 12/1986 §¶ng vµ Nhµ n­íc quyÕt ®Þnh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ tËp trung quan liªu bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ, vÊn ®Ò héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi, t¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®ang lµ vÊn ®Ò ®­îc quan t©m. Víi ph­¬ng ch©m “®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ” vµ “lµ b¹n cña tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi phÊn ®Êu v× hßa b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn”. ViÖt Nam ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi h¬n 160 n­íc vµ hÇu hÕt c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc quan träng. Víi viÖc gia nhËp PECC (01/1995), ASEAN (07/1995), ký kÕt hiÖp ®Þnh chung vÒ hîp t¸c kinh tÕ víi EU (7/1995), tham gia APEC (11/1998), vµ ®ang chuÈn bÞ tÝch cùc cho c¸c cuéc ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). ViÖt Nam tõng b­íc v÷ng ch¾c héi nhËp s©u réng vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Ngµy 27/11/2001, Bé ChÝnh trÞ ®· ra NghÞ QuyÕt vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m cô thÓ ho¸ mét chñ tr­¬ng lín ®­îc nªu ra t¹i §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng lµ: “Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, gi÷ v÷ng b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng”. Nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ em rÊt t©m huyÕt, rÊt quan t©m vµ ®ã còng lµ lÝ do, lµ sù th«i thóc em chän ®Ò tµi: “ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp vµ ph¸t triÓn d­íi con m¾t triÕt häc”. Vµ em hi väng ®Ò tµi nµy sÏ gi¶i ®¸p ®­îc phÇn nµo th¾c m¾c vÒ vÊn ®Ò héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸ ë n­íc ta hiÖn nay. PhÇn 1 C¬ së cña ®Ò tµi C¬ së lý luËn Lý luËn triÕt häc PhÐp biÖn chøng ®· kh¼ng ®Þnh: c¸c sù vËt, c¸c hiÖn t­îng, c¸c qu¸ tr×nh kh¸c nhau cña thÕ giíi cã mèi liªn hÖ qua l¹i, t¸c ®éng, ¶nh h­ëng lÉn nhau, vµ còng ®ång thêi kh¼ng ®Þnh tÝnh thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi lµ c¬ së cña c¸c mèi liªn hÖ ®ã. C¸c sù vËt, hiÖn t­îng t¹o thµnh thÕ giíi, dï cã ®a d¹ng, phong phó, cã kh¸c nhau bao nhiªu, song chóng ®Òu chØ lµ nh÷ng d¹ng kh¸c nhau cña mét thÕ giíi duy nhÊt, thèng nhÊt – thÕ giíi vËt chÊt. Nhê cã tÝnh thèng nhÊt ®ã, chóng kh«ng thÓ tån t¹i biÖt lËp, t¸ch rêi nhau, mµ tån t¹i trong sù t¸c ®éng qua l¹i, chuyÓn ho¸ lÉn nhau theo nh÷ng quan hÖ x¸c ®Þnh. ChÝnh trªn c¬ së ®ã, triÕt häc duy vËt biÖn chøng kh¼ng ®Þnh r»ng, mèi liªn hÖ lµ ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ sù quy ®Þnh, sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn t­îng hay gi÷a c¸c mÆt cña mét sù vËt, cña mét hiÖn t­îng trong thÕ giíi. Do ®ã mäi mèi liªn hÖ ®Òu mang tÝnh kh¸ch quan, lµ vèn cã cña mäi sù vËt, hiÖn t­îng. Mèi liªn hÖ kh«ng chØ mang tÝnh kh¸ch quan, mµ cßn mang tÝnh phæ biÕn. Bëi lÏ, bÊt cø sù vËt, hiÖn t­îng nµo còng liªn hÖ víi sù vËt hiÖn t­îng kh¸c. Kh«ng cã sù vËt hiÖn t­îng nµo n»m ngoµi mèi liªn hÖ. Trong thêi ®¹i ngµy nay kh«ng mét quèc gia nµo kh«ng cã quan hÖ, kh«ng cã liªn hÖ víi c¸c quèc gia kh¸c vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi. ChÝnh v× thÕ mµ hiÖn nay trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn xu h­íng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi. NhiÒu vÊn ®Ò ®· vµ ®ang trë thµnh vÊn ®Ò toµn cÇu nh­ : ®ãi nghÌo, bÖnh hiÓm nghÌo, m«i tr­êng sinh th¸i, d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, chiÕn tranh vµ hoµ b×nh…Ngoµi ra, mèi liªn hÖ ®­îc biÓu hiÖn d­íi nh÷ng h×nh thøc riªng biÖt, cô thÓ theo ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh Song, dï d­íi h×nh thøc nµo, chóng còng chØ lµ biÓu hiÖn cña mèi liªn hÖ phæ biÕn nhÊt, chung nhÊt. MÆt kh¸c, mèi liªn hÖ lµ ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ sù quy ®Þnh, sù t¸c ®éng qua l¹i, sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn t­îng hoÆc gi÷a c¸c mÆt cña sù vËt hiÖn t­îng, mµ sù vËt hiÖn t­îng lu«n tån t¹i vµ vËn ®éng kh«ng ngõng theo nhiÒu c¸ch thøc kh¸c nhau. Do ®ã mµ mèi liªn hÖ cßn mang tÝnh ®a d¹ng. Vµ trong mçi sù vËt hiÖn t­îng cã thÓ bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i mèi liªn hÖ, chø kh«ng ph¶i chØ cã mét cÆp mèi liªn hÖ x¸c ®Þnh. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan cña c¸c n­íc trong giai ®o¹n hiÖn nay “Toµn cÇu ho¸” lµ mét xu h­íng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña lÞch sö nh©n lo¹i, mµ tr­íc hÕt lµ tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang diÔn ra s«i ®éng. C¸ch ®©y h¬n 150 n¨m, C¸c M¸c ®· dù b¸o xu h­íng nµy vµ ngµy nay ®· trë thµnh hiÖn thùc. Theo «ng, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ mét xu thÕ míi cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi mµ ë ®ã, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt trë thµnh phæ biÕn. Trong lÞch sö, tr­íc khi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN ra ®êi, do tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt thÊp kÐm, giao th«ng ch­a ph¸t triÓn, viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ cßn bÞ giíi h¹n trong c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« nhá, n¨ng suÊt thÊp nªn ch­a cã thÞ tr­êng thÕ giíi theo nghÜa hiÖn ®¹i. Tõ khi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN ra ®êi, ®Æc biÖt lµ tõ khi diÔn ra cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, ®êi sèng kinh tÕ c¸c n­íc cã sù thay ®æi c¨n b¶n. T×nh tr¹ng tù cÊp, tù tóc vµ bÕ quan to¶ c¶ng cña c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c d©n téc tr­íc kia ®­îc thay thÕ b»ng sù s¶n xuÊt vµ tiªu dïng mang tÝnh quèc tÕ. Tuy nhiªn, cho ®Õn tr­íc ThÕ chiÕn thø 2, h×nh thøc quèc tÕ hãa chñ yÕu vÉn lµ ph©n c«ng ¸p ®Æt trùc tiÕp, tøc lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn ¸p dông chiÕn tranh x©m l­îc vµ b¹o lùc ®Ó thèng trÞ c¸c n­íc l¹c hËu, bãc lét, v¬ vÐt tµi nguyªn vµ tiªu thô hµng ho¸. Trong ®ã, mçi n­íc ®Õ quèc cã mét hÖ thèng thuéc ®Þa riªng, ph©n c«ng lao ®éng vµ quèc tÕ ho¸ cßn mang tÝnh chÊt c¸t cø, lµm cho c¸c n­íc l¹c hËu kh«ng tho¸t khái t×nh tr¹ng khã kh¨n tr× trÖ. Tõ sau ThÕ chiÕn 2, do t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c¸ch m¹ng khoa häc – kü thuËt, lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn hÕt søc nhanh chãng. Thªm vµo ®ã lµ th¾ng lîi cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc, lµm cho hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ theo lèi ¸p ®Æt trùc tiÕp ph¶i sôp ®æ vµ thay thÕ b»ng hÖ thèng ph©n c«ng míi gäi lµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn míi cña ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c s¶n xuÊt v­ît ra khái biªn giíi mét quèc gia v­¬n tíi qui m« toµn thÕ giíi, ®¹t tr×nh ®é chÊt l­îng míi. Nh­ vËy, toµn cÇu hãa kinh tÕ lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt, cña tèc ®é ph¸t triÓn nhanh cña lùc l­îng s¶n xuÊt, b¾t nguån tõ sù thóc ®Èy cña khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn s©u réng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, sù