Văn học - Sự phát triển của từ vựng (tiếp theo)

TRƯỜNG THCS – THPT BÁC ÁI Tên bài dạy: SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG Người soạn: Trương Thị Hồng Dịu Ngày soạn: 20/08/2015 Giáo án giảng dạy: SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG ( Tiếp theo) A. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức: Giuùp HS naém ñöôïc hieän töôïng phaùt trieån töø vöïng cuûa moät ngoân ngöõ baèng caùch taêng soá löôïng töø ngöõ nhôø: - Taïotheâm töø ngöõ môùi. - Möôïn töø ngöõ cuûa tieáng nöôùc ngoaøi. Về kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng sử dụng và tạo thêm từ mới. 3. Về thái độ: - Nhận thức được sự phát triển của từ vựng tiếng Việt rất quan trọng để lựa chọn và sử dụng từ phù hợp với mục đích giao tiếp. - Yêu mến tiếng Việt. B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH Giáo viên: SGK, SGV, giáo án bài soạn, đọc tài liệu, nghiên cứu soạn bài. Học sinh: SGK, bài soạn. C. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH - Đàm thoại, đọc, thảo luận, gợi mở, hướng dẫn học sinh làm việc với SGK, thảo luận nhóm. D.CÁC BƯỚC LÊN LỚP Ổn định lớp Kiểm tra bài cũ: Sự phát triển của từ vựng trong Tiếng Việt như thế nào? Có mấy phương thức chuyển đổi nghĩa của từ? Bài mới:  Lời vào bài Đây là bài thứ 2 vể sự phát triển của từ ngữ. Trong bài này cô sẽ giới thiệu với các em: Hoạt động phát triển từ vựng của một ngôn ngữ bằng cách tăng số lượng từ ngữ nhờ: Tạo thêm từ mới và mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài.. Tiến trình dạy bài mới Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt * Hoaït ñoäng1: Höôùng daãn tìm hieåu caùch taïo töø ngöõ môùi. - GV yeâu caàu HS ñoïc caâu 1,2 muïc I SGK/ 72,73 vaø traû lôøi caâu hoûi. -Haõy taïo töø môùi töø caùc töø caùc töø sau: ñieän thoaïi,kinh teá,di ñoäng,sôû höõu,tri thöùc,ñaëc khu,trí tueä? Giaûi thích nghóa cuûa nhöõng töø môùi taïo ñoù? * Taïo töø ngöõ môùi: + Ñieän thoaïi di ñoäng. + Kinh teá tri thöùc. + Ñaëc khu kinh teá. + Sôû höõu trí tueä * Giaûi thích nghóa: + Ñieän thoaïi di ñoäng(ñieän thoaïi caàm tay):ñieän thoaïi voâ tuyeán,coù kích thöôùc nhoû,coù theå mang theo ngöôøi,ñöôïc söû duïng trong duøng phuû soùng cuûa cô sôû cho thueâ bao. + Kinh teá tri thöùc: neàn kinh teá döïa chuû yeáu vaøo vieäc saûn xuaát, löu thoâng phaân phoái caùc saûn phaåm coù haøm löôïng tri thöùc cao. + Ñaëc khu kinh teá:khu vöïc daønh rieâng ñeå thu huùt voán vaø coâng ngheä nöôùc ngoaøi vôùi nhöõng chính saùch öu ñaõi. + Sôû höõu trí tueä: quyeàn sôû höõu ñoái vôùi saûn phaåm do hoaït ñoäng trí tueä mang laïi, ñöôïc phaùp luaät baûo hoä nhö quyeàn taùc giaû, quyeàn phaùt minh, saùng cheá + Ñieän thoaïi noùng:ñieän thoaïi daønh rieâng tieáp nhaän vaø giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà khaån caáp. - Haõy tìm nhöõng töø ngöõ môùi caáu taïo theo moâ hình x+taëc(khoâng taëc, haûi taëc)? * Khoâng taëc: nhöõng keû chuyeân cöôùp treân maùy bay. * Haûi taëc: nhöõng keû chuyeân cöôùp treân taøu bieån. * Laâm taëc: nhöõng keû khai thaùc baát hôïp phaùp taøi nguyeân röøng. * Tin taëc: nhöõng keû duøng kyû thuaät