Tổng quan các văn bản pháp luật về phòng ngừa bạo lực học đường trên thế giới: Khuyến nghị cho Việt Nam

đường được coi là ưu tiên thấp so với các vấn đề giáo dục khác, thiếu chính sách hiệu quả và với nhiều rào cản khác cản trở việc thực thi chính sách an toàn học đường, chẳng hạn như vấn đề về chi phí. Thứ bảy, bên cạnh những quốc gia có chiến lược cấp quốc gia để phòng ngừa một hình thức BLHĐ là bắt nạt, một số quốc gia vẫn chưa có chiến lược quốc gia trong việc phòng ngừa vấn đề này. Ví dụ như thực trạng tồn tại các chiến lược quốc gia về phòng ngừa bắt nạt ở các nước châu Âu tính đến năm 2016: 1 https://bangkok.unesco.org/content/thailand-assault-global-wake-call-school-violence-and- bullying-0 Phần 4. MÔI TRƯỜNG VÀ cÁc cHỦ THỂ GIÁO Dục 4.0 575 Bảng 2. Sự tồn tại của chiến lược quốc gia trong phòng ngừa bắt nạt trong trường học ở các nước châu Âu (theo Downes, & Cefai, 2016). Áo Có Bỉ Không Bulgaria Có Đảo Síp Không Cộng hòa Séc Có Anh Không Estonia Không Phần Lan Không có chiến lược quốc gia nhưng bắt nạt có trong Chương trình chính quốc gia và chương trình chính phủ và chương trình triển khai quốc gia Kiva Pháp Có Hy Lạp Có Hungary Không Ai-len Có Ý Có Latvia Không Litva Có Malta Có Hà Lan Không, nhưng có luật mới về an toàn cộng đồng xã hội Na Uy Có Ba Lan Có Bồ Đào Nha Có Rumani Có Scotland Có Serbia Không Slovakia Không Tây Ban Nha Có Thụy Điển Có Thổ Nhĩ Kỳ Có Nguồn: Phản hồi kết hợp từ ba nguồn: Ủy ban ET2020 Nhóm làm việc về chính sách giáo dục của các quan chức giáo dục cấp cao từ các khảo sát của Bộ quốc gia / ENSEC / NGO (theo Downes, & Cefai, 2016). Ngoài ra, theo Gershoff (2017) hình phạt về thể chất/ thân thể bị nghiêm cấm về mặt pháp lý tại các trường học ở 128 quốc gia và được phép ở 69 quốc gia (35%). Bảng dưới đây liệt kê từng quốc gia cho phép trừng phạt thân thể ở trường, tính Kỷ yếu Hội tHảo quốc tế CáC vấn đề mới trong khoa họC giáo dụC: tiếp Cận liên ngành và xuyên ngành576 đến năm 2016. Hình phạt kiểu này đã bị cấm ở tất cả các quốc gia châu Âu và hầu hết Nam Mỹ và Đông Á. Trong số 69 quốc gia, có ba nước phát triển là ngoại lệ tiếp tục cho phép trừng phạt thân thể trong học đường: Úc, Cộng hòa Hàn Quốc và Hoa Kỳ. Ở Úc, hình phạt kiểu này trong môi trường học đường bị cấm ở 5/8 tiểu bang và vùng lãnh thổ, trong khi ở Hoa Kỳ, nó bị cấm ở các trường công lập ở 31/50 tiểu bang. Liên hợp quốc đã tuyên bố rõ ràng rằng hình phạt thể chất vi phạm Công ước về Quyền trẻ em (Liên hợp quốc, Ủy ban về Quyền trẻ em, 2007). Tuy nhiên, nếu một người trưởng thành đánh vào một đối tượng như học sinh, thì đó sẽ được coi là hành hung/ tấn công ở bất kỳ quốc gia nào trong số các quốc gia này. Bảng 3. Danh sách 69 quốc gia cho phép trừng phạt thân thể trong học đường Angola Mozambique Antigua and Barbuda Myanmar Australia Nepal Bahamas Niger Barbados Nigeria Bhutan Pakistan Botswana Palau Brunei Darussalam Panama Burkina Faso Papua New Guinea Central African Republic Qatar Comoros Hàn Quốc Côte d’Ivoire Samoa Dominica Saudi Arabia Triều Tiên Senegal Ai Cập Seychelles Equatorial Guinea Sierra Leone Eritrea Singapore Gambia Solomon Islands Ghana Somalia Grenada Sri Lanka Guatemala St Kitts and Nevis Guinea St Lucia Guyana St Vincent and the Grenadines Ấn Độ Nhà nước Palestine Indonesia Sudan Iran Suriname Phần 4. MÔI TRƯỜNG VÀ cÁc cHỦ THỂ GIÁO Dục 4.0 577 Iraq Swaziland Jamaica Syrian Arab Republic Lebanon Timor-Leste Lesotho Tuvalu Liberia UR Tanzania Malaysia Mỹ Maldives Western Sahara Mauritania Zimbabwe Morocco Nguồn: theo Gershoff (2017) Đồng thời với việc thi hành các chính sách để phòng chống BLHĐ, việc đánh giá thực trạng thực thi cũng như hiệu quả của các chính sách này cũng được quan tâm. Ví dụ, tại Mỹ, từ 1999 đến 2010, có hơn 120 dự luật được ban hành bởi các cơ quan lập pháp tiểu bang trên toàn quốc đã đưa ra hoặc sửa đổi giáo dục hoặc các đạo luật hình sự để giải quyết các hành vi bắt nạt và liên quan trong trường học. 21 dự luật