Vận dụng lý luận tiền lương của Mác để xác định những quan điểm có tính nguyên tắc trong xây dựng chính sách tiền lương ở Việt Nam hiện nay

Lêi nãi ®Çu Thu nhËp lµ mét yÕu tè quan träng ®èi víi ngµnh lao ®éng. Mét trong nh÷ng thµnh ph©n chñ yÕu cña thu nhËp lµ tiÒn l­¬ng. Cã thÓ nãi tiÒn l­¬ng lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn ¶nh h­ëng ®Õn quyÕt ®Þnh lùa chän c«ng viÖc, lùa chän c¬ quan, n¬i lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng; còng nh­ sù h¨ng say, nhiÖt t×nh, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o ng­êi lao ®éng. §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· lu«n cã sù thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch phï hîp nh»m ngµy cµng c¶i thiÖn møc l­¬ng còng nh­ c¸c thu nhËp kh¸c cho ng­êi lao ®éng. ChÝnh c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan, nh÷ng nhµ qu¶n trÞ còng coi thu nhËp cña ng­êi lao ®éng lµ mét chiÕn l­îc cÇn bµn tíi. XuÊt ph¸t tõ bèi c¶nh ®ã em chän ®Ò tµi: "VËn dông lý luËn tiÒn l­¬ng cña M¸c ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng quan ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c trong x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ë ViÖt Nam hiÖn nay". KÕt cÊu cña ®Ò ¸n gåm 3 phÇn I. Lý luËn tiÒn l­¬ng cña tr­êng ph¸i cæ ®iÓn Anh II. Lý luËn tiÒn l­¬ng cña M¸c III. VËn dông lý luËn tiÒn l­¬ng cña M¸c ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng quan ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c trong x©y dùng chÝnh s¸ch l­¬ng ë n­íc ta hiÖn nay. I. Lý luËn tiÒn l­¬ng cña tr­êng ph¸i cæ ®iÓn Anh Tr­êng ph¸i Cæ ®iÓn Anh ®· ph¸t hiÖn ra nhiÒu ®iÓm míi trong viÖc ph©n tÝch b¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng vµ ®Æt nÒn mãng ®Çu tiªn cho lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng. Dùa trªn nh÷ng ph¸t hiÖn nµy, M¸c ®· x©y dùng vµ ph¸t triÓn lý luËn tiÒn l­¬ng cña m×nh. Tõ gi÷a thÕ kû 17, William Petty ®· cho r»ng tiÒn l­¬ng lµ gi¸ trÞ t­ liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt tèi thiÓu ®Ó ng­êi lao ®éng cã thÓ nu«i sèng b¶n th©n vµ gia ®×nh cña m×nh. §©y lµ quan ®iÓm hoµn toµn ®óng. Tuy nhiªn, do ch­a ph©n biÖt ®­îc lao ®éng vµ søc lao ®éng nªn «ng ®· coi lao ®éng lµ hµng ho¸ vµ ngé nhËn tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng. V× vËy, «ng ®· ®­a ra quy luËt s¾t vÒ tiÒn l­¬ng, nghÜa lµ giíi h¹n cao nhÊt cña tiÒn l­¬ng lµ møc t­ liÖu sinh ho¹t tèi thiÓu ®Ó nu«i sèng ng­êi c«ng nh©n. ¤ng cho r»ng tiÒn l­¬ng cao th× c«ng nh©n thÝch uèng r­îu, hay bá viÖc, cßn l­¬ng thÊp th× c«ng nh©n ph¶i tÝch cùc lao ®éng, g¾n bã víi nhµ t­ b¶n h¬n. §Õn gi÷a thÕ kû 18, Adam Smith, mét ®¹i diÖn tiªu biÓu kh¸c cña tr­êng ph¸i Cæ ®iÓn Anh ®· ®­a ra nh÷ng quan ®iÓm ®óng ®¾n h¬n vÒ tiÒn l­¬ng. ¤ng ®· tiÕn bé h¬n William Petty v× «ng kh«ng chØ ph©n tÝch ®­îc tiÒn l­¬ng lµ gi¸ trÞ t­ liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt cho c«ng nh©n vµ gia ®×nh mµ cßn kh¼ng ®Þnh tiÒn l­¬ng lµ mét phÇn trong gi¸ trÞ hµng ho¸ do ng­êi c«ng nh©n t¹o ra vµ «ng ®· t×m ra ®­îc nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng lµ: tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc, ®Æc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng, tr×nh ®é chuyªn m«n thµnh th¹o cña ng­êi lao ®éng. Còng chÝnh v× ®iÓm nµy mµ «ng ñng hé quan ®iÓm "TiÒn c«ng kh«ng thÓ h¹ thÊp h¬n møc tèi thiÓu" vµ «ng t¸n thµnh "TiÒn c«ng cao ë møc kh«ng ph¶i giíi h¹n thÊp", theo «ng