Vai trò của tri thức đối với Kinh tế - Kinh tế tri thức

Lêi nãi ®Çu Loµi ng­êi ®· tr¶i qua hai nÒn v¨n minh vµ ngµy nay, chóng ta ®ang ®øng tr­íc ng­ìng cöa cña nÒn v¨n minh thø ba -v¨n minh trÝ tuÖ. Trong nÒn v¨n minh nµy, bé phËn quan träng nhÊt lµ nÒn kinh tÕ tri thøc - cã thÓ nãi lµ hÕt søc c¬ b¶n cña thêi ®¹i th«ng tin.§Æc biÖt lµ trong thËp niªn 90 c¸c thµnh tùu vÒ c«ng nghÖ th«ng tin nh­: c«ng nghÖ Web, Internet, thùc tÕ ¶o, th­¬ng m¹i tin häc.... Cïng víi nh÷ng thµnh tùu vÒ c«ng nghÖ sinh häc: c«ng nghÖ gen, nh©n b¶n v« tÝnh... ®ang t¸c ®éng m¹nh mÏ, s©u s¾c lµm ®¶o lén toµn bé nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ toµn bé x· héi loµi ng­êi ®­a con ng­êi ®i vµo thêi ®¹i kinh tÕ tri thøc.RÊt nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®Òu cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ tõ tri thøc.ViÖt Nam vÉn ®ang lµ mét trong nh÷ng n­íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn so víi khu vùc vµ trªn thÕ giíi.Do ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ lµ chiÕn l­îc cÊp b¸ch hµng ®Çu.H¬n n÷a chóng ta ®ang trªn con ®­êng tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc nªn kh«ng thÓ kh«ng ®Æt m×nh vµo tri thøc, ph¸t triÓn tri thøc ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ n­íc nhµ b¾t kÞp vµ ph¸t triÓn cïng thÕ giíi. Gãp phÇn vµo chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ,tiÕn nhanh trªn con ®­êng c«ng nghiÖp hoa,hiÖn ®¹i ho¸ chóng ta cÇn ph¶i nghiªn cøu tri thøc,t×m h­íng ®i ®óng ®¾n cho nÒn kinh tÕ tri thøc,phï hîp víi ®iÒu kiÖn,hoµn c¶nh ®Êt n­íc,phï hîp víi khu vùc,víi thÕ giíi vµ thêi ®¹i trong tæng thÓ c¸c mèi liªn hÖ,trong sù ph¸t triÓn vËn ®éng kh«ng ngõng cña nÒn kinh tÕ tri thøc. V× vËy em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi nµy ®Ó lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh. Ch­¬ng 1 Lý luËn chung 1.1 Kh¸i niÖm vÒ tri thøc. Tri thøc ®· cã tõ l©u trong lÞch sö, cã thÓ nãi tõ khi con ng­êi b¾t ®Çu cã t­ duy th× lóc ®ã cã tri thøc.Tr¶i qua mét thêi gian dµi ph¸t triÓn cña lÞch sö, cho ®Õn nh÷ng thËp kû gÇn ®©y tri thøc vµ vai trß cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi míi ®­îc ®Ò cÆp nhiÒu.VËy tri thøc lµ g×? Cã rÊt nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa vÒ tri thøc nh­ng cã thÓ hiÓu “Tri thøc lµ sù hiÓu biÕt, s¸ng t¹o vµ nh÷ng kh¶ n¨ng, kü n¨ng ®Ó øng dông nã(hiÓu biÕt s¸ng t¹o) vµo viÖc t¹o ra c¸i míi nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi. Tri thøc bao gåm tÊt c¶ nh÷ng th«ng tin,sè liÖu,b¶n vÏ,t­ëng t­îng(s¸ng t¹o),kh¶ n¨ng,kü n¨ng quan niÖm vÒ gi¸ trÞ vµ nh÷ng s¶n phÈm mang tÝnh t­îng tr­ng x· héi kh¸c.Tri thøc cã vai trß rÊt lín ®èi víi ®êi sèng –x· héi. Kinh tÕ thÕ giíi ®ang b­íc vµo mét thêi ®¹i míi,mét tr×nh ®é míi.§ã lµ tr×nh ®é mµ”nh©n tè quan träng nhÊt lµ viÖc chiÕm h÷u, ph©n phèi nguån trÝ lùc vµ viÖc s¸ng t¹o,ph©n phèi vµ sö dông tri thøc trong c¸c ngµnh kÜ thuËt cao”.Tiªu chÝ chñ yÕu cña nã lµ lÊy tri thøc,trÝ ãc lµm yÕu tè then chèt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tån t¹i trùc tiÕp gièng nh­ c¸c yÕu tè søc lao ®éng vµ tµi nguyªn.