Ứng dụng tin học trong công tác kế toán hộ kinh doanh

Lêi nãi ®Çu Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thi tr­êng, víi nh÷ng ®æi míi thùc sù trong qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh ®· kh¼ng ®Þnh vai trß, vÞ trÝ cña th«ng tin kÕ to¸n trong qu¶n lý. Víi môc ®Ých sö dông th«ng tin kÕ to¸n cho nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau, trong c¬ chÕ thÞ tr­êng kÕ to¸n ®­îc ph©n ®Þnh thµnh hai nh¸nh: Lo¹i kÕ to¸n cung cÊp th«ng tin cho qu¶n lý trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®­îc gäi lµ kÕ to¸n qu¶n trÞ vµ Lo¹i kÕ to¸n cung cÊp th«ng tin cho nh÷ng ng­êi ra quyÕt ®Þnh ®­îc gäi lµ kÕ to¸n tµi chÝnh. KÕ to¸n tµi chÝnh liªn quan ®Õn viÖc lËp b¸o c¸o cho c¸c thµnh viªn cã liªn quan ®Õn viÖc ho¹t ®éng sö dông nh­ :c¬ qoan thu thuÕ , ®èi t¸c lµm ¨n vµ t×nh h×nh tµi chÝnh cho chñ thÓ kinh doanh. C¨n cø vµo QuyÕt ®Þnh sè 169-2000/Q§-BTC ngµy 25/10/200 ban hµnh cho tÊt c¶ c¸c hé kinh doanh ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn thµnh lËp doanh nghiÖp t­ nh©n ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, x©y dùng, vËn t¶i, khai th¸c tµi nguyªn, nu«i trång thuû s¶n, kinh doanh th­¬ng m¹i ...cã doanh sè b¸n hµng theo quy ®Þnh cña Bé Tµi ChÝnh ®­îc ¸p dông chÕ ®é kÕ to¸n hé kinh doanh nµy. ChÕ ®é kÕ to¸n nµy thùc hiÖn dùa trªn LuËt thuÕ GÝa trÞ gia t¨ng (sè 2/1997/QH9), LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp(sè 3/1997/QH9) vµ Ph¸p lÖnh kÕ to¸n (sè 06-LCT/H§NN). Trong thêi gian thùc tËp t¹i Phßng ph¸t triÓn øng dông - Ban tin häc - Bé tµi chÝnh T«i ®­îc giao nhiÖm vô nghiªn cøc vµ thùc hiÖn ®Ò tµi “¦ng dông tin häc trong c«ng t¸c kÕ to¸n hé kinh doanh”.T¹i ®©y T«i ®­îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc vÒ c¸c nghiÖp vô kÕ to¸n còng nh­ ¸p dông tin häc vµo trong c«ng viÖc thùc tÕ . KÕt hîp víi thùc tiÔn ®ã, cïng víi kiÕn thøc cña b¶n th©n vµ ®Æc biÖt víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o Bïi ThÕ Ngò vµ anh Phïng Huy HËu ®· gãp phÇn kh«ng nhá cho t«i thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. Song, trªn thùc tÕ ®©y lµ mét vÊn ®Ò tµi ®ang cßn míi mÎ ®­îc ¸p dông trong kÕ to¸n hé kinh doanh va bµi to¸n cã tÝnh phøc t¹p còng kh«ng nhá, víi kiÕn thøc cßn h¹n chÕ vµ thêi gian nghiªn cøu ®Ò tµi cã h¹n nªn Téi míi chØ thùc hiÖn mét phÇn cña c«ng viÖc ®ã lµ ph©n hÖ kÕ to¸n “B¸n hµng vµ c«ng nî ph¶i thu”. Bè côc cña ®Ò tµi ®­îc tr×nh bú thµnh ba ch­¬ng : Ch­¬ng I Kh¶o s¸t thùc tÕ Ch­¬ng nµy kh¶o sat s¬ bé “HÖ thèng kÕ to¸n” vµ “ChÕ ®é kÕ to¸n hé kinh doanh “ nh»m n¾m ®­îc tÝnh tÊt yÕu vµ sù cÇn thiÕt cña c«ng viÖc. Ch­¬ng II Ph­¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu hÖ th«ng th«ng tin Ch­¬ng nµy lµ phÇn lý luËn chung cho nghiªn cøu hÖ thèng th«ng tin, ®Ó n¾m giâ ®­îc c¸c b­íc thùc hiÖn trong mét hÖ thèng. Ch­¬ng III Ph©n tÝch - thiÕt kÕ - x©y dùng ch­¬ng tr×nh Ch­¬ng nµy lµ phÇn thùc hiÖn chi tiÕt c«ng viÖc ®ang nghiªn cøu vµ x©y dùng thµnh mét ch­¬ng tr×nh. môc lôc lêi c¶m ¬n Ch­¬ng I Kh¶o s¸t thùc tÕ I Kh¸i qu¸t chung vÒ n¬i thùc tËp I.1 Bé T¸i ChÝnh Bé Tµi chÝnh lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ cã chøc n¨ng thèng nhÊt qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ lÜnh vùc tµi chÝnh, kÕ to¸n, ng©n s¸ch Nhµ n­íc trong ph¹m vi c¶ n­íc.Víi nh÷ng chøc n¨ng qu¶n lý ®ã, Bé Tµi chÝnh ®­îc Nhµ n­íc giao cho nh÷ng quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh: * H­íng dÉn c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, uû ban nh©n d©n c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng x©y dùng dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n­íc hµng n¨m. Chñ tr× phèi hîp víi Uû ban KÕ ho¹ch Nhµ n­íc lËp dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng ®Ó ChÝnh phñ tr×nh Quèc héi. Tæ chøc thùc hiÖn dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®· ®­îc Quèc héi th«ng quyÕt ®Þnh. * Cïng víi uû ban khoa häc nhµ n­íc (UBKHNN) x©y dùng kÕ ho¹ch tµi chÝnh trung vµ dµi h¹n. C¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, kÕ ho¹ch x©y dùng c¬ b¶n vµ c¸c c©n ®èi kh¸c cña nÒn kinh tÕ cã liªn quan ®Õn tµi chÝnh vµ ng©n s¸ch nhµ n­íc. Tham gia víi c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Uû ban Nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng vÒ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn ngµnh, lÜnh vùc vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t­ tµi chÝnh, vÒ biªn chÕ, tiÒn l­¬ng, gi¸ c¶ vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi kh¸c cã liªn quan ®Õn tµi chÝnh vµ ng©n s¸ch Nhµ n­íc. * X©y dùng c¸c dù th¶o LuËt, Ph¸p lÖnh, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c vÒ thuÕ, phÝ vµ thu kh¸c ®Ó tr×nh ChÝnh phñ ban hµnh hoÆc ChÝnh phñ tr×nh Uû ban Th­êng vô Quèc héi, Quèc héi ban hµnh. Thèng nhÊt qu¶n lý vµ chØ ®¹o c«ng t¸c thu thuÕ, phÝ vµ thu kh¸c cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. * Qu¶n lý quü ng©n s¸ch Nhµ n­íc, quü dù tr÷ tµi chÝnh Nhµ n­íc, quü ngo¹i tÖ tËp trung cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc, quü tµi s¶n t¹m thu, t¹m gi÷. Tæ chøc thùc hiÖn viÖc cÊp ph¸t c¸c kho¶n kinh phÝ thuéc ng©n s¸ch Nhµ n­íc, cÊp ph¸t vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n vµ cho vay ­u ®·i ®èi víi c¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh môc tiªu kinh tÕ cña Nhµ n­íc theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. * Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p hç trî tµi chÝnh nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu v¨n ho¸ - x· héi theo c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ®­îc ChÝnh phñ chØ ®Þnh. * Qu¶n lý vèn, gi¸ trÞ tµi s¶n vµ tµi nguyªn thuéc së h÷u Nhµ n­íc. * QuyÕt ®Þnh ngõng cÊp ph¸t vµ thu håi sè tiÒn ®· cÊp cho nh÷ng c¬ quan, ®¬n vÞ sö dông vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc sai môc ®Ých, tr¸i víi kÕ ho¹ch ®­îc duyÖt, vi ph¹m chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ n­íc, ®ång thêi b¸o c¸o Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. * Thèng nhÊt qu¶n lý c¸c kho¶n vay vµ tr¶ nî (bao gåm c¶ vay vµ tr¶ nî trong n­íc vµ n­íc ngoµi) cña ChÝnh phñ; qu¶n lý vÒ mÆt tµi chÝnh c¸c nguån viÖn trî quèc tÕ. Tham gia thÈm ®Þnh vÒ mÆt tµi chÝnh c¸c dù ¸n sù dông vèn vay n­íc ngoµi cña ChÝnh phñ giao cho c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng thùc hiÖn. ChuÈn bÞ c¸c v¨n b¶n liªn quan tíi viÖc n­íc ta tham gia c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ tµi chÝnh ®Ó tr×nh ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh. * Qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô b¶o hiÓm, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, c¸c quü x· héi, xæ sè kiÕn thiÕt, dÞch vô kiÓm to¸n, kÕ to¸n vµ c¸c dÞch vô tµi chÝnh kh¸c, tham gia qu¶n lý thÞ tr­êng vèn. * Thùc hiÖn c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra tµi chÝnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c tæ chøc hµnh chÝnh, sù nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ c¸c ®èi t­îng cã quan hÖ víi tµi chÝnh Nhµ n­íc. * §¹i diÖn cña ChÝnh phñ t¹i c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ theo sù ph©n c«ng cña ChÝnh phñ. * Qu¶n lý c«ng chøc, viªn chøc tµi chÝnh, kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. I.2 Ban Qu¶n Lý Tin Häc Ban qu¶n lý øng dông tin häc lµ ®¬n vÞ thuéc bé m¸y Qu¶n lý nhµ n­íc cña Bé Tµi chÝnh, cã nhiÖm vô gióp Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh thèng nhÊt qu¶n lý ho¹t ®éng ph¸t triÓn øng dông tin häc trong lÜnh vùc qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ n­íc; tæ chøc trung t©m d÷ liÖu vµ xö lý th«ng tin phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh vµ ®iÒu hµnh ng©n s¸ch cña Bé. X©y dùng ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn øng dông tin häc phôc vô ho¹t ®éng qu¶n lý tµi chÝnh nhµ n­íc: Nghiªn cøu x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn hÖ thèng tin häc ngµnh Tµi chÝnh ®Ó bé tr×nh lªn ChÝnh phñ phª duyÖt. X©y dùng kÕ ho¹ch øng dông tin häc cña c¸c c¬ quan Bé Tµi chÝnh; thÈm ®Þnh kÕ ho¹ch ph¸t triÓn øng dông tin häc cña c¸c ®¬n vÞ vµ c¸c tæ chøc trùc thuéc bé; tæng hîp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vµ øng dông tin häc trong toµn ngµnh tr×nh Bé phª duyÖt. H­íng dÉn c¸c ®¬n vÞ vµ tæ chøc trùc thuéc x©y dùng kÕ ho¹ch chi tiÕt vÒ ho¹t ®éng øng dông tin häc cña ®¬n vÞ phï hîp víi kÕ ho¹ch ®· ®­îc Bé phª duyÖt. Qu¶n lý thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng øng dông tin häc trong toµn ngµnh Tµi chÝnh: Nghiªn cøu x©y dùng tr×nh Bé tr­ëng ban hµnh c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn viÖc ph¸t triÓn vµ øng dông tin häc vµo ho¹t ®éng qu¶n lý cña toµn ngµnh phï hîp víi chiÕn l­îc chung, nghiªn cøc x©y dùng vµ tr×nh Bé ban hµnh c¸c quy ®Þnh triÓn khai mét ®Ò ¸n øng dông c«ng nghÖ tin häc... Chñ tr× phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ cã liªn quan x©y dùng vµ tr×nh Bé ban hµnh c¸c ®Þnh møc chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng triÓn khai øng dông tin häc ®Ó ¸p dông trong toµn ngµnh. H­íng dÉn c¸c ®¬n vÞ vµ tæ chøc trùc thuéc Bé thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc ph¸t triÓn øng dông tin häc. Tham gia ý kiÕn víi c¬ quan chøc n¨ng vµ ®Ò xuÊt ®Ó Bé quyÕt ®Þnh viÖc ph©n bæ c¸c nguån vèn söng dông cho ho¹t ®éng øng dông tin häc. Chñ tr× hoÆc phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ vµ tæ chøc trùc thuéc Bé thùc hiÖn c¸c dù ¸n øng dông tin häc theo sù ph©n c«ng cña Bé. Thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô vÒ ®µo t¹o, båi d­ìng c«ng chøc, viªn chøc vÒ lÜnh vùc tin häc theo sù ph©n c«ng cña Bé. KiÓm tra gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña nhµ n­íc trong lÜnh vùc ph¸t triÓn vµ øng dông tin häc ë c¸c ®¬n vÞ vµ tæ chøc trùc thuéc Bé: Th­êng xuyªn kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, øng dông tin häc ë c¸c ®¬n vÞ trong toµn ngµnh. Phèi hîp víi c¸c tæ chøc chuyªn ngµnh thuéc Bé, kiªm tra viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch, c¸c quy ®Þnh mµ Bé vµ Nhµ n­íc ®· ban hµnh trong ho¹t ®éng øng dông tin häc. Tr×nh Bé xö lý nh÷ng tr­êng hîp sai ph¹m cña c¸c ®¬n vÞ trong lÜnh vùc øng dông tin häc. Tæ chøc trung t©m d÷ liÖu th«ng tin tµi chÝnh, xö lý vµ cung cÊp th«ng tin phôc vô qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ n­íc: X©y dùng c¬ së d÷ liÖu th«ng tin chuyªn ngµnh theo yªu cÇu cña ho¹t ®éng qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ n­íc, ®¶m b¶o thu nhËn, xö lý vµ kÕt xuÊt th«ng tin mét c¸ch ®Çy ®ñ, tin cËy, nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ an toµn. B¸o c¸o cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ tµi chÝnh vµ ng©n s¸ch nhµ n­íc theo ph©n cÊp cña Bé phôc vô cho ho¹t ®«ng qu¶n lý cña nhµ n­íc.Trùc tiÕp x©y dùng vµ qu¶n trÞ m¹ng m¸y tÝnh t¹i c¬ quan Bé. Thùc hiÖn nhiÖm vô hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc ph¸t triÓn øng dông tin häc cña ngµnh theo quy ®Þnh cña Bé. Ban qu¶n lý øng dông tin häc cã quyÒn h¹n: Tr×nh Bé ban hµnh hoÆc theo sù uû nhiÖm cña Bé ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc trong toµn ngµnh vÒ triÓn khai thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn øng dông tin häc vµ c¸c quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh trong lÜnh vùc øng dông tin häc, vÒ qu¶n lý vµ cung cÊp th«ng tin qu¶n lý chuyªn ngµnh vÒ tµi chÝnh ng©n s¸ch. Gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu , ®Ò nghÞ cña c¸c ®¬n vÞ, c¬ quan tæ chøc vµ c¸ nh©n thuéc nhiÖm vô cña Ban do Bé uû nhiÖm. §­îc yªu cÇu c¸c ®¬n vÞ vµ tæ chøc trùc thuéc Bé cung cÊp c¸c th«ng tin tæng hîp, c¸c tµi liÖu cÇn thiÕt phôc vô cho nhiÖm vô cña Ban. Ban qu¶n lý øng dông tin häc ®­îc më tµi kho¶n t¹i Kho b¹c Nhµ n­íc ®Ó nhËn, qu¶n lý vµ sö dông kinh phÝ cña Nhµ n­íc vµ c¸c kho¶n thu chi g¾n víi viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô lµ trung t©m d÷ liÖu vµ xö lý th«ng tin t¹i c¬ quan Bé. NhiÖm vô cô thÓ vµ quan hÖ c«ng t¸c cña c¸c ®¬n vÞ nãi trªn do Tr­ëng ban Qu¶n lý øng dông tin häc quy ®Þnh. Biªn chÕ cña ban qu¶n lý øng dông tin häc do Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh phï hîp víi nhiÖm vô ®­îc giao. Tæ chøc nh©n sù c¸c ®¬n vÞ thuéc ban Qu¶n lý øng dông tin häc L·nh ®¹o ban. Phßng kÕ ho¹ch tæng hîp. Phßng qu¶n lý hÖ thèng. Phßng Ph¸t triÓn øng dông. Phßng M¹ng vµ hç trî kü thuËt. Trung t©m D÷ liÖu vµ xö lý th«ng tin. Trung t©m c¬ së d÷ liÖu dù phßng. I.3 Phßng ph¸t triÓn øng dông C«ng t¸c ph¸t triÓn øng dông. Chñ tr× ph¸t triÓn hoÆc hîp t¸c ph¸t triÓn c¸c øng dông tin häc phôc vô cho c¸c ®¬n vÞ trong khu vùc B«, c¸c Së Tµi chÝnh, c¸c øng dông tin häc cã liªn quan ®Õn nhiÒu hÖ thèng vµ c¸c øng dông tin häc phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý néi bé. Chñ tr× viÖc cËp nhËt n©ng cÊp c¸c øng dông trªn. Chñ tr× viÖc tÝch hîp, chuyÓn ®æi thèng nhÊt toµn bé c¸c øng dông tin häc liªn quan ®Õn nhiÒu hÖ thèng vµ c¸c øng dông tin häc phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý néi bé. C«ng t¸c nghiªn cøu. Phèi hîp víi phßng qu¶n lý hÖ thèng nghiªn cøu c¸c xu h­íng míi trong c«ng nghÖ phÇn mÒm ®Ó ¸p dông vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c phÇn mÒm cña ngµnh Tµi chÝnh. II B¶n chÊt cña kÕ to¸n II.1 TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña ho¹ch to¸n kÕ to¸n §Ó qu¶n lý tèt ®­îc c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cÇn cã sè liÖu,®Ó cã ®­îc c¸c sè liÖu phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý, ®ßi hái ph¶I thùc hiÖn viÖc gi¸m s¸t, ®o l­êng, tÝnh to¸n vµ ghi chÐp c¸c ho¹t ®éng ®ã . Quan s¸t qu¸ tr×nh vµ hiÖn t­îng kinh tÕ trong lµ ®o¹n tiªn cña viÖc ph¶n ¸nh vµ gi¸m ®èc qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi .§o l­êng mäi hao phÝ trong s¶n xuÊt vµ kÕt qu¶ c¶u s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn ®ã b»ng c¸c ®¬n vÞ ®o l­êng thÝch hîp . TÝnh to¸n lµ qu¸ tr×nh sö dông c¸c phÐp tÝnh, c¸c ph­¬ng ph¸p tæng hîp ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ cÇn thiÕt th«ng qua ®ã ®Ó biÕt ®­îc tiÕn ®é thùc hiÖn c«ng viÖc vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong s¶n xuÊt kinh doanh. Ghi chÐp, thu thËp, xö lý c¸c c«ng ®o¹n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng thêi kú, tõng ®Þa ®iÓm ph¸t sinh vµ theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh. Qua ®ã cã thÓ ph¶n ¸nh ®­îc toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña tæ chøc. Nh­ vËy ho¹ch to¸n nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng ph¶n ¸nh vµ gi¸m s¸t c¸c ho¹n ®éng kinh tÕ, nã lµ c«ng cô quan träng trong phôc vô qu¶n lý kinh tÕ, lµ nhu cÇu kh¸ch quan cña x· héi. Ho¹ch to¸n lµ mét hÖ thèng ®iÒu tra gi¸m s¸t,thu thËp, tÝnh to¸n, ghi chÐp c¸c sù kiÖn kinh tÕ nh»m qu¶n lý hÖ thèng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho tæ chøc . III §èi t­îng ho¹ch to¸n kÕ to¸n III.1 Kh¸i qoat chung vÒ ®èi t­îng ho¹ch to¸n kÕ to¸n Nghiªn cøu vÒ ®èi t­îng ho¹ch to¸n kÕ to¸n lµ x¸c ®Þnh nh÷ng néi dông mµ kÕ to¸n mµ néi dung kÕ to¸n ph¶i ph¶n ¸nh vµ gi¸m ®èc. Kh¸c víi m«n khoa häc kh¸c, ho¹ch to¸n kÕ to¸n nghiªn cøu qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt th«ng qua sù h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña t¸i s¶n xuÊt trong ®¬n vÞ cô thÓ nh»m qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ tµi s¶n theo ph¹m vi sö dông nhÊt ®Þnh. C¸c ®Æc ®iÓm cña ®èi t­îng ho¹ch to¸n: Ho¹ch to¸n kÕ to¸n nghiªn cøu c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt trªn gãc ®é tµi s¶n ( tµi s¶n cè ®Þnh ,tµi s¶n l­u ®éng) .Tµi s¶n nµy trong kinh doanh gäi lµ vèn (vèn cè ®Þnh ,vèn l­u ®éng) .Nguån h×nh thµnh tµi s¶n nµy gäi lµ vèn. Ho¹ch to¸n kÕ to¸n kh«ng chØ nghiªn cøu tr¹ng th¸i tÜnh c¶u c¸c tµi s¶n mµ cßn nghiªn cøu tr¹ng th¸i ®éng cña tµi s¶n trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¸c ®«n vÞ , ngoµi c¸c quan hÖ trùc tiÕp cã liªn quan ®Õn tµi s¶n cña ®«n vÞ ,cßn ph¸t sinh c¶ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ . §èi t­îng cña ho¹ch to¸n kÕ to¸n lµ “Tµi s¶n vµ nguån vèn” Tµi s¶n vµ nguån vèn §Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ,cung cÊp dÞch vô,ho¹t ®éng bÊt cø ngµnh nghÒ gh× ,c¸c ®«n vÞ cÇn ph¶i cã mét l­îng tµi s¶n nhÊt ®Þnh .Tµi s¶n cña doanh nghiÖp víi h×nh th¸i biÓu hiÖn b»ng tiÒn gäi lµ vèn kinh doanh .MÆt kh¸c tµi s¶n hiÖn cã ë doanh nghiÖp ®­îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau.Nh­ vËy tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n chØ lµ hai mÆt kh¸c nhau cña tµi s¶n . Tµi s¶n vµ ph©n lo¹i tµi s¶n trong doanh nghiÖp : Tµi s¶n l­u ®éng :Lµ nh÷ng tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp , cã thêi gian sö dông, lu©n chuyÓn,thu håi vèn trong nét n¨m hoÆc mét chu kú kinh doanh . Tµi s¶n l­u ®éng : Lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé nh÷ng tµi s¶n cña doanh nghiÖp cã thêi gian lu©n chuyÓn dµi (trªn mét n¨m hay chu kú kinh doanh ). Nguån h×nh thµnh tµi s¶n trong doanh nghiÖp : Nguån vèn chñ së h÷u: Lµ sè vèn cña chñ së h÷u ,c¸c nhµ ®Çu t­ ®ãng gãp mµ doanh nghiÖp kh«ng ph¶i cam kÕt thanh to¸n. Nguån vèn chñ së h÷u do chñ doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ ®Çu t­ gãp vèn hoÆc h×nh thµnh tõ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, do ®ã nguån vèn chñ së h÷u kh«ng ph¶i lµ mét kho¶n nî. Nî ph¶i tr¶ : Lµ sè tiÒn vèn mµ doanh nghiÖp ®i vay ,®i chiÕm dông cña c¸c ®«n vÞ ,tæ chøc, c¸ nh©n, nªn doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm ph¶i tr¶, bao gåm c¸c kho¶n tiÒn vay,c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n,thuÕ cho nhµ n­íc, l­¬ng cho c«ng nh©n vµ c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ kh¸c C¸c quan hÖ kinh tÕ Nguån vèn = tµi s¶n Nguån vèn = nî ph¶i tr¶ + nguån vèn chñ së h÷u Tµi s¶n = nî ph¶i tr¶ + nguån vèn chñ së h÷u Nguån vèn chñ s¬ h÷u = tµi s¶n - nî ph¶i tr¶ Trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh, c¸c ®¬n vÞ ph¶i gi¶i quyÕt hµng lo¹t c¸c quan hÖ kinh tÕ ,th­êng th× phÇn chñ yÕu trong ho¹t ®éngcña ®¬n vÞ lµ tËp chung vµo viÖc sö dông tµi s¶n thuéc së h÷u cña ®«n vÞ. Nh÷ng tµi s¶n nµy tham gia ®Çy ®ñ qu¸ tr×nh tuÇn hoµn tõ kh©u mua ®Õn kh©u tiªu thô.§ã lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ thuéc vèn cña ®«n vÞ th­êng ®­îc gäi lµ quan hÖ tµi chÝnh. Tuy nhiªn trong nhiÒu tr­êng hîp ,®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn,trong ®iÒu kiÖn liªn kÕt kinh tÕ ... C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ph¸t sinh ngµy cµng nhiÒu vµ phøc t¹p cã liªn quan ®Õn hÇu hÕt c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ trong nhiÒu tr­êng hîp chi phèi trªn ph¹m vÞ réng vµ ë møc ®é lín cã ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ. III.2 KÕt luËn vÒ ®èi t­îng ho¹ch to¸n kÕ to¸n TÊt c¶ nh÷ng ®iÓm ®· tr×nh bµy ë trªn cho ta thÊy :§èi t­îng ho¹ch to¸n kÕ to¸n lµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp ho¹ch to¸n, xÐt trong quan hÖ hai mÆt vèn vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n qua c¸c gia ®o¹n nhÊt ®Þnh cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vèn cïng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp .Qua c¸c ®Æc ®iÓm ph©n tÝch ë trªn còng cã thÓ kh¸i qu¸t c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ®èi t­îng ho¹ch to¸n kÕ to¸n : Lu«n cã tÝnh hai mÆt ®èi lËp víi nhau nh­ng c©n b»ng víi nhau vÒ l­îng Lu«n vËn ®äng qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau nh­ng theo mét trËt tù x¸c ®Þnh vµ khÐp kÝn sau mét chu kú nhÊt ®Þnh. Lu«n cã tÝnh ®a d¹ng trªn mçi néi dông cô thÓ. Mçi lo¹i ®èi t­îng cô thÓ cña ho¹ch to¸n kÕ to¸n ®Òu g¾n chùc tiÕp ®Õn lîi Ých kinh doanh ,®Õn quyÒn Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®©y chi phèi viÖc h×nh thµnh hÖ thèng c¸ ph­¬ng ph¸p ho¹ch to¸n kÕ to¸n . IV C¸c ph­¬ng ph¸p ho¹ch to¸n kÕ to¸n IV-1 Ph­¬ng ph¸p chøng tõ Chøng tõ: Ph­¬ng ph¸p chøng tõ lµ mét ph­¬ng ph¸p th«ng tin vµ kiÓm tra sù h×nh thµnh cña c¸c nghiÖp vô kinh tÕ. h­¬ng ph¸p chøng tõ lµ ph­¬ng ph¸p th«ng tin vµ kiÓm tra tr¹ng th¸i vµ sù biÕn ®éng cña ®èi t­îng h¹ch to¸n kÕ to¸n cô thÓ nh»m phôc vô kÞp thêi cho l·nh ®¹o nghiÖp vô vµ lµm c¨n cø ph©n lo¹i, tæng hîp kÕ to¸n. Ph­¬ng ph¸p chøng tõ ®­îc cÊu thµnh tõ hai yÕu tè c¬ b¶n: Mét lµ hÖ thèng b¶n chøng tõ ®Ó chøng minh tÝnh hîp ph¸p cña viÖc h×nh thµnh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ thuéc ®èi t­îng h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ lµm c¨n cø ghi sæ. Hai lµ kÕ ho¹ch lu©n chuyÓn chøng tõ lµm th«ng tin kÞp thêi tr¹ng th¸i vµ sù biÕn ®éng cña ®èi t­îng h¹ch to¸n kÕ to¸n. Môc ®Ých cña ph­¬ng ph¸p chøng tõ: Mét lµ sao chôp ®­îc vèn vµ c¸c quan hÖ ph¸t sinh thuéc ®èi t­îng h¹ch to¸n kÕ to¸n phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng ®èi t­îng vµ sù vËn ®éng cña nã. Hai lµ th«ng tin kÞp thêi t×nh tr¹ng cña tõng ®èi t­îng vµ sù vËn ®éng cña nã theo yªu cÇu qu¶n lý nghiÖp vô. VÞ trÝ t¸c dông cña ph­¬ng ph¸p chøng tõ: - Chøng tõ lµ ph­¬ng ph¸p thÝch hîp nhÊt víi sù ®a d¹ng vµ biÕn ®éng kh«ng ngõng cña ®èi t­îng h¹ch to¸n kÕ to¸n nh»m sao chôp nguyªn h×nh t×nh tr¹ng vµ sù vËn ®éng cña c¸c ®èi t­îng nµy. ChÝnh v× vËy, mçi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ®Òu ph¶i ®­îc sao chôp trªn chøng tõ. - HÖ thèng b¶n chøng tõ: (YÕu tè c¬ b¶n cÊu thµnh ph­¬ng ph¸p chøng tõ) hoµn chØnh lµ c¨n cø ph¸p lý cho viÖc b¶o vÖ tµi s¶n vµ x¸c minh tÝnh hîp ph¸p trong viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ kinh tÕ ph¸p lý thuéc ®èi t­îng h¹ch to¸n kÕ to¸n, kiÓm tra vµ thanh tra ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. - Ph­¬ng ph¸p chøng tõ lµ ph­¬ng tiÖn th«ng tin "ho¶ tèc" cho c«ng t¸c l·nh ®¹o nghiÖp vô ë ®¬n vÞ h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh kÕ. - Chøng tõ g¾n liÒn víi quy m«, thêi ®iÓm ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ, tr¸ch nhiÖm víi vËt chÊt cña c¸c c¸ nh©n, c¸c ®¬n vÞ vÒ nghiÖp vô ®ã. Qua ®ã chøng tõ thùc hiÖn triÖt ®Ó h¹ch to¸n kinh doanh néi bé, g¾n liÒn víi kÝch th­íc lîi Ých vËt chÊt vµ tr¸ch nhiÖm vËt chÊt. - Víi hÖ thèng h¹ch to¸n kÕ to¸n, chøng tõ lµ c¬ së ®Ó ph©n lo¹i, tæng hîp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ vµo c¸c sæ kÕ to¸n theo dâi tõng ®èi t­îng h¹ch to¸n cô thÓ. Víi nh÷ng ý nghÜa nªu trªn ph­¬ng ph¸p chøng tõ kÕ to¸n ph¶i ®­îc sö dông trong tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n, kh«ng ph©n biÖt c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. TÊt nhiªn lµ mét yÕu tè trong hÖ thèng ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n, chøng tõ kÕ to¸n kh«ng thÓ thay thÕ cho c¸c ph­¬ng ph¸p cßn l¹i mµ ph¶i thÝch øng, vµ t¹o ra mèi liªn hÖ vÒ néi dung vµ h×nh thøc h¹ch to¸n. ChÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n gåm hai hÖ thèng: - HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n b¾t buéc: ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c ph¸p nh©n hoÆc cã yªu cÇu qu¶n lý chÆt chÏ mang tÝnh chÊt phæ biÕn réng r·i, ph­¬ng ph¸p lËp vµ ¸p dông thèng nhÊt cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. - HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n h­íng dÉn: chñ yÕu lµ sö dông trong néi bé ®¬n vÞ gióp h­íng dÉn c¸c chØ tiªu ®Æc tr­ng ®Ó c¸c ngµnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vËn dông trong tõng tr­êng hîp cô thÓ. Ph©n lo¹i chøng tõ: Theo møc ®é ph¶n ¸nh chøng tõ ®­îc ph©n thµnh hai lo¹i - Chøng tõ gèc:lµ chøng tõ ph¸t sinh lÇn ®Çu t­iªn t¹i n¬i x¶y ra sù viÖc. - Chøng tõ ghi sæ: lµ chøng tõ ®­îc lËp trªn c¬ së nhiÒu chøng tõ gèc. Theo tÝnh chÊt ph¸p lý chia chøng tõ thµnh 2 lo¹i: - Chøng tõ chÊp hµnh lµ nh÷ng chøng tõ ngoµi tÝnh chÊt nghiÖp vô, cßn cã ý nghÜa nh­ mét mÖnh lÖnh mµ ng­êi nhËn ®­îc chøng tõ cã nhiÖm vô ph¶i chÊp hµnh. - Chøng tõ nghiÖp vô lµ nh÷ng chøng tõ thuÇn tuý ph¶n ¸nh ho¹t ®éng. nghiÖp vô. Kü thuËt tæ chøc chøng tõ: - LËp chøng tõ: ph¶i phï hîp víi chØ tiªu, ®èi t­îng h¹ch to¸n vµ ®Þa ®iÓm ph¸t sinh. - Lu©n chuyÓn chøng tõ tõ n¬i ph¸t sinh tíi n¬i sö dông cuèi cïng theo mét quy tr×nh hîp lý, b¶o ®¶m ®­êng ®i cña chøng tõ ng¾n nhÊt vµ nhanh nhÊt, ®­îc khai th¸c tèi ®a phôc vô cho nhiÒu lo¹i h¹ch to¸n nhÊt. - Ph©n lo¹i hÖ thèng ho¸ chøng tõ mét c¸ch khoa häc : Néi dung c«ng t¸c kÕ to¸n lµ xö lý chÕ biÕn chøng tõ thµnh nh÷ng s¶n phÈm th«ng tin cÇn thiÕt cho sù ®iÒu hµnh, qu¶n lý doanh nghiÖp.Do ®ã chøng tõ ph¶i ®­îc ph©n lo¹i,hÖ thèng ho¸ mét c¸ch khoa häc ®Î thuËn lîi cho viÖc ghi chÐp, tÝnh to¸n ph©n tÝch vµ kiÓm tra. - L­u tr÷ b¶o qu¶n chøng tõ khoa häc, chu ®¸o, bÝ mËt: Chøng tõ kÕ to¸n lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vô tranh chÊp c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ, tµi chÝnh liªn quan ®Õn tæ chøc. Lµ c¨n cø kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh cña nhµ n­íc IV.2 - Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸: Muèn tæng hîp vµ so s¸nh ®­îc c¸c ho¹t ®éng rÊt kh¸c nhau vÒ ®¬n vÞ ®o l­êng th× kÕ to¸n ph¶i sö dông ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸, dïng tiÒn tÖ lµm th­íc ®o chung cho tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau. Nhê viÖc ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ b»ng th­íc ®o gi¸ trÞ mµ kÕ to¸n cã thÓ x¸c ®Þnh vµ kiÓm tra vèn tån t¹i qua tõng giai ®o¹n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, x¸c ®Þnh ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ l­u th«ng, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó tõ ®ã tÝnh to¸n hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh . Trong h¹ch to¸n kÕ to¸n th­êng sö dông hai c¸ch ®¸nh gi¸ lµ: - §¸nh gi¸ theo gi¸ thùc tÕ :lµ ®¸nh gi¸ theo gi¸ trÞ vèn thùc tÕ tæ chøc ph¶i bá ra ®Ó chi phÝ cho lao ®éng vËt ho¸ ( nguyªn liÖu, c«ng cô lao ®éng...), cho lao ®éng sèng ( tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng ) vµ c¸c chi phÝ kh¸c trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh - §¸nh gi¸ theo gi¸ h¹ch to¸n: Lµ gi¸ ®­îc x©y dùng trªn c¬ së gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n cña mét sè thêi kú nµo ®ã.Gi¸ dïng ghi sæ kÕ to¸n trong tr­êng hîp ch­a tÝnh ®­îc gi¸ thùc tÕ nh»m b¶o ®¶m cho c«ng viÖc ®­îc cËp nhËt. Hµng ngµy kÕ to¸n ghi sæ theo gi¸ h¹ch to¸n, cuèi th¸ng khi tÝnh ®­îc gi¸ thùc tÕ (®èi víi vËt liÖu, s¶n phÈm) hoÆc cã tû gi¸ thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm quyÕt to¸n (®èi víi ngo¹i tÖ), cÇn chuyÓn ®æi gi¸ h¹ch to¸n trë thµnh gi¸ thùc tÕ ®Ó quyÕt to¸n. TÝnh gi¸ lµ mét ph­¬ng ph¸p cña h¹ch to¸n, võa cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi l¹i võa cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nh­ chøng tõ, ®èi øng tµi kho¶n, tæng hîp c©n ®èi kÕ to¸n. Yªu cÇu tÝnh gi¸ - ChÝnh x¸c: tÝnh gi¸ cho c¸c tµi s¶n ph¶i chÝnh x¸c, phï hîp víi gi¸ c¶ ®­¬ng thêi vµ víi sè l­îng, chÊt l­îng cña tµi s¶n. - Thèng nhÊt vÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n gi÷a c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ gi÷a c¸c thêi kú kh¸c nhau.Qua ®ã ®¸nh gi¸ ®­îc hiÖu qu¶ kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp qua tõng thêi kú kh¸c nhau. Nguyªn t¾c tÝnh gi¸: - X¸c ®Þnh ®èi t­îng tÝnh gi¸ phï hîp: §èi t­îng tÝnh gi¸ ph¶i phï hîp víi ®èi t­îng thu mua, s¶n xuÊt vµ tiªu thô.§èi t­îng ®ã cã thÓ lµ c¸c lo¹i tµi s¶n, vËt t­­, hµng ho¸, tµi s¶n mua vµo, tõng lo¹i s¶n phÈm,... - Ph©n lo¹i chi phÝ hîp lý: chi phÝ sö dông ®Ó tÝnh gi¸ cã nhiÒu lo¹i. + Chi phÝ thu mua: bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc thu mua vËt t­­, tµi s¶n,... nh­ chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì,... +Chi phÝ s¶n xuÊt: Lµ chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm,...Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung. + Chi phÝ b¸n hµng: Lµ chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô,... - Lùa chän tiªu thøc ph©n bæ chi phÝ thÝch øng: ViÖc lùa chän tiªu thøc ph©n bæ nµo cÇn c¨n cø vµo t×nh h×nh cô thÓ, dùa trªn quan hÖ cña chi phÝ víi ®èi t­îng tÝnh gi¸. C«ng thøc ph©n bæ nh­ sau: Tæng chi phÝ tõng lo¹i cÇn ph©n bæ Tæng tiªu thøc ph©n Møc chi phÝ ph©n = bæ cña tÊt c¶ c¸c ®èi Bæ tõng ®èi t­îng Tæng tiªu thøc ph©n t­îng bæ cña tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng IV.3 Ph­¬ng ph¸p ®èi øng tµi kho¶n 3.1 - Kh¸i niÖm : §èi øng tµi kho¶n lµ ph­¬ng ph¸p th«ng tin vµ kiÓm tra qu¸ tr×nh vËn ®éng cña mçi lo¹i tµi s¶n, nguån vèn vµ qu¸ tr×nh kinh doanh theo mèi quan hÖ biÖn chøng ®­îc ph¶n ¸nh trong mçi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. 3.2 - VÞ trÝ, t¸c dông cña ph­¬ng ph¸p ®èi øng tµi kho¶n: XÐt trªn gãc ®é ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n, ®èi øng tµi kho¶n lµ ph­¬ng ph¸p nèi liÒn viÖc lËp chøng tõ vµ kh¸i qu¸t t×nh h×nh kinh tÕ b»ng c©n ®èi kÕ to¸n. Ph­¬ng ph¸p ®èi øng tµi kho¶n lµ sù ph¶n ¸nh cã ph©n lo¹i c¸c nghi