tiÒn l­¬ng cao sÏ t¹o kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ møc l­¬ng cao t­¬ng ®èi lµ nh©n tè kÝch thÝch c«ng nh©n t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ nhµ t­ b¶n kh«ng sî g× viÖc tr¶ l­¬ng cao cho c«ng nh©n v× c¬ chÕ cña thÞ tr­êng lao ®éng sÏ ®iÒu chØnh møc tiÒn l­¬ng thÝch øng. Ngoµi ra, Adam Smith cßn tiÕn bé ë chç «ng ®· ph©n biÖt ®­îc tiÒn l­¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ. TiÒn l­¬ng thùc tÕ lµ l­îng t­ liÖu sinh ho¹t thùc tÕ mµ ng­êi c«ng nh©n cã thÓ mua ®­îc cßn tiÒn l­¬ng danh nghÜa ®­îc biÓu hiÖn b»ng mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh. Trªn thùc tÕ, tiÒn l­¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ cã thÓ kh«ng trïng víi nhau do l¹m ph¸t, biÕn ®éng gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng,... Tuy nhiªn, lý luËn cña Adam Smith bÞ h¹n chÕ ë chç «ng cho r»ng tiÒn l­¬ng lµ thu nhËp do lao ®éng mang l¹i, ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc cho r»ng tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng mµ theo nh­ M¸c chøng minh sau nµy th× tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng chø kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng. Cuèi thÕ kû thø 18, David Ricardo còng dùa trªn c¬ së lý luËn gi¸ trÞ cña lao ®éng ®Ó ph©n tÝch tiÒn l­¬ng, lîi nhuËn vµ ®Þa t«. ¤ng kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ ®­îc t¹o ra gåm tiÒn l­¬ng vµ lîi nhuËn, lîi nhuËn lµ phÇn gi¸ trÞ thõa ra ngoµi tiÒn c«ng v× gi¸ trÞ do c«ng nh©n t¹o ra lín h¬n tiÒn c«ng. Nh­ vËy, «ng ®· tiÕn xa h¬n Adam Smith khi cho r»ng lîi nhuËn lµ lao ®éng kh«ng ®­îc tr¶ c«ng. Ngoµi ra, «ng cßn t×m ra ®­îc mèi quan hÖ gi÷a cung, cÇu lao ®éng vµ tiÒn l­¬ng, khi tiÒn l­¬ng trong mét ngµnh nµo ®ã ë møc cao th× cung lao ®éng trong ngµnh ®ã t¨ng lªn v­ît qu¸ cÇu lao ®éng cña ngµnh do ®ã l­¬ng l¹i cã xu h­íng gi¶m. Cã thÓ nãi David Ricardo ®· cã rÊt nhiÒu ®ãng gãp trong lý luËn vÒ tiÒn l­¬ng nh­ng «ng vÊn m¾c ph¶i sai lÇm gièng nh­ nh÷ng ®¹i diÖn kh¸c cña tr­êng ph¸i Cæ ®iÓn Anh ®ã lµ viÖc cho r»ng tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng xuÊt ph¸t tõ sù nhÇm lÉn gi÷a søc lao ®éng vµ lao ®éng. Tuy nhiªn, «ng ®· nhËn thÊy ®iÒu v« lý nµy mÆc dï ch­a gi¶i thÝch ®­îc. II. Lý luËn vÒ tiÒn l­¬ng cña M¸c M¸c ®· ph¸t triÓn cã kÕ thõa lý luËn vÒ tiÒn l­¬ng cña tr­êng ph¸i Cæ ®iÓn Anh ®Ó hoµn thiÖn lý luËn nµy. M¸c còng tr×nh bµy tiÒn l­¬ng trªn c¬ së lý luËn gi¸ trÞ - lao ®éng. ¤ng phª ph¸n quan ®iÓm cña Tr­êng ph¸i Cæ ®iÓn Anh cho r»ng tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng v× quan ®iÓm nµy xo¸ ®i b¶n chÊt bãc lét cña chñ nghÜa T­ b¶n. ¤ng ®· chøng minh ®­îc tiÒn l­¬ng kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng bëi nÕu ®iÒu nµy lµ ®óng th× nã sÏ kh«ng phï hîp víi quy luËt trao ®æi ngµnh gi¸ vµ quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­. M¸c kh¼ng ®Þnh tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng chø kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng vµ søc lao ®éng cã thÓ coi lµ mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt mµ gi¸ trÞ sö dông cña nã cã ®Æc tÝnh lµ nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ. Søc lao ®éng lµ toµn bé thÓ lùc vµ trÝ lùc tån t¹i trong c¬ thÓ con ng­êi vµ ®­îc ng­êi ®ã ®em ra vËn dông mçi khi s¶n xuÊt ra mét gi¸ trÞ sö dông nµo ®ã. Trong bÊt kú x· héi nµo, søc lao ®éng còng ®Òu lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cña