Tư tưởng của C.Mác-Angghen về thời kỳ quá độ từ chủ nghia tư bản lên chủ nghĩa cộng sản và về phương thức sản xuất trong tác phẩm “Phê phán cương lĩnh Gô ta

A. PhÇn më ®Çu. Chñ nghÜa x· héi kh«ng ph¶i lµ mét sù xuÊt hiÖn tù nhiªn tõ mét ®Çu ãc thiªn tµi nµo, mµ xuÊt hiÖn tõ hiÖn thùc kh¸ch quan cña ®êi sèng x· héi, tõ qu¸ tr×nh ®Êu tranh giai cÊp. Khi nghiªn cøu qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi C.M¸c rót ra kÕt luËn: Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn. NghÜa lµ nã cã qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ diÖt vong. Bëi v× do sù t¸c ®éng cña quy luËt kinh tÕ… ChÝnh c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi ®· lµm cho x· héi loµi ng­êi chuyÓn tõ x· héi thÊp lªn x· héi cao h¬n. C.M¸c vµ Ph.Angghen kh«ng nh÷ng chØ ra tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan sù ra ®êi cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt céng s¶n chñ nghÜa, mµ cßn chØ ra r»ng: CNTB lªn chñ nghÜa céng s¶n tÊt yÕu ph¶i tr¶i qua thêi kú qu¸ ®é. §©y lµ thêi kú c¶i biÕn c¸ch m¹ng toµn diÖn tõ lùc l­îng s¶n xuÊt ®Õn quan hÖ s¶n xuÊt, tõ c¬ së kinh tÕ ®Õn kiÕn tróc th­îng tÇng, ®Ó xo¸ bá ph¸p quyÒn t­ s¶n vµ hoµn thiÖn c¸c ®Æc tr­ng cña chñ nghÜa céng s¶n. Hai «ng ®· dïng kh¸i niÖm chñ nghÜa céng s¶n, coi ®©y lµ mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao h¬n, tèt ®Ñp h¬n ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. Sau nµy CNXH ®­îc coi lµ giai ®o¹n thÊp cña chñ nghÜa c«ng s¶n. B. PhÇn néi dung. I. T­ t­ëng cña C.M¸c-Angghen vÒ thêi kú qu¸ ®é tõ CNTB lªn CNCS vµ vÒ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt trong t¸c phÈm “Phª ph¸n c­¬ng lÜnh G« ta”. Ph©n tÝch c¸c quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi t­ b¶n chñ nghÜa, C.M¸c cïng víi Angghen ®· rót ra kÕt luËn vÒ sù diÖt vong tÊt yÕu cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa vµ sù thay thÕ nã b»ng ph­¬ng thøc s¶n xuÊt céng s¶n chñ nghÜa. Hai «ng; tr­íc hÕt, chØ râ sù tiÕn bé lÞch sö cña chÕ ®é t­ b¶n, vai trß cùc kú to lín cña nã trong viÖc ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt vµ x· héi ho¸ lao ®éng; mÆt kh¸c, còng chØ ra giíi h¹n, t¹m thêi vÒ mÆt lÞch sö cña chÕ ®é ®ã. C.M¸c-Angghen ®· dù b¸o r»ng: “ Sù tËp trung t­ liÖu s¶n xuÊt, vµ x· héi ho¸ lao ®éng ®¹t ®Õn c¸i ®iÓm mµ chóng ta kh«ng cßn thÝch hîp vá t­ b¶n chñ nghÜa cña chóng n÷a. C¸i vá ®ã vì tung ra. Giê tËn sè cña chÕ ®é t­ h÷u t­ b¶n chñ nghÜa ®· ®iÓm. Nh­ng kÎ ®i t­íc ®o¹t bÞ t­íc ®o¹t”. C.M¸c-¡ngghen: 1059/23 Nh­ng c¸i vá ®ã kh«ng tù nã vì tung ra mµ ph¶i th«ng qua cuéc c¸ch m¹ng b¾t ®Çu b¨ng viÖc giai cÊp v« s¶n dÉn ®Çu quÇn chóng lao ®éng néi dËy giµnh lÊy chÝnh quyÒn. C.M¸c viÕt: “ C¸ch m¹ng nãi chung-lËt ®é chÝnh quyÒn hiÖn cã vµ ph¸ huû nh÷ng quan hÖ cò lµ mét hµnh vi chÝnh trÞ. Nh­ng CNXH kh«ng thÓ ®­îc thùc hiÖn mµ kh«ng cã c¸ch m¹ng. Chñ nghÜa x· héi cÇn ®Õn hµnh vi chÝnh trÞ nµy bëi lÏ nã cÇn tiªu diÖt vµ ph¸ huû c¸i cò”. C.M¸c-¡ngghen: 616/1 C.M¸c chØ ra r»ng: “Giai cÊp c«ng nh©n biÕt r»ng nã ph¶i tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp. Nã biÕt r»ng viÖc thay thÕ nh÷ng ®iÒu kiÖn cña lao ®éng tù do vµ liªn hîp, chØ cã thÓ lµ mét sù nghiÖp tiÕn triÓn trong thêi gian (®ã viÖc c¶i t¹o kinh tÕ)… sau mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi…”. C.M¸c-¡ngghen:724-725/17 Trong khi phª ph¸n c­¬ng lÜnh G«-ta, C.M¸c ®ång thêi nªu ra nh÷ng nhiÖm vô cña cuéc ®Êu tranh cho c¸ch m¹ng XHCN, cho th¾ng lîi cña chuyªn chÝnh