Văn học - Miêu tả trong văn bản tự sự

TRƯỜNG THCS – THPT BÁC ÁI Tên bài dạy: MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ Người soạn: Trương Thị Hồng Dịu Ngày soạn: 20/08/2015 Giáo án giảng dạy: MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ A. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức: - HS bieát ñöôïc söï keát hôïp caùc phöông thöùc bieåu ñaït trong moät vaên baûn. - HS hieåu vai troø, taùc duïng cuûa mieâu taû trong vaên baûn töï söï. 2. Về kỹ năng - HS thöïc hieän ñöôïc: phaùt hieän vaø phaân tích ñöôïc taùc duïng cuûa mieâu taû trong vaên baûn töï söï. - HS thöïc hieän thaønh thaïo: keát hôïp keå chuyeän vôùi mieâu taû khi laøm moät baøi vaên töï söï. 3. Về thái độ: - Coù yù thöùc trong caùch vieát vaên baûn coù keát hôïp caùc phöông thöùc bieåu ñaït, theå hieän caûm xuùc cuûa mình moät caùch töï nhieân hôïp lí. B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH Giáo viên: SGK, SGV, giáo án bài soạn, đọc tài liệu, nghiên cứu soạn bài. Học sinh: SGK, bài soạn. C. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH - Đàm thoại, đọc, thảo luận, gợi mở, hướng dẫn học sinh làm việc với SGK, D.CÁC BƯỚC LÊN LỚP Ổn định lớp Kiểm tra bài cũ: Sự cần thiết của việc tóm tắt văn bản tự sự? Bài mới:  Lời vào bài Văn bản tự sự là những văn bản phản ánh cuộc sống bằng cách kể lại các sự việc theo một chuỗi liên tục có quá trình, có các mối liên hệ với nhau nhằm bọc lộ ý nghĩa, phơi bày mâu thuẫn thông qua việc khắc hoạ hình tượng các nhân vật. Khi viết văn bản tự sự người ta thường thêm vào các yếu tố miêu tả và biểu cảm. Vậy để biết yếu tố miêu tả được thêm vào nhằm mục đích gì ? Hôm nay, Cô và cả lớp cùng đi vào tìm hiểu bài mới. Tiến trình dạy bài mới Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt Hoaït ñoäng1: Höôùng daãn tìm hieåu vai troø cuûa yeáu toá mieâu taû trong vaên baûn töï söï GV yeâu caàu HS ñoïc ñoaïn trích SGK/91 vaø traû lôøi caâu hoûi. - Qua phaàn ñoïc, em haõy cho bieát ñoaïn trích treân trích trong vaên baûn naøo? Taùc giaû laø ai? Tích hôïp vôùi vaên baûn: Hoaøng Leâ nhaát thoáng chí. - Ñoaïn trích keå veà traän ñaùnh naøo? - Trong traän ñaùnh ñoù, nhaân vaät vua Quang Trung laøm gì, xuaát hieän nhö theá naøo? - Vua Quang Trung laøm toång chæ huy, cho gheùp vaùn laïi, cöù möôøi ngöôøi khieâng moät böùc, roài tieán saùt ñeán ñoàn Ngoïc Hoài vaø leân keá hoaïch tieán ñaùnh. - Hình aûnh vua Quang Trung hiện lên thaät oai phong, laãm lieät, cươõi voi, đầu đội khăn vàng đi đốc thúc, chỉ huy ba quân trong khói đạn mù trời. - Các chi tiết miêu tả trong đoạn trích? -Caùc chi tieát mieâu taû aáy nhaèm theå hieän caùc ñoái töôïng naøo? - Söï toaøn thaéng cuûa quaân Taây Sôn vaø söï ñaïi baïi cuûa quaân ñoäi nhaø Thanh. - Neáu chæ keå laïi caùc söï vieäc nhö dưới đây thì caâu chuyeän coù sinh ñoäng khoâng? + Vua Quang Trung cho gheùp vaùn laïi, cöù möôøi ngöôøi khieâng moät böùc, roài tieán saùt ñeán ñoàn Ngoïc Hoài. + Quaân Thanh baén ra, khoâng truùng ngöôøi naøo, sau ñoù phun khoùi löûa. + Quaân cuûa vua