gia t¨ng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, sù më réng h¬n n÷a trong kh«ng gian vµ thêi gian c¸c mèi quan hÖ giao l­u phæ biÕn cña loµi ng­êi vµ sù hiÖn diÖn nãng báng cña nh÷ng vÊn ®Ò toµn cÇu cÊp b¸ch. Nãi c¸ch kh¸c, nã lµ kÕt qu¶ cña c¸c qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ sè l­îng ®· t¹o ra mét khèi l­îng tíi h¹n ®Ó sè l­îng biÕn thµnh chÊt míi; xu h­íng quèc tÕ hãa, khu vùc ho¸ ®· chuyÓn thµnh xu h­íng toµn cÇu ho¸ trong thêi ®¹i ngµy nay. Nã lµ mét trong nh÷ng xu thÕ lÞch sö tÊt yÕu do quy luËt ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt chi phèi. Vµ trong ®ã ®Æc tr­ng næi bËt cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh­ mét chØnh thÕ, trong ®ã mçi quèc gia lµ mét bé phËn, cã quan hÖ t­¬ng t¸c lÉn nhau, ph¸t triÓn víi nhiÒu h×nh thøc phong phó. Tham gia toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, c¸c quèc gia vÉn hoµn toµn ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, x· héi, vÉn lµ c¸c chñ thÕ tù quyÕt ®Þnh ý thøc hÖ, vËn mÖnh vµ con ®­êng ph¸t triÓn cña m×nh. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµm cho c¸c quèc gia ngµy cµng phô thuéc vµo nhau vÒ vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ, nguyªn liÖu vµ thÞ tr­êng. §Õn nay toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®· cuèn hót nhiÒu quèc gia ë kh¾p c¸c ch©u lôc, ®· cã 27 tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu ra ®êi vµ ho¹t ®éng [ ThÈm Kú Nh­ – Trung Quèc kh«ng lµm bÊt tiªn sinh…ViÖn TTKH, Häc viÖn CTQG HCM, H1999, tr358-359 ] §©y lµ sù ph¸t triÓn míi ch­a tõng cã. LÞch sö ®· chøng tá kh«ng mét quèc gia nµo, dï lín vµ giµu ®Õn ®©u, còng kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®­îc tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. Chóng ta kh«ng quªn 100 n¨m vÒ tr­íc Trung Quèc ®ãng cöa nÒn kinh tÕ ®Ó råi ph¶i chÞu sù thôt lïi vÒ mäi mÆt. Thµnh tùu cã ®­îc nh­ ngµy nay lµ nhê vµo më cöa kinh tÕ.Nh­ vËy râ rµng xu thÕ nµy lµ xu thÕ ph¸t triÓn tÊt yÕu cña thêi ®¹i kh«ng thÓ kh¸c ®­îc. ChØ cã nh÷ng quèc gia nµo n¾m b¾t nhÞp xu thÕ nµy, biÕt tËn dông c¬ héi, v­ît qua th¸ch thøc míi ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn. Cù tuyÖt hay kh­íc tõ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ tøc lµ tù g¹t m×nh ra ngoµi lÒ cña sù ph¸t triÓn. c¬ së thùc tÕ : T×nh h×nh quèc tÕ vµ khu vùc lµm n¶y sinh vµ ph¸t triÓn qu¸ tr×nh héi nhËp. §¹i héi VIII cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh nhiÖm vô “më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, chñ ®éng tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc, cñng cè vµ n©ng cao vÞ thÕ n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ”. §¹i héi lÇn thø IX kh¼ng ®Þnh chñ tr­¬ng “ph¸t huy cao ®é néi lùc, ®ång thêi tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng”.[TrÝch v¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX – trang 89] Chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®­îc ®Ò ra trong bèi c¶nh t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc diÔn ra nhanh chãng, phøc t¹p, khã l­êng tr­íc ®­îc, víi nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Trong h¬n thËp kØ qua, kinh tÕ thÕ giíi nh×n chung ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu. Trªn thÕ giíi ®· x¶y ra mÊy cuéc khñng ho¶ng lín, s©u réng h¬n c¶ lµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ – tµi chÝnh næ ra n¨m 1997. VÞ thÕ c¸c n­íc vµ c¸c khu vùc thay ®æi theo h­íng: kinh tÕ Mü ph¸t triÓn nhanh vµ æn ®Þnh liªn tôc trong