Văn học - Mã giám sinh mua Kiều (trích Truyện Kiều)

TRƯỜNG THCS – THPT BÁC ÁI Tên bài dạy: MAÕ GIAÙM SINH MUA KIEÀU Người soạn: Trương Thị Hồng Dịu Ngày soạn: 20/08/2015 Giáo án giảng dạy: MAÕ GIAÙM SINH MUA KIEÀU ( Trích Truyeän Kieàu) Nguyeãn Du - A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 1. Về kiến thức - Thái độ khinh bỉ, căm phẫn sâu sắc của tác giả đối với bản chất xấu xa, đê hèn của kẻ buôn người và tâm trạng đau đớn, xót xa của tác giả trước thực trạng con người bị hạ thấp, bị chà đạp. 2. Về kĩ năng - Đọc hiểu văn bản truyện thơ trung đại. - Nhận diện và phân tích các chi tiết nghệ thuật khắc họa hình tượng nhân vật phản diện( diện mạo, hành động, lời nói, bản chất) đậm tính chất hiện thực trong đoạn trích. - Cảm nhận được ý nghĩa tố cáo, lên án xã hội trong đoạn trích. 3. Về thái độ - Cảm thông với thân phận nàng Kiều, lên án bọn buôn người bất nhân như Mã Giám Sinh. B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH Giáo viên: SGK, SGV, giáo án bài soạn, đọc tài liệu, nghiên cứu soạn bài. Tìm đọc tư liệu về Nguyễn Du. Lời bình cho “Truyện Kiều”. Đọc tác phẩm “Truyện Kiều”. Học sinh: SGK, bài soạn. C. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH - Đàm thoại, đọc, thảo luận, gợi mở, hướng dẫn học sinh làm việc với SGK. D.CÁC BƯỚC LÊN LỚP Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ: - Đọc thuộc lòng 8 câu giữa của đoạn trích “ Kiều ở lầu Ngưng Bích” và cho biết nỗi nhớ của Kiều đã thể hiện như thế nào? Bài mới:  Lời vào bài Nãi ®Õn “TruyÖn KiÒu” lµ nãi ®Õn quyÒn sèng con ng­êi bÞ chµ ®¹p. Tiªu biÓu cho t×nh tr¹ng ®ã: cã c¶nh mua ng­êi , b¸n ng­êi mét c¶nh ®Æc s¾c bËc nhÊt trong S“TruyÖn KiÒu”. ë ®ã nhµ th¬ ®· tè c¸o thÕ lùc ®ång tiÒn tµn b¹o, ph¬i bµy t×nh tr¹ng con ng­êi bÞ biÕn thµnh hµng ho¸, bµy tá niÒm ®au ®ín c¨m phÉn tr­íc t×nh c¶nh con ng­êi bÞ h¹ thÊp vµ chµ ®¹p. §Ó thÊy râ ®iÒu ®ã chóng ta sÏ ®i vµo khai th¸c t×m hiÓu v¨n b¶n trÝch "M· Gi¸m Sinh mua KiÒu". Tiến trình dạy bài mới Hoạt động của GV và HS Nội dung bài học Hoaït ñoäng1: Höôùng daãn HS tìm hiểu chung GV yeâu caàu HS ñoïc phaàn chuù thích SGK/94,95. -Ñoïc: chuù yù phaân bieät hai gioïng ngöôøi keå chuyeän vaø lôøi nhaân vaät. Lôøi Maõ Giaùm Sinh noùi hai laàn vôùi hai ngöõ ñieäu khaùc nhau + Laàn ñaàu coäc loác, vaùo veânh + Laàn thöù hai ñieäu ñaøng nhöng vaãn loä ra veû voâ hoïc. + Lôøi muï moái ñöa ñaåy, chaøo haøng deûo queïo. + Lôøi ngöôøi keå