Vai trò và nhiệm vụ của công nghiệp hoá - Hiện đạI hoá

Lêi nãi ®Çu Chóng ta ®ang tõng b­íc tiÕn vµo thÕ kû XXI - thÕ kû v¨n minh cña c«ng nghÖ míi. V× vËy, n­íc ta ®ang chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n cña nhµ n­íc. NhiÖm vô träng t©m cña thêi kú nµy lµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ (CNH-H§H), ®ßi hái ph¶i nhanh chãng tiÕp cËp lý luËn vµ thùc tiÔn cu¶ c¸c n­íc ®i tr­íc trªn thÕ giíi. X¸c ®Þnh ®óng ®¾n nh÷ng quan ®iÓm cña CNH-H§H sÏ lµ c¬ së ®óng ®¾n cho viÖc x¸c ®Þnh h­íng, néi dung vµ b­íc ®i cña CNH-H§H. N­íc ta xuÊt ph¸t tõ mét n­íc c«ng nghiÖp l¹c hËu víi nÒn c«ng nghiÖp yÕu kÐm, tr× trÖ. §Ó thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b¨ng v¨n minh tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh CNH-H§H. V× vËy hiÖn nay vÊn ®Ò CNH-H§H lµ “c¬ së” cho sù ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc. ChØ b»ng con ®­êng CNH-H§H, ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ míi cã thÓ ®­a n­íc ta tõ nghÌo nµn, l¹c hËu trë thµnh mét n­íc giÇu m¹nh, v¨n minh. Cã thÓ bµi viÕt nµy ch­a ph¶n ¸nh ®­îc hÕt vÊn ®Ò CNH-H§H cña ®Êt n­íc ta hiÖn nay bëi v× chóng em ch­a hiÓu biÕt nhiÒu vÒ x· héi, nªn kh«ng tr¸nh khái cã nhiÒu sai xãt. Chóng em rÊt mong thÇy mong thÇy gi¸o xem xÐt vµ gãp ý x©y dùng thªm. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! PhÇn néi dung i. vai trß vµ nhiÖm vô cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹I ho¸. 1. Sù cÇn thiÕt cu¶ CNH-H§H: Trong thêi ®¹i ngµy nay thµnh tùu vÒ khoa häc kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ cña loµi ng­êi ®· mang l¹i kÕt qu¶ to lín cho nÒn kinh tÕ x· héi ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Nhê ¸p dông khoa häc kü thuËt cho nªn nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña nhiÒu n­íc ngµy cµng cao. Bªn c¹nh ®ã cã nh÷ng n­íc cã nhiÒu tiªm n¨ng nh­ tµi nguyªn thiªn nhiªn, tµi nguyªn nh©n v¨n... nh­ng l¹i cã tèc ®é t¨ng tr­ëng chËm, ®êi sèng nh©n d©n thÊp kÐm mµ trong ®ã cã n­íc ta. Ph¶i ch¨ng n­íc ta thiÕu nguån lùc? Thùc vËy trang bÞ khoa häc kÜ thuËt cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt ë n­íc ta cßn qu¸ th« s¬ vµ l¹c hËu nhiÒu so víi c¸c n­íc kh¸c, cho nªn c¸c s¶n phÈm cña chóng ta ®· kh«ng ®¸p øng kÞp víi ®ßi hái cuéc sèng ngµy cµng cao cña nh©n d©n. S¶n phÈm s¶n xuÊt ra cña chóng ta nµo lµ gi¸ thµnh cao, chÊt l­îng kÐm nªn kh«ng thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng, bÞ hµng nhËp khÈu lÊn ¸t v× cã gi¸ thµnh h¹ mÉu m· ®Ñp.chÊt l­îng cao h¬n. V× vËy, ®ßi hái chóng ta cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Ó c¶i tiÕn c¬ së vËt chÊt cña nÒn s¶n xuÊt cò ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, nÕu xÐt lÞch sö ph¸t triÓn x· héi cña mét n­íc lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò CNH-H§H ®Êt n­íc lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi Song dùa vµo ®©u ®Ó b¶o ®¶m thùc hiÖn nã cho thËt hiÖu qu¶ vµ kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ qu¸ ®¾t th× lµ mét ®iÒu kh«ng dÔ dµng, bëi v× tï chç thÊy ®­îc tÝnh tÊt yÕu kh«ng cÈn thËn laÞ còng dÔ sa vµo duy ý trÝ nh­ ®· tõng x¶y ra tr­íc ®©y, hoÆc tr¸i l¹i, nÕu chØ thÊy khã kh¨n bÊt lîi, thiÕu ®iÒu kiÖn råi cam chÞu tôt hËu th× l¹i rÊt nguy hiÓm. Còng cã thÓ nÕu thÊy nh÷ng khã kh¨n thiÕu thèn råi b»ng mäi c¸ch, mäi gi¸ bÊt kÓ lîi hay hi ChÊp Nihon mäi sù ®Çu t­ cña n­íc ngoµi hoÆc vay nî trµn lan th× còng sÏ lµ sai lÇm lín. ChÝnh v× vËy chóng ta cÇn n¾m v÷ng c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ CNH-H§H