v« s¶n, cho viÖc t­íc ®o¹t giai cÊp t­ s¶n. Nh­ng ý kiÕn ®ã cña C.M¸c kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa v« cung lín lao trong thêi kú ®ã ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n, mµ ngay c¶ b©y giê n÷a; nh÷ng ý kiÕn Êy còng gióp cho chóng ta thÊy râ ®­îc con ®­êng ph¶i ®i trong c¸i mí hÈu lín nh÷ng häc thuyÕt vÒ CNTB nh©n d©n do bän t­ b¶n ®­a ra vµ ®ñ c¸c lo¹i häc thuyÕt nµy nä do bän c¬ héi chñ nghÜa, bän c¶i l­¬ng chñ nghÜa vµ bän xÐt l¹i chñ nghÜa ®ang tung ra ®Ó lõa bÞp nh©n d©n thÕ giíi. §ã lµ mét mÆt cã ý nghÜa quan träng cña t¸c phÈm nµy cña C.M¸c. MÆt kh¸c kh«ng hoµn toµn chØ ®ãng khung trong luËn chiÕn ch«ng t­ t­ëng cña L¸t-xan, nã cßn gi¶i quyÕt mét c¸ch chÝnh diÖn nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghia x· héi. T¸c phÈm nµy, tæng kÕt kinh nghiÖm cña tÊt c¶ c¸c cuéc c¸ch m¹ng tr­íc kia, cña toµn bé phong trµo c«ng nh©n thÕ giíi vµ tæng kÕt häc thuyÕt cña M¸c vÒ nhµ n­íc, C.M¸c ®· ®Ò ra mét luËn ®iÓm v« cïng quan träng vÒ thêi kú qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t­ b¶n lªn chñ nghÜa céng s¶n trong thêi kú ®ã: “ Gi÷a x· héi t­ b¶n chñ nghÜa vµ x· héi c«ng s¶n chñ nghÜa, lµ mét thêi kú c¶i biÕn c¸ch m¹ng tõ x· héi nä sang x· héi kia. ThÝch øng víi thêi kú Êy, lµ mét thêi kú qu¸ ®é chÝnh trÞ, vµ nhµ n­íc cña thêi kú Êy kh«ng thÓ lµ c¸i g× kh¸c h¬n lµ nÒn chuyªn chÝnh c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n”. C.M¸c “phª ph¸n c­¬ng lÜnh G«-ta” 1975/50. II. Quan ®iÓm cña C.M¸c-Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ thêi kú qu¸ ®é t­ CNTB lªn CNCS: 1. Quan ®iÓm cña C.M¸c vÒ thêi kú qu¸ ®é lªn CNCS: LuËn ®iÓm quan träng cña M¸c lµ luËn ®iÓm vÒ hai giai ®o¹n cña chñ nghÜa céng s¶n. Trong t¸c phÈm “phª ph¸n c­¬ng lÜnh G«-ta”(1875), qua nhËn xÐt vÒ c­¬ng lÜnh cña Lat-xan dù th¶o cho §¶ng C«ng nh©n §øc, C.M¸c ®· tr×nh bµy quan ®iÓm cña m×nh vÒ hai giai ®o¹n cña chñ nghÜa céng s¶n vÒ nguyªn t¾c ph©n phèi trong mçi giai ®o¹n. C.M¸c chØ ra r»ng, cÇn ph©n biÖt râ “x· héi céng s¶n chñ nghÜa ®· ph¸t triÓn trªn nh÷ng c¬ së cña chÝnh no”, hay lµ “giai ®o¹n cao h¬n”, víi “ mét x· héi céng s¶n chñ nghÜa võa tho¸t thai tõ x· héi t­ b¶n chñ nghÜa”, hay lµ “giai ®o¹n ®Çu cña x· héi céng s¶n chñ nghÜa, lóc nã võa míi lät lßng tõ x· héi t­ b¶n chñ nghÜa ra sau nh÷ng c¬n ®au ®Î dµi”. S§D tr 36. Mçi giai ®o¹n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng: Nãi vÒ giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa céng s¶n C.M¸c chØ ra r»ng, ®ã lµ mét x· héi mµ vÒ ph­¬ng diÖn kinh tÕ, ®¹o ®øc, tinh thÇn cßn mang nh÷ng dÊu vÕt cña x· héi cò mµ nã ®· lät lßng ra. ChÝnh v× vËy, trong giai ®o¹n nµy cßn cã nh÷ng thiÕu sãt kh«ng thÓ tr¸nh khái. VÒ mÆt kinh tÕ, ®ã lµ sù thiÕu sãt trong kh©u ph©n phèi. Trong giai ®o¹n nµy viÖc ph©n phèi ®­îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c ph©n phèi s¶n phÈm tiªu dïng theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng. Sù tiÕn bé cña nguyªn t¾c nµy lµ ë chç nã kh«ng thõa nhËn mét sù ph©n biÖt giai cÊp nµo c¶, bÊt cø ng­êi lao ®éng nµo còng nh­ nhau. Mét cèng hiÕn cña mçi ng­êi ®­îc ®o b»ng mét th­íc ®o nh­ nhau, tøc lµ b»ng hiÖu qu¶ lao ®éng . Sù thiÕu sãt kh«ng thÓ tr¸nh khái cña nguyªn t¾c nµy lµ ë chç nã kh«ng thõa nhaahj sù kh«ng ngang nhau vÒ thÓ chÊt, vÒ tinh thÇn, n¨ng khiÕu, tãm l¹i vÒ n¨ng lùc lao ®éng. Do ®ã, “quyÒn ngang nhau Êy lµ mét quyÒn kh«ng ngang nhau ®èi víi mét lao ®éng kh«ng ngang nhau”. VÒ viÖc ph©n phèi nh÷ng vËt phÈm tiªu dung vÉn ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c trong viÖc trao ®æi hµng ho¸- vËt ngang gi¸: mét sè l­îng lao ®éng d­íi mét h×nh thøc nµy ®­îc ®æi lÊy cïng mét sè l­îng lao ®éng d­íi mét h×nh thøc kh¸c. V× vËy, ë ®©y vÒ nguyªn t¾c c¸i quyÒn ngang nhau còng lµ c¸i quyÒn t­ s¶n, tuú r»ng ë ®©y nguyªn lý vµ thùc tiÔn kh«ng cßn m©u thuÉn víi nhau n÷a. ChØ ®Õn mét giai ®o¹n cao h¬n, tøc lµ d­íi chñ nghÜa céng s¶n thùc sù, khi ®· t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vËt chÊt vµ tinh thÇn; “khi mµ sù phô thuéc cã tÝnh chÊt n« dÞch con ng­êi cña hä kh«ng cßn n÷a vµ cïng víi nã, sù ®èi lËp gi÷a lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng ch©n tay còng sÏ kh«ng cßn n÷a, khi mµ lao ®éng sÏ trá thµnh kh«ng nh÷ng lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó sinh sèng mµ b¶n th©n nã cßn lµ nhu cÇu bËc nhÊt cña sù sèng. Khi mµ cïng víi sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña c¸c c¸ nh©n, n¨ng suÊt cña hä còng ngµy cµng t¨ng lªn vµ tÊt c¶ c¸c nguån cña c¶i cña x· héi ®Òu tu«n ra dåi dµo-chØ khi ®ã ng­êi ta míi cã thÓ v­ît h¼n ra khái giíi h¹n chËt hÑp cña c¸i quyÒn t­ s¶n vµ x· héi míi cã thÓ ghi trªn l¸ cê cña m×nh: Lµm theo n¨ng lùc, h­ëng theo nhu cÇu”. §iÒu ph©n biÖt nµy hÕt søc quan träng vÒ lý luËn còng nh­ thùc tiÔn. C.M¸c-¡ngghen:36/19 2. Quan ®iÓm cña V.I. Lªnin vÒ thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH: V.I. Lªnin ®· kÕ thõa häc thuyÕt C.M¸c vµ vËn dông s¸ng t¹o häc thuyÕt ®ã vµo ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng cña n­íc Nga, mét n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ trung b×nh, trong thêi kú mµ chñ nghÜa t­ b¶n ®· ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n ®éc quyÒn, long ®o¹n. Lý luËn vÒ thêi kú qu¸ ®é cña V.I. Lªnin bao gåm mét sè luËn ®iÓm c¬ b¶n: XuÊt ph¸t tõ so s¸nh lùc l­îng vÒ mäi mÆt gi÷a giai cÊp v« s¶n vµ giai cÊp t­ s¶n, V.I. Lªnin ®· nªu ra luËn ®iÓm ®Êu tranh giai cÊp gi÷a giai cÊp t­ s¶n vµ giai cÊp t­ s¶n d­íi h×nh thøc míi, néi dung míi vµ trong ®iÒu kiÖn míi. ¤ng ®· nªu ra luËn ®iÓm néi tiÕng: “ CNCS = ChÝnh quyÒn X« viÕt + §iÖn khÝ ho¸ toµn quèc”, vµ nhÊn m¹nh nhiÖm vô cña c«ng nghiÖp ho¸ còng nh­ vai trß cña viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó chiÕn th¾ng chñ nghÜa t­ b¶n. Ph¸t triÓn quan ®iÓm vÒ sù “rót ng¾n” trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña C.M¸c-Angghen; V.I. Lªnin ®· nªu ra: “Víi sù gióp ®ì cña giai cÊp v« s¶n c¸c n­íc tiªn tiÕn, c¸c n­íc l¹c hËu cã thÓ tiÕn tíi chÕ ®é X« viÕt, vµ qua nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh, tiÕn tíi chñ nghÜa c«ng s¶n, kh«ng phai tr¶i qua giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n”. V.I. Lªnin: 295/41 Nh­ vËy, ®èi víi n­íc kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn khi dµnh ®­îc chÝnh quyÒn th× ph¶i qu¸ ®é lªn chñ nghÜa céng s¶n mµ lµ qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi (giai ®o¹n thÊp cña chñ nghÜa céng s¶n). Thêi kú qu¸ ®é nµy còng lµ mét yÕu tè kh¸ch quan: - Tr­íc hÕt, do b¶n chÊt chung cña c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. Cuéc c¸ch m¹ng nµy kh¸c vÒ b¶n chÊt víi mäi cuéc c¸ch m¹ng x· héi tr­íc ®©y, kh«ng ph¶i chØ lµ thay thÕ h×nh thøc së h÷u t­ nh©n nµy b»ng h×nh thøc t­ nh©n kh¸c, vµ kh«ng ph¶i thay nhµ n­íc bãc lét nµy b»ng nhµ n­íc bãc lét kh¸c, mµ xo¸ bá tËn gèc së h÷u t­ nh©n vµ xo¸ bá nhµ n­íc vµ giai cÊp. - Hai lµ, tõ mét n­íc kÐm ph¸t triÓn ®i lªn chñ nghÜa x· héi ph¶i tiÕn hµnh c¶i biÕn c¸ch m¹ng mét c¸ch toµn diÖn, s©u s¾c: tõ kinh tÕ ®Õn chÝnh trÞ-x· héi; tõ lùc l­îng s¶n xuÊt ®Õn quan hÖ s¶n xuÊt, tõ c¬ së kinh tÕ ®Õn kiÕn tróc th­îng tÇng. NghÜa lµ ®èi víi nh÷ng n­íc ph¶i tr¶i qua nhiÒu b­íc qu¸ ®é ®Ó t¹o tiÒn ®Ò cho nh÷ng b­íc tiÕp theo. NhÊt lµ ph¶i b¾c mét c¸i cÇu trung gian, ®ã lµ chñ nghÜa t­ b¶n nhµ n­íc, chØ cã nh­ thÕ ®­a ®­îc mét n­íc tuyÖt ®¹i lµ tiÓu n«ng ®i lªn chñ nghÜa x· héi mét c¸ch ch¾c ch¾n. V.I. Lªnin kh¼ng ®Þnh h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi céng s¶n chñ nghÜa (mµ giai ®o¹n thÊp lµ x· héi chñ nghÜa), tÊt yÕu ph¶i lµ h×nh thai kinh tÕ-x· héi t­ b¶n chñ nghÜa trªn c¶ 3 yÕu tè: lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt, vµ kiÕn tróc th­îng tÇng. MÆt kh¸c «ng còng chØ ra r»ng “chñ nghÜ x· héi sÏ nh­ thÕ nµo khi nã ®¹t tíi nh÷ng h×nh thøc hoµn chØnh cña nã, ®iÒu ®ã chóng ta kh«ng biÕt, kh«ng thÓ nãi lªn ®­îc…” bëi chóng ta cßn ch­a ®ñ tµi liÖu ®Ó noi vÒ chñ nghÜa x· héi, “nh÷ng viªn c¹ch ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi cßn ch­a lµm xong. Chóng ta cÇn ph¶i hÕt søc then träng vµ chÝnh x¸c. §iÒu ®ã, vµ chØ ®iÒu ®ã míi sÏ lam cho c­¬ng lÜnh cña chóng ta cã søc hÊp dÉn” nÕu ng­îc l¹i “c­¬ng lÜnh ®ã cña chóng ta ch¼ng qua g× lµ ¶o t­ëng”. V.I. Lªnin:S§D, 83/36 Lêi gi¶i thÝch nµy cña V.I. Lªnin rÊt phu hîp cña luËn ®iÓm cña Ph.Angghen khi phª ph¸n chñ nghÜa x· héi kh«ng t­ëng, chñ nghÜa chñ quan, ¶o t­ëng duy ý chÝ lµ nÕu ch­a cã nh÷ng ®iÒu kiÖn, nh÷ng tµi liÖu ®Çy ®ñ mµ ®· ®Ò ra nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cô thÓ; th× cµng cô thÓ bao nhiªu cµng ¶o t­¬ng vµ dÔ sai lÇm bÊy nhiªu. V.I. Lªnin:S§D, 83/36 Theo V.I. Lªnin trong thêi kú qu¸ ®é cßn tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ:(1) kinh tÕ n«ng d©n gia tr­ëng, (2) kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, (3) kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, (4) kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc, vµ (5) kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. TÝnh ®a thµnh phÇn cña nÒn kinh tÕ v­µ lµ biÓu hiÖn, võa lµ hÖ qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi ho¸ ë tr×nh ®é thÊp. Do nÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn, nªn vÒ mÆt x· héi sÏ cßn tån t¹i nhiÒu giai cÊp. Do ®ã, vÒ chÝnh trÞ tÊt yÕu sÏ lµ chuyªn chÝnh v« s¶n, v× nÕu kh«ng cã chuyªn chÝnh v« s¶n th× mäi thµnh qu¶ c¸ch m¹ng kh«ng thÓ gi÷ næi. Chuyªn chÝnh v« s¶n lµ nÒn chuyªn chÝnh cña giai cÊp v« s¶n ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp v« s¶n vµ quÇn chóng lao ®éng. Hay noi c¸ch kh¸c chuyªn chÝnh v« s¶n lµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n lao ®éng, mµ nßng cèt lµ liªn minh c«ng n«ng thùc hiÖn b»ng nhµ n­íc d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n. Theo V.I. Lªnin, ®Ó hoµn thµnh sø mÖnh lÞch sö cña m×nh chuyªn cÝnh v« s¶n cã bèn nhiÖm vô nh­: (1) §Ëp tµn sù ph¶n kh¸ng cña mäi kÎ thï; (2) c¶i t¹o x©y dùng x· héi míi; (3) x©y dùng vµ cñng cè quèc phßng; vµ (4) ñng hé phong trµo gi¶i phãng d©n téc cña c¸c n­íc vµ c¸c d©n téc. Bèn nhiÖm vô trªn ®­îc thùc hiÖn th«ng qua hai chøc n¨ng sau: Tr­íc hÕt lµ, chøc n¨ng b¹o lùc. V.I. Lªnin kh¼ng ®Þnh chuyªn chÝnh v« s¶n lµ sù tiÕp tôc ®Êu tranh giai cÊp trong t×nh h×nh míi, nhiÖm vô míi. V× giai cÊp t­ s¶n míi bÞ ®¸nh b¹i chø ch­a bÞ tiªu diÖt. Nã kh«ng chÞu ngåi yªn ®Ó mÊt thiªn ®­êng, mµ lao vµo cuéc ®Êu tranh víi giai cÊp v« s¶n c¸ch m¹ng quyÕt liÖt, víi mäi h×nh thøc, mäi søc m¹nh. Nªn buéc giai cÊp v« s¶n ph¶i dïng b¹o lùc ®Ó trÊn ¸p sù ph¶n kh¸ng ®ã cña giai cÊp t­ s¶n. Thø hai lµ, chøc n¨ng tæ chøc x©y dùng. MÆc dï nhÊn m¹nh chøc n¨ng b¹o lùc nh­ng theo V.I. Lª nin ®©y kh«ng ph¶i lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt. Chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt lµ chøc n¨ng tæ chøc x©y d­ng ®Ó x¸c lËp quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa; tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ x©y dùng c¬ së vËt chÊt-kü thuËt vµ tiÕn hµnh c¸ch m¹ng t­ t­ëng, v¨n ho¸. ChØ cã chøc n¨ng t« chøc x©y dùng th× chuyªn chÝnh v« s¶n míi hoµn thµnh sø mÖnh lÞch sö cña m×nh lµ x©y dùng ®­îc mét x· héi míi tèt ®Ñp h¬n chñ nghÜ t­ b¶n. 3. T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH: “T­ t­ëng Hå ChÝ Minh lµ mét hÖ thèng quan ®iÓm toµn diÖn vµ s©u s¾c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, lµ kÕt qu¶ cña sù vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c- Lªnin vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n­íc ta, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc, tiÕp thu v¨n hãa nh©n lo¹i”. §CS VN, V¨n kiÖn lÇn thø IX, NXB CTQG, HN 2001, tr 83. Nh÷ng luËn ®iÓm cña Hå ChÝ Minh vÒ qu¸ ®é lªn CNXH ë ViÖt Nam ®­îc h×nh thµnh, ®­îc chÝn muåi tõ khi Ng­êi gi¸c ngé chñ nghÜa M¸c- Lªnin, trë thµnh ng­êi céng s¶n vµo nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû XX ®Õn khi Ng­êi ë c­¬ng vÞ l·nh ®¹o cao nhÊt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, trùc tiÕp l·nh ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc vµ x©y dùng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. Hå ChÝ Minh lµ ng­êi theo ®uæi ®Õn cïng lý t­ëng vµ môc tiªu cña CNXH.Ng­êi trung thµnh víi chñ nghÜa M¸c- Lªnin, ®ång thêi ph¸t triÓn s¸ng t¹o häc thuyÕt, chñ nghÜa Êy vµ thùc sù lµ Ng­êi ®· cã nh÷ng ®ãng gãp, nh÷ng cèng hiÕn lµm sèng ®éng chñ nghÜa M¸c- Lªnin trong thùc tiÔn. S¸ng t¹o næi bËt vµ cèng hiÕn xuÊt s¾c nhÊt cña Hå ChÝ Minh lµ ®· gi¶i quyÕt thµnh c«ng vµ cã thÓ coi nh­ mét mÉu mùc kinh ®iÓn vÒ quan hÖ gi÷a d©n téc vµ giai cÊp, gi÷a d©n téc vµ nh©n lo¹i trªn lËp tr­êng cña giai cÊp v« s¶n, cña c¸ch m¹ng v« s¶n, gi÷a gi¶i phãng d©n téc víi gi¶i phãng giai cÊp, x· héi vµ con ng­êi, gi÷a c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n víi c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. Ng­êi ®· t×m thÊy c©u tr¶ lêi cho sù lùa chän con ®­êng ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. QuyÕt ®Þnh lùa chän CNXH lµ quyÕt ®Þnh Ng­êi theo ®uæi suèt cuéc ®êi. §èi víi Hå ChÝ Minh, CNXH lµ mét ch©n lý, ®ång thêi lµ mét niÒm tin: kh«ng cã lùc l­îng g× ng¨n trë ®­îc mÆt trêi mäc. Còng kh«ng cã lùc l­îng g× ng¨n trë ®­îc CNXH ph¸t triÓn. VËn dông lý luËn chñ nghÜa M¸c- Lªnin vÒ h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi vµo viÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña CNXH trong lÞch sö tiÕn ho¸ cña loµi ng­êi, Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh b»ng nh÷ng lêi lÏ trong s¸ng vµ gi¶n dÞ: “x· héi tõ chç ¨n l«ng, ë lç, tiÕn ®Õn x· héi n« lÖ, tiÕn ®Õn chÕ ®é phong kiÕn, tiÕn ®Õn x· héi t­ b¶n, råi tiÕn ®Õn XHCN”. Trong bøc tranh trªn lÞch sö loµi ng­êi ph¸t triÓn liªn tôc vµ CNXH lµ nÊc thang cao cña sù tiÕn ho¸, nã xuÊt hiÖn kÕ tôc x· héi t­ b¶n, thay thÕ x· héi t­ b¶n sau khi ®· tiÕp thu nh÷ng thµnh qu¶ cña x· héi nµy. ë ®Çy kh¸i niÖm chÕ ®é XHCN ®­îc dïng ®Ó chØ h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi CSCN xuÊt hiÖn sau h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi t­ b¶n chñ nghÜa. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi CSCN cã hai giai ®o¹n, “giai ®o¹n thÊp tøc lµ CNXH, giai ®o¹n cao, tøc lµ CNCS”. Kh¸i niÖm CNXH ®­îc dïng ®Ó chØ mét trong hai giai ®o¹n cña h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi CSCN. B­íc chuyÓn tõ CNTB lªn CNXH-tøc lµ TKQ§ tõ CNTB lªn CNXH-Theo Hå ChÝ Minh, lµ mét “qu¸ tr×nh ®Êu tranh gay go, quyÕt liÖt vµ l©u dµi gi÷a c¸i xÊu vµ c¸i tèt, gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi, gi÷a c¸i tho¸i bé vµ c¸i tiÕn bé, gi÷a c¸i ®ang suy tµn vµ c¸i ®ang ph¸t triÓn”. Nh­ng Ng­êi lu«n lu«n thÓ hiÖn niÒm tin v÷ng ch¾c r»ng c¸i míi, c¸i ®ang tiÕn bé nhÊt ®Þnh th¾ng vµ ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ: CNXH vµ CNCS nhÊt ®Þnh sÏ th¾ng lîi trªn kh¾p ®Þa cÇu. Víi c¸c n­íc l¹c hËu, tiÒn t­ b¶n lªn CNXH, c¸c nhµ kinh ®iÓn tõ M¸c, ¡ngghen tíi Lªnin ®Òu ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ph¶i ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, chØ nh­ vËy míi cã thÓ dÇn dÇn xo¸ bá chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, xo¸ bá triÖt ®Ó t×nh tr¹ng bãc lét, ¸p bøc, bÊt b×nh ®¼ng, x¸c lËp chÕ ®é c«ng h÷u ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn cña con ng­êi, x· héi tíi d©n chñ, tù do, c«ng b»ng, b×nh ®¼ng thùc sù. Theo Ng­êi, ®Æc ®iÓm lín nhÊt ë nh÷ng n­íc l¹c hËu trong TKQ§ lµ tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu tiÕn th¼ng lªn CNXH kh«ng ph¶i kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn TBCN. Cho nªn, Ng­êi x¸c ®Þnh toµn diÖn c¸c nhiÖm vô x©y dùng CNXH ë nh÷ng n­íc nµy lµ ph¸t triÓn toµn diÖn c¸c mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸, ph¸t triÓn gi¸o dôc, x©y dùng con ng­êi míi... MÊu chèt cña vÊn ®Ò kinh tÕ lµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. MÊu chèt cña vÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ gi÷ v÷ng chÕ ®é, b¶o vÖ thµnh qu¶ c¸ch m¹ng...MÊu chèt cña vÊn ®Ò x· héi lµ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi h­íng vµo sù ph¸t triÓn con ng­êi vµ x· héi. Vµ, thùc chÊt cña vÊn ®Ò v¨n ho¸ lµ x©y dùng con ng­êi míi, ®¹o ®øc míi... Theo Ng­êi, tøc lµ ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cña mçi n­íc. Tõ nh÷ng quan ®iÓm trªn ta cã thÓ tãm t¾t kh¸i niÖm TKQ§ nh­ sau: TKQ§ ®ã lµ thêi kú ®Æc biÖt n»m trong giai ®o¹n thÊp cña h×nh th¸i kinh tÕ céng s¶n chñ nghÜa, thêi kú c¶i biÕn c¸ch m¹ng s©u s¾c triÖt ®Ó trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. TKQ§ ®­îc b¾t ®Çu sau khi giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng ®· thiÕt lËp ®­îc chÝnh quyÒn Nhµ n­íc vµ trøc tiÕp b¾t tay vµo c¶i taä x· héi cò x©y dùng x· héi míi cho ®Õn khi x©y dùng xong nh÷ng c¬ së vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ-x· héi vµ v¨n ho¸ tinh thÇn ®Ó CNXH b­íc vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trªn c¬ së cña chÝnh nã. Hay chóng ta cã thÓ nãi c¸ch kh¸c: TKQ§ lªn CNXH lµ thêi kú t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vËt chÊt vµ tinh thÇn cÇn thiÕt ®Ó h×nh thµnh mét x· héi mµ trong ®ã nh÷ng nguyªn t¾c c¨n b¶n cña x· héi XHCN sÏ ®­îc thùc hiÖn. Nh­ vËy, XHCN chØ ra ®êi khi nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n cña TKQ§ ®· ®­îc hoµn thµnh. III. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt CnCs. Hai giai ®o¹n cña x· héi CNCS:… Sù kh¸c nhau vÒ mÆt khoa häc gi÷a chñ nghÜa x· héi vµ chñ nghÜ céng s¶n lµ ë chç: Danh tõ trªn chØ giai ®o¹n ®Çu(giai ®o¹n thÊp) cña x· héi míi, lät lßng tõ CNTB, cßn danh tõ d­íi chØ giai ®o¹n sau ®ã giai ®o¹n cao h¬n cña x· héi ®ã. V.I. Lªnin, toµn tËp; 49/29 1. Giai ®o¹n thÊp. Trong cuèn s¸ch “phª ph¸n c­¬ng lÜnh G«-ta”, giai ®o¹n nµy lµ giai ®o¹n ch­a ph¸t triÓn trªn c¬ së cña riªng nã , nã võa tho¸t thai tõ CNTB. V× vËy trªn mäi ph­¬ng diÖn cßn mang nh÷ng dÊu vÕt cña x· héi cò C.M¸c viÕt: “ C¸i x· héi mµ chóng ta nãi ë ®©y (trong khi ph©n tÝch c­¬ng lÜnh cña §¶ng c«ng nh©n) lµ mét x· héi céng s¶n, nh­ng kh«ng ph¶i lµ x· héi céng s¶n ®· ph¸t triÓn trªn nh÷ng c¬ së riªng cña nã, mµ tr¸i l¹i, lµ mét x· héi céng s¶n võa trong x· héi t­ b¶n tho¸t ra; v× vËy mµ, mäi ph­¬ng diÖn kinh tÕ, ®¹o ®øc, trÝ tuÖ, x· héi Êy cßn mang nh÷ng dÊu vÕt cña x· héi cò, x· héi ®· ®Î ra nã”*. C.M¸c-Ph. Angghen “ Phª ph¸n c­¬ng lÜnh G«-ta, tr 31. ChÝnh c¸i x· héi céng s¶n Êy, x· héi võa míi tho¸t thai tõ CNTB mµ ra vµ trong mäi lÜnh vùc, mµ vÉn cßn mang dÊu vÕt cña x· héi cò, C.M¸c gäi lµ giai ®o¹n ®Çu hay giai ®o¹n thÊp cña x· héi céng s¶n. …Giai ®Çu cña CNCS ch­a thÓ thùc hiÖn ®­îc c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng vÒ mÆt cña c¶i, th× vÉn cßn chªnh lÖch, bÊt c«ng n÷a; nh­ng t×nh tr¹ng ng­êi bãc lét ng­êi th× kh«ng cßn n÷a, v× kh«ng ai cã thÓ chiÕm t­ liÖu s¶n xuÊt, c«ng x­ëng, m¸y mãc, ®Êt ®ai… lµm cña riªng ®­îc. Trong khi b¸c bá cÇu nãi m¬ hå vµ tiÓu t­ s¶n cu¶ Lat-xan vÒ b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng nãi chung. C.M¸c v¹ch ra tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi Céng s¶n, x· héi nµy ph¶i b¾t ®Çu ph¸ huû chØ riªng c¸i “®iÒu bÊt c«ng” nay lµ viÖc c¸ nh©n chiÕm h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt lµm cña riªng nh­ng kh«ng ®ñ søc ph¸ huû ngay ®iÒu bÊt c«ng kia, tøc lµ viÖc ph©n phèi vËt phÈm tiªu dông theo lao ®éng chø kh«ng theo nhu cÇu. Nh÷ng nhµ kinh tÕ häc tÇm th­êng trong ®ã cã bän gi¸o s­ t­ s¶n, kÓ c¶ Tu-gan cña “chóng ta” n÷a, lu«n lu«n tr¸ch nh÷ng ng­êi XHCN lµ quªn mÊt sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a ng­êi ta víi nhau vµ m¬ ø¬c xo¸ bá sù bÊt b×nh ®¼ng Êy. Râ rµng lµ sù tr¸ch mãc Êy chØ lµ chøng tá r»ng c¸c ngµi t­ t­ëng gia t­ s¶n hÕt søc dèt. C.M¸c tÝnh rÊt s¸t kh«ng nh÷ng ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng kh«ng thÓ tr¸ch ®­îc gi÷a ng­êi ta víi nhau, mµ cßn tÝnh c¶ ®Õn ®iÓm sau nµy lµ chØ riªng b¹n th©n viÖc biÕn t­ liÖu s¶n xuÊt thµnh së h÷u chung cña toµn thÓ x· héi, ( CNXH theo nghÜa th«ng th­êng) th× còng kh«ng xo¸ bá ®­îc nh÷ng khuyÕt ®iÓm cña sù ph©n phèi vµ sù bÊt b×nh ®¼ng cña ph¸p quyÒn t­ s¶n, ph¸p quyÒn nµy vÉn tiÕp tôc thèng trÞ, v× s¶n phÈm ®­îc ph©n phèi theo lao ®éng. M¸c nãi “… Nh­ng nh÷ng khuyÕt ®iÓm Êy kh«ng thÓ nµo tr¸nh khái ®­îc trong giai ®o¹n ®Çu cña XHCS , lµ x· héi võa tho¸t thai tõ x· héi t­ b¶n mµ ra, sau mét thêi kú sinh ®Ó l©u dµi vµ ®au lín. QuyÒn lîi kh«ng bao giê cã thÓ cao h¬n tr×nh ®é v¨n minh cña x· héi thÝch øng víi t×nh tr¹ng cña kinh tÕ Êy” … Nh­ thÕ lµ trong giai ®o¹n dÇu cña XHCS ( mµ ng­êi ta vÉn th­êng gäi lµ CNXH ), ph¸p quyÒn t­ s¶n kh«ng bÞ xo¸ bá hoµn toµn mµ chØ xo¸ bá mét phÇn, chØ bÞ xo¸ bá trong phËm vi mµ c¸ch m¹ng kinh tÕ ®­îc hoµn thµnh, nghÜa lµ chØ trong ph¹m vi cã liªn quan ®Õn t­ liÖu s¶n xuÊt th«i. Ph¸p quyÒn t­ s¶n thõa nhËn t­ liÖu s¶n xuÊt lµ së h÷u riªng cña c¸ nh©n. CNXH biÕn t­ liÖu s¶n xuÊt thµnh tµi s¶n chung. ChÝnh lµ trong ph¹m vi Êy, ph¸p quyÒn t­ s¶n míi bÞ xo¸ bá. Trong giai ®o¹n nµy nguyªn t¾c ph©n phèi lµ ph©n phèi theo lao ®éng, vÒ vÊn ®Ò nµy C.M¸c viÕt: “ ë ®©y râ rµng còng lµ mét nguyªn t¾c nh­ nguyªn t¾c ®iÒu tiÕt viÖc trao ®æi hµng ho¸, miÔn lµ sù trao ®æi ngang nhau. Néi dung vµ h×nh thøc kh¸c nhau v× nh÷ng ®iÒu kiÖn vèn ®· kh¸c nhau, th× kh«ng ai cã thÓ cung cÊp ®­îc c¸i g× kh¸c ngoµi lao ®éng cña m×nh, vµ mÆt kh¸c v× ngoµi nh÷ng vËt phÈm tiªu dïng cña c¸ nh©n ra th× kh«ng cßn c¸i g× kh¸c cã thÓ trë thµnh tµi s¶n cña c¸ nh©n ®­îc. Nh­ng ®èi víi viÖc ph©n phèi nh÷ng vËt phÈm Êy gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt c¸ biÖt th× nguyªn t¾c chØ ®¹o còng vÉn nh­ lµ ®èi viÖc trao ®æi hµng ho¸ ngang gi¸; cïng mét sè l­îng lao ®éng d­íi mét h×nh thøc nµy ®æi lÊy còng mét sè l­îng lao ®éng nh­ thÕ d­íi mét h×nh thøc kh¸c”. C.M¸c-Ph. Angghen “ Phª ph¸n c­¬ng lÜnh G«-Ta”, tr 32-33. 2. Giai ®o¹n cao cña XHCS: C.M¸c nãi: …“ Trong giai ®o¹n cao cña XHCS, khi mµ c¸ nh©n kh«ng cßn phô thuéc mét c¸ch n« lÖ vµo sù ph©n c«ng n÷a, vµ sù ®èi lËp gi÷a lao ®éng tri ãc víi lao ®éng ch©n tay còng theo ®ã mµ kh«ng cßn n÷a, khi mµ lao ®éng sÏ kh«ng ph¶i chØ lµ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó sèng n÷a, mµ tù nã sÏ biÕn thµnh nhu cÇu bËc nhÊt cho ®êi sèng, khi mµ lùc l­îng s¶n xuÊt còng ®· t¨ng lªn cïng víi sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña c¸c c¸ nh©n vµ tÊt c¶ nh÷ng nguån tµi phó c«ng céng ®Òu tu«n ra dåi dµo, th× chØ khi ®ã ng­êi ta nãi cã thÓ hoµn toµn v­ît khái giíi h¹n chËt hÑp cña ph¸p quyÒn t­ s¶n vµ x· héi míi cã thÓ ghi trªn l¸ cê cña m×nh: lµm theo n¨ng lùc, h­ëng theo nhu cÇu”. C.M¸c-Ph. Angghen “ Phª ph¸n c­¬ng lÜnh G«-ta”, tr 34-35. …VÒ mÆt chÝnh trÞ th× ch¾c ch½n lµ sù kh¸c nhau gi÷a giai ®o¹n ®Çu hay giai ®o¹n thÊp vµ giai ®o¹n cao cña CNCS, sau nµy sÏ rÊt lín… Nh­ng vÒ mÆt khoa häc th× sù kh¸c nhau gi­a CNXH vµ CNCS thËt lµ râ rµng. C¸i mµ ng­êi ta th­êng gäi lµ CNXH th× C.Mac gäi lµ giai ®o¹n ®Çu hay giai ®o¹n thÊp cña CNCS . Trong chõng mùc t­ liÖu s¶n xuÊt ®· biÕn thµnh së h÷u chung th× danh tõ “CNCS” ë ®©y cã thÓ ®óng ®­îc, miÔn lµ ®õng quªn r»ng ®ã kh«ng ph¶i lµ CNCS hoµn toµn. Nh­ng lêi gi¶i thÝch cña C.M¸c së dÜ cã gi¸ trÞ lín lµ ë ®©y C.M¸c còng ¸p dông mét c¸ch triÖt ®Ó phÐp biÖn chøng duy vËt thuyÕt tiÕn ho¸ vµ xem CNCS lµ mét c¸i g× ph¸t triÓn tõ CNTB mµ ra. C.Mac kh«ng b¸m vµo nh÷ng ®Þnh nghÜa t­îng t­ëng cã tÝnh chÊt kinh viÖn vµ gi¶ t¹o, kh«ng b¸m vµo nh÷ng cuéc tranh luËn v« Ých vÒ danh tõ ( thÕ nµo lµ CNXH, thÕ nµo lµ CNCS ?), tr¸i l¹i C.M¸c ph©n tÝch c¸i mµ ng­êi ta cã thÓ gäi lµ nh÷ng tr×nh ®é chÝn muåi vÒ kinh tÕ cña CNCS. Trong giai ®o¹n ®Çu, trong b­íc ®Çu CNCS ch­a thÓ hoµn toµn chÝn muåi vÒ mÆt kinh tÕ, ch­a thÓ hoµn toan tho¸t khái nh÷ng tËp tôc hay nh÷ng tµn tÝch cña CNTB. Do ®ã cã hiÖn t­îng ®¸ng chó ý lµ: “C¸i quan ®iÓm chËt hÑp cña ph¸p quyÒn t­ s¶n”, vÉn ®­îc duy tr× d­íi chÕ ®é céng s¶n, trong giai ®o¹n ®Çu cña nã. §­¬ng nhiªn vÒ mÆt ph©n phèi vËt phÈm tiªu dïng th× ph¸p quyÒn t­ b¶n tÊt nhiªn ®ßi hái ph¶i cã mét nhµ n­íc kiÓu t­ s¶n, v× nÕu kh«ng cã mét bé m¸y ®ñ søc c­ìng bøc ng­êi ta tu©n theo nh÷ng tiªu chuÈn cña quyÒn lîi th× quyÒn lîi cã còng nh­ kh«ng… V.I. Lªnin: tr 535-539-541-542/25. NÕu chóng ta tù hái : CNCS vµ CNXH kh¸c nhau thÕ nao, th× chóng ta ph¶i tr¶ lêi r»ng CNXH lµ mét x· héi trùc tiÕp ph¸t sinh tõ CNTB, lµ h×nh thøc ®Çu tiªn cña x· héi míi, cßn CNCS lµ h×nh thøc x· héi cao h¬n vµ chØ cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc sau khi CNXH hoµn toµn ®­îc cñng c