s¶n xuÊt. Nh­ng kh«ng ph¶i bao giê søc lao ®éng còng lµ hµng ho¸. Søc lao ®éng chØ biÕn thµnh hµng ho¸ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh: Ng­êi lao ®éng bÞ t­íc ®o¹t hÕt t­ liÖu s¶n xuÊt, chØ trong ®iÒu kiÖn nµy ng­êi lao ®éng míi b¸n søc lao ®éng cña m×nh ®Ó kiÕm sèng. Ng­êi lao ®éng ph¶i ®­îc tù do vÒ th©n thÓ, cã quyÒn së h÷u søc lao ®éng cña m×nh nghÜa lµ tù do së h÷u n¨ng lùc cña m×nh. Hµng ho¸ søc lao ®éng còng cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông gièng nh­ nh÷ng hµng ho¸ th«ng th­êng kh¸c. Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng ®­îc quyÕt ®Þnh bëi sè l­îng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, nh­ng søc lao ®éng chØ tån t¹i nh­ n¨ng lùc cña con ng­êi sèng. Muèn t¸i s¶n xuÊt ra n¨ng lùc ®ã, ng­êi c«ng nh©n ph¶i tiªu dïng mét sè t­ liÖu sinh ho¹t nhÊt ®Þnh. Bëi vËy, thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng t­ liÖu sinh ho¹t nu«i sèng ng­êi c«ng nh©n vµ gia ®×nh anh ta, ®©y chÝnh lµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ søc lao ®éng. Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ lµ kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cña ng­êi mua vµ nã chØ thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh tiªu dïng søc lao ®éng, tøc lµ qu¸ tr×nh ng­êi c«ng nh©n tiÕn hµnh lao ®éng. M¸c chØ ra b¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng d­íi chñ nghÜa t­ b¶n lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng, lµ mét phÇn trong tæng s¶n phÈm mµ lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n t¹o ra. ¤ng cßn nªu râ viÖc ng­êi c«ng nh©n nhËn ®­îc tiÒn l­¬ng sau qu¸ tr×nh lao ®éng ®· che ®Ëy b¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng, khiÕn ng­êi ta lÇm t­ëng tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng mµ nhµ t­ b¶n tr¶ ®ñ cho c«ng nh©n. §iÒu nµy lµm xo¸ ®i b¶n chÊt bãc lét (phÇn gi¸ trÞ thÆng d­) cña nhµ t­ b¶n. §ång thêi M¸c cßn b¸c bá quan ®iÓm cho r»ng lao ®éng lµ hµng ho¸ vµ tiÒn l­¬ng chÝnh lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ lao ®éng b»ng ph­¬ng ph¸p ph¶n chøng: NÕu lao ®éng lµ hµng ho¸ th× lao ®éng ph¶i tån t¹i tr­íc khi cã quan hÖ mua b¸n gi÷a nhµ t­ b¶n vµ c«ng nh©n. Nh­ng trªn thùc tÕ, qu¸ tr×nh lao ®éng chØ diÔn ra sau khi cã sù tho¶ thuËn gi÷a nhµ t­ b¶n vµ ng­êi c«ng nh©n. NÕu lao ®éng lµ hµng ho¸ th× lao ®éng ph¶i cã gi¸ trÞ mµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®­îc ®o b»ng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã. Dïng lao ®éng ®Ó ®o gi¸ trÞ cña lao ®éng lµ mét ®iÒu luÈn quÈn. Nh­ vËy, lao ®éng kh«ng ph¶i lµ hµng ho¸ vµ tiÒn l­¬ng kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng v× ng­êi c«ng nh©n kh«ng thÓ b¸n c¸i mµ m×nh kh«ng cã. III. VËn dông lý luËn tiÒn l­¬ng cña M¸c ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng quan ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c trong x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ë n­íc ta hiÖn nay 1. Thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ë n­íc ta a. NhËn ®Þnh chung vÒ chÝnh s¸ch, chÕ ®é tiÒn l­¬ng Nhµ n­íc ta tr­íc th¸ng 9/1985 ChÕ ®é tiÒn l­¬ng ®Õn tr­íc th¸ng 9/1985 lµ chÕ ®é tiÒn l­¬ng ®­îc ban hµnh n¨m 1960 vµ ®­îc bæ sung tõ n¨m 1963 b»ng chÕ ®é cung cÊp mét sè mÆt hµng thiÕt yÕu ®Þnh l­îng theo tem phiÕu. Nãi c¸ch kh¸c l­¬ng mang tÝnh chÊt hiÖn vËt. §ång thêi Nhµ n­íc duy tr× chÕ ®é b¸n cung cÊp vÒ nhµ ë, ®iÖn, n­íc sinh ho¹t. Hµng th¸ng