Hỗ trợ phát triển các kỹ năng thông tin ở Việt Nam
Đây là bản cập nhật của cuốn tài liệu đã được biên soạn trước đây cho chương trình ‘Phát
triển năng lực truy cập và sử dụng thông tin y tế’ tiến hành tại Việt Nam trong giai đoạn
2009-2011. Chương trình có sự hợp tác giữa Trường Đại học Y tế công cộng, tổ chức từ
thiện Anh INASP (International Network for the Availability of Scientific Publications),
và INFORM (International Network for Online Resources & Materials) với hỗ trợ kinh
phí từ Atlantic Philanthropies.
Về tác giả và bằng cấp của tác giả
Cả nguyên bản và tái bản của cuốn tài liệu này đều được viết bởi Martha J Garrett, giảng
viên chính của INFORM đồng thời là giám đốc của CERTIOREM— tổ chức từ thiện phi
lợi nhuận của Thụy Điển, nơi hiện điều hành chương trình INFORM. Đề xuất về một số
trang web của Việt Nam đưa ra trong cuốn tài liệu này được đóng góp bởi các thành viên
của Chương trình Giảng viên chính quốc gia Việt Nam. Đặc biệt cảm ơn chị Nguyễn Thị
Thu Hằng, nguyên cán bộ thư viện tại Trường Đại học Y tế công cộng, về những đóng
góp xuất sắc của chị cho bản biên soạn lần đầu.
186 trang |
Chia sẻ: tieuaka001 | Lượt xem: 649 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang nội dung tài liệu Tìm kiếm thông tin y tế trực tuyến, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
trong các phần trước. Các địa chỉ đã có từ trước, ở đây đưa ra các mẹo về một số
chủ đề cụ thể để tìm kiếm trong từng trang
FreeMedicalJournals: thực hành gia đình, tâm lý học, nghiện, phục hồi chức năng
GFMER: Y tế công cộng, tâm lý, lạm dụng chất, y tế nông thôn và gia đình, bạo lực,
lạm dụng trẻ em, lạm dụng tình dục.
K4Health tại Johns Hopkins: thay đổi hành vi, bạo lực chống lại phụ nữ, giao tiếp cá
nhân, và nhiều chủ đề khác.
DOAJ, the Directory of Open access Journals: tạp chí miễn phí về nhân chủng học,
tâm lý học, xã hội học, nghiên cứu giới, khoa học xã hội
BioMedCentral: các tạp chí như Globalization and health và International journal for
equity in health, cùng các tạp chí khác về những chủ đề như nhân quyền, y tế công
cộng và sức khỏe phụ nữ.
ERIC: Các bài tạp chí và tài liệu xám về giáo dục và giáo pháp học.
INTUTE: các tài liệu khoa học xã hội, cũng như những nghiên cứu trong khoa học xã
hội, bao gồm cả Research Methods Knowledge Base.
119
Bạo lực giới và các vấn đề khác về giới
Bạo lực giới (GBV), trước hết là trong hình thức bạo lực chống lại phụ nữ, là một vấn đề
cơ bản của y tế công cộng trên toàn thế giới, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển lành
mạnh của cả phụ nữ và con cái họ, bao gồm cả thế hệ chưa ra đời. Nhiều cơ quan và tổ
chức quốc tế đang hoạt động nhằm tăng cường nhận thức về vấn đề này và cung cấp
thông tin về cách thức phòng ngừa chúng. Những trang sau đây là những điểm khởi đầu
tốt.
World Health Organization
g.pdf
Một số trang chủ đề sức khỏe và chương trình tại WHO cung cấp thông tin về giới và bạo
lực. Như thường lệ, nhấp chuột vào tất cả các đường dẫn. Đường dẫn cuối cùng phía trên
dẫn tới một ấn phẩm miễn phí tải được về có tên là Preventing intimate partner and
sexual violence against women.
UNICEF
UNICEF đã cung cấp một gói nguồn lực có nhan đề Masculinities: Male roles and male
involvement in the promotion of gender equality, có thể tải được dạng pdf miễn phí tại địa
chỉ trên. Tài liệu bao gồm phần tổng quan, danh sách tài liệu tham khảo và nhiều công cụ.
UNIFEM (United Nations Development Fund for Women)
120
Amnesty International
UN Family Population Fund (UNFPA)
Reproductive Health Response in Conflict
Geneva Foundation for Medical Education and Research
Click on ‘violence’ or the subcategories.