mµ Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø VII Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam kho¸ VII ®· nªu. MÆt kh¸c nªn xÐt lÞch sö ph¸t triÓn cña mçi ®Êt n­íc th× bÊt cø n­íc nµo còng ph¶i tiÕn hµnh CNH-H§H bëi v× nã lµm nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn x· héi cña mçi ®Êt n­íc. 2. Vai trß vµ nhiÖm vô cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. NhiÖm vô c¬ b¶n mµ CNH-H§H ph¶i gi¶i quyÕt lµ t¹o c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi, ®ã lµ nÒn t¶ng cña s¶n xuÊt b»ng m¸y mãc thay thÕ cho s¶n xuÊt nhá thñ c«ng b»ng ch©n tay, c«ng nghiÖp ho¸ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n dùa trªn ®iÖn khÝ ho¸ vµ ¸p dông réng r·i nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt míi vµo ®Ó tæ chøc mét c¸ch cã kÕ ho¹ch trªn ph¹m vi c¶ n­íc. Nh»m tho¶ m·n ngµy cµng ®Çy ®ñ nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt vµ v¨n ho¸ tinh thÇn cña ng­êi d©n trong x· héi. VÊn ®Ò chñ nghÜa x· héi t¹o ra mét hÖ thèng c«ng nghiÖp nÆng ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp ®iÖn tö chÕ t¹o m¸y mãc, c«ng nghiÖp nhÑ chÕ biÕn. II. c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹I ho¸ ë viÖt nam: 1. §Æc ®iÓm cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸: a- §Æc ®iÓm vÒ m« h×nh kinh tÕ: Thµnh tùu khoa häc hiÖn ®¹i ®­îc sö dông ngµy mét nhiÒu trong c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi, hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn ®¹I ®ang ph¸t triÓn... ChØ trong mét thêi gian ng¾n,khi ®Êt n­íc chuyÓn sang thêi kú ®Èy m¹nh CNH-H§H thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ më cöa, lùc l­îng s¶n xuÊt ë n­íc ta ®· cã b­íc ph¸t triÓn ®ét ph¸, víi mét c¬ cÊu nhiÒu tr×nh ®é : thñ c«ng (cßn lµ phæ biÕn ) - c¬ khÝ-®IÖn tö vµ c¬ khÝ ho¸, víi mét ®éi ngò “nh÷ng ng­êi lao ®éng aã tr¾ng “ - ®¹I biÓu cho nÒn c«ng nghÖ míi, cho lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹I t¨ng lªn nhanh chãng vµ sÏ chiÕm ­u thÕ vµo cuèi thêi kú CNH. Sù ra ®êi cña bé phËn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i bªn c¹nh lùc l­îng s¶n xuÊt thñ c«ng, ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò vÒ tæ chøc kinh tÕ vµ quan hÖ s¶n xuÊt: - Tr­íc hÕt, hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh­ng ngµy cµng hiÖn ®¹i sÏ lµ tæ chøc kinh tÕ phæ biÕn, cho phÐp thÝch nghi víi sù biÕn ®æi nhanh cña thÞ tr­êng, nhÊt lµ thÞ tr­êng tµI chÝnh. Xu thÕ “nhá lµ ®Ñp” sÏ ngµy cµng chi phèi viÖc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Mét sè Ýt h×nh thøc tæ chøc lín nh­ tËp ®oµn kinh tÕ, c«ng ty quèc gia ph¶I phï lîp víi hÖ thèng võa vµ nhá. Do ®ã c«ng cuéc c¶I c¸ch c¸c lo¹I doanh nghiÖp ®­îc ®Æt ra. - Thø hai, trong ®IÒu kiÖn n­íc ta, nÒn kinh tÕ thÞ tr­¬ng theo ®Þnh h­íng XHCN chØ h×nh thµnh t­¬ng ®èi rhuËn lîi khi khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ®­îc ®æi míi. Vai trß th¹t sù cña c¸c bé phËn kinh tÕ nhµ n­íc ph¶I thÓ hiÖn ë viÖc ®Çu t­ vµ tæ chøc tèt mét sè ngµnh mòi nhän nh»m thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹I cña thÕ giíi, coi träng “ViÖt Nam ho¸” vµ lÇn l­ît chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn cho c¸c thang phÇn kinh tÕ ngoµI khu vùc nhµ n­íc ; phèi hîp ®Çu t­ x©y dùng hªh thèng kÕt cÊu h¹ tÇng cho kinh tÕ, x· héi ngay tõ ®Çu, cè g¾ng tæ chøc lÜnh vùc dÞch vô cho c¸c thµnh ph©ng kinh tÕ mét c¸ch v¨n minh vµ cã hiÖu qu¶. §èi víi mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu b­íc vµo qu¸ tr×nh CNH th× sù ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ sù h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i lµ kh«ng ®«ng nhÊt víi nhau. Kinh tÕ nhµ n­íc kh«ng thÓ thay thÕ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nã ph¶i lµ “bµ ®ì” cho nÒn kinh tÒ thÞ tr­êng ra ®êi. ThiÕu nã hoÆc nã kh«ng lµm ®óng vai trß, th× ®Òu c¶n trë kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. b- §Æc ®iÓm vÒ mÆt x· héi: MÊy thËp kû qua, tuy x· héi n«ng nghiÖp truyÒn thèng ViÖt Nam ®· cã nhiÒu biÕn ®æi vÒ mÆt x· héi, nh­ng ®Æc ®IÓm c¬ b¶n cña nã th× vÉn cßn. §ã lµ giai cÊp n«ng d©n vÉn chiÕm gÇn 80% d©n sè c¶ n­íc, cïng tån t¹i víi nÒn s¶n xuÊt nhá cßn lµ phæ biÕn ë vïng trung du, miÒn nói vµ ë c¶ vïng ®ång b»ng. HiÖn nay, n«ng d©n n­íc ta ®ang cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. ChuyÓn sang thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ b­íc vµo CNH-H§H ®Êt n­íc, giai cÊp c«ng nh©n n­íc ta cã m«i tr­êng thÓ hiÖn vai trß cña m×nh nh­ lµ s¶n phÈm chñ yÕu cña qóa tr×nh CNH-H§H theo ®Þnh h­íng XHCN. §©y lµ thêi kú giai cÊp c«ng nh©n chuyÓn lªn tr×nh ®é míi nhê kh«ng ngõng bæ sung vµo hµng ngò cña m×nh nh÷ng “ng­êi lao ®éng ¸o tr¾ng”, ®¹i biÓu cho lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ë ViÖt Nam, cho n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cña mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt tiÕn bé hiÖn nay. Khi ®Êt n­íc chuyÓn sang thêi kú ®Èy m¹nh CNH-H§H, ®éi ngò trÝ thøc n­íc ta t×m thÊy m«i tr­êng ph¸t triÓn cña m×nh vµ chÝnh hä ph¶i trë thµnh s¶n phÈm ®Æc biÖt cña CNH-H§H, trë thµnh mét bé phËn cña lùc l­îng ®i ®Çu rrªn con ®­êng chuyÓn lªn nÒn t¶ng khoa häc c«ng nghÖ míi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, chÊt l­¬ng lao ®éng x· héi cña n­íc ta hiÖn nay rÊt thÊp. §µo t¹o nguån nh©n lùc ( c¶ vÒ sè l­êng lÉn chÊt l­îng vµ c¬ cÊu ) cho phï hîp víi nhu cÇu CNH-H§H ®ang lµ ®ßi hái cÊp b¸ch. VÊn ®Ò nµy chØ gi¶i quyÕt ®­îc trong mèi quan hÖ víi qu¸ tr×nh ®æi míi lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, bè trÝ vµ sö dông nh©n lùc, víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®æi míi c«ng nghÖ vµ qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp ë n­íc ta. c- §Æc ®iÓm vÒ v¨n ho¸: CNH-H§H lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¸ch m¹ng mäi mÆt cña ®êi sèng con ng­êi, v× vËy chØ cã thÓ thµnh c«ng trong mét m«i tr­êng v¨n ho¸ phï hîp. - X¸c lËp mét thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng cho mäi ng­êi, tr­íc hÕt lµ ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o qu¶n lý vµ khoa häc- c«ng nghÖ. ThÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn nµy gióp hä t¹o lËp quan ®iÓm thùc tiÔn, kh¸ch quan, toµn diÖn, ph¸t triÓn, lÞch sö, cô thÓ trong xem xÐt vµ hµnh ®éng, cã c¸i nh×n nh©n v¨n khi ®¸nh gi¸, sö dông mäi nguån lùc hiÖn cã vµ sÏ cã, gióp hä ph¸t hiÖn ra vµ biÕt c¸ch gi¶i quyÕt ®óng c¸c m©u thuÉn ®èi néi vµ ®èi ngo¹i ®ang vËn ®éng. §©y lµ viÖc lµm rÊt kh«ng ®¬n gi¶n ®èi víi nh÷ng ng­êi thãat th©n tõ mét x· héi l¹c hËu, ®ßi hái ph¶i g¾n liÒn víi quyÕt t©m kh¾c phôc chñ nghÜa gi¸o ®iÒu (c¶ cò vµ míi ) vµ chñ nghÜa kinh nghiÖm, còng nh­ ¶nh h­ëng cña t­ t­ëng phong kiÕn, n«ng d©n s¶n xuÊt nhá. - X©y dùng ®éng lùc kinh tÕ vµ v¨n ho¸ cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn CNH-H§H. Con ng­êi chØ s¸ng t¹o khi cã ®éng lùc th«i thóc, trong ®ã tr­íc hÕt lµ lîi Ých kinh tÕ. Quan niÖm “lµm giµu kh«ng ph¶i lµ téi lçi” kh«ng sai, nh­ng lµm giµu cho ai vµ lµm giµu nh­ thÕ nµo th× quan niÖm cña thêi ®¹i kh¸c nhau l¹i kh«ng gièng nhau. §Þnh h­íng XHCN cña CNH-H§H ë n­íc ta ®ßi háØ ph¶i kh¾c phôc viÖc lµm giµu Ých kû dùa trªn c¬ së lµm h¹I ng­êi kh¸c, tµn ph¸ tµi nguyªn, m«i tr­êng, nghÜa lµ cÇn lµm giµu víi ®éng lùc v¨n ho¸; ®ßi hái ph¶i g¾n ®éng lùc kinh tÕ víi ®éng lùc v¨n ho¸ ®­a l¹i sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. - M«i tr­êng v¨n ho¸ cho CNH-H§H thÓ hiÖn ë thÓ chÕ ho¸ quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña mçi c«ng d©n, thùc hiÖn sù b×nh ®¼ng gi÷a hä vÒ c¬ héi ph¸t triÓn cung nh­ ë viÒc x©u d­ng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n, v× d©n lµ mét ®ßi hái cña m«i tr­êng v¨n ho¸. - §i vµo CNH-H§H trong khi coi träng viÖc n©ng cao møc sèng, lµm cho lèi sèng ViÖt Nam trong c¬ chÕ thÞ tr­êng kÕt hîp mét c¸ch hµi hoµ b¶n s¾c d©n téc víi v¨n minh thêi ®¹i, gi¸ trÞ v¨n ho¸ ph­¬ng §«ng víi gi¸ trÞ v¨n ho¸ ph­¬ng T©y. - Quan ®iÓm vµ ph­¬ng thøc ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸ còng thuéc néi dung m«i tr­êng v¨n ho¸. T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ gi¸o dôc (häc ®Ó lµm ng­êi, lµm c¸n bé phôc vô nh©n d©n...) lµ dù b¸o kh¸ sím vÒ xu thÕ c¶i c¸ch nÒn gi¸o dôc míi trªn thÕ giíi mµ ngµy nay ®­îc coi lµ dùa trªn 4 ®iÒu (häc ®Ó biÕt, häc ®Ó lµm, häc ®Ó cïng chung sèng, häc ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh). Thùc hiÖn quan ®iÓm gi¸o dôc míi chÝnh lµ con ®­êng tèt nhÊt ®Ó kÕt hîp v¨n ho¸ víi khoa häc-c«ng nghÖ, víi kinh tÕ. 2. Quan ®iÓm c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam: ViÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n nh÷ng quan ®iÓm CNH-H§H ë ViÖt Nam hiÖn nay cã vÞ trÝ rÊt quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh CNH-H§H. Bëi v× x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ c¸c quan ®iÓm CNH-H§H sÏ lµm c¬ së ®óng ®¾n cho viÖc ®Þnh h­íng (®Þnh tÝnh), ®Þnh l­îng, chØ ®¹o vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c néi dung vµ b­íc ®i cña CNH-H§H. Khoa häc vµ c«ng nghÖ cã tÇm quan träng ®Æc biÖt ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹I ho¸. Do vËy, viÖc ®­a khoa häc vµ c«ng nghÖ, tr­íc hÕt lµ phæ cËp nh÷ng tri thøc khoa häc vµ c«ng nghÖ cÇn thiÕt vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi ta hiÖn nay. NghÞ quyÕt Trung ­¬ng II còng ®· nhÊn m¹nh ph¶i thËt sù coi “sù ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ sù nghiÖp c¸ch m¹ng cïa toµn d©n, ph¸t huy cao ®é kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña quÇn chóng”... Bëi lÏ, cho dï chóng ta cã tiÕn hµnh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, cã ®­a trang thiÕt bÞ kü thuËt t©n tiÕn nhÊt, nh÷ng quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt vµo n­íc ta th× còng kh«ng cã g× ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o ®Èy m¹nh ®­îc CNH-H§H, nÕu nh­ trong thùc tÕ chóng ta ch­a cã ®­îc ®Çu ®ñ nh÷ng con ng­êi am hiÓu vµ sö dông chóng. Do ®ã, x· héi ho¸ tri thøc khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ mét trong nh÷ng nhu cÇu thiÕt thùc vµ cÊp b¸ch nhÊt ®Ó ®Èy m¹nh sù nghiÖp CNH-H§H ®Êt n­íc. - Ph¸t triÓn CNH-H§H lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu cña viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®IÒu tiÕt cña Nhµ n­íc nãi chung, kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam nãi riªng. Sù ph¸t triÓn CNH-H§H chÞu sù ¶nh h­ëng tæng hîp cña nh©n tè kh¸ch quan cña thÞ tr­êng ®ßi hái vµ nh©n tè chñ quan cña ®Þnh h­íng XHCN. Nh­ng tr­íc hÕt vµ chñ yÕu lµ c¸c nh©n tè kh¸ch quan cña thÞ tr­îng, ®ã lµ quan hÖ cung, cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Sù t¸c ®éng cña c¶ hai nh©n