nhiÒu n¨m vµ ®Õn 2002 b¾t ®Çu suy gi¶m; kinh tÕ T©y ¢u hiÖn kh«ng cßn ph¸t triÓn nhanh nh­ c¸c thËp kØ tr­íc; kinh tÕ NhËt suy tho¸i ch­a cã lèi ra; c¸c n­íc thuéc Liªn X« tr­íc ®©y vµ n­íc §«ng ¢u r¬i vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i kÐo dµi, vµi n¨m gÇn ®©y t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi kh¸; kinh tÕ Trung Quèc ph¸t triÓn ngo¹n môc; §«ng Nam ¸ vµ §«ng ¸ ph¸t triÓn nhanh vµo bËc nhÊt thÕ giíi trong nh÷ng thËp kû tr­íc, tuy nhiªn võa qua ®· r¬i vµ suy tho¸i vµ nay ®ang håi phôc; Nam ¸ vµ Ch©u Phi vÉn ch­a tho¸t khái t×nh tr¹ng tr× trÖ kÐo dµi; kinh tÕ Mü latinh cã kh¸ h¬n song còng kh«ng æn ®Þnh. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ trªn thÕ giíi ph¸t triÓn nh­ vò b·o. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn nay ®ang t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, ®­a l¹i nh÷ng thµnh qu¶ cùc kú to lín cho nh©n lo¹i vµ nh÷ng hËu qu¶ x· héi hÕt søc s©u s¾c. C«ng nghÖ th«ng tin ®ang lµ nh©n lâi cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nã ph¶n ¸nh giai ®o¹n míi vÒ chÊt cña s¶n xuÊt, trong ®ã hµm l­îng trÝ tuÖ lµ thµnh phÇn chñ yÕu trong s¶n phÈm. C«ng nghÖ sinh häc lµ b­íc ®ét ph¸ vµo thÕ giíi ®Çy bÝ hiÓm cña sù sèng, t¹o ra mét tiÒm n¨ng to lín cho viÖc s¶n xuÊt c¸c vËt phÈm phôc vô cho nhu cÇu cña con ng­êi nh­ l­¬ng thùc, thùc phÈm, thuèc ch÷a bÖnh vµ c¸c vËt liÖu c«ng nghiÖp tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña con ng­êi. C«ng nghÖ vËt liÖu míi, c«ng nghÖ n¨ng l­îng míi, c«ng nghÖ hµng kh«ng vò trô … më ra mét tiÒm n¨ng míi cho loµi ng­êi chinh phôc tù nhiªn, chinh phôc vò trô. Tù ®éng ho¸ trong s¶n xuÊt ngµy cµng gi¶i phãng con ng­êi khái nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc, nguy hiÓm, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm phôc vô x· héi. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ diÔn ra m¹nh mÏ, ¶nh h­ëng ®Õn cuéc sèng cña tÊt c¶ c¸c d©n téc trªn thÕ giíi. Ngµy nay c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia g¾n bã h÷u c¬ vµ tuú thuéc vµo nhau. TÝnh thÈm thÊu lÉn nhau cña c¸c nÒn kinh tÕ gia t¨ng. NÒn s¶n xuÊt thÕ giíi mang tÝnh toµn cÇu. Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®¹t tíi tr×nh ®é ngµy cµng cao. Ph­¬ng ch©m kinh doanh lÊy thÕ giíi lµm nhµ m¸y cña m×nh, lÊy c¸c n­íc lµm ph©n x­ëng cña m×nh, qua ®ã ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ cã thÓ lîi dông ­u thÕ kü thuËt, tiÒn vèn, søc lao ®éng vµ thÞ tr­êng cña c¸c n­íc, thóc ®Èy qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh chãng. Trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸, næi lªn xu h­íng liªn kÕt kinh tÕ dÉn tíi sù ra ®êi, råi hîp nhÊt cña nhiÒu tæ chøc kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i, tµi chÝnh quèc tÕ vµ khu vùc, nh­ Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Quü tiÒn tÖ thÕ giíi (IMF), Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Liªn minh Ch©u ©u (EU), khu vùc th­¬ng m¹i tù do B¾c Mü (AFTA)… HiÖn nay, c¸c n­íc lín, nhá ®Òu giµnh ­u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ, theo ®uæi chÝnh s¸ch kinh tÕ më. Nay nh÷ng n­íc cã tiÒm n¨ng vµ thÞ tr­êng lín nh­ Trung Quèc, Nga, Ên §é, Mü…vµ c¶ mét sè n­íc vèn khÐp kÝn, theo m« h×nh tù cung tù cÊp còng dÇn dÇn më cöa, tõng b­íc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. MÆt kh¸c céng ®ång thÕ giíi ®ang ®øng tr­íc nh÷ng vÊn ®Ò toµn cÇu mµ kh«ng mét quèc gia riªng lÎ nµo cã thÓ tù gi¶i quyÕt nÕu kh«ng cã sù hîp t¸c ®a ph­¬ng nh­: b¶o vÖ m«i