ELDIS
Gender and Health Equity Network
End Violence Against Women
End Violence Against Women được bắt đầu bởi dự án INFO, tiền thân của K4Health. Nó
cung cấp một bộ sưu tập hoàn chỉnh thông tin và các nguồn lực liên quan tới cuộc đấu
tranh quốc tế nhằm chấm dứt bạo lực giới. Các nguồn thông tin về ảnh hưởng của bạo
hành tới sức khỏe sinh sản của phụ nữ được đặc biệt chú trọng. Đường dẫn tới trang đó
được đưa trong trang ‘Publications and resources’ bên dưới ‘Websites’, nhưng hiện đang
không hoạt động. Vấn đề đã được báo cáo. Hãy thử lại sau vậy!
Phục hồi chức năng
Ở những nước thu nhập thấp hơn, nơi các nguồn tài chính và nhân lực lành nghề bị hạn
chế, việc chăm sóc và phục hồi chức năng cho những người khuyết tật bẩm sinh, người
khuyết tật do bị bệnh, hoặc người bị thương trong tai nạn hoặc thảm họa, nạn nhân, người
bị hành hạ, tra tấn hoặc do chấn thương nào khác có thể chưa được ưu tiên trong các dịch
vụ y tế. May mắn là ngày càng có nhiều quốc gia đang tìm cách giúp đỡ những người
khuyết tật có một cuộc sống đầy đủ và mạnh khỏe, bao gồm việc cung cấp các dịch vụ
phục hồi chức năng. Dưới đây đưa ra một số nguồn thông tin liên quan đã được chọn lọc.
World Health Organization
(NMH)
(VIP)
(DAR)
Tại WHO, các vấn đề liên quan tới phục hồi chức năng và phòng ngừa chấn thương được
quản lý bởi Department for Noncommunicable Diseases and Mental Health (NMH), đặc
biệt là bởi VIP (Violence and Injury Prevention and Disability), đơn vị trực thuộc phòng.
121
Các liên kết trên trang chủ của VIP dẫn tới các trang chuyên sâu về nhiều chủ đề khác
nhau, bao gồm khuyết tật do thương tích và phục hồi chức năng.
Disabilities and Rehabilitation (DAR) cung cấp các nguồn thông tin về chăm sóc y tế và
phục hồi chức năng, phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng, các thiết bị hỗ trợ, và xây
dựng năng lực. Thêm vào đó, có một số trang liên quan của WHO như được nêu ra bên
trên, dẫn tới các nguồn tin liên quan khác về tàn tật và phục hồi chức năng. Ví dụ như
chương trình về sức khỏe sinh sản và tình dục có một ấn phẩm có nhan đề Promoting
sexual and reproductive health for persons with disabilities.
Global-HELP
Global-HELP xuất bản sách điện tử về bại não, khoèo chân, gai đôi cột sống, chỉnh hình,
phẫu thuật thẩm mỹ, vết thương và phục hồi chức năng. Nhấp chuột vào ‘Publications by
title’ để có danh sách đầy đủ. Tất cả các cuốn sách đều có thể tải về dạng pdf miễn phí.
Các trang khác để thử, gồm cả các trang cung cấp tạp chí trực tuyến miễn phí
(Source)
(International Society for Prosthetics and Orthotics)
(The open rehabilitation journal
(Journal of neuroengineering and rehabilitation)
(Sports medicine, arthroscopy, rehabilitation, therapy &
technology)
(International Rehabilitation Council for Torture Victims)
(Center for International Rehabilitation Research
Information and Exchange)
122
Thuốc thiết yếu và các dược phẩm khác
Dược phẩm là vũ khí chính trong cuộc chiến chống lại bệnh tật và vì vậy là mối quan tâm
của mọi nhân viên y tế, bao gồm cả những người chịu trách nhiệm đưa ra quyết định về
thuốc điều trị cho bà mẹ và trẻ em. Thông tin dựa vào nghiên cứu xuất sắc về thuốc thiết
yếu và các dược phẩm khác luôn có sẵn trên mạng. Nhân viên y tế tìm được những thông
tin này một cách nhanh gọn và hiệu quả có thể cứu được mạng người, như câu chuyện có
thật trong minh họa của phần này.
Các trang chương trình và chủ đề của World Health Organization
(Trang chủ đề dược)
(Trang chủ đề thuốc thiết yếu)
(Dược phẩm và thuốc thiết yếu)
(Thuốc thiết yếu cho trẻ em)
(Trang đảm bảo chất lượng)
(Đặc điểm kỹ thuật
của chuẩn bị dược)
(Trang INN)
(Thuốc giả)
Bảo vệ chất lượng thuốc và đảm bảo cung cấp thuốc thiết yếu là các vấn đề y tế công cộng
ở mọi quốc gia, và WHO rất quan tâm đến việc chỉ đạo và điều phối những nỗ lực này.