Quang Trung khieâng vaùn nhaát teà xoâng leân maø ñaùnh. + Quaân Thanh choáng ñôõ khoâng noåi, töôùng nhaø Thanh laø Saàm Nghi Ñoáng thaét coå cheát. Quaân Thanh ñaïi baïi. * Neáu chæ keå nhö treân thì caâu chuyeän thaät khoâ khan, keùm haáp daãn. Noùi caùch khaùc, keå nhö treân môùi traû lôøi ñöôïc caâu hoûi “vieäc gì ñaõ xaûy ra?” chöù chöa traû lôøi ñöôïc caâu hoûi “vieäc ñoù xaûy ra nhö theá naøo?” - Neáu keå laïi noäi dung ñoaïn trích treân nhö caùc söï vieäc trong SGK cuûa moät baïn HS thì nhaân vaät Quang Trung coù noåi baät khoâng? * Neáu keå laïi theo caùc söï vieäc thì khoâng laøm noåi baät nhaân vaät vua Quang Trung. Traän ñaùnh khoâng ñöôïc taùi hieän moät caùch sinh ñoäng vì ñôn giaûn laø chæ keå laïi caùc söï kieän. - So sánh bài làm của bạn HS với đoạn trích nguyên văn và cho bieát taïi sao ñoaïn trích nguyên văn laïi sinh ñoäng, haáp daãn nhö vaäy? * Ñoaïn trích nguyeân vaên taùc phaåm sinh ñoäng, haáp daãn vì coù caùc yeáu toá mieâu taû laøm roõ caâu hoûi “nhö theá naøo Bài tập áp dụng: -Ñoaïn vaên sau ñaây coù söû duïng yeáu toá mieâu taû khoâng? Neáu coù haõy chæ ra yeáu toá mieâu taû ñoù? Taùc duïng? Maët laõo ñoät nhieân co ruùm laïi. Nhöõng veát nhaên xoâ laïi vôùi nhau, eùp cho nöôùc maét chaûy ra. Caùi ñaàu laõo ngoeïo veà moät beân vaø caùi mieäng moùm meùm cuûa laõo meáu nhö con nít. Laõo hu hu khoùc. => Coù söû duïng yeáu toá mieâu taû. Khắc họa noãi khoå taâm cuûa laõo Haïc ñöôïc theå hieän roõ treân khuoân maët. - Yeáu toá mieâu taû coù vai troø nhö theá naøo ñoái vôùi vaên baûn töï söï? * HS döïa vaøo phaàn ghi nhôù ñeå traû lôøi. Hoïc sinh traû lôøi, giaùo vieân choát kieán thöùc phaàn ghi nhôù, cho moät em ñoïc laïi. Hoạt động 2: Hướng dẫn HS luyện tập Ho¹t ®éng nhãm GV gọi HS đọc các bài tập trong SGK và cho HS lần lượt làm và trình bày vào tập. - Baøi taäp 1: Tìm yeáu toá mieâu taû-> phaân tích. - Baøi taäp 2,3: Reøn kó naêng vieát ñoaïn vaên coù yeáu toá mieâu taû. - Goïi hoïc sinh leân baûng laøm baøi taäp 1. - GV nhaän xeùt cho ñieåm. * Chuù yù: khi vieát coù caùc yeáu toá sau: - Keå veà vieäc chò em Kieàu ñi chôi trong tieát thanh minh. - Taû caûnh muøa xuaân. -> Sau khi hoïc sinh vieát ñoaïn vaên, cho moät soá em ñoïc baøi laøm cuûa mình - coù nhaän xeùt, khuyeán khích caùc baøi laøm saùng taïo. I. Vai troø cuûa yeáu toá mieâu taû trong vaên baûn töï sö Tìm hieåu ñoaïn trích SGK/91. - Ñoaïn trích keå veà traän ñaùnh ñoàn Ngoïc Hoài. - Các chi tiết miêu tả: + Vua Quang Trung lại truyền lấy 60 tâm ván, cứ ghép liền ba tấm thành một bức...vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc. + Nhân có gió Bắc....tự lam hại mình. + Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy toán loạn, giày xéo lên nhau mà chết. + Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung...quân Thanh đại bại. - Caùc söï vieäc dieãn ra theo trình töï ñeå laøm noåi baät hình aûnh vua Quang Trung. - Caùc yeáu toá mieâu taû laøm cho ñoaïn vaên sinh ñoäng,haáp daãn. Ghi nhôù: Trong vaên baûn töï söï, söï mieâu taû cuï theå, chi