chuyeän töø toán, khaùch quan nhöng duïng yù chaâm bieám vaãn roõ. Neâu vò trí ñoaïn trích? Tìm boá cuïc cuaû ñoaïn trích? Đại ý? Ñoaïn trích môû ñaàu kieáp ñoaïn tröôøng cuûa ngöôøi con gaùi hoï Vöông. GV tóm tắt những sự việc chính dẫn đến cảnh Mã Giám Sinh mua Kiều: Gia đình Kiều bị thằng bán tơ vu vạ, Vương Ông và Vương Quan bị bắt đánh đập dã man, nhà cửa bị sai nha lục soát, vơ vét hết mọi của cải. Thúy Kiều quyết định bán mình để lấy tiền cứu cha và gia đình thoát khỏi tai họa. Được mụ mối mách bảo, Mã Giám Sinh tìm đến mua Kiều.bắt đầu cuộc đời 15 năm lưu lạc của Thúy Kiều. HS lắng nghe câu hỏi trả lời GV nhận xét, chốt ý, bổ sung Hoaït ñoäng 2: Höôùng daãn HS đọc – hiểu văn bản Giaûi thích töø khoù: 11 töø SGK/98,99. Trong ñoaïn trích naøy, chuùng ta seõ phaân tích theo hai nhaân vaät chính: ngöôøi mua, keû baùn: Maõ Giaùm Sinh vaø Thuyù Kieàu. Maõ ñoùng vai troø chuû ñoäng, troïng taâm. Khi mới xuất hiện Mã Giám Sinh được giới thiệu như thế nào? Qua cách giới thiệu, em biết gì về lai lịch của Mã Giám Sinh? Em có nhận xét gì về cách ăn nói của Mã Giám Sinh ?( Chú ý vào phần trong dấu ngoặc kép). Qua cách ăn nói chứng tỏ hắn là người như thế nào? Diện mạo Mã Giám Sinh được miêu tả qua những chi tiết nào? Nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ của tác giả? Những chi tiết đó chứng tỏ điều gì về Mã Giám Sinh? KÓ ra ngoµi 40 tuæi, c¸i ®iÒu khiÕn ta l¹i nghi h¬n v× c¸i mµy r©u nh½n nhôi, ¸o quÇn b¶nh bao cña anh ta. Cã c¸i g× ®ã lµm d¸ng, lµm ®ám qu¸ ®¸ng, kÖch cìm, khoe khoang lé liÔu, kh«ng hîp víi løa tuæi. Tõ “nh½n nhôi, b¶nh bao” ®i víi nhau trong mét c©u th¬ t¹o ra sù ®èi xøng c©n ®èi gi÷a hai vÕ, hÐ lé c¸i ý chª c­êi cña ng­êi kÓ chuyÖn. Cử chỉ, thái độ của Mã Giám Sinh được miêu tả qua những chi tiết nào? Nhận xét của em về từ ngữ được sử dụng?( chú ý từ gạch chân). Theo em, từ ngữ nào có tác dụng lột trần bản chất của Mã Giám Sinh? §Æt tõ chØ vÞ trÝ lªn trªn danh tõ lµ cã dông ý lµm bËt lªn c¸i vÎ lén xén, l¸o nh¸o, thiÕu ®øng ®¾n, lÞch sù. Tõ l¸y lao xao rÊt gîi. Nã gîi lªn c¸i d¸ng bé thÇy trß võa ®i võa tiÕng to tiÕng nhá kh«ng ngít. Tµi lét t¶ c¸i thÇn cña nh©n vËt b»ng mét tõ cña Nguyễn Du “Tãt” lµ hµnh ®éng rÊt nhanh nhÑn. Kh¸c víi tãt vêi lµ tuyÖt vêi. Ngåi tãt lµ hµnh ®éng hÕt søc bÊt nh· cña M· Gi¸m Sinh. Theo dâi M· tõ ®Çu, biÕt nguån gèc cña M·; chóng ta dÔ ®o¸n r»ng ®©y lµ hµnh ®éng theo thãi quen cña y, thãi quen cña kÎ h¹ l­u, v« häc, cËy m×nh cã tiÒn ch¼ng coi ai ra g×. Vai kÞch trong lÔ vÊn danh còng ch¼ng cÇn diÔn cho ®¹t l¾m! Ghế trên là ghế ở vị trí trang trọng dành cho bậc cao niên. Kẻ đi hỏi vợ là hàng con cái mà lại ngồi tót thì thật chướng mắt, vô lễ. Bút pháp sử dụng nghệ thuật được tác giả sử dụng rất thành công ở đây là gì? Với bút pháp tả thực sắc sảo, tác gỉa đã khắc họa chân dung một Mã Giám Sinh như thế nào? Mã Giám Sinh đến nhà Kiều với danh nghĩa gì? Thực chất của việc cưới Kiều ở đây là gì? Mã Giám Sinh đặt vấn đề mua Kiều như thế nào? Em có nhận xét gì về cách đặt vấn đề đó? Thái độ cách đối xử của Mã Giám Sinh với Kiều thể hiện rõ nhất qua chi tiết nào? Qua những chi tiết đó, em thấy được điều gì? Việc ngã giá diễn ra như thế nào? “Rằng mua ngọc đến Lam Kiều Sính nghi xin dạy bao nhiêu cho tường” “ Đắn đo cân sắc, cân tài Ép cung cầm nguyệt thử bài quạt thơ” M· ®óng lµ mét tªn mua ng­êi nhiÒu kinh nghiÖm, läc lâi, kh«ng sî bÞ hí. Y rÊt cÈn thËn so ®i tÝnh l¹i, nh×n ng­îc, ng¾m xu«i. M· c©n, ®ong, ®o, ®Õm b»ng m¾t, b»ng tai, b»ng tay... Y thö b¾t KiÒu lµm bµi th¬ trªn qu¹t, Ðp KiÒu ®¸nh ®µn, b¾t khoan, b¾t nhÆt ®ñ ®iÒu... võa ý míi tuú c¬ lùa lêi nãi rÊt kh¸ch s¸o, v¨n hoa. Tõ l¸y “cß kÌ” t­ëng chõng nh­ kh«ng thÓ nµo s¸t ®óng h¬n, hay h¬n khi NguyÔn Du muèn lét t¶ ch©n dung vµ b¶n chÊt con bu«n keo kiÖt, d×m gi¸, ®Çy m¸nh líi cña M·. Mã Giám Sinh coi Kiều như 1 đồ vật đem bán, cân đong, đo đếm cả sắc và tài. Từ đắn đo thể hiện thái độ lưỡng lự, lựa chọn, cân nhắc giữa tài và sắc, cái gì hơn , cái gì kém, như 1 món hàng ngoài chợ. Cò kè bớt một thêm hai giờ lâu ngã giá vàng ngoài bốn trăm. Cò kè: mặc cả, tính toán chi li, thêm bớt-vô nhân đạo khi dùng với con người, đau đớn khi dùng cho con người-> Gợi cảnh kẻ mua người bán đưa đẩy món hàng, túi tiền được cởi ra, thắt vào, nâng lên, đặt xuống. Mã Giám Sinh là một con người keo kiệt hắn lợi dụng, bắt bí để trả với giá rẻ nhất. Hắn bộc lộ bản chất của một tên lái buôn, một kẻ vô nhân đạo. Trong việc mua bán này Mã Giám Sinh bộc lộ bản chất gì? Qua đoạn mua Kiều, em có đánh giá như thế nào về Mã Giám Sinh? Lời nói hoa mỹ để che giấu hành động bất nhân nhưng càng ngày, Mã Giám Sinh càng lộ rõ chân tướng của mình qua bút pháp tả thực của Nguyễn Du. Định ngày nạp thái vu quy Tiền lưng đã sẵn việc gì chẳng xong Việc cưới xin - thực chất là mua bán đã xong, tất cả do đồng tiền quyết định. Mã Giám Sinh hiện lên qua ngôn