Tính tất yếu khách quan của sự phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần ở nước ta

lêi nãi ®Çu Sù chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hoµ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta hiÖn nay lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ®ã ®­îc b¾t ®Çu tõ ®¹i héi VI n¨m 1986. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ ®ã ®Õn nay nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· thu ®­îc rÊt nhiÒu thµnh tùu to lín. ViÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN ®· ®­a n­íc ta tho¸t khái sù tr× trÖ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ sang mét nÒn kinh tÕ míi, ph¸t triÓn m¹nh h¬n. Trong t­¬ng lai, cã thÓ nÒn kinh tÕ n­íc ta sÏ theo kÞp ®­îc nÒn kinh tÕ cña nh÷ng n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Nh÷ng thµnh c«ng b­íc ®Çu cña nÒn kinh tÕ cã ®­îc lµ do §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· nhËn ra r»ng sù vËn dông vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· chñ ch­¬ng chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, nh­ng nÒn kinh tÕ n­íc ta kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thuÇn tuý mµ lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù tham gia cña nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ ng­êi ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng XHCN. VËy Nhµ n­íc cã vai trß rÊt lín trong nÒn kinh tÕ. §Ò ¸n sÏ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò: TÝnh tÊt yÕu chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ. Vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®æi míi vµ t¨ng c­êng ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh h­íng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta. PhÇn I tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta I - sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. Tr­íc sù suy tho¸i nghiªm träng viÖn trî n­íc ngoµi l¹i gi¶m sót ®· ®Æt nÒn kinh tÕ n­íc ta tíi sù bøc b¸ch ph¶i ®æi míi. T¹i ®¹i héi VI cña §¶ng ®· chñ ch­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh XHCN. §Õn §¹i héi VII §¶ng ta x¸c ®Þnh râ viÖc ®æi míi c¬ chÕ kinh tÕ ë n­íc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ trªn thùc tÕ ®ang diÔn ra viÖc ®ã tøc lµ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. §©y lµ mét sù thay ®æi vÒ nhËn thøc cã ý nghÜa rÊt quan träng trong lý luËn còng nh­ trong thùc tÕ l·nh ®¹o cña §¶ng trªn mÆt trËn lµm kinh tÕ. ViÖc chuyÓn ®æi trªn hoµn toµn ®óng ®¾n. Nã phï hîp víi thùc tÕ cña n­íc ta phï hîp víi c¸c qui luËt kinh tÕ vµ xu thÕ cña thêi ®¹i. - NÕu kh«ng thay ®æi c¬ chÕ vÉn gi÷ c¬ chÕ kinh tÕ cò th× kh«ng thÓ nµo cã ®ñ s¶n phÈm ®Ó tiªu dïng chø ch­a muèn nãi ®Õn tÝch luü vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt. Thùc tÕ nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80 ®· chØ râ thùc hiÖn c¬ chÕ kinh tÕ cho dï chóng ta ®· liªn lôc ®æi míi hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, nh­ng hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi ®¹t møc rÊt thÊp. S¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng næi nhu cÇu tiªu dïng cña X· héi ®¹t møc rÊt thÊp, tÝch luü hÇu nh­ kh«ng cã ®«i khi cßn ¨n l¹m c¶ vµo vèn vay cña n­íc ngoµi. - Do ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ tËp trung lµ rÊt cøng nh¾c c¸i ®ã chØ cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Vµ chØ cã t¸c dông ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo chiÒu réng. NÒn kinh tÕ chØ huy ë n­íc ta tån t¹i qu¸ dµi do ®ã nã kh«ng nh÷ng kh«ng cßn t¸c dông ®¸ng kÓ trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn mµ nã cßn sinh ra nhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc lµm gi¶m n¨ng xuÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. - XÐt vÒ sù tån t¹i thùc tÕ ë n­íc ta nh÷ng nh©n tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, VÒ vÊn ®Ò nµy cã nhiÒu ý kiÕn ®¸nh gi¸ kh¸c nhau. NhiÒu n­íc cho r»ng thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ thÞ tr­êng s¬ khai. Thùc tÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®¹t ®­îc nh÷ng møc ph¸t triÓn kh¸c nhau ë hÇu hÕt c¸c ®« thÞ vµ vïng hÎo l¸nh vµ ®ang ®­îc më réng víi thÞ tr­êng quèc tÕ. Nh­ng thÞ tr­êng ë n­íc ta ph¸t triÓn ch­a ®ång bé cßn thiÕu h¼n thÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh­ thÞ tr­êng lao ®éng thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng ®Êt ®ai vÒ c¬ b¶n vÉn lµ thÞ tr­êng tù do, møc ®é can thiÖp cña nhµ n­íc cßn rÊt thÊp. - XÐt vÒ mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ta thÊy nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thÕ giíi, sù giao l­u vÒ hµng ho¸ dÞch vô vµ ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi lµm cho sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ n­íc ta gÇn gòi h¬n víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thÕ giíi. T­¬ng quan gi¸ c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ trong n­íc gÇn gòi h¬n víi t­¬ng quan gi¸ c¶ hµng ho¸ quèc tÕ. - Xu h­íng chung ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n­íc kh«ng t¸ch rêi sù ph¸t triÓn vµ hoµ nhËp quèc tÕ, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia ®· thay ®æi h¼n vÒ chÊt kh«ng cßn lµ d©n sè ®«ng, vò khÝ nhiÒu, qu©n ®éi m¹nh mµ lµ tiÒm lùc kinh tÕ. Môc ®Ých cña c¸c chÝnh s¸ch cña c¸c quèc gia lµ t¹o ®­îc nhiÒu cña c¶i vËt chÊt trong quèc gia cña m×nh lµ tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn, thÊt nghiÖp thÊp, tiÒm lùc kinh tÕ ®· trë thµnh th­íc ®o chñ yÕu, vai trß vµ søc m¹nh cña mçi d©n téc, lµ c«ng cô chñ yÕu ®Ó b¶o vÖ uy tÝn duy tr× søc m¹nh cña c¸c §¶ng cÇm quyÒn. Tuy vËy, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng h­íng tíi ë n­íc ta sÏ kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thuÇn tóy. Lý thuyÕt “®Ó mÆc” cho thÞ tr­êng tù do c¹nh tranh lµ kh«ng tån t¹i. Ngoµi bµn tay “v« h×nh”, vai trß cña chÝnh phñ ®Ó ®iÒu tiÕt, kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña thÞ tr­êng t¹o cho nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. §èi víi n­ícc ta vai trß cña nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng sÏ rÊt quan träng. I - Kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm 1- ­u ®iÓm Sau kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p th¾ng lîi, dùa vµo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc XHCN cò, c¶ n­íc ta b¾t ®Çu x©y dùng m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. C¸c h×nh thøc tæ chøc réng r·i ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Víi sù nç lùc cao ®é cña nh©n d©n ta, cã thªm sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c n­íc XHCN cò m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· ph¸t huy ®­îc tÝnh ­u viÖt cña nã. Tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu vµ ph©n t¸n b»ng c«ng cô kÕ ho¹ch ho¸. Ta ®· tËp trung ®­îc vµo tay mét lùc l­îng vË chÊt quan träng vÒ ®Êt ®ai, tµi s¶n, tiÒn vèn ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû, ë miÒn B¾c ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ kinh tÕ x· héi. Trong thêi kú ®Çu, nÒn kinh tÕ tËp trung ®· phï hîp víi nÒn kinh tÕ tù cung, tù cÊp vèn cã cña ta lóc ®ã, ®ång thêi nã còng thÝch hîp víi kinh tÕ thêi chiÕn lóc ®ã. 2 - Nh­îc ®iÓm. Sau ngµy gi¶i phãng MiÒn Nam bøc tranh vÒ hiÖn tr¹ng kinh tÕ x· héi ®· thay ®æi. Trong mét nÒn kinh tÕ cïng