tieát veà caûnh vaät, nhaân vaät vaø söï vieäc coù taùc duïng laøm cho caâu chuyeän trôû neân haáp daãn,gôïi caûm, sinh ñoäng. * Lưu ý: - Khi được sử dụng trong văn bản tự sự, phương thức miêu tả thường bị chi phối bởi mục đích kể chuyện (tả cảnh để tạo nền, tạo tình huống cho sự việc phát triển; tả người là để khắc hoạ rõ nét đặc điểm, tính cách và bản chất của nhân vật) => Tự sự đóng vai trò chủ đạo, miêu tả chỉ đóng vai trò bổ trợ. - Yếu tố miêu tả thường được thể hiện qua các từ ngữ, hình ảnh có sức gợi lớn (từ tượng thanh, tượng hình, nghệ thuật so sánh, nhân hoá) III- LuyÖn tËp Baøi taäp 1 - Tìm yeáu toá taû ngöôøi taû caûnh trong hai ñoaïn trích. a. Ñoaïn Chò em Thuyù Kieàu: - Taû ngöôøi: + Thuyù Vaân: “Vaân xem trang troïng khaùc vôøi Khuoân traêng ñaày ñaën, neùt ngaøi nôû nang Hoa cöôøi ngoïc thoát ñoan trang Maây thua nöôùc toùc tuyeát nhöôøng maøu da”. + Thuyù Kieàu: “Kieàu caøng saéc saûo maën maø So beà taøi saéc laïi laø phaàn hôn: Laøn thu thuyû neùt xuaân sôn Hoa ghen thua thaém lieãu hôøn keùm xanh”. Caùch taû aáy laøm noåi baät ñöôïc veû ñeïp khaùc nhau cuûa moãi nhaân vaät. Ñoù laø veû ñeïp phuùc haäu cuûa Thuyù Vaân vaø veû ñeïp maën maø cuûa Thuyù Kieàu. b. Ñoaïn Caûnh ngaøy xuaân: - Taû caûnh “Coû non xanh taän chaân trôøi leâ traéng ñieåm moät vaøi boâng hoa Taø taø boùng ngaõ veà taây Chò em thô thaån dan tay ra veà Böôùc laàn theo ngoïn tieåu kheâ Laàn xem phong caûnh coù beà thanh thanh Nao nao doøng nöôùc uoán quanh Dòp caàu nho nhoû cuoái gheành baéc ngang”. Caùc yeáu toá mieâu taû laøm cho vaên baûn sinh ñoäng, haáp daãn vaø giaøu chaát thô; noù goùp phaàn laøm cho ngöôøi ñoïc thaáy ñöôïc caùi hay, caùi ñeïp cuûa caûnh vaät. 2. Baøi taäp 2 - Vieát ñoaïn vaên. Ngaøy thaùng thaém thoaùt nhö thoi ñöa, môùi xuaân veà maø ñaõ sang tieát thaùng ba. Nhaân ngaøy thanh minh ñeïp trôøi, chò em Kieàu cuøng nhau ñi taûo moä, hoaø vaøo doøng ngöôøi nhoän nhòp ngöïa xe ngöôïc xuoâi noâ nöùc. Ñeán buoåi chieàu, maët trôøi ñaõ xeá ñaèng taây, chò em Thuyù Kieàu cuøng nhau ra veà. Hoï löõng thöõng ñi doïc theo doøng suoái nhoû chaûy uoán löôïn quanh co, phía cuoái doøng suoái coù moät chieác caàu nhoû baéc ngang. Phong caûnh nôi ñaây trong buoåi chieàu taø thaät laø thanh tónh vaø thoang thoaûng buoàn. E. CỦNG CỐ VÀ DẶN DÒ 1. Củng cố - Nắm được vai trò của các yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự. - Sơ đồ: Câu chuyện trở lên hấp dẫn, cụ thể, sinh động Con người, sự việc, sự vật, cảnh vật, thời gian, không gian... Miêu tả Tự sự Kết hợp Đối tượng Tác dụng 2. Dặn dò - Hoïc thuoäc ghi nhôù Sgk/92. Viết tiếp bài tập 2,3 SGK. - Chuaån bò baøi Trau doài voán töø. - Traû lôøi caùc caâu hoûi muïc I,II SGK/99,100,101. - Xem tröôùc phaàn luyeän taäp. F. RÚT KINH NGHIỆM ...........................................................................................................................................................................................................................................................................