ngữ miêu tả trực diện của tác gỉa. Hình ảnh nhân vật phản diện được miêu tả bằng nét bút hiện thực, hoàn chỉnh cả về diện mạo, tính cách. Mã Giám Sinh được khắc họa cụ thể, sinh động, đồng thời mang ý nghĩa khái quát về 1 loại người giả dối, vô học, bất nhân. Cùng là kẻ có lợi trong việc mua bán, đó là mụ mối? Em có nhận xét gì về mụ mối? Thái độ của Nguyễn Du bộc lộ như thế nào đối với Mã Giám Sinh và mụ mối? Thế lực đồng tiền cùng với thế lực lưu manh, thế lực quan lại đã vào hùa với nhau tàn phá gia đình Kiều, tàn phá cuộc đời. HS lắng nghe câu hỏi trả lời GV nhận xét, chốt ý, bổ sung - Tâm trạng của Kiều được miêu tả qua những câu thơ nào? Câu thơ đã giúp ta hiểu gì về tâm trạng của Kiều khi gặp Mã Giám Sinh? - Em hiểu thêm điều gì về Kiều qua đoạn trích? - Tại sao Kiều lại phải âm thầm chịu đựng đau khổ như vậy? - Theo em, liÖu nµng KiÒu cã nhËn ra sù lõa bÞp cña M· Gi¸m Sinh? NÕu nhËn ra sao nµng vÉn nhËn lêi? NÕu kh«ng nhËn ra, th× sao nµng l¹i ®­îc gäi lµ th«ng minh vèn s½n tÝnh trêi? Nµng KiÒu còng ®· nhËn ra phÇn nµo, nghi ngê phÇn nµo sù gi¶ dèi cña thÇy trß M· Gi¸m Sinh, nh­ng hoµn c¶nh, t×nh thÕ b¾t buéc, kh«ng cßn c¸ch gi¶i quyÕt nµo kh¸c, ®µnh ph¶i nh¾m m¾t ®­a ch©n, mµ xem con t¹o xoay vÇn ®Õn ®©u mµ th«i! HS lắng nghe câu hỏi trả lời GV nhận xét, chốt ý, bổ sung Thái độ tác giả đối với Kiều trong đoạn trích này? HS lắng nghe câu hỏi trả lời GV nhận xét, chốt ý, bổ sung Hoạt động 3: Höôùng daãn HS toång keát. GV gọi HS đọc ghi nhớ SGK I. Tìm hieåu chung Tác giả Tác phẩm Vị trí ñoaïn trích: -Thuéc ®Çu phÇn II: Gia biÕn & l­u l¹c (më ®Çu kiÕp ®o¹n tr­êng cña TK) - Tõ c©u 619-652. Boá cuïc: -Chia laøm ba phaàn: + 6 caâu ñaàu: Kieàu nhôø muï moái tìm ngöôøi mua laáy danh nghóa laø leã hoûi(vaán danh). + 16 caâu tieáp: Maõ Giaùm Sinh ñeán mua Kieàu döôùi danh nghóa hoûi naøng laøm vôï leõ(thieáp). + 4 caâu cuoái: Nhöõng quyeát ñònh sau cuoäc ngaõ giaù và lời bình tác giả. Ñaïi yù: -Ñoaïn thô mieâu taû baûn chaát gheâ tôûm cuûa Maõ Giaùm Sinh; noãi ñau ñôùn, tuûi nhuïc,eâ cheà cuûa Kieàu. II. Đọc – hiểu văn bản 1.Đọc – giải nghĩa từ khó 2. Nhaân vaät Maõ Giaùm Sinh a. Lai lịch, dieän maïo, cöû chæ: - Lai lịch: không rõ ràng viÔn kh¸ch, vÊn danh...® Kh¸ch ph­¬ng xa ®Õn hái KiÒu vÒ lµm vî. + Tên, quª qu¸n: r»ng Mã Giám Sinh; r»ng huyÖn L©m Thanh còng gÇn...