tè nµy theo môc tiªu: D©n giµu, n­íc m¹nh, c«ng b»ng x· héi, v¨n minh ViÖt Nam, sù bÒn v÷ng cña m«i tr­êng vµ an ninh quèc gia. - Ph¸t triÓn CNH-H§H lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc khai th¸c ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c lÜnh vùc, thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c ph­¬ng ph¸p c«ng nghiÖp, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, thÝch hîp b»ng c¶ con ®­êng ­u tiªn nh¶y vät trong nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, thµnh phÇn kinh tÕ, vïng kinh tÕ träng ®iÓm ®¹t hiÖu qu¶ ®inh tÕ cao, tÝch luü nhanh vµ lín c¶ b»ng con ®­êng tuÇn tù trong c¸c ngµnh, lÜnh vùc, vïng kh¸c: b»ng c¶ con ®­êng ®Çu t­ theo chiÒu s©u vµ chiÒu réng. Trong ®ã ph¶i ­u tiªn cho con ®­êng ®Çu t­ chiÒu s©u ®èi víi ngµnh, lÜnh vùc, vïng träng ®IÓm, hiÖ qu¶ kinh tÕ cao, cho tÝch luü lín. - Ph¸t triÓn CNH-H§H ph¶i h­íng vµo viÖc ­u tiªn thóc ®¶y sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn m¹nh cña ngµnh, c¸c lÜnh vùc, thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c vïng l·nh thæ cã kh¶ n¨ng ®em l¹i tÝch luü nhanh, tÝch luü lín vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh»m t¹o vèn lín cho nÒn kinh tÕ, vÞ ®ã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó d©n giµu n­íc m¹nh, cã nh­ vËy míi cã ®iÒu kiÖn x©y d­ng x· héi c«ng b»ng, ph¸t triÓn kinh tÕ phóc lîi, c«ng céng cña nh©m d©n, b¶o ®¶m sù v¨n minh ViÖt Nam, bÒn v÷ng m«i tr­êng, an ninh quèc gia. - Ph¸t triÓn CNH-H§H lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ. ViÖc n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ ®­îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh ®iÖn khÝ ho¸, c¬ khÝ hãa, tù ®éng ho¸, tin häc ho¸, ho¸ häc ho¸ vµ sinh häc ho¸ trong c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ quèc d©n, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c vïnh kinh tÕ cña ®Êt n­íc, trong ®ã cÇn ­u tiªn cho viÖc ®­a nhanh c«ng nghÑ hiÖn ®¹i thÝch hîp vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c vïng l·nh thæ mòi nhän träng ®IÓm, ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, tÝch luü nhanh vµ lín. Cã nh­ vËy míi t¹o kh¶ n¨ng thu hót vµ thóc ®Èy CNH-H§H c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc, c¸c vïng vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. - Ph¸t triÓn CNH-H§H l¹ qu¸ tr×nh kÕt hîp tèi ­u ho¸ c¸c thÕ m¹nh cña c¸c lo¹i qui m« lín, qui m« võa vµ nhá. Trong ®ã cÇn lÊy viÖc ph¸t triÓn qui m« võa vµ nhá lµ chÝnh, bëi lÏ nã dÔ thÝch nghi víi sù thay ®æi cña thÞ tr­êng, ®ång thêi coi träng ®óng møc viÖc ph¸t triÓn nh÷ng lo¹i qui m« lín cÇn thiÕt ®Ó t¹o kh¶ n¨ng c¹nh tranh th¾ng lîi trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, th­êng xuyªn kÕt hîp gi÷a hiªn ®¹i vµ truyÒn thèng, hiªn ®¹I ho¸ truyÒn thèng, kÕt hîp gi÷a chuyªn m«n ho¸ vµ ph¸t triÓn tæng hîp vµ ®a d¹ng ho¸. - Ph¸t triÓn CNH-H§H cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trªn c¬ së khai th¸c tèi ®a nguån vèn n­íc ngoµi vµ trong n­íc. Trong ®ã tr­íc hÕt cÇn cã biÖn ph¸p vµ m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó ­u tiªn thu hót hiÖu qu¶ nguån vèn cña n­íc ngo¹i. Muèn t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nhanh, trong thêi gian ®Çu, trong ®iÒu kiÖn tÝch luü cña nÒn kinh tÕ cßn nhá bÐ, chóng ta ph¶i thu hót vèn n­íc ngoµi lµ chÝnh. Nguån vèn n­íc ngoµi tr­íc hÕt chÝnh lµ khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, thÝch hîp cho nhu cÇu t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta. Nh­ng còng cÇn nhÊn m¹nh