§ã lµ thêi ®¹i mµ “Tri thøc ®· trë thµnh ®éng lùc chñ yÕu cña sù ph¸t triÓn x· héi”, ”Tri thøc lµ tµi nguyªn lµ t­ b¶n”, “Tri thøc lµ t©m ®iÓm cña c¹nh tranh vµ lµ nguån lùc dÉn d¾t cho sù t¨ng tr­ëng dµi h¹n..dÉn tíi nh÷ng thay ®æi lín trong c¸ch tæ chøc s¶n xuÊt, cÊu tróc thÞ tr­êng, lùa chän nghÒ nghiÖp… 1.2 Vai trß cña tri thøc trong ®êi s«ng-x· héi Tri thøc ®· vµ ®ang ngµy cµng trë lªn quan träng ®èi víi ®êi sèng x· héi. Nã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c lÜnh vùc cña x· héi :kinh tÕ,chÝnh trÞ,v¨n ho¸ gi¸o dôc.. 1.2.1 Vai trß cña tri thøc ®èi víi Kinh tÕ-Kinh tÕ tri thøc NÒn kØnh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ trong ®ã qu¸ tr×nh thu nhËn truyÒn b¸, sö dông, khai th¸c,s¸ng t¹o tri thøc trë thµnh thµnh phÇn chñ ®¹o trong qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i. Kinh tÕ tri thøc cã nhiÒu ®Æc ®iÓm c¬ b¶n kh¸c biÖt so víi c¸c nÒn kinh tÕ tr­íc ®ã: -Tri thøc khoa häc-c«ng nghÖ cïng víi lao ®éng kü n¨ng cao lµ c¬ sá chñ yÕu vµ ph¸t triÓn rÊt m¹nh -Nguån vèn quan träng nhÊt,quý nhÊt lµ tri thøc,nguån vèn trÝ tuÖ. -S¸ng t¹o vµ ®æi míi th­íng xuyªn lµ ®éng lùc chñ yÕu nhÊt thóc ®¶y sô ph¸t triÓn. -NÒn kinh tÕ mang tÝnh häc tËp. -NÒn kinh tÕ lÊy thÞ tr­êng toµn cÇu lµ m«i tr­êng ho¹t ®éng chÝnh. -NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng do ®­îc nu«i d­ìng b»ng nguån n¨ng l­îng v« tËn vµ n¨ng ®éng lµ tri thøc. Thùc tiÔn hai thËp niªn qua ®· kh¼ng ®Þnh,d­íi t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc –c«ng nghÖ vµ toµn cÇu ho¸,kinh tÕ tri thøc ®ang h×nh thµnh ë nhiÒu n­íc ph¸t triÓn vµ sÏ trë thµnh mét xu thÕ quèc tÕ lín trong mét,hai thËp niªn tíi. Sù xuÊt hiÖn cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dùa trªn tri thøc. NÒn kinh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ lÊy s¶n xuÊt vµ kinh doanh tri thøc lµm néi dung chñ yÕu.T­¬ng lai cña bÊt cø doanh nghiÖp nµo còng kh«ng chØ phô thuéc vµo viÖc sö dông tiÒn b¹c, nguyªn vËt liÖu,nguån nh©n lùc vµ m¸y mãc thiÕt bÞ…mµ cßn phô thuéc vµo viÖc xö lý vµ sö dông nh÷ng th«ng tin néi bé vµ th«ng tin tõ m«i tr­êng kinh doanh.C¸ch tèt nhÊt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lµ t×m hiÓu kiÕn thøc chuyªn m«n mµ h·ng cã ®­îc,sö dông v× môc ®Ých th­¬ng m¹i vµ nh÷ng kiÕn thøc nµy cÇn ®­îc ph¸t triÓn kh«ng ngõng. Gi¸ trÞ cña nh÷ng c«ng ty c«ng nghÖ cao nh­ c¸c c«ng ty s¶n xuÊt phÇn mÒm vµ c¸c c«ng ty c«ng nghÖ sinh häc kh«ng chØ n»m trong nh÷ng tµi s¶n vËt chÊt h÷u h×nh, mµ cßn n»m trong nh÷ng tµi s¶n v« h×nh,nh­ tri thøc vµ c¸c b»ng s¸ng chÕ.§Ó trë thµnh mét c«ng ty ®­îc dÉn d¾t bëi tri thøc, c¸c c«ng ty ph¶i biÕt nhËn ra nh÷ng thay ®æi cña tØ träng vèn trÝ tuÖ trong tæng gi¸ trÞ kinh doanh.Vèn trÝ tuÖ cña c«ng ty, tri thøc, bÝ quyÕt vµ ph­¬ng ph¸p ®éi ngò nh©n viªn vµ c«ng nh©n còng nh­ kh¶ n¨ng cña c«ng ty ®Ó liªn tôc hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt lµ mét nguån lîi thÕ c¹nh tranh.HiÖn cã c¸c b»ng chøng ®¸ng l­u ý chØ ra phÇn gi¸ trÞ v« h×nh cña c¸c c«ng ty c«ng nghÖ cao vµ dÞch vô ®· v­ît xa phÇn gi¸ trÞ h÷u h×nh cña c¸c tµi s¶n vËt thÓ cña c¸c c«ng ty ®ã,nh­ c¸c toµ nhµ hay thiÕt bÞ.VÝ dô nh­ c¸c tµi s¶n vËt thÓ cña c«ng ty Microsoft chØ chiÕm mét phÇn rÊt nhá trong tæng gi¸ trÞ ®­îc vèn ho¸ trªn thÞ truêng cña c«ng ty nµy.PhÇn lín lµ vèn trÝ tuÖ.Sau hai m­¬i n¨m thµnh lËp, sè nh©n viªn c«ng ty t¨ng 6 ngh×n lÇn, thu nhËp t¨ng 370 ngh×n lÇn,1/10 sè nh©n viªn trë thµnh triÖu phó.Nguån vèn con ng­êi lµ mét thµnh tè gi¸ trÞ c¬ b¶n trong mét c«ng ty dùa vµo tri thøc. NÒn kinh tÕ tri thøc sÏ ngµy cµng lµm xuÊt hiÖn nhiÒu s¶n phÈm th«ng minh.§ã lµ nh÷ng s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng g¹n läc vµ gi¶i thÝch c¸c th«ng tin ®Ó ng­êi sö dông cã thÓ hµnh ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n.Ngay c¶ mét chiÕc b¸nh kÑp thÞt còng cã thÓ trë thµnh mét s¶n phÈm míi dùa trªn tri thøc b»ng c¸ch lµm cho kh¸ch hµng biÕt c¸ch sö dông nh÷ng th«ng tin vÒ dinh d­ìng.Sè l­îng ka-lo vµ chÊt bÐo ®­îc in lªn ho¸ ®¬n hoÆc thËm chÝ tr×nh bµy th«ng tin ®ã tr­íc khi kh¸ch ®Æt hµng.ThËm chÝ cã nh÷ng s¶n phÈm th«ng minh võa cã thÓ truyÒn ®¹t th«ng tin vÒ s¶n phÈm võa khuyªn kh¸ch hµng nªn lµm g× tõ t×nh h×nh võa ®­îc th«ng tin. Vèn tri thøc –vai trß cña nã trong kinh tÕ tri thøc Vèn tri thøc lµ tri thøc ®­îc dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh víi môc ®Ých sinh lîi(t¨ng thªm gi¸ trÞ). Vèn tri thøc lµ mét yÕu tè næi bËt nhÊt trong hµm s¶n xuÊt.Trong v¨n minh n«ng nghiÖp th× søc lao ®éng, ®Êt ®ai vµ vèn lµ nh÷ng yÕu tè cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp,vèn,®Êt ®ai vµ nhÊt lµ søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ víi t­ c¸ch lµ nh÷ng yÕu tè quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi,gãp phÇn chuyÓn x· héi phong kiÕn thµnh x· héi t­ b¶n trong lÞch sö.Cßn trong kinh tÕ tri thøc,yÕu tè cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ-x· héi kh«ng chØ bao gåm vèn tiÒn tÖ,®Êt ®ai vµ dùa trªn lao ®éng gi¶n ®¬n mµ chñ yÕu dùa trªn lao ®éng trÝ tuÖ g¾n víi tri thøc.Nh­ vèn tri thøc trë thµnh yÕu tè thø nhÊt trong hµm s¶n xuÊt thay v× yÕu tè søc lao ®éng vèn tiÒn tÖ vµ ®Êt ®ai. Vèn tri thøc thùc sù trë thµnh nguån gèc ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi.N­íc Mü nãi riªng vµ c¸c n­íc thuéc tæ chøc OECD nãi chung nhiÒu n¨m qua t¨ng tr­ëng æn ®Þnh víi tèc ®é cao lµ nhê cã sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ dùa trªn tri thøc nh­ c¸c ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin,viÔn th«ng, vò trô,®Çu t­,ng©n hµng,tµi chÝnh,chøng kho¸n,b¶o hiÓm…§ång thêi chuyÓn ®Çu t­ vèn tri thøc tõ c¸c ngµnh truyÒn thèng sang c¸c ngµnh cã hµm l­îng tri thøc cao.ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn,®Çu t­ cµng nhiÒu vèn tri thøc th× mang l¹i gi¸ trÞ gia t¨ng cang lín,tû xuÊt lîi nhuËn cµng cao. Vèn tri thøc trong kinh tÕ tri thøc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña doanh nghiÖp.Vèn tri thøc ë ®©y bao gåm c¸c c«ng nh©n tri thøc,c¸c nhµ qu¶n lý cã tr×nh ®é cao,c¸c c«ng nghÖ míi. Vèn tri thøc ®ãng vai trß to lín trong viÖc rót ng¾n kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn.Sù xuÊt hiÖn kinh tÕ tri thøc võa lµ c¬ héi võa lµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc kÐm vµ ®ang ph¸t triÓn,trong ®ã cã ViÖt Nam.C¸c quèc gia kÐm vµ ®ang ph¸t triÓn ph¶i nhanh chãng tiÕp cËn víi kinh tÕ tri thøc,th«ng qua tri thøc ho¸ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp,n«ng nghiÖp,dÞch vô,®Æc biÖt sím h×nh thµnh c¸c c«ng nghÖ cao ®Ó nhanh chãng ®­a nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ®uæi kÞp c¸c n­íc ph¸t triÓn. 1.2.2 Vai trß tri thøc ®èi víi chÝnh trÞ Tri thøc ®em l¹i cho con ng­êi nh÷ng sù hiÓu biÕt, kiÕn thøc.Ng­êi cã tri thøc lµ cã kh¶ n¨ng t­ duy lý luËn,kh¶ n¨ng ph©n tÝch tiÕp cËn vÊn ®Ò mét c¸ch s¸t thùc,®óng ®¾n.§iÒu nµy rÊt quan träng,mét ®Êt n­íc rÊt cÇn nh÷ng con ng­êi nh­ v©y ®Ó ®iÒu hµnh c«ng viÖc chÝnh trÞ.Nã quyÕt ®Þnh ®Õn vËn mÖnh cña mét quèc gia.§¹i héi VI cña §¶ng ®· ®¸nh dÊu mét sù chuyÓn h­íng m¹nh mÏ trong nhËn thøc vÒ nguån lùc con ng­¬×.§¹i héi nhÊn m¹nh:”Ph¸t huy yÕu tè con ng­êi vµ lÊy viÖc phôc vô con ng­êi lµm môc ®Ých cao nhÊt cña mäi ho¹t ®«ng”chiÕn l­îc ph¸t triÓn con ng­êi ®ang lµ chiÕn l­îc cÊp b¸ch.Chóng ta cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p trong viÖc ®µo t¹o c¸n bé vµ hÖ thèng tæ chøc : TuyÓn chän nh÷ng ng­êi häc réng tµi cao,®øc ®é trung thµnh víi môc tiªu x· héi chñ nghÜa,thuéc c¸c lÜnh vùc,tËp trung ®µo t¹o,båi d­ìng cho hä nh÷ng tri thøc cßn thiÕu vµ yÕu ®Ó bè trÝ vµo c¸c c¬ quan tham m­u ho¹ch ®Þnh ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña nhµ n­íc víi nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ vÒ chÕ ®é tr¸ch nhiÖm quyÒn h¹n vµ lîi Ých. S¾p xÕp c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc –c«ng nghÖ vµ gi¸o dôc-®µo t¹o thµnh mét hÖ thèng cã mèi liªn hÖ g¾n kÕt víi nhau theo liªn ngµnh,t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi tèi ®a cho hîp t¸c nghiªn cøu vµ øng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo thùc tܪn. Hîp nhÊt c¸c viÖn nghiªn cøu chuyªn ngµnh vµo tr­êng ®¹i häc vµ g¾n kÕt tr­êng ®¹i häc vµ c¸c c«ng ty,xÝ nghiÖp.C¸c c¬ quan nghiªn cøu vµ ®µo tao ®­îc nhËn ®Ò tµi, chØ tiªu ®µo t¹o theo ch­¬ng tr×nh,kÕ ho¹ch vµ kinh phÝ dùa trªn luËn chøng kh¶ thi ®­îc tr¸ch nhiÖm cña ng­êi ®øng ®Çu c¬ quan. Hµng n¨m theo ®Þnh kú cã nh÷ng cuéc gÆp chung gi÷a nh÷ng ng­êi cã träng tr¸ch vµ c¸c nhµ khoa häc ®Çu nganh cña c¸c c¬ quan gi¸o dôc-®µo t¹o vµ trung t©m khoa häc lín cña quèc gia,liªn hiÖp c¸c héi khoa häc ViÖt Nam…víi sù chñ tri cña ®ång trÝ chñ tÞch,sù tham gia cña c¸c thµnh viªn Héi ®ång gi¸o dôc -®µo t¹o vµ khoa häc-c«ng nghÖ quèc gia vÒ nh÷ng ý kiÕn t­ vÊn,khuyÕn nghÞ cña tËp thÓ c¸c nhµ khoa häc víi §¶ng vµ nhµ n­íc vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn gi¸o dôc-®µo t¹o.Ph¸t triÓn khoa häc –c«ng nghÖ,c¸ch tuyÓn chon vµ giao ch­¬ng tr×nh ®Ò tµi,giíi thiÖu nh÷ng nhµ khoa häc tµi n¨ng ®Ó viÕt gi¸o khoa,gi¸o tr×nh,lµm chñ nhiÖm ch­¬ng tr×nh,®Ò tµi vµ tham gia c¸c héi ®ång xÐt duyÖt,thÈm ®Þnh nghiÖm thu c¸c ch­¬ng tr×nh,®Ò tµi khoa häc cÊp Nhµ n­íc. Liªn hiÖp c¸c héi khoa häc ViÖt Nam cÇn th­êng xuyªn vµ ph¸t huy trÝ tuÖ cña c¸c nhµ khoa häc,d©n chñ th¶o luËn ®Ó ®­a ra ®­îc nh÷ng ý kiÕn t­ vÊn,nh÷ng khuyÕn nghÞ x¸c thùc cã gi¸ trÞ víi §¶ng,Nhµ n­íc vµ ®éng viªn tËp hîp lùc l­îng c¸c héi viªn tiÕn qu©n m¹nh mÏ vµo c¸c lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ mµ ®Êt n­íc ®ang mong chê ®Ó sím tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn. 1.2.3 Vai trß tri thøc ®èi víi v¨n ho¸-gi¸o dôc Tri thøc còng cã vai trß rÊt lín ®Õn v¨n ho¸ -gi¸o dôc cña mét quèc gia. Nã gióp con ng­êi cã ®­îc kh¶ n¨ng tiÕp cËn,lÜnh héi nh÷ng kiÕn thøc ,ý thøc cña con ng­êi ®­îc n©ng cao.Vµ do ®ã nÒn v¨n ho¸ ngµy cµng lµnh m¹nh.Cã nh÷ng hiÓu biÕt vÒ tÇm quan träng cña gi¸o dôc.Tõ ®ã x©y dùng ®Êt n­íc ngµy cµng lín m¹nh,phån vinh. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng ViÖt nam 2.1 Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc 2.1.1 C¬ héi ®èi víi ViÖt nam ViÖt nam ®ang ®øng tr­íc c¬ héi tiÕp cËn nÒn kinh tÕ tri thøc, nÕu bá lì kh«ng biÕt tËn dông c¬ héi, ®æi míi c¸ch nghÜ c¸ch lµm, b¾t kÞp tri thøc míi cña thêi ®¹i, ®i t¾t vµo nh÷ng ngµnh kinh tÕ dùa vµo c«ng nghÖ cao, dùa vµo tri thøc th× sÏ tôt hËu. §¹i héi VIII ®· kh¼ng ®Þnh ph¶i: "®i t¾t ®ãn ®Çu" nÕu kh«ng lµm ®­îc thÕ th× sù tôt hËu lµ rÊt dÔ x¶y ra. Cã ý kiÕn cho r»ng nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¶i ph¸t triÓn theo m« h×nh hai tèc ®é: - Võa ph¶i lo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n, lo gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n vµ bøc xóc cña ng­êi d©n. - Võa ph¶i lo ph¸t triÓn nhanh nh÷ng ngµnh kinh tÕ dùa vµo tri thøc vµ c«ng nghÖ cao, nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, t¹o ngµnh nghÒ míi, viÖc lµm míi, ®¹t tèc ®é cao, héi nhËp cã hiÖu qu¶ víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. - Chóng ta kh«ng thÓ vµ kh«ng nªn b¾t ch­íc, dËp khu«n theo m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c n­íc kh¸c. Vµ còng kh«ng nªn hiÓu c«ng nghiÖp ho¸ lµ x©y dùng c«ng nghiÖp mµ ph¶i hiÓu ®ã lµ sù chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ t×nh tr¹ng l¹c hËu, n¨ng suÊt chÊt l­îng thÊp kÐm, ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang nÒn kinh tÕ cã n¨ng suÊt chÊt l­îng hiÖu qu¶ cao, ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt c«ng nghiÖp dùa vµo tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt. V× vËy c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®i ®«i víi c¬ giíi ho¸. Trong nh÷ng thËp niªn tíi con ng­êi ®i nhanh vµo nÒn kinh tÕ tri thøc, n­íc ta kh«ng thÓ bá lì c¬ héi lín ®ã mµ ph¶i ®i th¼ng vµo nÒn kinh tÕ tri thøc, rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc, nh­ vËy nÒn c«ng nghiÖp n­íc ta ph¶i ®ång thêi thùc hiÖn hai nhiÖm vô: ChuyÓn nÒn kinh tÕ tõ kinh tÕ n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp vµ tõ c«ng nghiÖp sang tri thøc. Còng cã nghÜa lµ chóng ta ph¶i n¾m b¾t kÞp thêi c¸c tri thøc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, ®ång thêi ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô dùa vµo tri thøc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt. VÒ c«ng nghÖ th«ng tin th× ViÖt nam, c«ng nghÖ th«ng tin còng lµ mét trong c¸c ®éng lùc chñ yÕu, quan träng nhÊt thóc ®Èy nÒn kinh tÕ tri thøc vµ x· héi th«ng tin. C«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn kh«ng nh÷ng gãp phÇn gi¶i phãng n¨ng lùc vËt chÊt, trÝ tuÖ cña c¶ d©n téc mµ cßn cã tr×nh ®é trùc tiÕp ®Õn viÖc n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña mçi doanh nghiÖp. §Çu t­ n­íc ngoµi lµ mét trong nh÷ng con ®­êng dÉn tíi toµn cÇu ho¸, toµn cÇu ho¸ l¹i t¹o ra c¸c c¬ héi gióp c¸c n­íc tËn dông ®­îc vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thiÕu vèn tõ néi bé nÒn kinh tÕ: ë ViÖt nam trong 13 n¨m qua kÓ tõ khi cã luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· cã gÇn 3000 dù ¸n ®­îc ®¨ng ký víi sè vèn ®· ®­îc gi¶i ng©n vµo kho¶ng 20 tû USD. MÆc dï cßn Ýt vÒ sè l­îng, nhá bÐ vÒ quy m«, nh­ng chóng ta còng cã ®­îc kho¶ng vµi chôc dù ¸n vµ kho¶ng nöa tû USD ®­îc ®Çu t­ n­íc ngoµi. §iÒu nµy thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp cña chóng ta vµo khu vùc toµn cÇu. 2. 1.2 Nh÷ng th¸ch thøc Chóng ta ®ang sèng trong mét thêi ®¹i bïng næ th«ng tin vµ tri thøc. Nãi vÒ tri thøc khoa häc kü thuËt trong thÕ kû 19, cø 50 n¨m th× t¨ng gÊp ®«i, gi÷a thÕ kû 20: 10 n¨m, hiÖn nay lµ 3-5 n¨m. Mét sè n­íc ph¸t triÓn sím b­íc vµo x©y dùng kinh tÕ tri thøc ®· ®Æt ra c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trªn nhiÒu bÊt lîi: tµi nguyªn vµ søc lao ®éng bÞ gi¶m râ rÖt dÉn ®Õn lµm gi¶m thu nhËp quèc d©n. Mét vÊn ®Ò ®¸ng lo ng¹i n÷a lµ n¹n chÊt x¸m ®· lµm cho c¸c n­íc ®· nghÌo l¹i cµng nghÌo h¬n v× nghÌo tri thøc lµ nguån gèc cña mäi c¸i nghÌo. Trªn thÕ giíi kho¶ng 20% d©n sè giµu ë c¸c n­íc ph¸t triÓn chiÕm tíi 86% GDP, trong khi 20% d©n sè nghÌo nhÊt chØ chiÕm 1% GDP, t­¬ng tù ë c«ng nghiÖp lµ 44, 5% vµ 8%. Qua ®ã cã thÓ thÊy sù gi·n réng kho¶ng c¸ch giµu nghÌo ®ang lµ mét th¸ch thøc ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh vµ qu¶n lý kinh tÕ x· héi. Trong lÜnh vùc th«ng tin th× ë ViÖt nam c«ng nghÖ th«ng tin ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc, tuy nhiªn c«ng nghÖ th«ng tin cña n­íc ta vÉn cßn ®ang ë t×nh tr¹ng l¹c hËu kÐm h¬n nhiÒu c¸c n­íc trong khu vùc. §Ó héi nhËp thµnh c«ng ViÖt nam cÇn tiÕp tôc chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®a ph­¬ng, gi¶m vµ tiÕn tíi hµng rµo b¶o hé vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, ®ång thêi cÇn ®æi míi t­ duy vÒ c«ng t¸c c¸n bé cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ héi nhËp ngµy nay. 2.2 Doanh nghiÖp ViÖt Nam Thùc tÕ hiÖn nay ë c¸c doanh nghiÖp n­íc ta,tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o rÊt thÊp.Trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam,sè lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®¼ng trë lªn chiÕm 32%,trong khi ®ã con sè nµy ë Hµn Quèc lµ 48%,NhËt B¶n 64,4%,Th¸i Lan58,2%. Tr×nh ®é c«ng nghÖ ë c¸c doanh nghiÖp nh×n chung cong l¹c hËu,øng dông c«ng nghÖ th«ng tin cßn yÕu.Theo kÕt qu¶ kh¶o sat 42 c¬ së cña mét ngµnh do ViÖn khoa häc b¶o hé lao ®éng thuéc Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam tiÕn hµnh gÇn ®©y,cã ®Õn 76% thiÕt bÞ,m¸y mãc nhËp khÈu thuéc thÕ hÖ nh÷ng n¨m 50-60.XÐt vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin,ViÖt Nam chØ ®øng thø 7/10 trong ASEAN(B¸o ®Çu t­,sè 23,22/2/2001).Theo diÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi(1/2001),n¨m 1999,ViÖt Nam ®øng thø 48/59 n­íc vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ nh­ng ®øng thø 59/59 vÒ sö dông th­ ®iÖn tö.Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn lµ kh¸i niªm t­¬ng ®èi xa l¹ víi nhiÒu doanh nghiÖp. Ch­¬ng III gi¶i ph¸p cho viÖc øng dông tèt h¬n n÷a tri thøc vµo ®êi sèng x· héi. Ph¸t huy nguån lùc con ng­êi lµ yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. Con ng­êi ®­îc ®Æt vµo vÞ trÝ trung t©m cña mäi chiÕn l­îc,®­îc kh¼ng ®Þnh võa lµ môc tiªu,võa lµ ®éng lùc chÝnh cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi.Quan niÖm coi con ng­êi lµ nguån lùc cña mäi nguån lùc,coi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi thùc chÊt lµ chiÕn l­îc con ng­êi,®ã lµ nh÷ng quan niÖm tÝch cùc h×nh thanh tõ thùc tiÔn ®æi míi cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua.Vëy lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t huy nguån lùc con ng­êiNh÷ng n¨m tíi,chiÕn l­îc con ng­êi cña §¶ng cÇn h­íng vµo: Thø nhÊt,Coi träng c«ng t¸c gi¸o dôc vµ ®µo t¹o,khÈn tr­¬ng ®æi míi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. NÕu nguån lùc con ng­êi lµ ®éng lùc trùc tiÕp cña sù ph¸t triÓn th× gi¸o duc-®µo t¹o lµ nÒn t¶ng cña chiÕn l­îc con ng­êi.Coi träng c«ng t¸c gi¸o dôc vµ ®µo t¹o còng chÝnh lµ coi träng nh©n tè con ng­êi.Gi¸o dôc-®µo t¹o ph¶i ®­îc coi lµ c¸i gèc cña sù ph¸t triÓn.B¶n th©n gi¸o dôc lµ mét qu¸ tr×nh v¨n ho¸,lµ mét t¸c nh©n v¨n ho¸ ®Ó ph¸t triÓn con ng­êi. V× vËy,gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ph¶i lµ mét bé phËn cña kÕ ho¹ch kinh tÕ-x· héi,g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. ChÊt l­îng cña mét quèc gia sÏ ®­îc ®¸nh gi¸ theo c¸c tiªu chÝ:d©n c­ ®­îc gi¸o dôc tèt,nguån nh©n lùc dùa vµo trÝ tuÖ,sù dåi dµo cña quü trÝ thøc,sù linh ho¹t,hiÖu qu¶ cña c¬ cÊu tµi chÝnh,®éi ngò c¸c nhµ doanh nghiÖp tµi giái..mµ gi¸o dôc -®µo t¹o l¹i cã ¶nh h­ëng then chèt ®Õn c¸c vÊn ®Ò trªn,tøc lµ cã vai trß lµm ®ßn bÈy cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. §Çu t­ thÝch ®¸ng cho sù nghiÖp gi¸o dôc-®µo t¹o. G¾n chÊt l­îng ®µo t¹o víi yªu cÇu thùc tÕ:Tr­íc hÕt ph¶i n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y cña ®éi ngò gi¸o viªn,gi¸o viªn th­êng xuyªn ®­îc båi d­ìng.®­îc ®µo t¹o l¹i,®­îc ¸p dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y hiÖn ®¹i,vµ phaØ lu«n trau dåi ngo¹i ng÷,biÕt sö dông nh÷ng thiÕt bÞ hiÖn ®¹i.Néi dung gi¶ng d¹y cÇn ®¹t sù c©n ®èi gi÷a lý thuyÕt vµ thùc hµnh,cÇn cËp kÞp thêi néi dung tri thøc hiÖn ®¹i cña thÕ giíi vµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cña ®Êt n­íc,cÇn chó ý tíi yÕu tè kü n¨ng,kü thuËt,c«ng nghÖ vµ thùc nghiÖm…®Ó cung cÊp cho x· héi mét ®éi ngò lao ®éng lµnh nghÒ,c¸c chuyªn gia c«ng nghÖ,nh÷ng nhµ qu¶n lý cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o vµ lµm chñ tri thøc hiÖn ®¹i,hoµ nhÞp ®­îc víi yªu cÇu kh¾t khe cña kinh tÕ thÞ tr­êng.Kh¾c phôc ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y”chay”,d¹y ¸p ®Æt,thµy ®äc,trß chÐp,sinh viªn chØ biÕt v©ng lêi ng­êi d¹y,thay b»ng ph­¬ng ph¸p “lÊy häc sinh lµm trung t©m”®ßi hái kh¶ n¨ng lµm viÖc tÝch cùc ë c¶ thµy vµ trß.Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc-®µo t¹o ë tÊt c¶ c¸c cÊp ph¶i ®Þnh h­íng tho¸t ra khái nh÷ng g× lµ khu«n cøng.TÜnh l¹i,mang tÝnh thõa nhËn s¸ng t¹o ®iÒu khiÓn cho ph¸t triÓn t­ duy mét c¸ch cëi më,t×m tßi,s¸ng t¹o:ph¶i gióp cho ng­êi häc cã tÝnh c¬ ®éng cao,®Ó thÝch øng víi nh÷ng chuyÓn biÕn nhanh chãng cña kinh tÕ thÞ tr­êng,cña thÞ tr­êng viÖc lµm,thÞ tr­êng søc lao ®éng. Thay thÕ quan niÖm”®µo t¹o theo nhu cÇu cña ng­êi häc” b»ng”®µo t¹o theo nhu cÇu x· héi”. §iÒu chØnh c¬ cÊu t¹o cho phï hîp víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tª-x· héi,nhanh chãng kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi nghiªm träng gi÷a c¸c ngµnh nghÒ vµ gi÷a c¸c cÊp ®µo t¹o hiÖn nay.Trong mét thÕ giíi diÔn ra sù ®ua tranh,c¹nh tranh m¹nh mÏ hiÖn nay gi¸o dôc-®µo t¹o cÇn ®Þnh h­íng tíi tÝnh t¸i s¶n xuÊt cña lùc l­îng lao ®éng,tÝnh h­íng tíi tÝnh s¶n xuÊt cña lùc l­îng lao ®éng 3.2 H­íng ®i cho doanh nghiÖp ViÖt Nam. §Ó doanh nghiÖp ViÖt Nam thÝch øng víi nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®ång bé vÒ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc (nh­ hç trî nghiªn cøu ph¸t triÓn,x©y dùng hÖ th«ng th«ng tin,ph¸t triÓn gi¸o dôc…)vµ c¸c ®éng th¸i tÝch cùc,chñ ®éng cña tõng doanh nghiÖp. §Çu t­ cho nh©n lùc.Nh÷ng c¸ nh©n xuÊt s¾c sÏ lµ vèn quÝ cho tõng doanh nghiÖp.Víi tri thøc,hä sÏ t¹o ra thµnh c«ng cho doanh nghiÖp,lµm t¨ng hµm l­îng chÊt x¸m trong s¶n phÈm. C¸c doanh nghiÖp n­íc ta nªn ¸p dông m« h×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nh©n sù theo nguyªn t¾c tr¸ch nhiÖm tõ d­íi lªn.Tr­íc hÕt tõng nh©n viªn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cho sù ph¸t triÓn con ng­êi cña chÝnh m×nh,sau ®ã tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ cÊp trªn trùc tiÕp víi vai trß huÊn luyÖn viªn,tiÕp theo lµ cÊp trªn gi¸n tiÕp víi vai trß ng­êi cè vÊn,vµ sau cïng vai trß ng­êi ñng hé cña l·nh ®¹o hµng ®Çu doanh nghiÖp.Khi ®ã tr­ëng bé phËn nh©n sù ho¹t ®éng nh­ lµ ng­êi x©y dùng ph¸t triÓn m« h×nh, ng­êi ®iÒu phèi vµ t­ vÊn bªn canh viÖc x©y dùng vµ ¸p dông m« h×nh nµy, doanh nghiÖp nªn chó träng vµo h×nh thøc ®µo t¹o t¹i n¬i lµm viÖc”(h¬n lµ ®µo t¹o ngoµi n¬i lµm viÖc).Nh­ vËy doanh nghiÖp sÏ n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò lao ®éng th«ng qua viÖc khuyÕn khÝch vµ ®éng viªn toµn thÓ nh©n viªn h­íng tíi häc tËp suèt ®êi víi møc chi phÝ hîp lý. §æi míi vµ c¶i tiÕn c«ng nghÖ,¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin trong ho¹t ®én g s¶n xuÊt kinh doanh nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh,thÝch øng cña doanh nghiÖp víi thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn tËn dông n¨ng lùc c«ng nghÖ hiÖn cã,thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­ mua,hîp t¸c liªn doanh,truy cËp th«ng tin…§ång thêi chñ ®éng ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin trong s¶n xuÊt kinh doanh nh­ ¸p dông phÇn mÒm,x©y dùng trang web qu¶ng c¸o,giíi thiÖu s¶n phÈm vµ cung cÊp c¸c dÞch vô hç trî trùc tuyÕn nh»m g¾n kÕt chÆt chÏ h¬n víi kh¸ch hµng,t¹o c¬ héi tiÕp cËn víi thÞ tr­êng thÕ giíi…§ã sÏ lµ b­íc ®i ®Çu tiªn cña doanh nghiÖp h­íng tíi th­¬ng m¹i ®iÖn tö.Tuy nhiªn,®iÒu quan träng lµ lùa chon vµ ®æi míi c«ng nghÖ kh«ng chØ dùa trªn ý muèn chñ quan cña doanh nghiÖp mµ cßn ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu,thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng. Chó träng ®Õn qu¶n trÞ tri thøc trong ph¹m vi doanh nghiÖp.§©y lµ mét kh¸i niÖm t­¬ng ®èi míi,bao hµm néi dung tiÕp cËn tri thøc vµ th«ng tin,sö dông chia sÎ tri thøc vµ th«ng tin gi÷a c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp.NhiÖm vô cña qu¶n trÞ gia lµ t¹o m«i tr­êng,x¸c lËp c¬ cÊu tæ chøc qu¶n trÞ phï hîp ®Ó khuyÕn khÝch sù s¸ng t¹o trong doanh nghiÖp,chia sÎ th«ng tin,tri thøc gi÷ac¸c c¸ nh©n vµ bé phËn.§iÒu nµy liªn quan ®Õn viÖc h×nh thµnh v¨n ho¸ doanh nghiÖp hÖ thèng th«ng tin trong doanh nghiÖp râ rµng… Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc gi¸o dôc Kinh tÕ tri thøc ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao lùc l­îng trong viÖc hÊp thô tri thøc,vËn dông tri thøc vµ tù m×nh ®æi míi tri thøc.§iÒu ®ã dÉn ®Õn c¸c h·ng còng ph¶i trë thµnh c¸c tæ chøc häc hái.Th«ng tin vµ lao ®éng di chuyÓn ngµy cµng nhanh buéc c¸c c«ng ty ph¶i nhËy bÐn h¬n,®ßi hái mäi ng­êi ph¶i lu«n tiÕp tôc häc tËp.Häc tËp bao gåm c¶ trao ®æi c¸c th«ng tin,tri thøc vµ kü thuËt cã s½n vµ ph¸t hiÖn ra c¸c nguyªn t¾c vµ tri thøc míi.Mét sè ph­¬ng ph¸p sau: Häc tËp qua c«ng viÖc,häc tËp t¹i n¬i lµm viÖc:c«ng nh©n ®µo t¹o lÉn nhau,lu©n chuyÓn c«ng viÖc,tr¶ l­¬ng c¨n cø vµo kü n¨ng,nh÷ng nhãm chÝnh thøc hoÆc kh«ng chÝnh thøc vµ chÕ ®é gãp ý c¶i tiÕn Doanh nghiÖp ®Æt ë c¸c tr­êng häc:§©y lµ tæ chøc “lai t¹o” kÕt hîp häc tËp vµ s¶n xuÊt,gäi lµ”doanh nghiÖp nhµ tr­êng”.C¸c doanh nghiÖp nhµ tr­êng ®­îc sö dông nh­ lµ mét bé phËn cña hÖ thèng häc nghÒ ®Ó cung cÊp kinh nghiÖm s¶n xuÊt cho häc sinh ®ang chê ký hîp ®ång ®µo t¹o víi c¸c doanh nghiÖp.Nã còng cã thÓ ®­îc sö dông ®Ó cung cÊp sù häc tËp dùa trªn c«ng viÖc cho nh÷ng häc sinh ch­a ®­îc chuyªn m«n ho¸ vÒ mét nghÒ hay ngµnh cô thÓ.Trong c¸c doanh nghiÖp nµy,häc sinh s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô cho ng­êi kh¸c víi t­ c¸ch lµ mét bé phËn cña viÖc häc tËp cña c¸c em t¹i tr­ßng.ThËm chÝ cã nh÷ng doanh nghiÖp tù gäi m×nh lµ “mét nhµ m¸y d¹y häc” vÒ mét sè mÆt, nh÷ng doanh nghiÖp nµy ®­¬cj tæ chøc nh­ c«ng ty chø kh«ng ph¶i lµ mét nhµ tr­êng víi mét chÕ dé lµm viÖc,tr¶ l­¬ng nh­ mét doanh nghiÖp thùc thô.Mét sè doanh nghiÖp ®i xa h¬n b»ng c¸ch lËp ra tr­êng hîp riªng cña doanh nghiÖp. Céng t¸c víi c¸c tr­êng ®¹i häc vµ c¸c trung t©m nghiªn cøu: Sù n­¬ng tùa nµy mét nhiÒu vµo nh÷ng tiÕn bé trong kiÕn thøc vµ