Tình hình thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

Đỗ Thị Hoàng Yến Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 112(12)/1: 207 - 211 207 TÌNH HÌNH THỰC HIỆN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN Đỗ Thị Hoàng Yến* Trường ĐH Kinh tế & Quản trị kinh doanh – ĐH Thái Nguyên TÓM TẮT Cùng với công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, sự thành công trong việc đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên nói riêng và cả nước nói chung đang đặt ra cho đất nước nhiều vấn đề về môi trường và xã hội. Chính những vấn đề đó đang đòi hỏi các chủ thể kinh tế, trong đó có cả các doanh nghiệp tại Thái Nguyên, phải có trách nhiệm để góp phần giải quyết, nếu không bản thân sự phát triển kinh tế sẽ không bền vững và sẽ phải trả giá đắt về những vấn đề môi trường và xã hội. Vậy việc thực hiện trách nhiệm xã hội trên 4 khía cạnh của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đang diễn ra ra sao và làm thế nào để nâng cao trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp? Đây chính là vấn đề mà tác giả muốn chia sẻ trong bài báo. Từ khóa: Trách nhiệm xã hội, doanh nghiệp, Thái Nguyên. ĐẶT VẤN ĐỀ* Trong những năm gần đây, trách nhiệm xã hội được hiểu một cách rộng rãi hơn, không chỉ từ phương diện đạo đức, mà cả từ phương diện pháp lý. Những tác hại về môi trường do một số doanh nghiệp gây ra trong thời gian qua không những bị dư luận lên án về phương diện đạo đức, mà quan trọng hơn là cần phải được xử lý nghiêm khắc về phương diện pháp lý. Do đó, không phải ngẫu nhiên, trên sách báo và nhiều diễn đàn ở Việt Nam, thuật ngữ trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đã và đang được sử dụng ngày càng phổ biến. Theo từ điển kinh doanh, trách nhiệm xã hội doanh nghiệp là ý thức trách nhiệm của doanh nghiệp với cộng đồng và môi trường (cả về sinh thái và xã hội) mà doanh nghiệp hoạt động. Trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, các doanh nghiệp đã và đang thực hiện trách nhiệm xã hội thông qua các quá trình giảm thiểu chất thải và ô nhiễm, đóng góp vào các chương trình giáo dục và xã hội, sử dụng tối ưu các nguồn tài nguyên. THỰC TRẠNG VIỆC THỰC HIỆN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN Giới thiệu chung về tình hình kinh tế xã hội tỉnh Thái Nguyên 2012 * ĐT: 0942952555 Tỉnh Thái Nguyên là trung tâm chính trị, kinh tế của khu Việt Bắc nói riêng, của vùng trung du miền núi Đông Bắc nói chung, là cửa ngõ giao lưu kinh tế xã hội giữa vùng trung du miền núi với vùng đồng bằng Bắc Bộ. Trong năm 2012, khó khăn và thách thức đều lớn hơn so với dự báo; kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn, nhất là việc phát triển sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp; tình trạng hàng tồn kho và tiêu thụ chậm; mặt bằng lãi suất tuy có giảm nhưng vẫn ở mức cao, chính sách thắt chặt tiền tệ và quản lý đầu tư công... ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế. Tổng sản phẩm GDP (theo giá hiện hành) đạt 29.508 tỷ đồng; cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực: khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm tỷ trọng 20,97%; khu vực công nghiệp và xây dựng chiếm 41,25%; khu vực dịch vụ chiếm 37,77%. Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) trên địa bàn năm 2012 ước đạt 7,2%. Trên địa bàn tỉnh hiện nay có hơn 4000 doanh nghiệp hoạt động trên tất cả các lĩnh vực, từ sản xuất công nghiệp, kinh doanh thương mại dịch vụ đến giao thông vận tải. Hầu hết các doanh nghiệp đều nhận thấy việc triển khai trách nhiệm xã hội sẽ có tác dụng tích cực về nhiều mặt đối với doanh nghiệp trên các mặt kinh tế và xã hội. Đỗ Thị Hoàng Yến Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 112(12)/1: 207 - 211 208 Thực trạng việc thực hiện trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên Khía cạnh kinh tế Khía cạnh kinh tế trong trách nhiệm xã hội của một doanh nghiệp là phải sản xuất