tr­êng, h¹n chÕ sù bïng næ d©n sè, ®Èy lïi dÞch bÖnh hiÓm nghÌo, chèng téi ph¹m quèc tÕ… Tuy nhiªn trong xu thÕ ®ã, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, ®øng ®Çu lµ Mü, do cã ­u thÕ vÒ thÞ tr­êng, n¾m ®­îc tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ, cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao, ®· ra søc thao tóng, chi phèi thÞ tr­êng thÕ giíi, ¸p ®Æt ®iÒu kiÖn víi nh÷ng n­íc chËm ph¸t triÓn h¬n, thËm chÝ dïng nhiÒu biÖn ph¸p th« b¹o nh­ bao v©y cÊm vËn, trõng ph¹t, lµm thiÖt h¹i lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn. Tr­íc t×nh h×nh ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· tõng b­íc tËp hîp nhau l¹i, ®Êu tranh chèng chÝnh s¸ch t¨ng c­êng quyÒn ¸p ®Æt cña Mü ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh v× mét trËt tù kinh tÕ b×nh ®¼ng, c«ng b»ng. ë khu vùc §«ng Nam ¸®· diÔn ra nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c. MÆc dï tr¶i qua cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ – tµi chÝnh trÇm träng trong thêi gian 1997 -1998, song vÉn lµ khu vùc cã nhiÒu tiÒm n¨ng do vÞ trÝ ®Þa lý chÝnh trÞ vµ ®Þa lý kinh tÕ cña m×nh, dung l­îng thÞ tr­êng lín, tµi nguyªn phong phó, lao ®éng dåi dµo, ®­îc ®µo t¹o tèt, cã quan hÖ quèc tÕ réng r·i. Toµn bé t×nh h×nh trªn ®em l¹i nhiÒu thuËn lîi to lín, ®ång thêi còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc gay g¾t ®èi víi n­íc ta trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc nãi chung vµ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi riªng. Héi nhËp kinh tÕ víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ThÕ giíi ë vµo thêi ®iÓm chuyÓn giao gi÷a hai thÕ kû ®ang chøng kiÕn nh÷ng ®æi thay s©u s¾c trªn tÊt c¶ mäi lÜnh vùc, tõ s¶n xuÊt vËt chÊt ®Õn ®êi sèng tinh thÇn x· héi. Toµn cÇu ho¸ næi lªn nh­ mét trong nh÷ng xu h­íng chñ ®¹o chi phèi hÖ thèng quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i. XÐt trªn ph­¬ng diÖn s¶n xuÊt vËt chÊt x· héi, mét giai ®o¹n míi cña lÞch sö nh©n lo¹i ®ang tõng b­íc qu¸ ®é tõ xÉ héi g¾n víi nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp lªn nÊc thang ph¸t triÓn cao h¬n. NÊc thang ph¸t triÓn nµy ®­îc ®Æc tr­ng bëi c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu kinh tÕ míi – kinh tÕ tri thøc, trªn c¬ së ¸p dông réng r·i c¸c thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ tiªn tiÕn, c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn tin hiÖn ®¹i vµ m¸y tÝnh. Nh×n mét c¸ch tæng qu¸t, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh phæ biÕn theo h­íng nhÊt thÓ ho¸ trªn ph¹m vi toµn cÇu nh÷ng gi¸ trÞ, tri thøc, nh÷ng ho¹t ®éng, nh÷ng m« h×nh – cÊu tróc trong lÜnh vùc kinh tÕ vµ c¶ khoa häc, kü thuËt. Trong ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tham gia víi ®éng lùc c¬ b¶n lµ nh»m më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu, t¹o mèi liªn kÕt th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia, c¸c khu vùc víi nhiÒu h×nh thøc phong phó, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Vµ cho ®Õn nay, mét sè c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé v­ît bËc vÝ nh­ : ë khu vùc §«ng Nam ¸ cã Th¸i Lan, Malayxia, Singapo ®· chuyÓn m¹nh sang kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu vµ thu ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ tèt. XÐt vÒ viÖc më réng vµ ®a d¹ng c¸c mèi liªn kÕt th­¬ng m¹i th× chÝnh s¸ch tû gi¸, chÝnh s¸ch gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu, b·i bá hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan ®· lµm cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i t¹i c¸c n­íc më réng thÞ tr­êng vµ t¨ng khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. H¬n n÷a, trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ,®iÒu chóng ta thÊy râ lµ thÞ tr­êng vèn cã mèi liªn kÕt chÆt chÏ h¬n nhiÒu. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã c¬ héi héi nhËp víi thÞ tr­êng tµi chÝnh toµn cÇu. Nhê vËy mµ lo¹i bá viÖc kiÓm so¸t ®èi víi ®ång vèn ch¶y vµo, ®ång thêi còng b·i bá dÇn nh÷ng h¹n chÕ trong thanh to¸n vµ giao dÞch th«ng qua tµi kho¶n. HiÖn nay, nhiÒu n­íc ®· chÊp nhËn th¶ næi ®ång tiÒn, ®· lµm cho ®ång vèn ®æ vµo c¸c n­íc nµy t¨ng nhanh. MÆt kh¸c, héi nhËp kinh tÕ trong thêi gian qua cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. NhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn ®· më cöa thÞ tr­êng thu hót vèn, mét mÆt thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸, mét mÆt t¨ng tÝch luü tõ ®ã c¶i thiÖn møc th©m hôt ng©n s¸ch. ChÝnh sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« nµy ®· t¹o niÒm tin cho c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn hç trî cho nh÷ng quèc gia thµnh c«ng trong c¶i c¸ch kinh tÕ vµ më cöa. Ngoµi ra, héi nhËp kinh tÕ t¹o ra nhiÒu c¬ héi viÖc lµm míi vµ n©ng cao møc thu nhËp t­¬ng ®èi cña c¸c tÇng líp d©n c­. ChÝnh nh÷ng mÆt thuËn lîi nµy mµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã søc m¹nh to lín. Nã kÐo tÊt c¶ c¸c quèc gia dï lín, dï nhá, dï giµu hay nghÌo ®Òu bÞ cuèn vµo. Tuy nhiªn ®iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ chñ nghÜa t­ b¶n hiÖn ®¹i víi ­u thÕ vÒ vèn vµ c«ng nghÖ ®ang r¸o riÕt thùc hiÖn ý ®å chiÕn l­îc biÕn qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nãi chung vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ nãi riªng thµnh qu¸ tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ vµ ¸p ®Æt chÝnh trÞ theo quü ®¹o t­ b¶n chñ nghÜa. Bëi vËy, tÊt c¶ c¸c n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Òu ph¶i t×m kiÕm c¸c ®èi s¸ch ®Ó thÝch øng víi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®a b×nh diÖn vµ ®Çy nghÞch lý. Sau hµng thÕ kû ®Êu tranh kiªn c­êng, anh dòng, c¸c d©n téc thuéc ®Þa vµ phô thuéc ®· tho¸t khái ¸ch ®« hé cña chñ nghÜa thùc d©n, ®Õ quèc, giµnh ®­îc ®éc lËp d©n téc vµ chñ quyÒn. MÆc dï vËy, bøc tranh kinh tÕ – x· héi cña c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn vÉn ®ang ngµy cµng cã nhiÒu biÓu hiÖn ®¸ng lo ng¹i vÒ sù tôt hËu so víi tr×nh ®é cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. Kho¶ng c¸ch Êy kh«ng nh÷ng kh«ng ®­îc kh¾c phôc, rót ng¾n mµ cßn thùc sù trë thµnh nguy c¬ chia c¾t thÕ giíi lµm hai nöa kh¸c biÖt: vµi chôc quèc gia tiªn tiÕn ®· v­ît h¬n 100 quèc gia thuéc “thÕ giíi thø ba” hµng vµi thËp niªn ph¸t triÓn hoÆc gÊp tr¨m lÇn chªnh lÖch vÒ thu nhËp b×nh qu©n GDP tÝnh theo ®Çu ng­êi. C¸c n­íc nµy tuy ®· giµnh ®­îc ®éc lËp, ®ã lµ mét thµnh qu¶ v« cïng quan träng, song c¸c n­íc nµy hÇu hÕt l¹i lµ c¸c n­íc nghÌo, cßn l¹c hËu. Cho nªn, hä vÉn bÞ phô thuéc vµo hÖ thèng kinh tÕ cña chñ nghÜa t­ b¶n : tõ khai th¸c – sö dông tµi nguyªn, quy tr×nh s¶n xuÊt, vèn, kü thuËt – c«ng nghÖ ®Õn thÞ tr­êng tiªu thô còng nh­ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ… C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ang ph¶i ®èi diÖn tr­íc th¸ch thøc cña nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa vÒ kinh tÕ. Bëi mét c¬ cÊu kinh tÕ cßn nhiÒu bÊt hîp lý, trong ®ã tû träng c«ng nghiÖp nhá bÐ trong tæng gi¸ trÞ thu