xaâm nhaäp traùi pheùp vaøo döõ lieäu treân maùy tính cuûa ngöôøi khaùc ñeå khai thaùc hoaëc phaù hoaïi. * Gian taëc: nhöõng keû gian manh,troäm caép baát löông. * Gia taëc(gia taëc nan phoøng): keû caép trong nhaø(raát khoù phoøng bò keû caép trong nhaø). * Nghòch taëc:keû phaûn boäi laøm giaëc. - Taïo töø ngöõ môùi ñeå laøm gì? * HS döïa vaøo phaàn ghi nhôù SGK/73 ñeå phaùt bieåu. * Hoaït ñoäng2: Höôùng daãn tìm hieåu caùch möôïn töø ngöõ cuûa tieáng nöôùc ngoaøi. - GV yeâu caàu HS hai caâu hoûi muïc II SGK/73,74 vaø traû lôøi caâu hoûi. - Caâu 1: Haõy tìm töø Haùn Vieät Trong hai ñoaïn trích a,b SGK/73? - Caâu 2: Nhöõng töø naøo duøng ñeå chæ nhöõng khaùi nieäm neâu ra ôû caâu a,b? Nhöõng töø ñoù coù nguoàn goác töø ñaâu? * a: Beänh maát khaû naêng mieãn dòch, gaây töû vong: AIDS, ñoïc laø eát. * b: Nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng nhöõng ñieàu kieän ñeå tieâu thuï haøng hoaù,(chaúng haïn nghieân cöùu nhu caàu, thò hieáu cuûa khaùch haøng ): Ma-keùt-tinh. * Nhöõng từ naøy möôïn cuûa tieáng Anh. - Trong tieáng Haùn vaø tieáng nöôùc khaùc, ta möôïn tieáng naøo nhieàu? * Trong caùc tieáng nöôùc ngoaøi ta möôïn tieáng Haùn nhieàu nhaát. - Möôïn töø ngöõ cuûa tieáng nöôùc ngoaøi mang lại ý nghĩa gì? - GV goïi moät vaøi HS ñoïc phaàn ghi nhôù SGK/74. Có thể mở rộng vốn từ bằng cách nào? + Tạo từ mới. + Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài. I. Taïo töø ngöõ môùi: 1. Taïo töø ngöõ môùi vaø giaûi thích: - Ñiệân thoaïi di ñoäng. - Kinh teá tri thöùc. - Ñaëc khu kinh teá. - Sôû höõu trí tueä. - Ñieän thoaïi noùng. 2. Taïo töø môùi theo moâ hình: - Khoâng taëc. - Haûi taëc. - Laâm taëc. - Tin taëc. - Gian taëc. - Gia taëc. - Nghòch taëc. Ghi nhôù: Taïo töø ngöõ môùi ñeå laøm cho voán töø ngöõ taêng leân cuõng laø moät caùch ñeå phaùt trieån töø vöïng tieáng Vieät. II. Möôïn töø ngöõ cuûa tieáng nöôùc ngoaøi: Caâu 1/ SGK/73 - a: Thanh minh, leã, tieát, taûo moä, hoäi , ñaïp thanh, yeùn anh, boä haønh, xuaân, taøi töû, giai nhaân. - b: Baïc meänh, duyeân, phaän, thaàn,linh, chöùng giaùm, thieáp, ñoan trang, tieát, trinh baïch, ngoïc. Caâu 2/ SGK/73 a: Möôïn töø Haùn Vieät - b: Möôïn töø tieáng Anh. Ghi nhôù: Möôïn töø ngöõ cuûa tieáng nöôùc ngoaøi cuõng laø moät caùch ñeå phaùt trieån töø vöïng tieáng Vieät. Boä phaän töø möôïn quan troïng nhaát trong tieáng Vieät laø töø möôïn tieáng Haùn. . Ghi nhớ - Ghi nhôù SGK/74. Ho¹t ®éng 2: H­íng dÉn HS luyÖn tËp Ho¹t ®éng nhãm : + Nhãm 1 : bµi tËp 1 + Nhãm 2 : bµi tËp 2 + Nhãm 3 : bµi tËp 5 - Caùc caùch thöùc phaùt trieån töø vöïng? Từ vựng một ngôn ngữ có thẻ thay đổi được không? III- LuyÖn tËp 1. Baøi taäp 1: - Hai moâ hình coù khaû naêng taïo töø ngöõ môùi nhö kieåu x+taëc: * x+ tröôøng: chieán tröôøng, coâng tröôøng, noâng tröôøng, ngö tröôøng, thöông tröôøng, thò tröôøng, phi tröôøng, thao tröôøng, laâm tröôøng. * x+taäp: hoïc taäp, thöïc taäp, kieán taäp, luyeän taäp, söu taäp, tuyeån taäp, toaøn taäp, toång taäp, tröng taäp. 2. Baøi taäp 2: - Tìm töø ngöõ môùi phoå bieán vaø giaûi thích nghóa: + Baøn tay vaøng: baøn tay taøi gioûi, kheùo leùo trong