r»ng muèn tiÕp thu ®­îc vèn n­íc ngoµi cã hiÖu qu¶ ph¶i cã ®ñ nguån vèn trong n­íc ®Ó tiÕp nhËn.Vèn nµy bao gåm c¶ ®Êt ®ai, nguån ng©n lùc, nguån vèn n»ng tiÒn v.v... MÆt kh¸c, ®Ó t¹o ®­îc thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm chóng ta cßn cÇn khai th¸c nhiÒu nguån vèn trong n­íc cña nh©n d©n cho viÖc ®Çu t­ theo chiÒu réng vµ s©u trong qu¸ tr×nh CNH-H§H ®Êt n­íc. Nh­ vËy xÐt vÒ l©u dµi trong c¶ qu¸ tr×nh th× quan ®iÓm lÊy vèn trong n­íc lµ chÝnh, lµ ®óng ®¾n vµ phï hîp víi phÐp biÖn chøng, cßn trong giai ®o¹n tr­íc m¾t vèn n­íc ngoµi lµ chÝnh. - Ph¸t triÓn CNH-H§H ph¶i ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së ph¸t triÓn chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu vµ thay thÕ nhËp khÈu. Trong giai ®o¹n ®Çu nªn h­íng vÒ xuÊt khÈu lµm chÝnh, nãi xuÊt khÈu ë ®©y cã thÓ hiÓu lµ xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi, xuÊt khÈu t¹i chç. ViÖc nhÊn m¹nh chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu sÏ cã t¸c dông thóc ®Èu vµ ®ßi hái chóng ta ph¶i ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc nhiÒu, phong phó, ®a d¹ng vµ cã chÊt l­îng cao hµng ho¸ cña m×nh. Cã nh­ vËy míi c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ thÞ tr­êng trong n­íc. Bªn c¹nh h­íng m¹nh vµ ­u tiªn thóc ®Èy xuÊt khÈu, chóng ta ph¶i coi träng viÖc ®¸p øng tèt nhu cÇu réng r·i to lín cña nh©n d©n trong n­íc víi møc gi¸ c¶ mµ ®a sè ng­êi tiªu dïng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ®­îc, thay thÕ nhËp hµng ho¸ mµ chóng ta s¶n xuÊt cã lîi h¬n lµ nhËp khÈu. - Ph¸t triÓn CNH-H§H chØ ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ th«ng qua mét hÖ thèng c«ng cô (nh­ luËt ph¸p, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý) thÝch hîp vµ ®ång bé cña Nhµ bn­íc ph¸p quyÒn. Trong ®ã cÇn coi tränh tr­íc hÕt c¸c luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó thóc ®Èy thÞ tr­êng ph¸t triÓn, thóc ®Èy sù t¨ng tr­ën vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao; coi träng ®óng møc luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc ®Ó ®¶m b¶o x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, sù bÒn v÷ng m«i tr­êng vµ an ninh quèc gia. - Ph¸t triÓn CNH-H§H thµnh c«ng ph¶i lÊy yÕu tè con ng­êi mµ trong ®ã nguån nh©n lùc lµ quyÕt ®inh. Nguån nh©n lùc nµy ph¶i ®­îc ®µo t¹o l¹i mét c¸ch c¬ b¶n vµ ®µo t¹o míi mét c¸ch ®ång bé vÒ ngµnh nghÒ, tr×nh ®é nh÷ng c¸n bé khoa häc, kü thuËt, qu¶n lý c«ng nghÖ vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ. Trong nguån nh©n lùc ®ã ph¶i nhÊn m¹nh vai trß quyÕt ®Þnh cña ®éi ngò c¸n bé chØ huy tµi n¨ng ë c¸c cÊp vµ c¸c ngµnh, lÜnh vùc cÒ c¶ chÝnh trÞ, chuyªn m«n vµ tæ chøc qu¶n lý. III. Môc tiªu vµ nh÷ng th¸ch thøc cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹I ho¸ ë Viªt nam: 1. Môc tiªu: - VÒ kinh tÕ: + GDP t¨ng gÊp kho¶ng 7-8 lÇn so víi n¨m 1995. + GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t kho¶ng 5000 USD (gi¸ n¨m 2020). + C¬ cÊu GDP: C«ng nghiÖp kho¶ng 40%, dÞch vô kho¶ng 50%, n«ng nghiÖp kho¶ng 10%. - VÒ lao ®éng: 2/3 sè ng­êi lµm viÖc trong khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, 1/3 lµm viÖc trong khu vùc n«ng nghiÖp. T­¬ng øng, møc ®é ®« thÞ ho¸ ®¹t kho¶ng 60-70% (tÝnh theo d©n sè). - VÒ ®êi sèng x· héi: + H×nh thµnh hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn ®¹i trªn phÇn lín c¸c vïng ®Êt n­íc, víi nhiÒu ®Çu mèi giao l­u vµ hµnh lang liªn kÕt víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. Thùc hiÖn ®iÖn khÝ ho¸ trong c¶ n­íc víi m¹ng ®iÖn quèc gia phñ kh¾p l·nh