nhËp quèc d©n, céng thªm víi tr×nh ®é thÊp kÐm vÒ n¨ng suÊt lao ®éng, cho nªn tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®a sè c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thÊp vµ bÊp bªnh. Trong thËp niªn 60, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®¹t møc t¨ng tr­ëng 5,7%, thËp niªn 70 ®¹t 5,3% th× ®Õn thËp niªn 80 lµ 2% vµ nh÷ng n¨m võa qua cña thËp niªn 90 tuy t×nh h×nh cã ®­îc c¶i thiÖn, song còng chØ ®¹t møc trªn 4% trong khi tØ lÖ t¨ng d©n sè vÉn cßn ë møc trªn 2%/n¨m. Kh«ng nh÷ng thÕ vÊn ®Ò nî n­íc ngoµi còng trë thµnh g¸nh nÆng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Sè liÖu thèng kª cña Liªn hîp quèc cho thÊy, nî n­íc ngoµi cña c¸c n­íc nµy ®· t¨ng h¬n 300 lÇn trong 4 thËp niªn qua : tõ 6 tØ n¨m 1995 lªn trªn 2000 tØ ®Çu n¨m 2000. Trong ®ã, cã nh÷ng n­íc mµ tæng sè nî ®· v­ît xa so víi tæng thu nhËp quèc d©n. Nh÷ng bi kÞch vÒ nî n­íc ngoµi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng chØ ®­îc biÓu hiÖn ë tæng sè nî khæng lå mµ cßn lµ t×nh tr¹ng nhiÒu n­íc kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n dï chØ lµ l·i suÊt h»ng n¨m, trong khi dã tèc ®é cña c¸c kho¶n vay vÉn gia t¨ng vµ kh«ng hÒ cã dÊu hiÖu gi¶m bít. Cïng víi nî nÇn lµ t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng trong trao ®æi mËu dÞch – th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn. ChØ tÝnh riªng qua trao ®æi kh«ng ngang gi¸, c¸c n­íc ph¸t triÓn mçi n¨m thu vÒ mãn lîi hµng chôc tØ USD. MÆt kh¸c, vÉn tiÕp tôc diÔn ra sù ph©n biÖt ®èi xö víi hµng hãa – s¶n phÈm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi th©m nhËp thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn. Qua con ®­êng ®Çu t­, chuyÓn giao kü thuËt – c«ng nghÖ, c¸c c­êng quèc t­ b¶n kh«ng chØ thu lîi do b¸n c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu vµ g©y « nhiÔm mµ cßn khèng chÕ nhiÒu huyÕt m¹ch kinh tÕ quan träng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Cßn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, do ¸p lùc bøc b¸ch cña nhu cÇu c¶i thiÖn ®êi sèng kinh tÕ, ®· dÔ dµng chÊp nhËn “chµo ®ãn” bÊt kú sù c¶i tiÕn kü thuËt – c«ng nghÖ nµo, bÊt kú nguån vèn t­ b¶n nµo. Sù ®¬n gi¶n dÔ d·i nµy, mÆc dï tr­íc m¾t cã thÓ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, song rÊt cã thÓ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t bëi c¸c hËu qu¶ kinh tÕ x· héi khã l­êng. Do vËy, lùa chän kü thuËt – c«ng nghÖ, c¬ cÊu kinh tÕ, m« h×nh kinh tÕ – x· héi ®ang ®Æt ra nh÷ng tiªu chuÈn phøc t¹p h¬n ®Ó cã thÓ tËn dông mäi c¬ héi ph¸t triÓn cho c¶ ngµy mai, kh«ng chØ v× nh÷ng c¸i lîi tøc thêi tr­íc m¾t. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò trªn con ®­êng hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn, vËy cßn hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn víi nhau th× sao? Con ®­êng nµy còng gÆp nhiÒu trë ng¹i bëi lÏ c¸c n­íc nµy ®Òu cã sù t­¬ng ®ång vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn còng nh­ c¸c lîi thÕ vÒ nguån tµi nguyªn, nh©n lùc vµ thÞ tr­êng…trong khi tÊt c¶ ®Òu thiÕu vèn, kü thuËt – c«ng nghÖ vµ tri thøc qu¶n lý hiÖn ®¹i. H¬n n÷a, nh÷ng lîi thÕ nªu trªn d­íi t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc – c«ng nghÖ vµ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay kh«ng cßn cã vai trß, ý nghÜa næi bËt nh­ c¸c thËp niªn tr­íc ®©y. §iÒu ®ã cho thÊy, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn thiÕt ph¶i cã c¸ch tiÕp cËn míi trong hîp t¸c cïng nhau. ChØ cã nh­ vËy, khu«n khæ vµ c¬ chÕ hîp t¸c míi