vieäc thöïc hieän moät thao taùc lao ñoäng hoaëc moät thao taùc kyõ thuaät nhaát ñònh. + Caàu truyeàn hình: hình thöùc truyeàn hình taïi choã caùc leã hoäi, giao löu tröïc tieáp thoâng qua heä thoáng ca-meâ-ra giöõa caùc ñòa ñieåm caùch xa nhau veà cöï li. + Côm buïi: côm giaù reû, thöôøng baùn trong caùc haøng, quaùn nhoû, taïm bôï. + Coâng ngheä cao: coâng ngheä döïa treân cô sôû cuûa caùc thaønh töu khoa hoïc kyõ thuaät hieän ñaïi, coù ñoä chính xaùc vaø hieäu quaû kinh teá cao. + Coâng vieân nöôùc: nôi chuû yeáu coù caùc troø vui chôi giaûi trí döôùi nöôùc nhö tröôït nöôùc, bôi thuyeàn, taém bieån nhaân taïo. + Ña daïng sinh hoïc: söï ña daïng veà nguoàn gen, veà gioáng loaøi sinh vaät trong töï nhieân. + Ñöôøng cao toác: ñöôøng xaây döïng theo tieâu chuaån chaát löôïng cao, daønh cho caùc loaïi xe cô giôùi chaïy vôùi toác ñoä töø 100Km/h trôû leân. 4. Baøi taäp 4 -Caùc caùch thöùc phaùt trieån töø vöïng: a. Boå sung nghóa cho nhöõng töø ñaõ coù: -Ví dụ töø “laønh” coù theå: + Nghóa ñaàu tieân laø söï vaät noùi chung, ôû daïng nguyeân veïn nhö ban ñaàu: aùo laønh, baùt laønh + Veà sau ñöôïc boå sung theâm caùc nghóa môùi: thuoäc tính phaåm chaát cuûa con ngöôøi: tính laønh; thöïc phaåm khoâng gaây ñoäc haïi cho con ngöôøi: naám laønh. b. Taêng veà soá löôïng töø ngöõ: - Taïo töø ngöõ môùi: xe bình bòch(teân goïi xe gaén maùy hoài nhöõng naêm 60),xe gaén maùy(teân goïi hieän nay), xe coâng noâng, xe cuùt kít, xe hôïp ñoàng - Möôïn töø ngöõ cuûa tieáng nöôùc ngoaøi: + Möôïn cuûa tieáng Haùn: quoác gia, ngaân saùch, thuû töôùng, boä tröôûng, chuû tòch, hieäu tröôûng, giaùm ñoác, thöông maïi, ngoaïi giao + Möôïn cuûa caùc ngoân ngöõ Chaâu AÂu:mít tinh, ma-keùt-tinh, ra-ñi-oâ, sa-loâng, phoâtôi, xích ñoâng, a-xít, caùc-boâ-nic, hi-ñroâ * Thaûo luaän: Xaõ hoäi phaùt trieån, nhaän thöùc phaùt trieån, ngoân ngöõ cuõng phaûi phaùt trieån ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu thoâng tin khoa hoïc vaø trao ñoåi tö töôûng tình caûm cuûa con ngöôøi. Trong söï phaùt trieån cuûa ngoân ngöõ noùi chung thì töø vöïng bao giôø cuõng laø boä phaän phaùt trieån maïnh nhaát, vì: - Nhaän thöùc phaùt trieån, con ngöôøi ngaøy caøng phaùt hieän ra nhöõng thuoäc tính môùi cuûa caùc söï vaät, hieän töôïng ñaõ bieát, vì vaây phaûi coù caùc töø ngöõ töông öùng ñeå bieåu thò caùc söï vaät, hieän töôïng aáy. Do nhu caàu treân, söï phaùt trieån cuûa töø vöïng laø moät ñoøi hoûi taát yeáu khaùch quan cuûa taát caû caùc ngoân ngöõ treân theá giôùi. E. CỦNG CỐ VÀ DẶN DÒ 1. Củng cố - Thấy được sự phong phú và đa nghĩa của hệ thống từ vựng trong tiếng Việt thông qua việc tạo ra từ mới và vay mượn từ nước ngoài. 2. Dặn dò - Hoïc thuoäc baøi, laøm bài taäp 3 sgk. - Chuaån bò baøi Truyeän Kieàu- Nguyeãn Du ( Ñoïc vaên baûn; Traû lôøi hai caâu hoûi ñoïc hieåu SGK/80). F. RÚT KINH NGHIỆM ...........................................................................................................................................................................................................................................................................