c¸n bé c«ng nh©n viªn chØ ph¶i tr¶ tiÒn nhµ, ®iÖn n­íc sinh ho¹t b»ng 1% - 3% - 5% tuú theo møc l­¬ng vµ chøc vô; ®èi víi viªn chøc 3 trë lªn ®­îc h­ëng chÕ ®é trang cÊp mét sè ®å dïng sinh ho¹t gia ®×nh nh­ g­êng, tñ, bµn ghÕ… Do ®ã gi¸ c¶ sinh ho¹t t¨ng lªn, phÇn tiÒn l­¬ng danh nghÜa kh«ng t¨ng, nªn tiÒn l­¬ng thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng ngµy cµng gi¶m sót. §Ó gi¶m bít mét phÇn khã kh¨n cña ng­êi lao ®éng, Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn cÊp l­¬ng t¹m thêi vµ trî cÊp khã kh¨n vµo c¸c thêi ®iÓm: Th¸ng 5/1981, 1/1983 vµ 9/1985, ®ång thêi còng gi¶m dÇn ®Þnh l­îng cung cÊp cho Nhµ n­íc kh«ng n¾m ®­îc hµng ho¸ nªn kh«ng cã kh¶ n¨ng duy tr× møc cung cÊp hµng ho¸ nh­ tr­íc n¨m 1980. Nh×n chung, chÕ ®é l­¬ng trong thêi kú nµy, võa b»ng tiÒn vµ hiÖn vËt qu¸ thÊp, võa ch¾p v¸ vµ b×nh qu©n kÐo dµi qu¸ l©u, nªn g©y nhiÒu tiªu cùc, trong tæ chøc, qu¶n lý lao ®éng, trong lÜnh vùc ph©n phèi l­u th«ng, kh«ng thÓ ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng s¸ng t¹o cña nh÷ng ng­êi lao ®éng, còng nh­ c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt. b.DiÔn biÕn qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh l­¬ng sau khi ban hµnh nghÞ ®Þnh 235/H§BT (1.9.1985) Sau khi cã NghÞ ®Þnh 235/H§BT, Nhµ n­íc tiÕp tôc cã nh÷ng biÖn ph¸p vÒ tiÒn l­¬ng cô thÓ nh­ sau: N¨m 1986: hai lÇn ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng danh nghÜa b»ng chÕ ®é phô cÊp ®¾t ®á 15% vµ 40%. Ngoµi ra, ®· ¸p dông trë l¹i chÕ ®é b¸n 6 mÆt hµng ®Þnh l­îng (g¹o, thÞt, n­íc m¾m, ®­êng, chÊt ®èt vµ xµ phßng) theo gi¸ thÊp vµ theo ba nhãm møc l­¬ng. N¨m 1987 trî cÊp thªm b»ng 100% trªn møc l­¬ng cÊp bËc (chøc vô) tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 9/1987 ®iÒu chØnh l¹i møc l­¬ng theo gi¸ mét mÆt hµng tÝnh l­¬ng. §èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh hÖ sè ®iÒu chØnh b»ng 13 - 15 lÇn, hµnh chÝnh sù nghiÖp b»ng 10 - 68 lÇn, c¸c lùc l­îng vò trang b»ng 11 - 51 lÇn. N¨m 1988 sau khi ®iÒu chØnh thèng nhÊt hÖ sè l­¬ng cña c«ng nh©n viªn chøc chÝnh sù nghiÖp vµ lùc l­îng vò trang lªn 13 - 15 lÇn. Nhµ n­íc cßn thùc hiÖn 3 lÇn phô cÊp víi møc 30%, 60%, 90% trªn tiÒn l­¬ng ®· tÝnh l¹i theo hÖ sè 13 - 15 lÇn. §ång thêi, tiÕp tôc duy tr× 6 mÆt hµng nh­ng kh«ng b¸n theo gi¸ thÊp mµ chØ ®Ó tÝnh bï gi¸ vµo l­¬ng theo s¸t gi¸ thÞ tr­êng. N¨m 1989, tiÒn l­¬ng, trî cÊp, sinh ho¹t phÝ cña ng­êi h­ëng l­¬ng vµ ®èi t­îng chÝnh s¸ch x· héi ®­îc tÝnh l¹i trªn c¬ së møc l­¬ng tèi thiÓu lµ 22.500®/th¸ng theo quyÕt ®Þnh sè 203/H§BT ngµy 28/12/1989. §èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh th× tiÒn l­¬ng tÝnh l¹i chØ lµm th«ng sè tÝnh ®¬n gi¸n tiÒn l­¬ng theo s¶n phÈm hoÆc dÞch vô vµ tÝnh nép b¶o hiÓm x· héi cßn quü l­¬ng cña ®¬n vÞ, møc thu nhËp thùc tÕ cña mçi c¸n bé c«ng nh©n viªn còng nh­ nguyªn t¾c ph©n phèi vµ h¹ch to¸n gi¸ thµnh vÉn thùc hiÖn theo ®óng c¸c QuyÕt ®Þnh 217/H§BT vµ NghÞ ®Þnh 50/H§BT cña Héi ®ång bé tr­ëng. N¨m 1990 bï gi¸ nh÷ng mÆt hµng ®iÒu chØnh gi¸ (®iÖn, dÇu th¾p s¸ng), bæ sung söa ®æi mét sè chÕ ®é qóa bÊt hîp lý t¹i NghÞ ®Þnh 235/H§BT; bæ sung mét sè chÕ ®é ®èi víi mét sè ®èi t­îng chÝnh s¸ch x· héi. c. Sù ®æi míi trong c¬ chÕ tiÒn l­¬ng Tõ kho¶ng thêi gian nµy vÒ sau, Nhµ n­íc ®· kÞp thêi cã nh÷ng biÖn ph¸p thay ®æi. VÒ c¬ chÕ cña chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, Nhµ n­íc trùc tiÕp ®Þnh møc lao ®éng, ®Þnh møc tiÒn l­¬ng, duyÖt quü l­¬ng, quyÕt ®Þnh thang l­¬ng, b¶ng bËc l­¬ng, bËc l­¬ng cô thÓ cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i thùc hiÖn. ChuyÓn sang mét c¬ chÕ míi, trong ®ã tiÒn l­¬ng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh chØ cßn lµ th«ng sè ®Ó tÝnh to¸n, Nhµ n­íc chØ thèng kª tèi thiÓu kh«ng khèng chÕ thu nhËp tèi ®a. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc, cã lÜnh vùc chuyÓn nhanh nh­ x¸c ®Þnh tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, cã lÜnh vùc chuyÓn sang chËm nh­ ph¸p luËt nãi chung, cã c¬ chÕ ch­a chuyÓn lËp nh­ c¬ chÕ kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt tiÒn l­¬ng, thu nhËp cña Nhµ n­íc khi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ chuyÓn sang kinh doanh v.v.. ViÖc kh«ng ngõng ®æi míi, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng lµ mét bé ph©n quan träng hµng ®Çu trong hÖ thèng c¸c quan hÖ ph©n phèi thu nhËp ë n­¬c ta hiÖn nay. Sù nghiÖp c¸ch m¹ng trong ®iÒu kiÖn ®æi míi ®· ®Æt con ng­êi vµo vÞ tÝ trung t©m. Hä cã thÓ ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng s¸ng t¹o cña m×nh, khi lîi Ých kinh tÕ cña hä ®­îc ®¶m b¶o tr­íc hÕt lµ tiÒn l­¬ng vµ nãi réng h¬n lµ thu nhËp. ChÝnh v× vËy, ®Ó ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña nh©n tè con ng­êi trong nÒn kinh tÕ, tÊt yÕu ph¶i gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng - víi t­ c¸ch lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc thu nhËp cña n­íc ta hiÖn nay. 2. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cña ViÖt Nam Tr­íc khi x¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cña ViÖt Nam, chóng ta cÇn ph¶i ph©n tÝch kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng trong mèi quan hÖ víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi bao gåm 4 giai ®o¹n chÝnh: s¶n xuÊt - ph©n phèi - l­u th«ng - tiªu dïng, trong ®ã: S¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu tiªn, lµ kh©u c¬ b¶n, quyÕt ®Þnh nhÊt v× nÕu kh«ng cã kh©u nµy sÏ kh«ng cã c¸c kh©u sau. H¬n n÷a, s¶n xuÊt sÏ quyÕt ®Þnh ph­¬ng thøc vµ ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh ph©n phèi, l­u th«ng, tiªu dïng. Cïng víi nh÷ng tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn do ®ã søc lao ®éng cÇn cho kh©u s¶n xuÊt còng ngµy cµng t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. §Ó ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ lao ®éng cho s¶n xuÊt th× qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng ®ang chuyÓn dÇn tõ lao ®éng thñ c«ng sang lao ®éng c¬ khÝ, tù ®éng ho¸ vµ ®Æc biÖt lµ lao ®éng tri thøc. Tuy nhiªn, suy cho cïng s¶n xuÊt lµ ®Ó tiªu dïng. Bëi vËy, tiªu dïng lµ kh©u kÕt thóc, lµ môc ®Ých cña s¶n xuÊt, tiªu dïng cã t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt. Tiªu dïng nhiÒu sÏ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ng­îc l¹i tiªu dïng Ýt sÏ lµm thu hÑp s¶n xuÊt. Trong tiªu dïng cña x· héi, tû träng s¶n phÈm dïng ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cho ng­êi d©n rÊt cao vµ ®ang tiÕp tôc t¨ng lªn. Bëi vËy, nÕu ng­êi lao ®éng cµng tiªu dïng nhiÒu th× nÒn s¶n xuÊt, nÒn kinh tÕ ngµy cµng ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn. §©y còng chÝnh lµ lý do t¹i sao c¸c n­íc ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÝch thÝch tiªu dïng cña ng­êi d©n. Ph©n phèi vµ l­u th«ng lµ hai kh©u kÕ tiÕp nhau, nèi liÒn gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Ph©n phèi vµ l­u th«ng cã t¸c ®éng rÊt lín tíi