® Tªn hä kh«ng râ rµng, quª qu¸n mËp mê. - Cách nói năng: cộc lốc, vô lễ, kém văn hóa -> kẻ vô học. - Diện mạo: + Trạc ngoại tứ tuần... + Mày râu nhẵn nhụi. + Áo quần bảnh bao. -> Dùng từ láy tượng hình -> Vẻ ngoài chải chuốt lố lăng, không phù hợp. - Cử chỉ, thái độ: + Thầy, tớ lao xao + Ghế trên ngồi tót sỗ sàng -> Bút pháp tả thực sắc sảo kết hợp từ láy: Sự ồn ào thô lỗ, bất lịch sự đến trơ trẽn hỗn hào. => Khắc hoạ 1 Mã Giám Sinh với veû ngoaøi chaûi chuoát, lố lăng, khoâng phuø hôïp vôùi löùa tuoåi; cöû chæ thaùi ñoä baát lòch söï trô treõn, hoãn laùo. b. Baûn chaát: - Danh nghĩa: cưới Kiều về làm vợ nhưng thực chất: mua Kiều. - Cách đặt vấn đề: + mua ngọc + sính nghi -> Lời nói tỏ vẻ văn hoa nhưng thái độ lại thực dụng. - Thái độ, hành động cách đối xử: + đắn đo + cân sắc, cân tài + ép, thử... ® Bất nhân, bộc lộ bản chất mua người. - Việc ngã giá: Cò kè, bớt 1 thêm 2, ngã giá: Từ đắt, chính xác. ® MÆc c¶ tr¾ng trîn. Ng«n ng÷ cã vÎ v¨n hoa, song kh«ng che ®Ëy ®­îc vá thùc dôngbØ æi. Bản chất của tên buôn người: Bủn xỉn, bần tiện, keo kiệt, bất nhân. => Điển hình của bản chất con buôn lưu manh với đặc tính võa gi¶ dèi, bÊt nh©n, võa ti tiÖn, vì tiền - Giaû doái töø lai lòch ñeán töôùng maïo, tính danh. 2. Tâm trạng Thuý Kiều - Tình caûnh toäi nghieäp: + H¹t m­a s¸ nghÜ phËn hÌn... ba xu©n. ® Giäng th¬ ph¶ng phÊt h­¬ng vÞ ca dao. Tõ ng÷ chØ ý kh¼ng ®Þnh: ý nghÜ ®au ®ín vµ tÊm lßng hiÕu th¶o cña nµng. -Tâm trạng đau đớn tái tê, nhục nhã, ê chề: + Nỗi mình, nỗi nhà + Lệ hoa mấy hàng + Nét buồn như cúc, điệu gầy như mai... - Kiều ngại ngùng, e lệ: + Ngại ngùng ....gương mặt dày. ->Nghệ thuật so sánh, Kiều vô cùng đau đớn, xót xa, âm thầm chịu đựng. Vì chữ “Hiếu” nàng sẵn sàng chịu đựng tất cả. 3. Taám loøng nhaân ñaïo cuûa taùc giaû - Khinh bæ, caêm phaãn; toá caùo theá löïc ñoàng tieàn chaø ñaïp leân quyền sống con ngöôøi qua lôøi nhaän xeùt:”Tieàn löng ñaõ saün vieäc gì chaúng xong”. - Theå hieän nieàm caûm thöông saâu saéc tröôùc thöïc traïng con ngöôøi bò haï thaáp, bò chaø ñaïp. Nhaø thô nhö hoaù thaân vaøo nhaân vaät ñeå noùi leân noãi ñau ñôùn, tuûi hoå cuûa Kieàu. III. Toång keát: - Ghi nhớ SGK E. CUÛNG COÁ VAØ DẶN DÒ 1. Củng cố - Ñoïc laïi phaàn ghi nhớ ñoaïn trích. - Phân tích nhân vật Mã Giám Sinh trong đoạn trích. 2. Daën doø - Hoïc thuoäc baøi. - Chuaån bò baøi “Trau dồi vốn từ”. - Ñoïc ñoaïn trích vaø traû lôøi caâu hoûi SGK. - Xem tröôùc phaàn luyeän taäp. F. RUÙT KINH NGHIEÄM .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................