thæ. Tr×nh ®é ¸p dông tin häc ho¸ chiÕm phÇn lín c¸c c«ng viÖc s¶n xuÊt, kinh doanh, qu¶n lý. + Cuéc sèng vËt chÊt cña trªn 90% nh©n d©n ®¹t møc sung tóc, kh«ng cßn ng­êi nghÌo khæ nh­ hiÖn nay. Møc ¨n b×nh qu©n 3000 kalo/ng­êi/ngµy. Tuæi thä trªn 70. Kho¶ng c¸ch giµu nghÌo (so 20% sè ng­êi giµu nhÊt vµ 20% sè ng­êi nghÌo nhÊt) chªnh nhau kho¶ng 5-6 lÇn. - VÒ gi¸o dôc: Thanh niªn ®­îc ®i häc phæ cËp cÊp II trung häc vµ cã ®ñ kiÕn thøc nghÒ nghiÖp ®Ó lµm måt viÖc nhÊt ®Þnh. Mét phÇn lín, chñ yÕu lµ ë ®« thÞ ®¹t møc phæ cËp cÊp III trung häc. - VÒ m«i tr­êng: M«i tr­êng sinh th¸i ®­îc gi÷ g×n vµ c¶i thiÖn (xanh vµ s¹ch ). Tû lÖ che phñ cña rõng ®¹t trªn 50% diÖn tÝch l·nh thæ. * VÒ c¬ b¶n ®¹t ®­îc môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. §©y còng lµ lý t­ëng vÒ CNXH ë ViÖt Nam giai ®o¹n ®Çu. 2. Th¸ch thøc: a. §iÓm xuÊt ph¸t rÊt thÊp: - N­íc ta vÉn cßn lµ mét n­íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn, GDP/ng­êi n¨m 1997 lµ 321USD. 20% sè d©n vÉn sèng trong t×nh tr¹ng nghÌo khæ (theo tiªu chuÈn cña ViÖt Nam, thÊp h¬n tiªu chuÈn cña LHQ). - D©n sè t¨ng nhanh (1,9% /n¨m) vµ ®Æc biÖt lµ mËt ®é d©n c­ trªn nhiÒu vïng rÊt cao (nhÊt lµ S«ng Hång ). ë vïng miÒn nói B¾c bé, tuy ®Êt réng, ng­êi th­a nh­ng ®Êt ®Ó trång trät còng thiÕu. N­íc ta hiÖn nay vÉn cßn 70% lùc l­äng lao ®éng lµm n«ng nghiÖp. - Tr×nh ®é c«ng nghÖ trong c¸c nganh kinh tÕ nãi chung cßn rÊt thÊp, chØ mét sè Ýt cã c«ng t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i (kho¶ng 30%). NhiÒu c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®­îc trang bÞ tõ nh÷ng n¨m 1960, thÊp thua víi tr×nh ®é trung b×nh cña thÕ giíi ®Õn 2-3-4 thÕ hÖ c«ng nghÖ. §iÓm xuÊt ph¸t thÊp cã nghÜa lµ ®· tôt hËu nhiÒu vµ nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa h¬n víi thÕ giíi lµ rÊt râ. CãthÓ nãi kh¾c phôc nguy c¬ nµy lµ th¸ch thøc lín nhÊt. b. NÒn kinh tÕ cßn ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi: - ViÖc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá vµ theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp trong nhiÒu thËp kû lµ mét qu¸ tr×nh rÊt kh«ng ®¬n gi¶n, ph¶i cã nhiÒu thêi gian vµ ®i tõng b­íc. - Kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN lµ mét sù t×m tßi hoµn toµn míi, ch­a cã mÊy thµnh c«ng trªn thÕ giíi. ChØ mét vÊn ®Ò n­íc ta kiªn tr× chÝnh s¸ch ®i vµo kinh tÕ thÞ tr­êng víi khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc lµ chñ ®¹o, trong ®ã c¸c doanh nghiÖp lµ lùc l­îng nßng cèt, kiªn quyÕt kh«ng t­ nh©n ho¸ toµn bé hoÆc mét phÇn lín nÒn kinh tÕ, còng ®· ®Æt ta nhiÒu yªu cÇu, nhiÒu bµi to¸n khã gi¶i ®Ó ®¹t cho ®­îc hiÖu qu¶ cao trong sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. c. C¹nh tranh quèc tÕ rÊt gay g¾t: Khu vùc §«ng Nam ¸ vµ §«ng ¸ ®· tõng ph¸t triÓn nhanh vµ n¨ng ®éng. Nh­ng hiÖn nay, nhiÒu n­íc ®ang l©m vµo cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ nghiªm träng mµ dù b¸o cßn ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian míi kh¾c phôc ®­îc. Trong m«i tr­êng phøc t¹p ®ã, víi chÝnh s¸ch më cöa gia nhËp ASEAN vµ cam kÕt tham gia AFTA, chuÈn bÞ gia nhËp APEC, WTO, n­íc ta võa nhËn ®­îc sù hîp t¸c giao l­u ch­a tõng cã, võa ph¶i chÊp nhËn sù c¹nh tranh ®an xen víi t¸c ®énh cña khñng ho¶ng, bÊt æn ®Þnh còng gay g¾t ch­a tõng cã. Bµi häc cña nhiÒu nÒn kinh tÕ nhá yÕu khã ®øng v÷ng tr­íc sãng giã cña sù c¹nh tranh, ®Æc biÖt lµ víi c¸c n­íc lín, cho thÊy chóng ta thËt sù kh«ng thÓ xem nhÑ. (Theo mét sè chuyªn gia quèc tÕ, ViÖt Nam ®­îc xÕp thø 49 trªn thÕ giíi vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia vÒ kinh tÕ vµo thêi gian ®Çu n¨m 1997). Con ®­êng phaØ lùa chon chØ cã thÓ lµ v­¬n lªn ®­¬ng ®Çu chø kh«ng thÓ co vÒ gi÷ thÕ thñ, dïng chÝnh s¸ch b¶o hé víi bÊt cø gi¸ nµo ®Ó thay cho c¹nh tranh. §©y lµ lý rhuyÕt vµ ph­¬ng h­íng c¬ b¶n, cßn trong thùc tiÔn th× ph¶i dµy c«ng t×m tßi, thö nghiÖm trong tõng b­íc. N­íc ta lµ mét quèc gia ven BiÓn §«ng. BiÓn §«ng lµ “cÇu nèi” lín gi÷a n­íc ta víi thÕ giíi rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn, ®ång thêi BiÓn §«ng còng ®ang chøa ®ùng nhiÒ tranh chÊp rÊt phøc t¹p vÒ chñ quyÒn vµ lîi Ých. §©y còng lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi v­íc ta trong thêi gian tíi. d. Nguån nh©n lùc: Chóng ta kh¼ng ®Þnh coi nguån nh©n lùc lµ yÕu tè c¬ b¶n vµ quyÕt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn ®Ó thùc hiÖn CNH-H§H. N­íc ta cã tiÒm n¨ng lín vÒ nguån nh©n lùc, chñ yÕu lµ vÒ mÆt tinh thÇn vµ v¨n ho¸. Nh­ng ë giai ®o¹n hiÖn nay, mÆt h¹n chÕ vµ yÕu kÐm vÒ chÊt l­îng (kiÕn thøc, kü n¨ng, t¸c phong ) cña nguån nh©n lùc, nhÊt lµ ë c¸c vïng n«ng th«n, miÒn mói, cßn lµ mét trë ng¹i rÊt lín cho sù ph¸t triÓn. §ßi hái th× rÊt to lín vµ cÊp b¸ch, song kh¶ n¨ng ®Çu t­ cho ph¸t triÓn nguån nh©n lõc l¹i qu¸ nhá bÐ. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, xö lý mÆt tr¸i (tiªu cùc) trong lÜnh vùc gi¸o dôc, ®µo t¹o cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i gi¶i quyÕt. Sù ®ét ph¸ vÒ c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¶i ®­îc xem lµ mét th¸ch thøc trùc diÖn víi ChÝnh phñ vµ víi mäi tæ chøc vµ tõng ng­êi d©n trong x· héi. KÕt luËn CNH-H§H lµm cho nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn m¹nh vµ æn ®Þnh. Sù ph¸t triÓn cñ lùc l­îng s¶n xuÊt cã ¶nh h­ëng quan träng vµ lµm bµn ®¹p thóc ®Èu CNH-H§H. Kh«ng cã lùc l­îng s¶n xuÊt th× qu¸ tr×nh CNH-H§H kh«ng thÓ diÔn ra ®­îc. §øng tr­íc nh÷ng th¸ch to lín cña thêi ®¹i, chóng ta kh«ng thÓ mét lÇn n÷a l¹i ph¹m sai lÇm trong viÖc lùa chän con ®­êng hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc kh«ng nhÊt thiÕt chñ ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng. Qu¸ tr×nh CNH-H§H ngµy cµng lµm cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ vËy lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quan träng nhÊt, CNH-H§H vÒ lùc l­îng s¶n xuÊt lµ hai mÆt cã t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Kü thuËt ngµy nay cho thÊy lùc l­îng s¶n xuÊt suy cho cïng quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc th­îng tÇng nÒn kinh tÕ. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, ph¶i cã hµng lo¹t gi¶i ph¸p thÝch øng vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o, ph©n c«ng lao ®éng, ph©n phèi lîi Ých vµ vÒ m«i tr­êng, nh­ng tr­íc hÕt vµ quuyÕt ®Þnh h¬n c¶ ph¶i lµ gi¶i ph¸p gi¸o dôc - ®µo t¹o. Bëi v× gi¸o dôc lµ ph­¬ng tiÖn tÊt yÕu vµ h÷u hiÖu ®Ó ph¸u triÓn trÝ tuÖ, n©ng cao d©n trÝ, båi d­ìng nh©n tµi, trang bÞ chuyªn m«n, nghÒ nghiÖp, cung cÊp cho x· héi nguån ng©n lùc cao – yÕu tè quyÕt ®Þnh sù nghiÖp CNH-H§H. V× vËy h·y ®Çu t­ tho¶ ®¸ng cho gi¸o dôc – ®µo t¹o, ®óng víi nghÜa “quèc s¸ch hµng ®Çu”. §iÒu nµy trong triÕt häc còng ®· tõng l­u truyÒn mét t­ t­ëng mµ thËt sù ®¸ng ®­îc coi lµ ch©n lý: “§Çu t­ mét ng­êi ®µn «ng, ta ®­îc ng­êi chång tèt, ®Çu t­ cho mét ng­êi phô n÷ ta ®­îc mét gia ®×nh tèt, ®Çu t­ cho thÇy gi¸o ta ®­îc mét thÕ hÖ tèt". Tµi liÖu tham kh¶o - Th«ng tin Khoa häc X· héi _ sè 7 - 1999 - TriÕt häc sè 3 ( 103 ), th¸ng 6 - 1998 - T¹p chÝ Khoa häc sè 3 – 1995 - Kinh tÕ vµ dù b¸o - T¹p chÝ triÕt häc sè 3 -1995 Môc lôc