kh©u s¶n xuÊt nãi riªng vµ tíi toµn bé qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi nãi chung. NÕu tæng s¶n phÈm x· héi ®­îc ph©n phèi mét c¸ch hîp lý ®¶m b¶o cho ng­êi lao ®éng cã thÓ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cña m×nh mét c¸ch liªn tôc th× sè l­îng vµ chÊt l­îng søc lao ®éng cung cÊp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sÏ ngµy cµng t¨ng. H¬n n÷a, viÖc ph©n phèi s¶n phÈm hîp lý, l­u th«ng thuËn tiÖn sÏ lµm t¨ng nhu cÇu, t¨ng tiªu dïng cña ng­êi lao ®éng tõ ®ã thóc ®Èy tèc ®é vµ quy m« t¸i s¶n xuÊt më réng cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. Nh­ vËy, cïng víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt tæng s¶n phÈm x· héi, søc lao ®éng cña x· héi còng cÇn ph¶i ®­îc t¸i t¹o. Do ®ã, ®Ó qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp diÔn liªn tôc th× søc lao ®éng còng cÇn ®­îc t¸i t¹o kh«ng ngõng víi sè l­îng vµ nhÊt lµ chÊt l­îng ngµy cµng t¨ng. §iÒu nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc khi chóng ta thiÕt lËp mét c¬ chÕ ph©n phèi s¶n phÈm x· héi hîp lý mµ trong ®ã chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l­¬ng ®ãng vai trß hÕt søc quan träng. D­íi ®©y lµ mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n trong x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng hîp lý ë n­íc ta: Nguyªn t¾c 1 tiÒn l­¬ng ph¶i ®¶m b¶o cho t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng Theo nh­ lý luËn vÒ tiÒn l­¬ng cña M¸c th× tiÒn l­¬ng ph¶i t­¬ng xøng víi l­îng t­ liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt ®Ó nu«i sèng ng­êi c«ng nh©n vµ gia ®×nh anh ta. L­îng t­ liÖu sinh ho¹t nµy bao gåm c¶ nh÷ng t­ liÖu dïng ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu nh­: ¨n, ë, mÆc,... vµ c¶ nh÷ng t­ liÖu ®¸p øng nhu cÇu gi¶i trÝ, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n v.v. HiÖn nay, hÖ thèng tiÒn l­¬ng ë ViÖt Nam ch­a ®­îc x©y dùng dùa trªn nguyªn t¾c nµy. Bëi vËy, c¸n bé, c«ng chøc Nhµ n­íc ch­a thÓ trang tr¶i cho cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn tèi thiÓu cña gia ®×nh m×nh. §©y còng chÝnh lµ lý do khiÕn cho nhiÒu c¸n bé, c«ng chøc kh«ng chó t©m vµo c«ng viÖc ®­îc giao v× hä cßn ph¶i lµm thªm ®Ó nu«i sèng gia ®×nh ®ång thêi nã còng gãp phÇn lµm cho ho¹t ®éng tham «, tham nhòng trong bé m¸y Nhµ n­íc ngµy cµng t¨ng. §Ó chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng míi cã thÓ ph¸t huy t¸c dông th× chÝnh s¸ch nµy cÇn ph¶i x©y dùng dùa trªn nguyªn t¾c tiÒn l­¬ng ph¶i ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt cña nã, nghÜa lµ tiÒn l­¬ng ph¶i ®¶m b¶o cho ng­êi lao ®éng cã thÓ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng víi sè l­îng vµ chÊt l­îng ngµy cµng t¨ng th«ng qua viÖc kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng. TiÒn l­¬ng ë ®©y ph¶i hiÓu lµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ, nã kh«ng chØ phô thuéc vµo sè tiÒn danh nghÜa mµ cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ cña t­ liÖu tiªu dïng vµ cña c¸c dÞch vô cÇn thiÕt mµ ng­êi lao ®éng sö dông. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng thùc tÕ vµ tiÒn l­¬ng danh nghÜa ®­îc thÓ hiÖn qua c«ng thøc: ITLDN ITLTT = ---------- IGC Theo c«ng thøc trªn, khi gi¸ c¶ t¨ng lªn th× tiÒn l­¬ng thùc tÕ sÏ gi¶m ®i. Bëi vËy, mét chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng hîp lý còng cÇn ph¶i tÝnh ®Õn sù ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng danh nghÜa khi cã l¹m ph¸t ®Ó ®¶m b¶o tiÒn l­¬ng thùc tÕ ®­îc duy tr× ë møc thÝch hîp. §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn ®­îc th«ng qua ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu hoÆc ®iÒu chØnh c¸c kho¶n phô cÊp nh­: phô cÊp l¹m ph¸t, phô cÊp chi phÝ ph¸t sinh v.v. Nguyªn t¾c 2 tiÒn l­¬ng vËn ®éng chÞu sù chi phèi cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ViÖc x©y dùng tiÒn l­¬ng theo nh÷ng Thang, B¶ng cè ®Þnh nh­ hiÖn nay lµ bÊt hîp lý v× tiÒn l­¬ng ph¶i t­¬ng xøng víi hao phÝ lao ®éng x· héi cña ng­êi lao ®éng mµ møc hao phÝ ë mçi ng­êi kh«ng gièng nhau, nã phô thuéc vµo tr×nh ®é chuyªn m«n, sù cÇn cï cña mçi ng­êi. Bëi vËy, nÕu ¸p dông cïng mét bËc l­¬ng cho nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é kh¸c nhau, cã møc cèng hiÕn kh¸c nhau lµ hoµn toµn sai lÇm. H¬n n÷a, tiÒn l­¬ng kh«ng thÓ vËn ®éng t¸ch rêi quan hÖ cung cÇu vÒ lao ®éng trªn thÞ tr­êng. NghÜa lµ khi nhu cÇu lao ®éng trong mét ngµnh lín h¬n cung lao ®éng cho ngµnh ®ã th× c¸c nhµ s¶n xuÊt s½n sµng tr¶ l­¬ng cao h¬n hao phÝ lao ®éng x· héi mµ ng­êi c«ng nh©n bá ra, ®iÒu nµy khiÕn cho nh÷ng ng­êi lao ®éng ë c¸c ngµnh kh¸c sÏ chÊp nhËn tham gia qu¸ tr×nh ®µo t¹o l¹i ®Ó cã thÓ lµm viÖc trong ngµnh cã thu nhËp cao h¬n. Ng­îc l¹i, khi s¶n xuÊt trong mét ngµnh nµo ®ã gi¶m sót, nhu cÇu lao ®éng trong ngµnh gi¶m ®i th× møc l­¬ng cña ng­êi lao ®éng trong ngµnh cã thÓ thÊp h¬n hao phÝ lao ®éng mµ hä ®· bá ra, do vËy mét bé phËn ng­êi lao ®éng cña ngµnh sÏ t×m kiÕm viÖc lµm ë nh÷ng ngµnh cã møc l­¬ng cao h¬n. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y, chóng ta cã thÓ rót ra kÕt luËn tiÒn l­¬ng ph¶i do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh dùa trªn møc hao phÝ lao ®éng x· héi vµ quan hÖ cung cÇu lao ®éng. Cã nh­ vËy th× lao ®éng x· héi míi ®­îc sö dông mét c¸ch hîp lý, ng­êi lao ®éng míi cã ®éng c¬ lµm viÖc tÝch cùc vµ kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n. Nguyªn t¾c 3 tiÒn l­¬ng ph¶i linh ho¹t TiÒn l­¬ng lµ mét ph¹m trï lÞch sö nªn nã cã thÓ thay ®æi gi÷a c¸c giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh, thay ®æi gi÷a c¸c khu vùc ®Þa lý. V× tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ søc lao ®éng mµ gi¸ trÞ cña lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt nµy chÝnh lµ gi¸ trÞ cña c¸c t­ liÖu mµ ng­êi c«ng nh©n dïng ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cña m×nh. C¸c t­ liÖu nµy bao gåm thøc ¨n, quÇn ¸o, nhµ ë, c¸c dÞch vô gi¶i trÝ vµ nhu cÇu tiªu dïng c¸c t­ liÖu nµy chøa ®ùng yÕu tè lÞch sö vµ tinh thÇn. ë nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö kh¸c nhau hoÆc ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn ®Þa lý kh¸c nhau th× c¬ cÊu vµ quy m« nhu cÇu tiªu dïng t­ liÖu sinh ho¹t còng kh¸c nhau. Bëi vËy, chóng ta kh«ng nªn x©y dùng mét hÖ thèng l­¬ng cøng nh¾c kh«ng cã tÝnh linh ho¹t khi ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi ®· thay ®æi. §ång thêi còng kh«ng nªn ¸p dông møc l­¬ng gièng nhau ë c¸c vïng cã phong tôc tËp qu¸n, cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau. H¬n n÷a, viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng linh ho¹t sÏ gióp Nhµ n­íc thùc hiÖn ®­îc nh÷ng chñ ch­¬ng, ®­êng lèi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ. VÝ dô: ®Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ngµnh cã hµm l­îng khoa häc kü thuËt cao, nh÷ng ngµnh träng ®iÓm, chóng ta cã thÓ ®­a ra møc l­¬ng cao trong ngµnh, thËm chÝ cã thÓ cao h¬n so víi hao phÝ mµ ng­êi lao ®éng bá ra hoÆc ®Ó ph©n bæ lùc l­îng lao ®éng c©n ®èi gi÷a c¸c vïng, miÒn, Nhµ n­íc cã thÓ ¸p dông møc l­¬ng cao cho nh÷ng ng­êi lµm viÖc t¹i c¸c vïng ®ang thiÕu nh©n lùc, nh÷ng vïng xa x«i, hÎo l¸nh... Nguyªn t¾c 4 hÖ thèng tiÒn l­¬ng ph¶i t¹o ®éng lùc cho ®Çu t­ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Theo lý luËn cña M¸c th× trong cïng mét ®¬n vÞ thêi gian, lao ®éng phøc t¹p t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ h¬n lao ®éng gi¶n ®¬n, lao ®éng phøc t¹p lµ béi sè cña lao ®éng gi¶n ®¬n. Do ®ã, ®Ó ®¶m b¶o sù c«ng b»ng, møc l­¬ng tr¶ cho lao ®éng phøc t¹p ph¶i cao h¬n so víi møc l­¬ng tr¶ cho lao ®éng gi¶n ®¬n. §iÒu nµy cã thÓ thÊy râ ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn n¬i mµ l­¬ng cña nh÷ng gi¸o s­, nh÷ng chuyªn gia tin häc cao h¬n rÊt nhiÒu so víi l­¬ng cña c«ng nh©n, n«ng d©n. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang chuyÓn dÇn sang nÒn kinh tÕ tri thøc, ViÖt Nam cÇn ph¶i ph¸t triÓn ®­îc nguån nh©n lùc theo h­íng t¨ng tû träng lao ®éng phøc t¹p, lao ®éng trÝ thøc, gi¶m tû träng lao ®éng thñ c«ng gi¶n ®¬n. Chóng ta chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy khi x©y dùng thµnh c«ng mét hÖ thèng tiÒn l­¬ng trong ®ã lao ®éng trÝ ãc ®­îc ®¸nh gi¸ ®óng møc nh»m khuyÕn khÝch thanh thiÕu niªn häc tËp vµ lµm viÖc trong nh÷ng ngµnh khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i. HiÖn nay, quan ®iÓm tiÒn l­¬ng thÊp ®· kh«ng cßn phï hîp bëi suy cho cïng muèn søc lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n ®­îc t¸i s¶n xuÊt víi sè l­îng vµ chÊt l­îng ngµy cµng t¨ng th× tiÒn l­¬ng kh«ng nh÷ng ph¶i ®¶m b¶o nu«i sèng ®­îc ng­êi c«ng nh©n vµ gia ®×nh anh ta mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o cho ng­êi c«ng nh©n cã thÓ trang tr¶i c¸c chi phÝ häc tËp, n©ng cao tr×nh ®é vµ tay nghÒ. §Çu t­ cho nguån nh©n lùc chÝnh lµ ®Çu t­ mang tÝnh chiÕn l­îc v× con ng­êi chÝnh lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong ph¸t triÓn kinh tÕ ë mçi quèc gia. §Çu t­ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc th«ng qua viÖc tr¶ l­¬ng t­¬ng xøng víi hao phÝ lao ®éng x· héi mµ ng­êi lao ®éng ®· bá ra. Bëi vËy, viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng hîp lý ®ang lµ nhiÖm vô hÕt søc cÊp thiÕt ë n­íc ta hiÖn nay./. Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 I. Lý luËn tiÒn l­¬ng cña tr­êng ph¸i cæ ®iÓn Anh 2 II. Lý luËn vÒ tiÒn l­¬ng cña M¸c 4 III. VËn dông lý luËn tiÒn l­¬ng cña M¸c ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng quan ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c trong x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ë n­íc ta hiÖn nay 6 1. Thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ë n­íc ta 6 a. NhËn ®Þnh chung vÒ chÝnh s¸ch, chÕ ®é tiÒn l­¬ng Nhµ n­íc ta tr­íc th¸ng 9/1985 6 b. DiÔn biÕn qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh l­¬ng sau khi ban hµnh nghÞ ®Þnh 235/H§BT (1.9.1985) 7 c. Sù ®æi míi trong c¬ chÕ tiÒn l­¬ng 8 2. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cña ViÖt Nam 9 Nguyªn t¾c 1 tiÒn l­¬ng ph¶i ®¶m b¶o cho t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng 10 Nguyªn t¾c 2 tiÒn l­¬ng vËn ®éng chÞu sù chi phèi cña c¬ chÕ thÞ tr­êng 12 Nguyªn t¾c 3 tiÒn l­¬ng ph¶i linh ho¹t 13 Nguyªn t¾c 4 hÖ thèng tiÒn l­¬ng ph¶i t¹o ®éng lùc cho ®Çu t­ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc 14