mét lóc tån t¹i c¶ ba lo¹i h×nh kinh tÕ tù cÊp tù tóc, nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ kinh tÕ hµng ho¸. §ã lµ thùc tÕ kh¸ch quan, tån t¹i sau n¨m 1975, nh­ng chóng ta vÉn tiÕp tôc chñ tr­¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ tËp trung theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ trong ph¹m vi c¶ n­íc. Do c¸c quan hÖ kinh tÕ ®· thay ®æi rÊt nhiÒu, viÖc ¸p dông c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cò vµo ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®· thay ®æi lµm xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc. Do chñ quan cøng nh¾c kh«ng c©n nh¾c tíi sù phï hîp cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ mµ chóng ta ®· kh«ng qu¶n lý cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi nguyªn s¶n xuÊt cña ®Êt n­íc, tr¸i l¹i ®· dÉn ®Õn viÖc sö dông l·ng phÝ mét c¸ch nghiªm träng c¸c nguån tµi nguyªn ®ã. tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ ph¸ ho¹i, m«i tr­êng bÞ « nhiÔm, s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, nhµ n­íc thùc hiÖn bao cÊp trµn lan. Nh÷ng sù viÖc ®ã g©y ra rÊt nhiÒu hËu qña xÊu cho nÒn kinh tÕ, sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ “gÆp nhiÒu khã kh¨n, s¶n phÈm trë nªn khan hiÕm, ng©n s¸ch bÞ th©m hôt nÆng nÒ, thu nhËp tõ nÒn kinh tÕ kh«ng ®ñ tiªu dïng, tÝch luü hµng n¨m hÇu nh­ kh«ng cã. Vèn ®Çu t­ chñ yÕu dùa vµo vay viÖn trî cña n­íc ngoµi. §Õn cuèi nh÷ng n¨m 80, gi¸ c¶ leo thang, khñng ho¶ng kinh tÕ ®i liÒn víi l¹m ph¸t cao lµm cho ®êi sèng nh©n d©n bÞ gi¶m sót thËm chÝ mét sè ®Þa ph­¬ng n¹n ®ãi ®ang r×nh rËp. Nguyªn nh©n s©u xa vÒ sù suy tho¸i nÒn kinh tÕ ë n­íc ta lµ do ta ®· rËp khu«n mét m« h×nh kinh tÕ ch­a thÝch hîp vµ kÐm hiÖu qu¶. Nh÷ng sai lÇm c¬ b¶n lµ: - Ta ®· thùc hiÖn chÕ ®é së h÷u toµn d©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt trªn qui m« lín trong ®iÒu kiÖn ch­a cho phÐp. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn mét bé phËn tµi s¶n v« chñ vµ ®· kh«ng sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lùc rÊt khan hiÕm cña ®Êt n­íc trong khi d©n sè ngµy cµng mét gia t¨ng. - Thùc hiÖn viÖc ph©n phèi lao ®éng còng trong ®iÒu kiÖn ch­a cho phÐp: khi tæng s¶n phÈm quèc d©n thÊp ®· dïng h×nh thøc võa ph©n phèi b×nh qu©n võa ph©n phèi l¹i mét c¸ch gÝan tiÕp ®· lµm mÊt ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. - ViÖc qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc l¹i sö dông c¸c c«ng cô hµnh chÝnh, mÖnh lÖnh theo kiÓu thêi chiÕn kh«ng thÝch hîp víi yªu cÇu tù do lùa chän cña ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng ®· kh«ng kÝch thÝch sù s¸ng t¹o cña hµng triÖu ng­êi lao ®éng. NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn nhanh tõ nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn mang nÆng tÝnh tù cÊp , tù tóc sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng : §Æc ®iÓm nµy ph¶n ¸nh thùc tr¹ng thÊp kÐm cña kinh tÕ n­íc ta khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . biÓu hiÖn : + S¶n xuÊt ph©n t¸n kü thuËt lao ®éng thñ c«ng lµ chñ yÕu . + C«ng nghÖ l¹c hËu n¨ng suÊt thÊp kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh + C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ Ýt do ®ã thÞ tr­êng eo hÑp + KÕt cÊu h¹ tÇng thÊp kÐm c¶ vÒ h¹ tÇng vËt chÊt , x· héi thÊp kÐm . Trong mét thêi gian dµi chóng ta l¹i thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp nã ®· lµm triÖt tiªu nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ , t¹o ra mét bé m¸y qu¶n lý quan liªu cång kÒnh kh«ng cÇn n¨ng lùc kinh doanh nh­ vËy nã ®· k×m h·m ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt lµm nÒn kinh tÕ tr× trÖ ®êi sèng khã kh¨n . V× vËy chuyÓn nhanh kinh tÕ n­íc ta sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng . II . NÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn trªn c¬ së nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng + NÒn kinh tÕ hµng ho¸ bao gåm 6 thµnh phÇn kinh tÕ ®ã lµ : Kinh tÕ nhµ n­íc , Kinh tÕ hîp t¸c , Kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc , kinh tÕ c¸ thÓ , Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n , Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi . + NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ nguån lùc tæng hîp to lín vÒ nhiÒu mÆt cã kh¶ n¨ng ®­a nÒn kinh tÕ v­ît khái thùc tr¹ng thÊp kÐm , ®­a nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn kÓ c¶ trong ®iÒu kiÖn vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc cßn h¹n hÑp . Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ chÞu sù t¸c ®éng cña sù thay ®æi c¬ cÊu ngµnh theo h­íng ngµnh kinh tÕ dÞch vô ph¸t triÓn nhanh chãng , do vËy lao ®éng dÞch vô trong ngµnh cã kh¶ n¨ng thu hót nguån lao ®éng kh«ng nhá . Trong ®iÒu kiÖn ®ã , c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng më réng , cã t¸c dông lµm cho kinh tÕ hµng ho¸ vµ dÞch vô ph¸t triÓn , c¬ cÊu c«ng - n«ng nghiÖp vµ dÞch vô sím h×nh thµnh theo ®Þnh h­íng c¬ cÊu kinh tÕ . - Nã ®¶m b¶o cho mäi ng­êi , mäi doanh nghiÖp dï ë thµnh phÇn kinh tÕ nµo còng ®Òu ®­îc tù do kinh doanh theo ph¸p luËt , ®­îc ph¸p luËt b¶o hé quyÒn së h÷u vµ quyÒn thu nhËp hîp ph¸p . - C¸c chñ thÓ kinh tÕ ®Òu ®­îc ho¹t ®éng kinh doanh theo c¬ cÊu tù chñ , hîp t¸c , c¹nh tranh víi nhau vµ ®Òu b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt . - Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay LLSX mang tÝnh quèc tÕ ho¸ cao do cuéc c¸ch m¹ng khao häc hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi ph¸t triÓn hÕt søc m¹nh mÏ lµm cho c¸c n­íc phô thuéc vµo nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ v× vËy ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c quèc gia më réng quan hÖ kinh tÕ víi nhau ®ã lµ xu thÕ tÊt yÕu ViÖt nam còng kh«ng n»m ngoµi xu thÕ ®ã . - §a d¹ng ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ nh­ng víi nguyªn t¾c b×nh ®¼ng ®éc lËp hai bªn ®Òu cã lîi . T«n träng ®éc lËp chñ quyÒn cña nhau . Më réng ki nh tÕ n­íc ngoµi ®ã lµ ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng : Liªn doanh liªn kÕt víi n­íc ngoµi Hîp t¸c nghiªn cøu øng dông khoa häc kü thuËt Hîp t¸c lao ®éng dÞch vô vv... NÒn kinh tÕ hµng ho¸ n­íc ta vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN NÕu kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã mÆt tÝch cùc nh­ng l¹i kh«ng Ýt nh÷ng mÆt khuyÕt tËt nã ®èi lËp víi b¶n chÊt mµ x· héi chóng ta ®ang x©y dùng . NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn tån t¹i võa hîp t¸c võa c¹nh tranh nªn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn dÔ bÞ chÖch h­íng XHCH mÆt kh¸c c¬ chÕ thÞ tr­êng l¹i cã mÆt khuyÕt tËt do ®ã ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh h­íng XHCN ph¶i t¨ng c­êng vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc . PhÇn II . II - tÝnh tÊt yÕu ph¶i cã c¸c nh©n tè ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh h­íng XHCN. 1 - Vai trß ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ Nhµ N­íc §Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ cÇn thiÕt vµ cã tÝnh kh¸ch quan. Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn råi chuyÓn lªn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng cã g× m©u thuÉn víi ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. VËy néi dung ®Þnh h­íng cña XHCN lµ g× ? §©y lµ vÇn ®Ò rÊt phøc t¹p, theo ý kiÕn cña ®a sè c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam th× ®Þnh h­íng XHCN nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta cã nh÷ng néi dung chÝnh sau: Mét lµ: hai mÆt kinh tÕ vµ x· héi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc chñ ®éng kÕt hîp víi nhau ngay tõ ®Çu th«ng qua luËt ph¸p, chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi trªn c¶ tÇm qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« vµ vi m«. nÕu ë tÇm vi m«, c¸c doanh nghiÖp lÊy lîi nhuËn lµm môc tiªu x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× ë tÇm vi m«. Nhµ n­íc dïng hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµ môc tiªu qu¶n lý nh»m thùc hiÖn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. Hai lµ: Cïng víi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, m«i tr­êng sinh th¸i ®­îc chñ ®éng b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn qua c¸c dù ¸n ®Çu t­ m«i sinh vµ qua viÖc chÊp hµnh ®óng ®¾n luËt ph¸p chÝnh s¸ch m«i tr­êng cña nhµ n­íc trong tõng thêi kú. Ba lµ: NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ph¶i lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao. NÕu nh­ nÒn kinh tÕ tr× trÖ kÐm ph¸t triÓn tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n thÊp dÉn tíi møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp kh«ng cã tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ th× kh«ng thÓ gäi lµ ®Þnh h­íng XHCN ®©y lµ yªu cÇu rÊt quan träng cña ®Þnh h­íng XHCN, ®µnh r»ng nÕu chØ cã néi dung nµy th× ch­a ®ñ bëi v× ®· cã nhiÒu n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nh­ng ®ã l¹i kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ XHCN. Bèn lµ: §Þnh h­íng XHCN ph¶i ®­îc thÓ hiÖn trong c¬ cÊu kinh tÕ n­íc ta, ®Æc biÖt lµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. §Ó gi÷ ®­îc ®Þnh h­íng XHCN, “Kinh tÕ quèc doanh ph¶i n¾m ®­îc nh÷ng bé phËn then chèt cã vÞ trÝ chi phèi nÒn kinh tÕ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ ë møc ®é nhÊt ®Þnh”. Ngoµi ra Nhµ n­íc còng ph¶i ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp cïng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nh»m t¹o viÖc lµm vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Kinh tÕ tËp thÓ hîp t¸c x· ph¶i ®­îc ph¸t triÓn theo nguyªn t¾c tù nguyÖn d­íi d¹ng cæ phÇn, liªn doanh. Kinh tÕ t­ nh©n ®­îc ph¸t triÓn b×nh ®¼ng vµ cã thÓ ®an xen vµo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. §Ó cã ®­îc c¬ cÊu kinh tÕ nh­ vËy cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp. Ngoµi tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng ng­êi lao ®éng cßn ®­îc h­ëng ph©n phèi tõ c¸c nguån h÷u s¶n cña hä. C¬ cÊu kinh tÕ míi ®­îc h×nh thµnh mét phÇn do tù ®iÒu chØnh cña nÒn kinh tÕ, mét phÇn do nhµ n­íc ®iÒu tiÕt. Ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn sÏ t¹o ra ®­îc m«i tr­êng c¹nh tranh vµ huy ®éng ®­îc tèi ®a tiÒm lùc cña x· héi vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. N¨m lµ: Nhµ n­íc XHCN qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng v× d©n d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt nam. §©y lµ mét néi dung quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®¶m b¶o ®Þnh h­íng XHCN cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta. Trong thêi kú ®Çu chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®óng h­íng. Vai trß ®ã ph¶i ®­îc thÓ hiÖn b»ng hÖ thèng ph¸p luËt, b¶o vÖ quyÒn tù do, d©n chñ, c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi vµ më réng phóc lîi x· héi cho toµn d©n b»ng hÖ thèng hµng ho¸ c«ng céng. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII cña §¶ng ta ®¸nh gi¸ tæng qu¸t vµ rót kinh nghiÖm ®æi míi ë n­íc ta nh­ sau: “...cïng víi sù kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng còng lµ mét m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó n¶y sinh vµ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i tÖ n¹n . §Ó h¹n chÕ vµ kh¾c phôc ®­îc nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc Êy, gi÷ cho c«ng cuéc ®æi míi ®i ®óng h­íng vµ ph¸t huy b¶n chÊt tèt ®Ñp cña XHCN, Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn tèt vai trß qu¶n lý kinh tÕ - x· héi b»ng luËt ph¸p , kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch, th«ng tin, tuyªn truyÒn gi¸o dôc vµ c¸c c«ng cô kh¸c”. S¸u lµ: NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng h­íng tíi ë n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ d©n téc hoµ hîp víi nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Víi xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ më réng, néi dung trªn cã ý nghÜa rÊt lín, mét mÆt nã ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh cña nÒn kinh tÕ n­íc ta vÒ vÞ trÝ ®Þa lý vµ lao ®éng vµ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn. MÆt kh¸c nã lµm cho nÒn kinh tÕ tõ ®ã cã ®iÒu kiÖn tiÕp thu c¸c yÕu tè khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i thóc ®Èy nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn nhanh chãng h¬n. 2 - Nh÷ng thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó t¨ng c­êng sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta . +Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn , kinh tÕ nhµ n­íc víi b¶n chÊt vèn cã cña nã, l¹i n¾m gi÷u c¸c ngµnh , lÜnh vùc then chèt vµ träng yÕu, nªn trë thµnh nh©n tè kinh tÕ b¶o ®¶m cho kinh tÕ hµng ho¸ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . CÇn ý thøc r»ng tÝnh hiÖn thùc cña vai trß ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ nhµ n­íc chØ ®­îc kh¼ng ®Þnh khi nã ph¸t huy ®­îc søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, khi nã sím ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý theo h­íng n¨ng suÊt , chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ®øng v÷ng vµ chiÕn th¾ng trong m«i tr­êng hîp t¸c vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . Sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ bªn c¹nh mÆt tÝch cùc , ®em l¹i sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt , t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao ( ®©y lµ mÆt chñ yÕu ) cña nã; mÆt kh¸c, nã kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khuyÕt tËt nhÊt ®Þnh vÒ mÆt x· héi nh­ : Ph¸ s¶n , khñng ho¶ng , ph©n ho¸ giµu nghÌo , lõa ®¶o , gi¶ dèi , ¸p bøc bÊt c«ng , tµn ph¸ m«i tr­êng ... Nh÷ng khuyÕt tËt nµy ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc . N­íc ta do chÞu ¶nh h­ëng l©u ngµy cña c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp , nªn hÖ thèng ng©n hµng , tÝn dông , thuÕ , gi¸ c¶ , quÜ b¶o hiÓm ... víi t­ c¸ch lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ hµng ho¸ , cßn thÊp kÐm . §Êt n­íc míi b¾t ®Çu x©y dùng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ , nh­ng l¹i ch­a ®ång bé ; x· héi ch­a quen tËp qu¸n chÊp hµnh luËt ph¸p trong ho¹t ®éng kinh doanh . Bé m¸y nhµ n­íc hiÓu biÕt Ýt vÒ c¬ chÕ thÞ tr­êng , thiÕu c¸c chiÕn l­îc kinh tÕ mang tÝnh khoa häc vµ thùc tiÔn cßn lóng tóng trong c¸ch qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« . Trong ®iÒu kiÖn ®ã , phÊn ®Êu n©ng cao n¨ng lùc vµ t¨ng c­êng c¸c c«ng cô vµ do ®ã n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc lµ xu h­íng vËn ®éng kh¸ch quan ë n­íc ta tr­íc m¾t lÉn l©u dµi . ChÝnh v× thÕ mµ §¶ng ta chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sô qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. ë ®©y nhµ n­íc “ cña d©n , do d©n , v× d©n d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt b¶o ®¶m tÝnh ®Þnh h­íng XHCN “ nhê kÕt qu¶ 10 n¨m ®æi míi, vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®· ®­îc t¨ng c­êng . B»ng c¸c c«ng cô ph¸p luËt , kÕ ho¹ch , c¸c thiÕt chÕ vÒ tµi chÝnh , tiÒn tÖ vµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn vËt chÊt kh¸c, Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch, ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ hµng ho¸ ; ng¨n ngõa, h¹n chÕ tÝnh tù ph¸t vµ c¸c khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng . III. C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë n­íc ta 1. §iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ . + Mét lµ , nhµ n­íc cÇn sím t¹o ra sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ , kinh tÕ , x· héi . Cã æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ míi cã thÓ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ , x· héi , tÊt nhiªn kh«ng ph¶i tiÕn hµnh mét c¸ch biÖt lËp thiÕu ®ång bé . Nãi æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ lµ nãi ®Õn chÝnh quyÒn . Nhµ n­íc ph¶i cã ®ñ uy tÝn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ nh©n d©n . Uy tÝn nµy thÓ hiÖn ë tÝnh ®óng ®¾n cña ®­êng lèi , chÝnh s¸ch vµ tr×nh ®é ®iÒu hµnh vÜ m« cña Nhµ n­íc . æn ®Þnh vÒ kinh tÕ cã néi dung rÊt phong phó , song yªu cÇu chñ yÕu vµ tr­íc tiªn lµ sù æn ®Þnh vÒ tµi chÝnh , tiÒn tÖ vµ sù kiÓm so¸t ®­îc l¹m ph¸t . V× nÕu nh­ kh«ng vËy , th× toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ bÞ mÐo mã, biÕn d¹ng , kh«ng kÝch thÝch ®­îc ®Çu t­ , tiªu cùc ph¸t sinh , t©m lý x· héi phøc t¹p . §iÒu quan träng nhÊt cña sù æn ®Þnh x· héi lµ t¹o ®­îc niÒm tin , niÒm hy väng trong nh©n d©n . Ch¼ng h¹n niÒm tin ë chç , ai lµm nhiÒu, lµm tèt b»ng tµi n¨ng cña m×nh theo khu«n khæ ph¸p luËt , th× thu nhËp cao . NiÒm tin ®ã lµ ®éng lùc quan träng cho phÐp khai th¸c ph¸t huy ®­îc tinh thÇn d©n téc cã lîi cho sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn thiÕt trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ . + Hai lµ , x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng vËt chÊt vµ h¹ tÇng x· héi . ViÖc ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ ng­êi n­íc ngoµi ®­îc tiÕn hµnh thuËn lîi vµ trë lªn hÊp dÉn hay kh«ng , phô thuéc nhiÒu nh©n tè , nh­ng tr­íc hÕt phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng . KÕt cÊu h¹ tÇng vËt chÊt bao gåm giao th«ng vËn t¶i , ®iÖn n­íc , th«ng tin b­u ®iÖn ... Cßn kÕt cÊu h¹ tÇng x· héi chñ yÕu vµ quan träng nhÊt lµ hÖ thèng tµi chÝnh , ng©n hµng , th­¬ng m¹i gi¸o dôc , b¶o vÖ søc khoÎ , b¶o hiÓm ... CÇn ý thøc r»ng, mét trong nh÷ng tÝnh quy luËt cã liªn quan ®Õn chiÕn l­îc ®Çu t­ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng vËt chÊt vµ x· héi , ph¶i ®i tr­íc mét b­íc so víi ®Çu t­ kinh doanh trùc tiÕp . §Çu t­ cho kÕt cÊu vËt chÊt x· héi ®ßi hái sè vèn lín, thu håi vèn chËm , hoÆc thu håi mét phÇn , do vËy th­êng do nhµ n­íc ®¶m nhiÖm . NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn , gióp hä sím cã ý thøc vÒ tÝnh quy luËt nµy so víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta . ChÝnh sù non kÐm vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¶n trë viÖc thùc hiÖn luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi , mÆc dï ë n­íc ta ®· ban hµnh sím vµ víi nh÷ng ®iÒu kho¶n hÊp dÉn . + Ba lµ , cÇn cã hÖ thèng ph¸p luËt vµ bé m¸y thùc hiÖn sao cho ®ñ søc chèng lµm ¨n phi ph¸p; ®ång thêi chèng ®­îc sù quan liªu , cöa quyÒn , ®éc quyÒn vµ ®Æc quyÒn ®Æc lîi, khi nÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn . + Bèn lµ , t¹o ®­îc nh÷ng t©m lý , tËp qu¸n cã tÝnh x· héi phï hîp vµ cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ . VÝ dô , tËp qu¸n mäi nhµ doanh nghiÖp , mäi ng­êi d©n ®­îc tù do kinh doanh vµ biÕt lµm giµu ngoµi nh÷ng ®iÒu kho¶n luËt cÊm ; thãi quen t©m lý ho¹t ®éng mua b¸n theo c¬ chÕ thÞ tr­êng , xa l¹ víi c¬ chÕ bao cÊp , vµ còng xa l¹ víi thãi quen cam chÞu khæ h¹nh . + N¨m lµ , cÇn cã c¸c nhµ qu¶n lý kinh doanh giái thÝch nghi víi c¬ chÕ thÞ tr­êng . §iÒu kiÖn nµy rÊt quan träng , cã thÓ nãi lµ quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­ , hiÖu qu¶ kinh doanh , t¨ng sù hÊp dÉn cho ng­êi hoÆc tæ chøc cña n­íc ngoµi muèn liªn doanh víi n­íc ta . C¸c ®iÒu kiÖn nãi trªn lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn rÊt cÇn thiÕt quyÕt ®Þnh phÇn lín kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ n­íc ta vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc. Kh«ng cÇu toµn , kh«ng chê ®îi , mµ võa lµm võa t¹o dùng , võa cñng cè ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò . V× thÕ , nã ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh . 2. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p mÊu chèt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ Mét lµ , thùc hiÖn nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn , theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . Víi c¸c h×nh thøc së h÷u ®a d¹ng nh­ : Së h÷u nhµ n­íc , së h÷u tËp thÓ , së h÷u hçn hîp , së h÷u c¸c thÓ , së h÷u t­ b¶n t­ nh©n ... Qua ®ã , vµ b»ng c¸ch ®ã , cho phÐp sö dông hiÖu qu¶ søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ; t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó Nhµ n­íc dµnh vèn ®Çu t­ cho nh÷ng ngµnh thuéc c¬ së h¹ tÇng rÊt cÇn thiÕt , phï hîp víi ®iÒu kiÖn thu nhËp quèc d©n cßn rÊt h¹n hÑp ë n­íc ta . Hai lµ , s¾p xÕp l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc theo h­íng n¾m ngµnh kh©u , mÆt hµng träng yÕu , chuyÓn h¼n sang h¹ch to¸n kinh doanh , tù chñ vÒ mäi mÆt , ®ñ søc ®øng v÷ng giµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh , ®Ó kinh doanh cã hiÖu qu¶ . B»ng c¸ch ®ã , mµ gi÷ ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ quèc doanh ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ . Ba lµ , sö dông réng r·i c¸c h×nh thøc kinh tÕ cña kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc , nhõm lîi dông søc m¹nh hçn hîp gi÷a t­ b¶n trong vµ ngoµi n­íc víi Nhµ n­íc vÒ c¸c mÆt vèn , cång nghÖ vµ tµi n¨ng qu¶n lý ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë n­íc ta . Bèn lµ , ®Èy m¹nh nhËn c«ng lao ®éng vµ hiÖp t¸c lao ®éng theo h­íng : chuyªn m«n ho¸ kÕt hîp víi ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt kinh doanh ; t¨ng c­êng vµ ph¸t triÓn ngµnh phi s¶n xuÊt vËt chÊt ( ngµnh kinh tÕ dÞch vô ) ; coi träng lao ®éng trÝ tuÖ : theo kÞp sù biÕn ®æi nhanh chãng c¸c ngµnh , mÆt hµng mòi nhän vµ cã t­¬ng lai . Chó träng xu h­íng ph©n c«ng vµ hîp t¸c lao ®éng trªn ph¹m vi quèc tÕ dùa vµo thÕ m¹nh s½n cã cu¶ nhau ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ . N¨m lµ , ®Èy m¹nh sù CNH,H§H , coi träng viÖc øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ cña loµi ng­êi ( nhÊt lµ cÇn coi träng khoa häc c«ng nghÖ øng dông ) . B»ng c¸ch ®ã , t¹o ®iÒu kiÖn ®­a nhanh kinh tÕ hµng ho¸ ë n­íc ta võa ph¸t triÓn theo chiÒu réng vµ s©u , nhÊt lµ chiÒu s©u , nh»m t»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cña n­íc ta trªn thÞ tr­êng quèc tª vµ khu vùc . S¸u lµ , x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng h­íng ngo¹i . §Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng nµy lµ phong phó vµ ®a d¹ng vÒ h×nh thøc thÓ lo¹i ( thÞ tr­êng t­ liÖu s¶n xuÊt , t­ liÖu