hàng hóa và dịch vụ mà xã hội cần và muốn, với một mức giá có thể duy trì doanh nghiệp ấy và làm thỏa mãn nghĩa vụ của doanh nghiệp với các nhà đầu tư; là tìm kiếm nguồn cung ứng lao động; phát hiện những nguồn tài nguyên mới; thúc đẩy tiến bộ công nghệ; phát triển sản phẩm Dưới đây là một số số liệu thống kê về tình hình sản xuất kinh doanh của hơn 4000 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trên các lĩnh vực sản xuất công nghiệp, kinh doanh thương mại dịch vụ và giao thông vận tải trong năm 2012. - Về sản xuất công nghiệp: sản lượng thép sản xuất đạt 755 ngàn tấn, giảm 8,3% so với năm 2011, sản lượng thép giảm cũng ảnh hưởng đến các ngành phục vụ sản xuất thép...; do bổ sung năng lực sản xuất của các doanh nghiệp sản xuất xi măng, may mặc; sản xuất dụng cụ, phụ tùng vẫn duy trì được mức tăng trưởng... nên đã góp phần cho mức tăng trưởng của ngành công nghiệp đạt chỉ số sản xuất cả năm 2012 ước tính tăng 7,3%, cao hơn chỉ số sản xuất công nghiệp của cả nước. Giá trị sản xuất công nghiệp (theo giá so sánh 1994), ước đạt 13.733 tỷ đồng, bằng 89,2% kế hoạch cả năm, tăng 7,2% so với năm 2011. Tính theo giá so sánh năm 2010, giá trị sản xuất công nghiệp năm 2012 ước đạt 29.756 triệu đồng; trong đó, khu vực doanh nghiệp nhà nước 16.223 tỷ đồng; khu vực ngoài nhà nước 11.397 tỷ đồng và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài ước đạt 2.136 tỷ đồng. Các sản phẩm chủ yếu năm 2012 tăng so với năm 2011 là xi măng 2.500 nghìn tấn, tăng 43,2% và bằng 100% kế hoạch; sản phẩm may 36,2 triệu sản phẩm, tăng 104% và bằng 184% kế hoạch; phụ tùng động cơ 3,2 nghìn tấn, tăng 3%; phân phối điện năng tăng 6,3%, đạt 90% kế hoạch. Nhóm sản phẩm giảm gồm sản lượng thép ước đạt 755 nghìn tấn, giảm 8,3% so với năm 2011 và bằng 75,5% kế hoạch năm; than 1,2 triệu tấn, giảm 19% và bằng 81,3% kế hoạch, gạch xây dựng giảm 18%, sản xuất điện giảm 11,3%. - Hoạt động kinh doanh thương mại và dịch vụ trên địa bàn đáp ứng nhu cầu phục vụ sản xuất và tiêu dùng xã hội; các mặt hàng chính sách phục vụ nhân dân miền núi, vùng cao đảm bảo chất lượng và cung ứng kịp thời. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng xã hội trên địa bàn ước đạt 13.805 tỷ đồng, tăng 18,92% so với năm 2011. Trong đó, khu vực cá thể đạt 8.700 tỷ đồng, tăng 21,2% so với năm 2011; khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước đạt 4.043 tỷ đồng; khu vực doanh nghiệp nhà nước đạt 1.062 tỷ đồng, tăng 19,55%. Chia theo ngành kinh tế, ngành thương nghiệp đạt 12.321 tỷ đồng, chiếm 89,3% tổng mức bán lẻ và tăng 19,7%; ngành du lịch, lưu trú và ăn uống đạt 970 tỷ đồng, tăng 12,1%; ngành dịch vụ đạt 514 tỷ đồng, tăng 14,19% so với năm 2011. Chỉ số giá tiêu dùng tháng 11/2012 tăng 7,83% so với tháng 12/2011 và tăng 8,48% so với cùng kỳ. Giá trị xuất khẩu trên địa bàn ước đạt 132 triệu USD, giảm 7,2% so với năm 2011 và bằng 85,7% kế hoạch đề ra. Giá trị nhập khẩu ước đạt 336 triệu USD, giảm 6,7% so với năm 2011. Dự ước có 4 mặt hàng đạt kế hoạch là thiếc 305 tấn, với giá trị 5,8 triệu USD, tăng 168% về giá; giấy đế 5,5 nghìn tấn, tăng 4,4% và bằng 103,6% kế hoạch; dụng cụ y tế 14,6 triệu USD, tăng 10,3% và bằng 112,9% kế hoạch; sản phẩm may mặc xuất khẩu được 18,7 triệu sản phẩm, với giá trị 70,2 triệu USD, chiếm 53,2% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu, tăng 7,3% so với cùng kỳ. Có 3 mặt hàng chưa đạt kế hoạch là chè các loại 7,2 nghìn tấn, bằng 91,8% kế hoạch và giảm 2,4% về giá trị so với cùng kỳ; dụng cụ cầm tay đạt 8,1 triệu USD, bằng 83,8% kế hoạch, giảm 24,5% so với cùng kỳ, ngoài ra không phát sinh xuất khẩu phôi thép (năm 2011 là 16 triệu USD); các mặt hàng quặng titan, thép cán, phero-silic giảm so với năm 2011. Đỗ Thị Hoàng Yến Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 112(12)/1: 207 - 211 209 - Hoạt động kinh doanh vận tải trên địa bàn cơ bản đáp ứng được nhu cầu phục vụ sản xuất và đi lại của nhân dân, tiếp tục phát huy và nâng cao chất lượng hoạt động của các tuyến xe buýt, taxi...; doanh thu vận tải cả năm ước đạt 1.432,6 tỷ đồng, tăng 10,4% so với cùng kỳ (trong đó, vận tải hàng hóa tăng 10%, vận tải hành khách tăng 15,8% và hoạt động dịch vụ vận tải giảm 16,6%). Vận tải hàng hoá: Khối lượng vận chuyển hàng hoá ước tính cả năm 2012 đạt 18,3 triệu tấn với 690 triệu tấn/km, so với năm 2011 tăng 8,1% về khối lượng vận chuyển và tăng 8,7% về khối lượng luân chuyển. [2] Trong quá trình sản xuất kinh doanh, các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã góp phần vào tăng thêm phúc lợi cho xã hội, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Đối với người lao động, hoạt động sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh đã tạo việc làm mới ước đạt 18.000 lao động, bằng 112,5% kế hoạch cả năm với mức thù lao xứng đáng, tạo cơ hội phát triển nghề và chuyên môn, hưởng môi trường lao động an toàn, vệ sinh. Khía cạnh pháp lý Các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên thực hiện khá đầy đủ trách nhiệm pháp lý, thể hiện ở trách nhiệm và quyền lợi của doanh nghiệp khi tham gia đóng thuế đầy đủ cho cơ quan Nhà nước. Tuy nhiên, tính từ đầu năm 2013 đến nay, do tình hình kinh tế khó khăn đã tác động đến sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, khả năng tiếp cận vốn ngân hàng của các doanh nghiệp thấp, tình trạng doanh nghiệp giải thể, phá sản tăng cao hơn so với cùng kỳ (đến ngày 30/7/2013 số lượng doanh nghiệp tạm nghỉ kinh doanh, ngừng hoạt động tăng 168 doanh nghiệp, bằng 166% so với cùng kỳ năm 2012, trong khi số doanh nghiệp thành lập mới chỉ bằng 90% so với cùng kỳ), nên tính đến ngày 30/7/2013, toàn tỉnh có 808 doanh nghiệp còn nợ thuế với số tiền thuế nợ là 235,1 tỷ đồng, chiếm 6,7% trên tổng thu ngân sách (bao gồm cả các doanh nghiệp còn nợ thuế năm 2012 và nợ phát sinh mới 7 tháng đầu năm 2013)[2]. Bên cạnh đó một bộ phận doanh nghiệp còn chây ỳ, chậm nộp thuế, khi cơ quan thuế thực hiện cưỡng chế tại các ngân hàng thương mại thì doanh nghiệp lại mở tài khoản tại ngân hàng khác gây khó khăn cho công tác thu nợ. Khía cạnh đạo đức Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp thể hiện được cam kết của doanh nghiệp. Nó cũng là một bộ qui tắc ứng xử của doanh nghiệp, bộ qui tắc này vừa góp phần định hướng việc đánh giá tác động của doanh nghiệp đối với vùng lãnh thổ vừa góp phần định hướng cho việc cải thiện hệ sinh thái. Khía cạnh đạo đức của một doanh nghiệp được thể hiện thông qua những nguyên tắc, giá trị đạo đức được trình bày trong bản sứ mệnh và chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp. Hầu hết các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đều xây dựng được bản sứ mệnh và chiến lược kinh doanh làm kim chỉ nam cho mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp mình. Khía cạnh nhân văn Các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên có nhiều các hoạt động xã hội nhằm san sẻ bớt gánh nặng cho cơ quan Nhà nước của tỉnh trong nhiều các sự kiện mà Sở Văn hóa Du lịch tổ chức. Điển hình là Festival Trà Quốc tế Thái Nguyên - Việt Nam lần thứ nhất, nãm 2011 ðýợc tổ chức dýới sự tài trợ của hõn 515 doanh nghiệp, tổ chức với tổng giá trị lên ðến hõn 13 tỷ ðồng. Trên bảng 1 là danh sách một số tổ chức, doanh nghiệp ðã tài trợ cho hoạt ðộng này. Bênh cạnh đó, các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên luôn sát cánh, đồng hành với các hoạt động từ thiện của tỉnh như các hoạt động thăm hỏi bà mẹ Việt Nam anh hùng, ủng hộ đồng bào bão lụt, nạn nhân chất độc màu da cam Sau vụ sạt lở nghiêm trọng tại mỏ than Phấn Mễ, huyện Đại Từ, một số các doanh nghiệp ngay lập tức đã đến động viên, thăm hỏi và ủng hộ các gia đình có người chết, bị thương trong khu vực. Đỗ Thị Hoàng Yến Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 112(12)/1: 207 - 211 210 Bảng 1. Danh sách một số doanh nghiệp tài trợ liên hoan trà quốc tế lần thứ nhất Thái Nguyên, Việt Nam 2011 [4] Stt Tên doanh nghiệp Số tiền (VNĐ) 1 Công ty CP Gang Thép Thái Nguyên 1.000.000.000 2 Công ty CP Xây dựng Vinaconex 3 1.000.000.000 3 Công ty CP TM Sông Hồng Thủ đô 1.000.000.000 4 Hợp tác xã Chiến Công 500.000.000 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÁI NGUYÊN Các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng việc thực hiện thiếu nghiêm túc trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên nói riêng và Việt Nam nói chung, đó là nguyên nhân về nhận thức, nguyên nhân kinh tế và nguyên nhân pháp lý. Do đó, để nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp, cần bám sát những nguyên nhân nói trên để đề ra những giải pháp phù hợp. Cụ thể là: Thứ nhất , cần tuyên truyền, giáo dục cho tất cả các doanh nghiệp, trước hết là các chủ doanh nghiệp về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, phải làm cho họ hiểu rằng trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp không phải chỉ bó gọn trong công tác từ thiện. Do đó, vấn đề đặt ra là, phải làm sao cho việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trở thành động cơ bên trong của các chủ doanh nghiệp. Việc thực hiện trách nhiệm xã hội trước hết cần được xem là một hành vi đạo đức và được điều khiển bằng động cơ đạo đức. Đây chính là giải pháp bên trong đạo đức. Thứ hai, cần xây dựng một hành lang pháp lý bắt buộc các doanh nghiệp phải thực thi trách nhiệm xã hội một cách đầy đủ và nghiêm túc. Điều này liên quan đến trách nhiệm của nhà nước trong việc tạo môi trường và khung pháp lý cho doanh nghiệp hoạt động. Khung pháp lý chính là biện pháp có hiệu lực nhất đối với việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp; đồng thời, là giải pháp hỗ trợ đắc lực cho giải pháp về đạo đức, làm cho các động cơ đạo đức thường xuyên được củng cố và ngày càng có hiệu lực trên thực tế. Việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên hoàn toàn phù hợp với mục tiêu của chiến lược phát triển bền vững của tỉnh. Để thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ở Thái Nguyên, thì việc tuyên truyền, giáo dục trách nhiệm xã hội và việc hoàn thiện hành lang pháp lý để thực hiện nó là việc làm cấp thiết. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Michel Capron, Françoise Quairel- Lanoizelée, (10/2009), Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, Nhà xuất bản Tri thức. [2]. Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên, Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2012. [3]. Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên, Danh sách Doanh nghiệp tỉnh Thái Nguyên đến ngày 30/05/2013. [4]. Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên, Danh sách một số Doanh nghiệp tài trợ liên hoan trà Quốc tế Thái Nguyên Việt Nam 2011. Đỗ Thị Hoàng Yến Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 112(12)/1: 207 - 211 211 SUMMARY THE CURRENT STATUS ON THAI NGUYEN’S CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITIES Do Thi Hoang Yen* College of Economics and Business Administration – TNU In the national comprehensive innovation process, the economic development of businesses in Vietnam in general and in Thai Nguyen in particular have caused many environmental and social issues for the country. This demands business owners, including those who are living in Thai Nguyen province, to be responsible for solving these problems, otherwise the economic development will be unsustainable and the society will pay heavily for this. Then, How is the current status on Thai Nguyen’s corporate social responsibilities and what to do in order to raise the effective of corporate social responsibilities in it’s business and social environment? This is one of point that the author want to share in this article. Key words: Social responsibility, coporates, Thai Nguyen. Phản biện khoa học: TS. Đỗ Đình Long – Trường ĐH Kinh tế & QTKD - ĐHTN * ĐT: 0942952555