mới đã được thông qua vào năm 2010 và 8 dự luật bổ sung đã được ký thành luật tính đến ngày 30 tháng 4 năm 2011. Kể từ tháng 1/2015, 49 tiểu bang (tất cả trừ Montana) đã ban hành luật phòng, chống bắt nạt (Hinduja & Patchin, 2015). Nghiên cứu của Sabia & Bass (2017) là nghiên cứu đầu tiên kiểm tra toàn diện hiệu quả của Luật Chống bắt nạt ở Mỹ đối với BL ở thanh thiếu niên. Sử dụng dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, kết quả cho thấy rằng việc thực thi các chính sách chống bắt nạt nghiêm ngặt, toàn diện của trường học giảm 7 đến 13% BLHĐ và giảm 8 đến 12 % bắt nạt. Kết quả cũng cho thấy có sự giảm thiểu tử vong ở trường của thanh thiếu niên và việc bắt giữ tội phạm BL. Hay tại Úc, năm 2003, Úc là một trong những quốc gia đầu tiên xây dựng chính sách quốc gia tích hợp, được gọi là Khung trường học an toàn quốc gia (National Safe Schools Framework, NSSF), để ngăn ngừa và quản lý BL, bắt nạt và các hành vi gây hấn khác. Đây là một trong những nỗ lực của Chính phủ Úc với hy vọng xây dựng một môi trường học đường an toàn. Tuy nhiên, một nghiên cứu đã xem xét hiệu quả của khung này, kết quả cho thấy: Dữ liệu cắt ngang được thu thập trong năm 2007 từ 7418 học sinh từ 9 đến 14 tuổi và 453 giáo viên từ 106 trường đại diện của Úc đã được phân tích để xác định nhận thức của giáo viên về mức độ thực hiện NSSF, năng lực của giáo viên trong việc giải quyết bắt nạt ở học sinh và báo cáo của học sinh về bắt nạt trong trường học của các em, 4 năm sau khi phổ biến khung tại Úc. Mặc dù các vấn đề về phương pháp còn hạn chế, nhưng kết quả cho thấy các trường dường như không thực hiện rộng rãi thực hành trường học an toàn được khuyến nghị, giáo viên dường như cần được đào tạo nhiều hơn để giải quyết bắt nạt, đặc biệt là bắt nạt Kỷ yếu Hội tHảo quốc tế CáC vấn đề mới trong khoa họC giáo dụC: tiếp Cận liên ngành và xuyên ngành578 gián tiếp và tỉ lệ bắt nạt ở học sinh dường như không thay đổi so với dữ liệu của Úc 4 năm trước khi có sự hiện diện của NSSF (Cross và cộng sự, 2011). 2. Hành lang pháp lý phòng chống BLHĐ tại Việt Nam và khuyến nghị cho tương lai Tại Việt Nam, cho đến nay vẫn chưa có thống kê cụ thể về thực trạng BLHĐ trên phạm vi toàn quốc, tuy nhiên đã có nhiều nghiên cứu nhỏ lẻ cho thấy những con số đáng báo động: 1/5 trẻ em được báo cáo là bị giáo viên ở trường trừng phạt về thể chất khi 8 tuổi. Ở tuổi 15, rất ít bé trai hay bé gái báo cáo phải chịu hình phạt về thể chất (UNICEF, 2009), 70% học sinh cho rằng, các em đã từng chứng kiến những hành vi BL học đường liên quan đến thể chất ở các mức độ khác nhau (Hoàng Trung Học, 2016), hay nghiên cứu của Trần Văn Công và cộng sự (2015) cho thấy 24% tổng số học sinh tại Hà Nội, Hà Nam, Hải Dương là nạn nhân của ít nhất một hình thức bắt nạt trực tuyến, hay nghiên cứu trên 500 học sinh THPT tại Đà Nẵng của Nguyễn Thị Bích Hạnh và cộng sự (2017) cho thấy 19.3% học sinh từng là thủ phạm và 16.7% học sinh từng là nạn nhân của bắt nạt trực tuyến. So sánh quốc tế, hành lang chính sách của Việt Nam đảm bảo an ninh trường học và phòng chống bạo lực học đường khá đầy đủ từ Nghị định số 80/2017/NĐ- CP ngày 17/7/2017 của Chính phủ ban hành quy định về môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng, chống bạo lực học đường. Các quyết định chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ như Quyết định số 1501/QĐ-TTg ngày 28/8/2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng giai đoạn 2015 - 2020”; Quyết định số 1299/QĐ-TTg ngày 03/10/2018 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018 - 2025”; Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 16/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường giải pháp phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em. Bên cạnh đó còn có các thông tư của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT ban hành có liên quan như: Thông tư số 31/2017/TT-BGDĐT ngày 18/12/2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành hướng dẫn thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông (Thực hiện Nghị định số 80/2017/NĐ-CP); Thông tư số 33/2018/TT-BGDĐT ngày 28/12/2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn công tác xã hội trong trường học (Thực hiện Nghị định số 80/2017/NĐ-CP); Thông tư liên tịch số 06/2015/TTLT/BCA-BGDĐT của Bộ Công an và Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn phối hợp thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia và đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật khác trong ngành Giáo dục; hay Thông tư 06/2019/TT-BGDĐT ngày 12/4/2019 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Quy định Quy định Quy tắc ứng xử trong cơ sở Phần 4. MÔI TRƯỜNG VÀ cÁc cHỦ THỂ GIÁO Dục 4.0 579 giáo dục mầm non, cơ sở giáo dục phổ thông, cơ sở giáo dục thường xuyên. Hay các Chỉ thị, Quyết định cá biệt và chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về vấn đề có liên quan như: Chỉ thị số 505/CT-BGDĐT ngày 20/02/2017 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc tăng cường các giải pháp đảm bảo an toàn trong các cơ sở giáo dục; Chỉ thị số 1737/CT-BGDĐT ngày 07/5/2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc tăng cường công tác quản lý và nâng cao đạo đức nhà giáo; Quyết định số 1235/QĐ-BGDĐT ngày 30/3/2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt Đề án phòng ngừa tội phạm và phòng chống vi phạm pháp luật trong học sinh, sinh viên đến năm 2020; Quyết định số 5886/QĐ-BGDĐT ngày 28/12/2017 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Chương trình hành động phòng chống bạo lực học đường trong các cơ sở GDMN, GDPT, GDTX giai đoạn 2017-2021; Công văn số 5812/BGDĐT-GDCTHSSV ngày 21/12/2018 về việc hướng dẫn xây dựng kế hoạch phòng ngừa bạo lực học đường; Công văn số 1259/BGDĐT-GDCTHSSV ngày 5/4/2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo gửi Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc tăng cường công tác bảo đảm an ninh, an toàn trường học; Chỉ thị số 993/CT-BGDĐT ngày 12/4/2019 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về việc tăng cường giải pháp phòng, chống bạo lực học đường trong cơ sở giáo dục. Như vậy, có thể thấy về mặt văn bản chính sách hành lang pháp lý của Việt Nam khá đầy đủ cho đến hiện nay, tuy nhiên việc xây dựng và thực thi các văn bản pháp luật cần xem xét những vấn đề sau: Cần giám sát việc thực thi các văn bản, cũng như đánh giá hiệu quả của các văn bản, điều luật trong quá trình thực hiện để kịp thời điều chỉnh, thông qua việc theo dõi con số thống kê tỉ lệ học sinh tham gia vào BLHĐ trên phạm vi toàn quốc qua các năm. Cần bổ sung định nghĩa, cơ chế xử lý các hình thức mới như bắt nạt trực tuyến vào văn bản. Cần thiết lập mô hình xử lý BLHĐ với cơ chế báo cáo, đánh giá vấn đề và tăng cường triển khai các chương trình phòng ngừa, can thiệp dựa trên bằng chứng khoa học. Tăng cường sự phối hợp hành động giữa các ban, ngành, các bên liên quan trong và ngoài trường học, các văn bản cần nêu rõ trách nhiệm từng nhiệm vụ, hoạt động phòng chống BLHĐ cụ thể đối với từng cá nhân và tổ chức. LỜI CẢM ƠN: Nghiên cứu được tài trợ bởi Bộ Giáo dục và Đào tạo trong đề tài mã số B2018-ĐHQG-01. Kỷ yếu Hội tHảo quốc tế CáC vấn đề mới trong khoa họC giáo dụC: tiếp Cận liên ngành và xuyên ngành580 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bagley, C., & Pritchard, C. (1998). The billion dollar costs of troubled youth: Prospects for cost-effective prevention and treatment. International journal of adolescence and youth, 7(3), 211-225. 2. Trần Văn Công, Nguyễn Phương Hồng Ngọc, Nguyễn Thị Thắm, Ngô Thùy Dương (2015), Chiến lược ứng phó của học sinh với bắt nạt trực tuyến. Tạp chí Nghiên cứu Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, tập 31, số 3, trang 11-24. 3. Cross, D., Epstein, M., Hearn, L., Slee, P., Shaw, T., & Monks, H. (2011). National safe schools framework: Policy and practice to reduce bullying in Australian schools. International Journal of Behavioral Development, 35(5), 398-404. 4. Downes, P., & Cefai, C. (2016). How to prevent and tackle bullying and school violence: Evidence and practices for strategies for inclusive and safe schools. Publications Office of the European Union. 5. Gershoff, E. T. (2017). School corporal punishment in global perspective: prevalence, outcomes, and efforts at intervention. Psychology, health & medicine, 22(sup1), 224-239. 6. Gini, G., & Pozzoli, T. (2013). Bullied children and psychosomatic problems: a meta-analysis. Pediatrics, 132(4), 720-729. 7. Hager, A. D., & Leadbeater, B. J. (2016). The longitudinal effects of peer victimization on physical health from adolescence to young adulthood. Journal of Adolescent Health, 58(3), 330-336. 8. Nguyễn Thị Bích Hạnh, Trần Văn Công, (2017), Thực trạng bắt nạt trực tuyến ở học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, Kỷ yếu Hội thảo quốc tế Tâm lý học Khu vực Đông Nam Á lần thứ nhất “Hạnh phúc con người và phát triển bền vững”, RCP 2017, Quyển 2, Trang 355-363. 9. Hoàng Trung Học, Đặng Thị Bích Diệp (2016), Ứng phó của học sinh trung học phổ thông với bạo lực thể chất và bạo lực tinh thần, Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc tế tâm lý học đường lần thứ 5: Phát triển tâm lý học đường trên thế giới và ở Việt Nam. 10. Hinduja, S., & Patchin, J. W. (2015). Cyberbullying legislation and case law. Implications for School Policy and Practice. Pridobljeno, 5, 2016. 11. Hunter, S. C., Durkin, K., Boyle, J., Booth, J. N., & Rasmussen, S. (2014). Adolescent bullying and sleep difficulties. Europe’s Journal of Psychology, 10(4), 740-755. 12. Nixon, C. L., Linkie, C. A., Coleman, P. K., & Fitch, C. (2011). Peer relational Phần 4. MÔI TRƯỜNG VÀ cÁc cHỦ THỂ GIÁO Dục 4.0 581 victimization and somatic complaints during adolescence. Journal of Adolescent Health, 49(3), 294-299. 13. Noaks, J., & Noaks, L. (2000). Violence in school: Risk, safety and fear of crime. Educational Psychology in Practice, 16(1), 69-73. 14. Pereznieto, P., Montes, A., Routier, S., & Langston, L. (2014). The costs and economic impact of violence against children. Richmond, VA: ChildFund. 15. Sabia, J. J., & Bass, B. (2017). Do anti-bullying laws work? New evidence on school safety and youth violence. Journal of Population Economics, 30(2), 473-502. 16. Van Geel, M., Goemans, A., and Vedder, P.H. (2015). The relation between peer victimization and sleeping problems: A meta-analysis. Sleep Medicine Reviews, 27, 89-95. OVERVIEW OF LEGAL DOCUMENTS RELATING TO SCHOOL VIOLENCE PREVENTION AROUND THE WORLD: RECOMMENDATIONS FOR VIETNAM Abstract: This paper reviewed current situation of legal framework and policies around the world and in Vietnam related to school violence prevention. Through the review, we find that: (1) some countries have clear and specific policies at the national level, linking stakeholders to prevent a specific form of school violence, (2) some countries have no specific laws for the school violence prevention, but they have relevant policies, (3) some countries have modified existing laws, added new types of crimes, (4) some countries adopted laws to build a specialized agency to deal with problems, (5) some countries made laws requiring schools to establish and implement anti-bullying policies, assigning prohibited behaviors, identifying vulnerable groups, providing detailed guidance on investigating incidents, providing or introduce victims to counseling or other support services, and advice for staff training to prevent, identify and respond to bullying, (6) some countries still lack the legal and laws clearly about school safety, (7) some countries still do not have a national strategy to prevent this problem. This paper also reviewed Vietnam’s policy for school violence and provided some suggestions for the future. Keywords: School violence, Prevention, Legal documents.