thùc sù trë nªn h÷u Ých vµ thiÕt thùc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §ång thêi, nã ®ãng gãp vµ viÖc phèi hîp c¸c nç lùc chung cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh»m tõng b­íc kh¾c phôc vµ h¹n chÕ nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc cña toµn cÇu ho¸ còng nh­ trong qu¸ tr×nh xóc tiÕn quan hÖ víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Héi nhËp kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch vµ mang tÝnh thêi ®¹i, nh­ng ®ã còng lµ mét bµi to¸n hãc bóa, ®ang th¸ch ®è c¸c quèc gia, d©n téc ®ang ph¸t triÓn, th«i thóc hä t×m lêi gi¶i tèi ­u. Gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc, ph¸t huy néi lùc vµ kÕt hîp víi chñ ®éng më réng héi nhËp quèc tÕ, trë thµnh mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt – ch×a kho¸ h÷u hiÖu ®Ó gi¶i m· bµi to¸n nµy trong kû nguyªn toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. Sù h×nh thµnh tÊt yÕu cña chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë n­íc ta ThËt ra, chÝnh s¸ch më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc kh«ng ph¶i lµ mét ®iÒu g× hoµn toµn míi ®èi víi §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Nã lµ sù kÕ thõa, ph¸t triÓn vµ vËn ®éng s¸ng t¹o vµo hoµn c¶nh hiÖn nay cña ®Êt n­íc, nh÷ng luËn ®iÓm mµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nªu lªn ngay tõ khi n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ võa míi ra ®êi sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945. Trong bµi tr¶ lêi pháng vÊn cña c¸c nhµ b¸o ngµy 23 th¸ng 10 n¨m ®ã, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nãi: “chóng ta hoan nghªnh nh÷ng ng­êi Ph¸p muèn ®em t­ b¶n vµo xø ta khai th¸c nh÷ng nguån nguyªn liÖu ch­a cã ai khai th¸c…Chóng ta sÏ mêi nh÷ng nhµ chuyªn m«n Ph¸p, còng nh­ Mü, Nga hay Tµu, ®Õn ®©y gióp viÖc cho chóng ta trong c«ng cuéc kiÕn thiÕt quèc gia” (Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, T4, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, HN 1995, tr74) Qu¸n triÖt t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, ngay tõ gi÷a nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû tr­íc, n­íc ta ®· gia nhËp Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ (SEV), tÝch cùc tham gia Phong trµo kh«ng liªn kÕt, Liªn hîp quèc mµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n lµ ®Êu tranh cho mét trËt tù kinh tÕ thÕ giíi c«ng b»ng. Bªn c¹nh mèi quan hÖ víi c¸c n­íc trong céng ®ång XHCN, n­íc ta ®· ra søc thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c b×nh ®¼ng cïng cã lîi víi c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa mÆc dÇu lóc ®ã c¸c thÕ lùc thï ®Þch thùc hiÖn chÝnh s¸ch bao v©y vÒ kinh tÕ, c« lËp vÒ chÝnh trÞ ®èi víi n­íc ta. Trong thêi k× ®æi míi, chñ tr­¬ng më réng quan hÖ ®èi ngo¹i vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cµng ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt vµ ®­îc thùc hiÖn tÝch cùc h¬n. §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng häp th¸ng 12 – 1986 ®· chÝnh thøc khëi x­íng c«ng cuéc ®æi míi nh»m ®­a n­íc tar a khái cuéc khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ – x· héi. ViÖc triÓn khai NghÞ QuyÕt §¹i héi l¹i diÔn ra trong bèi c¶nh t×nh h×nh Liªn X«, §«ng ¢u xÊu ®i nhanh chãng vµ tíi ®Çu nh÷ng n¨m 90 th× chÕ ®é XHCN ®· bÞ xo¸ bá t¹i c¸c n­íc nµy, Liªn bang X« ViÕt tan r·, Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ gi¶i thÓ. §Ó phôc vô cho viÖc thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi