Tư tưởng triết học trong Đạo gia

Môc Lôc A. §Æt vÊn ®Ò………………………………………………………… trang 3 B. Néi dung chÝnh……………………………………………………. trang 5 I.T­ t­ëng vµ quan ®iÓm cña §¹o gia …………………………… trang 5 I.1 T­ t­ëng triÕt häc trong §¹o gia …………………………... trang 5 I.1.1 T­ t­ëng §¹o cña §¹o gia ………………………... trang 5 I.1.2 T­ t­ëng §øc cña §¹o gia ………………………… trang 9 I.2 Quan ®iÓm vÒ ®êi sèng x· héi…………………………….… trang 10 I.2.1 V« vi………………………………………………... trang 10 I.2.2 H÷u vi………………………………………………. trang 14 I.3 Quan ®iÓm vÒ nhËn thøc…………………………………….. trang 15 II. Nh÷ng ¶nh h­ëng cña §¹o gia ……………………………….. trang 16 II.1 Trong nhËn thøc t­ duy…………………………………….. trang 17 II.2 Trong v¨n ho¸ nghÖ thuËt………………………………….. trang 19 II.3 Trong chÝnh trÞ……………………………………………... trang 20 II.3.1 §èi víi c¸c nhµ n­íc nãi chung…………………... trang 20 II.3.2 §èi víi nhµ nø¬c XHCN ViÖt Nam……………….. trang 21 II.4 Trong kinh tÕ……………………………………………….. trang 22 III. Mèi quan hÖ cña §¹o gia víi c¸c nÒn triÕt häc kh¸c…………. trang 23 C. KÕt luËn……………………………………………………………. trang 25 Gi¸ trÞ h¹n chÕ vµ nh÷ng øng dông cña §¹o gia A. §Æt vÊn ®Ò T rong thêi k× khëi ®Çu cña triÕt häc cæ Trung Quèc. Thêi kú "B¸ch gia ch­ tö" ®· xuÊt hiÖn nhiÒu nhµ t­ t­ëng lín vµ h×nh thµnh c¸c c¸c tr­êng ph¸i triÕt häc kh¸ hoµn chØnh. Vµ trong ®ã cã sù xuÊt hiÖn cña §¹o gia víi ng­êi s¸ng lËp lµ L·o tö. §¹o gia lÊy con ng­êi vµ x· héi lµm trung t©m cña sù nghiªn cøu, vµ gi¶i thÝch nh÷ng vÊn ®Ò vÒ thùc tiÔn chÝnh trÞ vµ ®¹o ®øc cña x· héi. §¹o gia cã sù thu nhËp nhiÒu t­ t­ëng phæ biÕn tõ thêi nhµ Chu. Nh÷ng t­ t­ëng vò trô luËn vÒ thiªn ®Þa, ngò hµnh, thuyÕt vÒ n¨ng l­îng, ch©n khÝ, thuyÕt ©m d­¬ng vµ Kinh dÞch. §¹o gia ®­îc khëi ®Çu tõ L·o tö råi sau ®ã ®­îc ph¸t triÓn qua mét qu¸ tr×nh dµi víi sù ®ãng gãp cña nhiÒu häc gi¶, Èn sÜ nh­ Trang tö, Hoµi Nam Tö, Tr­¬ng §¹o L¨ng,v.v… §¹o gia ®­îc liÖt lµ t«n gi¸o ®Æc h÷u chÝnh thèng cña Trung Quèc lµ mét trong tam gi¸o tån t¹i tõ thêi cæ ®¹i, song song víi Nho gia ( th­êng gäi lµ Nho gi¸o) vµ PhËt gi¸o. §¹o gia ®· ®ãng gãp vµ cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn nÒn t¶ng v¨n ho¸ d©n téc Trung Quèc. Vµ trong lÜnh vùc t«n gi¸o vµ v¨n ho¸ §¹o gia cßn v­ît khái biªn giíi Trung Quèc vµ ®­îc truyÒn ®Õn c¸c n­íc §«ng Nam ¸ l©n cËn nh­ ViÖt Nam, Hµn Quèc vµ NhËt B¶n. §¹o gia con ¶nh h­ëng tíi c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, triÕt häc, v¨n ch­¬ng, nghÖ thuËt, ©m nh¹c d­ìng sinh, y khoa, ho¸ häc, vâ thuËt vµ ®Þa lý. Nh­ng ®ång thêi víi sù bÝ Èn vÒ th©n thÕ cña ng­êi s¸ng lËp §¹o gia lµ L·o tö vµ tµi liÖu t­ t­ëng cuèn §¹o §øc Kinh. §¹o gia cho ®Õn nay vÉn cßn lµ ®Ò tµi nghiªn cøu ph©n tÝnh cña nhiÒu häc gi¶. Cïng víi sù ¶nh h­ëng ra nhiÒu n­íc cña §¹o gia cã c¶ nh÷ng häc gi¶ n­íc ngoµi Anh, Ph¸p còng nghiªn cøu vÒ §¹o. Vµ hiÖn nay cuèn kinh cña §¹o gia, §¹o §øc Kinh, ®· ®­îc dÞch ra rÊt nhiÒu thø tiÕng trªn thÕ giíi thÓ hiÖn sù phæ biÕn réng kh¾p. Nã lu«n lu«n cã søc thu hót m·nh liÖt víi mäi con ng­êi ë mäi tÇng líp x· héi. Trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc qu¸ ®é lªn CNXH, víi nßng cèt lµ chñ nghÜa vµ ph­¬ng ph¸p lý luËn M¸c-LªNin. Nh­ng trong x· héi còng lu«n tån t¹i mét bé phËn kiÕn tróc th­îng tÇng cña x· héi cò vÉn cßn cã søc sèng dai d¼ng, trong ®ã cã t­ t­ëng cña §¹o gia, mét t­ t­ëng Ýt nhiÒu còng cã ¶nh h­ëng tíi tÇng líp d©n chóng ViÖt Nam. ViÖc xo¸ bá hoµn toµn ¶nh h­ëng cña nã lµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc nªn chóng ta cÇn biÕt vËn dông nã mét c¸ch hîp lý ®Ó gãp phÇn ®¹t ®­îc móc ®Ých cña §¶ng vµ Nhµ N­íc x©y dùng mét x· héi lµnh m¹nh, vµ ph¸t triÓn thÞnh v­îng. V× vËy viÖc nghiªn cøu lÞch sö, gi¸o lý, vµ t¸c ®éng cña §¹o gia ®èi víi thÕ giíi quan, nh©n sinh quan cña con ng­êi lµ hÕt søc cÇn thiÕt. ViÖc ®i s©u nghiªn cøu ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt h¹n chÕ còng nh­ tiÕn bé cña §¹o gia gióp ta hiÓu râ ®­îc t­ t­ëng cña §¹o qua ®ã cã nh÷ng hµnh ®éng ®óng ®¾n, t×m ®­îc c¸ch sèng hîp lý vµ gióp Ých cho x· héi. Vµ chóng ta nªn hiÓu theo §¹o ®Ó lµm ®iÒu thiÖn, tr¸nh c¸i ¸c, h×nh thµnh nh©n c¸ch con ng­êi tèt h¬n chø kh«ng trë nªn mª tÝn dÞ ®oan, cóng b¸i g©y ¶nh h­ëng tíi kh«ng nh÷ng b¶n th©n mµ cßn c¶ nh÷ng ng­êi kh¸c vµ x· héi. Trong ®Ò tµi nghiªn cøu nµy chóng ta chØ ®Ò cËp ®Õn t­ t­ëng §¹o gia trong cuèn §¹o §øc Kinh vµ bµn vÒ L·o tö . §ång thêi cã thªm nh÷ng t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ cña t«i vÒ nh÷ng b¶n chó gi¶i cuèn §¹o §øc Kinh vµ nh÷ng lý luËn cña mét vµi t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu vÒ §¹o gia. §ång thêi xÐt §¹o gia trong mèi liªn hÖ víi PhËt gi¸o, Nho gi¸o vµ ¶nh h­ëng cña §¹o gia tíi x· héi cæ, con ng­êi x­a vµ nay. XÐt ®Õn nh÷ng mèi quan hÖ biÖn chøng ®øng ®¾n. Vµ c¶ nh÷ng mÆt h¹n chÕ cßn cã cña §¹o gia. Qua ®ã chóng ta cã thÓ hiÓu ®­îc mét c¸ch c¨n b¶n néi dung vµ b¶n thÓ cña §¹o. B. Nh÷ng néi dung chÝnh I. T­ t­ëng vµ quan ®iÓm cña §¹o gia I.1 T­ t­ëng triÕt häc trong §¹o gia §¹o gia do L·o tö s¸ng lËp vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 580-500 tr­íc c«ng nguyªn. L·o tö hä Lý, tªn NhÜ, tù lµ §am, ng­êi ë xãm Khóc Nh©n, lµng LÖ, huyÖn Khæ, n­íc Së thêi Xu©n Thu. Trong lÞch sö triÕt häc cæ ®¹i Trung Hoa, L·o tö lÇn ®Çu tiªn dïng h×nh thøc t­ duy lý luËn s¸ng lËp hÖ thèng lý luËn triÕt häc hoµn chØnh lÊy §¹o lµm träng t©m, trë thµnh vÞ thuû tæ cña häc ph¸i §¹o gia. §¹o gia dïng ph­¬ng thøc suy luËn ®éc ®¸o ®Ó quan s¸t hiÖn t­îng x· héi, quan s¸t sù ph¸t triÓn cña giíi tù nhiªn, t×m hiÓu quy luËt tù nhiªn, më réng ph¹m vi suy nghÜ cña con ng­êi tõ nh©n sinh ®Õn vò trô. §¹o gia ®i s©u ®Õn vÊn ®Ò vò trô b¶n thÓ luËn, råi tõ ®ã h­íng sang nghiªn cøu nh©n sinh luËn va chÝnh trÞ luËn. Nã thùc sù cã vai trß quan träng ®èi víi con ng­êi vµ c¶ x· héi. Chóng ta sÏ xem xÐt b¶n thÓ cña §¹o gia trong cuèn §¹o §øc Kinh. §¹o §øc Kinh cã 81 ch­¬ng vµ kho¶ng 5000 ch÷ ®­îc chia lµm hai phÇn Th­îng Kinh vµ H¹ Kinh. Th­îng Kinh gåm 37 ch­¬ng luËn ch÷ §¹o nªn cßn ®­îc gäi lµ §¹o Kinh. H¹ Kinh gåm 44 ch­¬ng luËn ch÷ §øc nªn cßn ®­îc gäi lµ §øc Kinh. Nh­ vËy cã thÓ thÊy L·o tö ®Ò ra hai t­ t­ëng cña §¹o gia lµ §¹o vµ §øc. I.1.1 T­ t­ëng §¹o cña §¹o gia "Nh©n ph¸p §Þa §Þa ph¸p Thiªn Thiªn ph¸p §¹o §¹o ph¸p Tù Nhiªn." *** "Ng­êi theo §Êt §Êt theo Trêi Trêi theo §¹o §¹o theo Tù Nhiªn." Theo bèn quan ®iÓm trªn §¹o gia ®· gi¶i thÝch tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò cña tù nhiªn vµ x· héi. Trong ®ã chóng ta cã thÓ thÊy sù xuÊt hiÖn cña b¶n thÓ chñ yÕu cña §¹o gia ®ã lµ "§¹o". §¹o chÝnh lµ sù kh¸i qu¸t cao nhÊt trong triÕt häc L·o-Trang. Do ®ã nªn nã còng cã rÊt nhiÒu ý nghÜa, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng ®äc mµ hiÒu ®­îc c¸i th©m thuý s©u xa cña §¹o. Trong Kinh Th­ §¹o nghÜa lµ con ®­êng nghÜa vô vµ hµnh thiÖn, trong Kinh Thi §¹o lµ hµnh tr×nh, trong Tø th­ §¹o lµ lu©n lý. Víi nhiÒu ý nghÜa nh­ vËy nh­ng theo thêi gian ý nghÜa lu©n lý ®· dÇn chiÕm ­u thÕ. L·o tö lµ ng­êi ®Çu tiªn ®· dïng tõ §¹o trong mét nghÜa siªu h×nh ®Ých thùc. ¤ng cho r»ng §¹o lµ b¶n nguyªn cña vò trô, cã tr­íc trêi ®Êt kh«ng biÕt tªn nã lµ g×, t¹m ®Æt tªn cho nã lµ "§¹o". §¹o §øc Kinh cã viÕt vÒ §¹o nh­ sau " §¹o lµ v« tr¹ng, v« t­îng, v« vËt,…"; " §¹o kh«ng gièng h÷u nh­ng gièng v«"; " S©u th¼m vµ trµn ®Çy"; " §¹o kh«ng thÓ gäi tªn ®­îc; Nã lµ V«, lµ V« Danh". B¶n th©n §¹o lµ mét kh¸i niªm trõu t­îng, chÝnh L·o tö còng ®· nãi " §¹o mµ ®Þnh nghÜa ®­îc th× kh«ng ph¶i lµ §¹o". §ã chÝnh lµ mét sù siªu h×nh cña §¹o gia. Víi t­ t­ëng §¹o gia §¹o kh«ng tån t¹i ®éc lËp, §¹o võa lµ V« Danh võa lµ H÷u Danh. §êi sau Trang Tö còng cã kh¼ng ®Þnh thªm vÒ c¸i V« Danh cña §¹o. ¤ng cho r»ng: " §¹o kh«ng thÓ nghe ®­îc, nghe ®­îc kh«ng ph¶i nã, §¹o ch¼ng thÓ thÊy ®­îc, thÊy ®­îc kh«ng ph¶i nã. Lµm sao lÊy trÝ mµ hiÓu ®­îc c¸i h×nh dung cña c¸i kh«ng h×nh dung ®­îc." §¹o lµ nguyªn thuû cña trêi ®Êt lµ nguån gèc nguyªn nh©n sinh thµnh thÕ giíi, L·o tö nãi §¹o chÝnh lµ mÑ cña v¹n vËt. B¶n th©n ®¹o lµ V« vµ lµ H÷u, lµ v« h×nh vµ lµ h÷u h×nh. Do ®ã §¹o trë nªn qu¸ huyÒn diÖu, khã nãi danh tr¹ng. §¹o trë thµnh huyÒn vi vµ s©u th¼m vµ nãi cã sù kÕt hîp hµi hoµ cña V« vµ H÷u. " V« lµ c¸i gèc cña trêi ®Êt, H÷u lµ mÑ cña mu«n loµi Hai c¸i ®ã, ®ång víi nhau. Cïng mét gèc, tªn kh¸c nhau. §ång nªn gäi huyÒn. HuyÒn råi l¹i huyÒn. §ã lµ cöa vµo ra cña mäi huyÒn diÖu trong trêi ®Êt." §¹o ®­îc viÕt trong §¹o §øc Kinh víi mét t­ duy biªn chøng hÕt søc s©u s¾c. VÒ mÆt bªn ngoµi c¸i V« cña §¹o ë chç nã kh«ng thÓ n¾m b¾t ®­îc v× nã kh«ng ph¶i lµ vËt. C¸i H÷u cña §¹o lµ c¸i chóng ta hiÓu ®­îc tõ §¹o hay cßn gäi lµ ®¹t §¹o. §¹o cã V« vµ cã c¶ H÷u, mét sù kÕt hîp hµi hoµ, chän vÑn vµ ®Çy ®ñ. §ã lµ c¸i hay cña §¹o, c¸i toµn vÑn cña §¹o. Trong mét ch©n trêi tri thøc nhá bÐ, khi chóng ta ®¹t ®­îc §¹o th× chÝnh chóng ta ®· n¾m ®­îc c¸i V« vµ H÷u cña §¹o mµ cã thÓ chÝnh chóng ta còng kh«ng hay biÕt.Ta cã thÓ thÊy sù quay vßng cña §¹o tõ kh«ng cã thµnh cã råi trë vÒ kh«ng cã vµ biÕn thµnh huyÒn diÖu. Ta cã thÓ nhËn thÊy viÖc kÕ thõa nh÷ng t­ t­ëng ¢m d­¬ng ngò hµnh trong viªc thÓ hiÖn §¹o. Còng nh­ hai thÕ lùc ¢m vµ D­¬ng lu«n thèng nhÊt víi nhau, §¹o thÓ hiÖn sù thèng nhÊt qua V« vµ H÷u nh­ng ë mét tÇm cao h¬n. MÆt V« trë thµnh ®Æc tÝnh c¬ b¶n cña §¹o, mÆt H÷u lµ biÓu hiÖn cña §¹o trong thÕ giíi tù nhiªn. Trong nÒn v¨n ho¸ Trung Quèc, hÖ t­ t­ëng triÕt häc th­êng thiªn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc ®êi sèng thùc tiÔn chÝnh trÞ- ®¹o ®øc cña x· héi, vÒ nh÷ng hiÖn t­îng di dÞch biÕn ®æi suy tho¸i vµ chuyÓn ho¸. Vµ sù bÊt biÕn, vÜnh cöu lµ c¬ së nh÷ng t­ t­ëng ®ã. §¹o l¹i bao gåm c¶ sù vÜnh cöu bÊt biÕn nµy. Nã ®­îc thÓ hiÖn qua c¸i Th­êng hay cßn gäi lµ Th­êng §¹o. Th­êng §¹o lµ sù sinh ®éng v÷ng m¹nh, bÊt biÕn. Th­êng §¹o cßn cã mét ý nghÜa cao h¬n. Khi con ng­êi hiÓu §¹o cÇn ph¶i hiÓu Th­êng ®Ó t×m thÊy sù r¶nh rang, nhµn h¹, t×m ®­îc sù tÜnh t©m. Th­êng §¹o biÓu hiÖn ë mäi n¬i, ë mäi vËt nã thÓ hiÖn b¶n tÝnh tù nhiªn cña §¹o. Trang tö ®· bæ sung thªm cho L·o tö. ¤ng cho r»ng tr¹ng th¸i vËn ®éng kh«ng ngõng biÕn ®æi cña vò trô vµ v¹n vËt chÝnh lµ Th­êng §¹o. §¹o thÓ hiÖn c¶ sù v« vi. " §¹o th­êng v« vi, nh­ng kh«ng g× kh«ng lµm, nhi v« bÊt vi". V« vi võa lµ nguyªn lý võa lµ th¸i ®é võa lµ chuÈn mùc võa lµ môc ®Ých cña §¹o. Theo L·o tö v« vi ch¨m lo cho mu«n vËt, mu«n loµi thÓ hiÖn tÝnh " mÑ" cña §¹o. B¶n th©n v« vi lµ nhá bÐ kh«ng cã g× ®ã chÝnh lµ c¸i V« Danh trong §¹o. V¹n vËt ®Òu do §¹o sinh ra, nhê §¹o mµ sinh ra. L·o tö ®­a ra qu¸ tr×nh vËn hµnh cña §¹o theo tr×nh tù: "§¹o sinh NhÊt, NhÊt sinh NhÞ, NhÞ sinh Tam, Tam sinh v¹n vËt". Qu¸ tr×nh nµy diÔn t¶ mèi t­¬ng quan gi÷a §¹o vµ v¹n vËt tù nhiªn. VËy nhÊt, nhÞ, tam lµ c¸i g×? VÊn ®Ò nµy thùc s­ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc gi¶i thÝch ®èi víi c¶ nh÷ng nhµ nghiªn cøu triÕt häc L·o-Trang. C¸c nhµ luËn gi¶i cho r»ng NhÞ lµ trêi ®Êt hoÆc còng cã thÓ lµ ¢m D­¬ng. Tam lµ Tù Nhiªn. Nh­ng cßn NhÊt lµ g×? Hä cho r»ng tõ "NhÊt" n»m ë vÞ trÝ trung gian gi÷a §¹o vµ NhÞ, do ®ã ch¾c tõ NhÊt h¼n cã mét ý nghÜa ®Æc biÖt nµo ®ã. Theo quan niÖm ¸ §«ng th× nh÷ng con sè trõu t­îng ®­îc nãi thay cho nh÷ng vËt cô thÓ, ®Ó chØ nh÷ng phÈm tÝnh vµ t­¬ng quan cña c¸c sù vËt. Vµ "NhÊt" nªn hiÓu lµ mét nguyªn tè ®Æc biÖt cã tr­íc khi khai sinh ra trêi ®Êt. Ta cã thÓ thÊy nã cã vÎ t­¬ng ®ång víi thuyÕt ¢m D­¬ng. Khi thuyÕt ¢m D­¬ng cã ®­a ra mét qu¸ tr×nh: " Th¸i cùc sinh l­ìng nghi; L­ìng nghi sinh tø t­îng; Tø t­îng sinh b¸t qu¸i" vµ Th¸i cùc ë ®©y t­¬ng ®ång víi " NhÊt" trong vËn hµnh cña §¹o. Ta ®· biÕt §¹o lµ V« trong b¶n tÝnh s¬ thuû cña nã, nh­ng lµ h÷u trong t­¬ng quan thÕ giíi hiÖn t­îng. Nhµ luËn ng÷ Nghiªm To¶n kÕt luËn: " ¾t §¹o lµ c¸i V« mµ NhÊt lµ c¸i H÷u". §¹o cßn lµ chóa tÓ cña v¹n vËt vµ lµ phÐp t¾c cña v¹n vËt. §¹o thÓ hiÖn quan ®iÓm ®ã ®Çu tiªn ë viÖc sinh ra c¶ trêi ®Êt vµ v¹n vËt. Theo §¹o gia §¹o lµ c¸i gèc cña trêi ®Êt, nã tån t¹i tõ x­a ®Õn nay, sinh ra quû, thÇn, th­îng, ®Õ, trêi, ®Êt. §¹o kh«ng cao, kh«ng s©u, cã l©u mµ kh«ng giµ. Kh«ng mét ai cã thÓ ®o l­êng ®­îc §¹o. Qu¶ thËt §¹o tån t¹i mµ còng chÝnh nh­ kh«ng tån t¹i. Mét sù réng lín bao la mang tÇm vãc vÜ m« cña §¹o. §¹o bao trïm v¹n vËt kh«ng ®©u lµ kh«ng cã §¹o. Vµ §¹o cßn ¶nh h­ëng v¹n vËt th«ng qua c¸c quy t¾c cña §¹o. ¶nh h­ëng tíi c¶ tiÕn tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÕ giíi. L·o tö cho r»ng ¶nh h­ëng nµy qua v« vi vµ tù nhiªn. §ã chÝnh lµ " §¹o ph¸p Tù Nhiªn" cña §¹o gia. Trong §¹o §øc Kinh ®· kh¼ng ®Þnh r»ng chØ cã mét khu«n phÐp cña §¹o, mét luËt ph¸p cho hµnh ®éng vµ t¸c ®éng cña §¹o, ®ã lµ Tù nhiªn: " Ng­êi b¾t ch­íc ®Êt, ®Êt b¾t tr­íc trêi, trêi b¾t ch­íc §¹o, §¹o b¾t ch­íc chÝnh b¶n th©n m×nh gäi lµ Tù Nhiªn". Ta cã thÓ thÊy tÊt c¶ c¸i réng lín nhÊt bao qu¸t nhÊt cña thÕ giíi lµ ®Êt, trêi. Chóng còng ph¶i tu©n theo §¹o. Ph¹m trï t¸c ®éng cña §¹o lµ v« tËn, réng lín kh«ng cïng. VËy ng­êi ngé ®­îc §¹o thËt sù sÏ ra sao? TÊt c¶ nh÷ng quan ®iÓm trªn ®Òu cho thÊy "§¹o" ®· thÓ hiÖn mét tr×nh ®é t­ duy kh¸i qu¸t cao vÒ nh÷ng vÊn ®Ò tù nhiªn vµ x· héi. "§¹o" ®· cã sù nh×n nhËn thÕ giíi trong tÝnh chØnh thÓ thèng nhÊt cña nã. §¹o cßn lµ quy luËt biÕn ho¸ tù th©n cña v¹n vËt, quy luËt Êy gäi lµ §øc. I.1.2 T­ t­ëng §øc cña §¹o gia Khi §¹o sinh ra v¹n vËt th× §øc lµ c¸i bao bäc nu«i d­ìng tíi thµnh thôc v¹n vËt. §øc còng nh­ §¹o còng lµ mét kh¸i niÖm ®­îc kh¸i qu¸t cao, nã ®­îc diÔn t¶ vµ ®­îc ®Æt trong chÝnh mèi quan hÖ huyÒn diÖu víi b¶n th©n nã. §¹o §øc Kinh cã nãi vÒ §øc nh­ sau: " §øc cao lµ kh«ng cã §øc, §øc cao th× kh«ng lµm". Ngô ý r»ng §øc mµ ch©n chÝnh cao c¶ th× bÒ ngoµi xem nh­ kh«ng cã §øc, nh­ng thËt ra l¹i lµ §øc cao nhÊt. ChÝnh sù huyÒn diÖu ®ã mµ §øc cã thÓ hiÓu theo nhiÒu nghÜa kh¸c nhau. Nã chÝnh lµ lu©n lÝ kÌm theo ®øc h¹nh, ®¹o h¹nh, lµ ý nghÜa, lµ cuéc sèng cña con ng­êi. §øc lµ ®Æc tÝnh riªng biÖt cña mét sù vËt. §øc còng lµ sù thÓ hiÖn toµn bé nh©n c¸ch cña con ng­êi, c¸ch hµnh xö vµ lèi sèng cña ng­êi ®ã. §øc vµ §¹o ®Òu lµ nÒn t¶ng cña thÕ giíi, nã nh­ trêi vµ ®Êt. Kh¸c nhau nh­ng l¹i quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Theo §¹o gia c¸i g× cã §¹o th× ë ®ã sÏ xuÊt hiÖn §øc . §øc chÝnh lµ nguyªn lý h÷u h×nh cña §¹o. Trong §¹o §øc Kinh §øc còng xuÊt hiÖn víi sù th©m viÔn huyÒn vi. §øc lµ thiÖn, lµ trung thùc, lµ trung tÝn, lµ kh«ng tranh chÊp. §øc lu«n theo cïng víi §¹o. §¹o vµ §øc kh«ng ph©n l×a nhau. §øc thÓ hiÖn toµn bé chøc n¨ng cña m×nh khi thÕ giíi hiÖn t­îng h×nh thµnh víi vai trß lµ hµnh ®éng cña §¹o. §øc cÊp d­ìng, nu«i nÊng, che chë nh÷ng g× §¹o sinh ra. §¹o thuéc vÒ v« vi th× §øc thuéc vÒ hiÖn t­îng. §øc chÝnh lµ nguyªn lý cña v¹n vËt. Theo Trang tö §øc gièng nh­ n­íc cña mÆt trêi lµ s¸ng vµ nãng, §øc cña n­íc lµ l¹nh vµ tu«n ch¶y, cña giã lµ m¸t vµ dÞch chuyÓn, §øc cña ng­êi còng lµ mét tr¹ng th¸i tù nhiªn kh«ng rµng buéc víi bÊt k× mèi quan hÖ x· héi nµo. " §øc cña ng­êi thä ë n¬i ®Êt trêi, h·y biÕt g×n gi÷ nã tét cïng, ®õng lµm h­ h¹i nã" V× §øc tù nhiªn nh­ "bß ngùa bèn ch©n th× thuéc vÒ trêi, cßn thßng cæ ngùa x©u cæ bß th× thuéc vÒ ng­êi" nªn §øc cã ®êi sèng ®éc lËp vËn ®éng theo c¸i lÏ cña t¹o ho¸ vµ §¹o. Nh­ vËy ta cã thÓ hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t. §øc lµ vËt thuéc vÒ §¹o vµ kh«ng thÓ ph©n l×a khái §¹o. §øc bao gåm nh÷ng ®Æc tÝnh mµ chØ §¹o míi cã. §¹o vµ §øc cïng b¶o trë vµ nu«i d­ìng thÕ giíi v¹n vËt mu«n loµi. §¹o lµ gèc, §øc lµ c«ng cô; §¹o quyÕt ®Þnh §øc, §øc lµm s¸ng tá §¹o. §¹o lµ nhËn thøc luËn vµ ph­¬ng ph¸p luËn cña §¹o gia th× §øc lµ chÝnh trÞ quan, lÞch sö quan. §¹o §øc cña §¹o gia chÝnh lµ mét ph¹m trï vò trô quan, nã ®· ®ãng gãp vµo viÖc gi¶i thÝch b¶n thÓ cña vò trô trong §¹o gia . I.2 Quan ®iÓm vÒ ®êi sèng x· héi L·o tö cho r»ng b¶n tÝnh nh©n lo¹i cã hai khuynh h­íng " H÷u Vi" vµ " V« Vi". I.2.1 V« Vi V« Vi lµ mét kh¸i niÖm tèi quan träng cña §¹o gia. L·o tö ®· rÊt nhiÒu lÇn nh¾c ®Õn nã. ¤ng cã nãi: " §¹o th­êng kh«ng lµm, nh­ng kh«ng g× kh«ng lµm"; "NÕu lµm theo c¸ch v« vi, ¾t kh«ng cã g× lµ kh«ng thµnh c«ng". V« Vi lµ sèng ®óng c¸ch, phï hîp víi tù nhiªn, kh«ng lµm g× tr¸i víi tù nhiªn. NhiÒu ng­êi hiÓu "V« Vi" lµ " Kh«ng Lµm G× C¶" nh­ng nã lµ mét quan niÖm hÕt søc sai lÇm. V« Vi kh«ng ph¶i nh­ vËy, nã lµ kh«ng dïng t­ t©m mµ xen vµo viÖc cña ng­êi kh¸c, kh«ng dïng lßng tham c¸ nh©n mµ xen vµo mäi viÖc. Hµnh sù hîp lÏ, thuËn theo quy luËt cña tù nhiªn. L·o tö cßn kh¼ng ®Þnh: " Lµm nh­ kh«ng lµm, nh­ thÕ cã ®Æng kh«ng". ¤ng cho r»ng n­íc mÒm m¹i uyÓn chuyÓn nh­ng cã thÓ ch¶y ®Õn bÊt kú n¬i nµo, vµ víi mét khèi l­îng lín th× cã thÓ lµm lë c¶ ®Êt ®¸, san ph¼ng c¶ nói ®åi. Nh­ vËy chÝnh n­íc còng nhê c¸i V« Vi mµ cã ®­îc søc m¹nh, mÆc dï nã lµ c¸i mÒm yÕu, lu«n bÞ ®¸nh gi¸ coi th­êng khi xem nã víi s¾t, ®ång.Cßn ®èi víi c¸c nhµ trÞ n­íc L·o tö ®­a ra biÖn ph¸p:" lÊy V« Vi mµ sö sù, lÊy bÊt ng«n mµ d¹y ®êi". §Ó lËp qu©n b×nh trong x· héi ph¶i trõ xö nh÷ng "th¸i qu¸" n©ng ®ì c¸i " bÊt cËp". LÊy nhu nh­îc th¾ng c­¬ng th­êng", "lÊy yÕu th¾ng m¹nh"," tri tóc" kh«ng c¹nh tranh b¹o ®éng", "c«ng thµnh th©n tho¸i", " dÜ ®øc b¸o o¸n".Trong lÞch sö cã rÊt nhiÒu ng­êi øng dông c¸i V« Vi nµy vµo cuéc sèng cña m×nh. Víi lËp luËn thùc tiÔn c©y cã ph¸t triÓn cã lín m¹nh th× råi còng cã lóc tµn. §Êy chÝnh lµ quy luËt cña tù nhiªn. Còng nh­ ta kh«ng thÓ mong trÎ m·i kh«ng giµ. N­íc kh«ng thÓ tån t¹i mµ kh«ng diÖt vong. Khi trÎ ph¶i biÕt cèng hiÕn hÕt m×nh cho ®Êt n­íc, vÒ giµ trÝ lùc ®· c¹n ph¶i biÕt nh­êng chç cho líp trÎ thay thÕ, kh«ng tham quyÒn cè vÞ ®ã lµ thuËn theo tù nhiªn. Trong §¹o gia t­ t­ëng V« Vi cßn ®­îc thÓ hiÖn nhiÒu ë tÝnh nhu cña §¹o. §ã lµ c¸ch lÊy c¸i nhu mÒm mµ chiÕn th¾ng c¸i c­¬ng cøng, vµ thÓ hiÖn c¸i nhu mÒm lu«n tr­êng tån, v÷ng ch¾c. L·o tö cho r»ng nhu mÒm lµ biÓu hiÖn cña søc sèng sung m·n, cøng r¾n lµ dÊu hiÖu cña tö vong. ¤ng lÊy c©y cá vµ th©n thÓ lµm vÝ dô: " Con ng­êi khi sèng c¬ thÓ mÒm yÕu; khi chÕt c¬ thÓ trë nªn cøng ®ê. V¹n vËt c©y cá khi sinh tr­ëng th× mÒm m¹i, khi chÕt th× trë nªn kh« cøng." Hay: " r¨ng cøng th× chãng g·y, l­ìi mÒm th× bÒn l©u". Nh÷ng so s¸nh hÕt søc dÔ hiÓu sóc tÝch ®· cho thÊy c¸i nhu cña §¹o. TÝnh nhu mÒm cña §¹o cã phÇn t­¬ng ®ång víi tÝnh ¢m trong thuyÕt ¢m D­¬ng. Nh­ng nã kh¸c víi tÝnh ¢m ë chç c¬ b¶n lµ cã ®­îc kh¸i qu¸t cao h¬n bao trïm v¹n vËt mµ kh«ng chÞu sù chi phèi nµo c¶ kh«ng nh­ ¢m ph¶i chÞu ¶nh h­ëng cña D­¬ng. Trong §¹o tÝnh mÒm lu«n ®­îc ®Ò cao, nã cã thÓ chiÕn th¾ng tÝnh m¹nh. §ã lµ "yÕu th¾ng m¹nh", vµ t­ t­ëng nµy ®­îc rÊt nhiÒu ng­êi ¸p dông mét c¸ch phæ biÕn. Ngay c¶ nh÷ng ng­êi duy vËt hiÖn ®¹i. Trong tr­êng hîp nh÷ng ng­êi yÕu hÌn vµ bÞ ¸p bøc sÏ th¾ng nh÷ng ng­êi hïng m¹nh ®µn ¸p. Trong §¹o §øc Kinh L·o tö kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña §¹o:" YÕu mÒm lµ c¸i dông cña §¹o" . Trong bèi c¶nh siªu h×nh vÒ sù trë l¹i vµ ph¸t sinh tõ c¸i H÷u ®Õn c¸i V«, th× ®Æc tÝnh nhu mÒm kh«ng ph¶i mang mét tÝnh c¸ch kh«ng chØ m¸y mãc c¬ häc hay sinh lý ho¸. TÝnh nhu mÒm mang mét tÇm kh¸i qu¸t cao h¬n nã ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c h×nh ¶nh Èn dô: khe l¹ch, n­íc, biÓn, ®Êt b»ng. Khe l¹ch: Lµ t­îng tr­ng cho sù ®ãn nhËn vµ s½n sµng trong khiªm tèn. Vµ lµ sù biÓu hiÖn cña c¸i trèng kh«ng, sù s©u th¼m hÕt ®o l­êng. N­íc: T­îng tr­ng cho tÝnh nh©n tõ cña con ng­êi. N­íc t×m ®Õn chç thÊp, n¬i mµ ng­êi ta th­êng xa tr¸nh; nh­ng chÝnh v× thÊp mµ n­íc cã lîi. Nhê thÕ mµ n­íc m¹nh; m¹nh nhÊt mÆc dÇu n­íc lµ nhu mÒm nhÊt trong v¹n vËt. BiÓn: ë chç thÊp nhÊt n¬i mµ mäi nguån s«ng l¹ch ph¶i ®æ vÒ. ë ®©y §¹o ®· ®­îc s¸nh víi thiªn h¹ nh­ s«ng biÓn víi suèi khe. TÝnh nhu cña biÓn lµ kh¸i qu¸t cao h¬n trong tÝnh nhu cña n­íc. TÝnh nhu mÒm ®­îc rÊt nhiÒu ng­êi ¸p dông, nã trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc cña con ng­êi trong x©y dùng x· h«i, b¶o vÖ ®Êt n­íc, trong c¶ ®­êng hµnh xö, danh léc. Nã chÞu sù chØ ®¹o cña V« Vi lÊy V« Vi lµm gèc ®Ó hµnh ®éng. §Ó ®¹t ®­îc c¶nh giíi cña V« Vi con ®­êng duy nhÊt lµ häc:" CÇu häc vÊn, trÝ thøc ngµy cµng t¨ng; tu §¹o, ham muèn ngµy cµng bít, bít råi l¹i bít, cuèi cïng ®¹t ®Õn c¶nh giíi V« Vi". §¹o gia khuyªn r»ng nªn dïng tr¹ng th¸i V« Vi ®Ó hµnh sù, dïng tr¹ng th¸i v« vi ®Ó lµm viÖc. " Cè lµm th× sÏ h­, gi÷ th× sÏ mÊt. Bëi vËy bËc th¸nh nh©n kh«ng lµm nªn kh«ng h­, kh«ng gi÷ nªn kh«ng mÊt". Nh­ng do qu¸ ®Ò cao viÖc thuËn víi tù nhiªn §¹o gia trë nªn qu¸ l·nh ®¹m víi thÕ giíi vµ x· héi; qu¸ thô ®éng vµ xa l¹ víi c¸c trµo l­u v¨n ho¸ v¨n minh. §ã lµ mét trong nh÷ng sai lÇm c¬ b¶n cña §¹o gia. Trªn quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng cña M¸c-Lªnin trong quan ®iÓm V« Vi nµy gÇn nh­ tr¸i ng­îc víi sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé cña x· héi dùa trªn lùc l­îng s¶n xuÊt, c¸c t­¬ng quan biÖn chøng vµ ®Êu tranh giai cÊp. Khi con ng­êi qu¸ V« Vi qu¸ thuËn theo tù nhiªn ¾t sÏ kh«ng cã tranh chÊp vµ kh«ng cã c¶ nh÷ng ®éng lùc cÇn thiÕt ®Ó lµm lªn sù ph¸t triÓn cña x· héi. Víi yÕu tè nµy phÇn nµo ®· ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn ®i lªn cña x· héi Trung Quèc cæ. Nh­ng trªn nhiÒu quan ®iÓm, khÝa c¹nh. Mét phÇn lín quan ®iÓm V« Vi vÉn lµ chÝnh x¸c vÉn lµ sù mÉu mùc trong nhËn thøc vµ t­ duy. Chóng ta nªn vËn dông nh÷ng quan ®iÓm ®óng ®¾n nµy trong cuéc sèng vµ lo¹i bá nh÷ng quan niÖm sai lÇm. §ã lµ c¸ch häc §¹o tèt nhÊt, võa häc vµ võa hiÓu, võa biÕt chän läc c¸i hay c¸i ®óng. C¸i ®óng cña V« Vi lµ mäi ng­êi lu«n thuËn theo quy luËt, x· héi sÏ ®­îc th¸i b×nh. Lµm tr¸i quy luËt sÏ bÞ tæn h¹i. ThuËn theo quy luËt mµ trÞ v× quèc gia, cã thÓ thùc hiÖn ®­îc V« Vi, ®i tr¸i quy luËt mµ trÞ quèc gia, kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc V« Vi kh«ng mang l¹i h¹nh phóc cho ng­êi d©n. §ã lµ vÒ x· héi cßn vÒ con ng­êi: " Ng­êi th«ng minh kh«ng cËy vµo chøc vô cña m×nh ®Ó hµnh sù, ng­êi dòng kh«ng lîi dông chøc vô ®Ó thi hµnh b¹o ng­îc, ng­êi nh©n kh«ng dùa vµo chøc quan ®Ó thùc hiÖn ©n huÖ". " kh«ng dïng lêi nãi mµ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ thÇn diÖu, chÝnh lµ thùc hiÖn " v« vi nhÞ trÞ" ". Theo Hoµi Nam Tö cã nãi thùc hiÖn V« Vi, cã thÓ ®¹t ®Õn ch©n lý cña §¹o . §¹o lµ b¶n chÊt cña v¹n vËt, nã lµ con ®­êng c¬ b¶n ®Ó ®i ®Õn v« ®Þch". NÕu biÕt vËn dông V« Vi ®óng ®¾n , ®óng n¬i ®óng chç, biÕt cÈn thËn vµ suy xÐt. BiÕt nãi n¨ng ®óng n¬i, ®óng chç, tuú tõng hoµn c¶nh. NÕu lµm ®ù¬c nh­ trªn. Chóng ta ®· ®¹t ®­îc V« Vi vµ chÝnh lµ mét b­íc ®i ®Õn ®¹t §¹o. V« Vi lµ mét lý t­ëng sèng tuyÖt vêi nh­ng, nh­ng nã kh«ng dÔ dµng thùc hiÖn, l¹i kh«ng ph¶i lµ vËn may ®Ò nhanh chãng thµnh c«ng. Kh«ng nªn qu¸ û vµo nã mµ coi th­êng nh÷ng hµnh ®éng kh¸c. Coi träng nã mµ còng kh«ng coi träng nã ®ã lµ thÊm nhuÇn §¹o. i.2.2 H÷u Vi Trong §¹o §øc Kinh còng nh¾c tíi mét kh¸i niÖm kh¸c ®i cïng víi V« Vi ®ã lµ H÷u Vi. H÷u Vi còng gièng nh­ V« Vi nã kh«ng ph¶i lµ c¸i g× còng lµm mµ lµ lµm nh÷ng viÖc bµy vÏ tr¸i víi tù nhiªn. Tù g©y tæn h¹i cho b¶n th©n m×nh. Trong §¹o §øc Kinh kh¸i niÖm H÷u Vi kh«ng ®­îc ®Ò cËp nhiÒu nh­ V« Vi v× theo §¹o chñ yÕu lÊy V« Vi ®Ó trÞ mµ bá ®i c¸i H÷u Vi. H÷u Vi còng xuÊt hiÖn trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi V« Vi nh­ng chØ lµ mÆt thø yÕu bæ trî cho V« Vi trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh §¹o cña con ng­êi. L·o tö nh¾c ®Õn nhiÒu nh÷ng c¸i h¹i cña H÷u Vi h¬n lµ nh÷ng ®ãng gãp cña H÷u Vi trong h×nh thµnh v¹n vËt. ¤ng cho r»ng nhiÒu thãi quen xÊu ®Òu tõ H÷u Vi mµ ra. Do ®ã cÇn dïng V« Vi ®Ó lµm gi¶m bít c¸i H÷u Vi qu¸ thÞnh. ¤ng tõng nãi: " Kh«ng häc th× kh«ng ph¶i lo. §em c¸i h÷u h¹n xÐt c¸i v« h¹n, h¸ ph¶i ch¨ng lµ ngèc l¾m sao? Cµng theo häc th× mçi ngµy dôc väng, lßng "H÷u Vi" cµng t¨ng, theo §¹o th× mçi ngµy dôc väng cµng gi¶m, lßng "V« Vi" cµng t¨ng". Theo nhiÒu nhµ ngiªn cøu ph­¬ng T©y ®©y lµ t­ t­ëng thiªn vÞ ®Ò cao V« Vi. Mµ kh«ng nãi ®Õn nhiÒu nh÷ng ¶nh h­ëng to lín mµ H÷u Vi ®em l¹i. Vµ nhiÒu ng­êi kh«ng ngÇn ng¹i nãi r»ng t­ t­ëng träng V« Vi khinh H÷u Vi lµ sai lÇm cña L·o tö. Cßn trong quan ®iÓm vÒ ®êi sèng x· héi cña m×nh. Trang tö ®· thæi phång mét c¸ch phiÕn diÖn tÝnh t­¬ng ®èi cña sù vËt cho r»ng trong ph¹m trï "®¹o" "mäi vËt ®Òu thèng nhÊt". ¤ng ®Ò ra t­ t­ëng triÕt häc nh©n sinh "tÒ vËt", tøc lµ ®èi xö nh­ mét ®èi víi nh÷ng c¸i t­¬ng ph¶n, xo¸ bá ®óng sai. Môc ®Ých cña «ng lµ ®Æt phó quý, ®Æt phó quý vinh nhôc sang mét bªn tiÕn vµo v­¬ng quèc "tiªu dao", thanh ®¹m, ®¹m b¹c, lÆng lÏ, V« Vi…. §ã thùc sù lµ sù sai lÇm xÐt theo quan ®iÓm M¸c-Lªnin ®ã lµ chèng l¹i nh÷ng tiÕn bé x· héi. Con ng­êi còng kh«ng cã ®éng lùc ®Ó tiÕp tôc phôc vô x· héi khi bá qua tÊt c¶ ®Ó ®i theo c¸i V« Vi. Cã lÏ còng chÝnh v× ®iÒu nµy mµ nhiÒu ng­êi coi §¹o gia nh­ mét t«n gi¸o ®¸ng bÞ kú thÞ. Nh­ng chóng ta còng nªn bá qua nh÷ng ®Æc tÝnh sai lÇm cè h÷u v× ®iÒu kiÖn lÞch sö ®Ó chon läc ph¸t huy nh÷ng c¸i hay cña nã. I.3 Quan ®iÓm vÒ nhËn thøc L·o tö ®Ò cao t­ duy trõu t­îng, coi khinh nghiªn cøu cô thÓ. §iÒu nµy kh«ng chØ xuÊt hiÖn ë L·o tö mµ cßn ë nhiÒu nhµ hiÒn triÕt Trung Quèc cïng thêi. L·o tö kh«ng chøng minh häc thuyÕt cña m×nh b»ng nh÷ng luËn cø, luËn ®iÓm cña tù nhiªn mµ chñ yÕu b»ng lý trÝ chñ quan. Nh÷ng tõ ng÷ vµ lêi lÏ mµ «ng sö dông dông ý mê tèi, nhiÒu nghÜa, cã thÓ hiÓu theo nhiÒu chiÒu h­íng kh¸c nhau. §èi víi «ng t­ duy trõu t­îng lµ c¸i cao nhÊt ®Ó ®¹t ®­îc sù thÊu hiÓu thÕ giíi. ¤ng c¶nh c¸o viÖc l¹m dông gi¸c quan vµ c¸c trß s¨n t×m lµm mÊt ®i cuéc sèng néi t©m. L·o tö cho r»ng ®­êng tíi thÕ giíi thÇn nhiÖm cña §¹o tr­íc tiªn ph¶i tÈy luyÖn t©m hån nghÜa lµ ph¶i b­íc vµo lèi t­ duy trõu t­îng nµy. Trong Nam Hoa Kinh cã mét ®o¹n truyÖn ng¾n vÒ L·o tö nh­ sau: " Khæng tö mét ngµy kia ®Õn th¨m L·o §am , thÊy L·o §am ®øng tr¬ tr¬ kh«ng ra mét ng­êi sèng n÷a, Khæng tö bÌn lui ra ®øng ®îi. Mét l¸t sau vµo vµ nãi víi L·o §am: ¶o gi¸c ch¨ng hay thùc ch¨ng? Lóc n·y th©n thÓ tiªn sinh tr¬ tr¬ nh­ c©y kh«, nh­ thÓ tiªn sinh ®· rêi bá ngo¹i vËt, tho¸t li nh©n gian mµ mét m×nh mét câi vËy. L·o §am b¶o: T«i tiªu dao ë chèn céi nguån cña v¹n vËt…" C©u chuyÖn trªn cµng kh¾