Một cách tiếp cận là tìm kiếm thông tin thuốc tại WHO bằng cách sử dụng các trang chủ
đề y tế về dược phẩm và thuốc thiết yếu. Hãy chắc chắn nhấp vào ‘More about’ và ‘More
publications about’ trên những trang này.
Cách khác nữa là vào trực tiếp chương trình WHO, ‘Essential medicines and
pharmaceuticals’. Bên trên có đường dẫn trực tiếp tới đây. Khi đã ở trang chương trình,
bạn có thể lựa chọn từ menu bên trái (medicines topics, medicine publications) hoặc từ
các lĩnh vực kỹ thuật được liệt kê trên trang, bao gồm thông tin thuốc và bằng chứng cho
chính sách, truy cập thuốc và sử dụng hợp lý, thuốc truyền thống, điều phối chương trình
thuốc, chất lượng và an toàn thuốc, tiền chất của các thuốc.
Những liên kết trực tiếp được đưa ra trên đây dẫn tới một số trang chọn lọc trong chương
trình về thuốc cho trẻ em, đảm bảo chất lượng, đặc điểm kỹ thuật của chuẩn bị dược,
những tên không phù hợp quốc tế, và thuốc giả. Đây chỉ là một phần của những gì có trên
mạng! Nếu bạn làm về thuốc và dược phẩm, hãy nhớ khám phá toàn bộ trang này.
Các ấn phẩm của WHO về thuốc
(Trang cổng thông tin tới các ấn phẩm)
(Trang cổng thông tin vào WHO model
list of essential medicines và Model formulary)
(Danh sách mẫu của
WHO về thuốc thiết yếu, gồm các bản thuộc các ngôn ngữ khác nhau)
ist_en.pdf (WHO model list of essential medicines)
(WHO model formulary)
123
(WHO model formulary
for children)
(Trang ấn phẩm thuốc
thiết yếu)
(International pharmacopoeia)
(Trang tìm kiếm trung tâm tư liệu thuốc)
WHO có nhiều ấn phẩm quốc tế chủ chốt về dược phẩm và thuốc thiết yếu. Bên trên là
những liên kết trực tiếp tới các trang ‘cổng thông tin’ dẫn tới các ấn phẩm trong lĩnh vực
này, cũng như tới những ấn phẩm riêng rẽ chọn lọc. Liên kết cuối cùng dẫn tới trang tìm
kiếm của trung tâm tư liệu thuốc. Đây là công cụ được thiết kế tốt cho tìm kiếm và phân
loại tất cả các ấn phẩm của WHO về thuốc. Phần lớn ấn phẩm đều có thể tải về dạng pdf
miễn phí. Một ngoại lệ là cuốn tài liệu tham khảo trực tuyến International
pharmacopoeia. Cách đơn giản nhất để bắt đầu là nháy chuột vào ô ‘Read’ từ các thanh
menu bên trên, sau đó chọn lựa từ menu phía bên trái.
The British National Formulary
The British National Formulary là một nguồn tham khảo dược trực tuyến tuyệt vời cho
các nhân viên chăm sóc sức khỏe. Mặc dù tài liệu này được thiết kế trước hết cho người
sử dụng ở Anh nhưng nó cũng cho phép các nước thu nhập thấp hơn được truy cập miễn
phí, chỉ yêu cầu đăng ký nhưng không phải trả tiền. Bạn phải có số IP để chỉ ra rằng bạn
thuộc một nước đủ điều kiện. Hiện tại, không rõ nhân viên y tế ở Việt Nam có được truy
cập miễn phí vào BNF hay không. Việt Nam được liệt kê trong số các nước đủ điều kiện
tại trang BNF, nhưng trên trang HINARI, vốn được coi là đường tiếp cận khác, thì Việt
Nam lại được coi là không đủ điều kiện để được truy cập BNF.
Nếu muốn thử, hãy vào trang chủ BNF và trước hết, nháy chuột vào ‘Registration’ trên
menu phía bên trái. Cuốn xuống cho đến khi thấy ‘Access from developing countries’ và
nháy chuột vào từ ‘here’. Trên trang kế tiếp, cuốn xuống để xem những nước được phép
truy cập miễn phí. Ngay trên danh sách này là một thông báo khác về đăng ký. Nháy
chuột lần nữa vào từ ‘here’. Trên trang kế tiếp, nhập email của bạn và nộp. Nếu BNF thấy
bạn đủ điều kiện, bạn sẽ nhận được một email trả lời hướng dẫn bạn về cách đăng ký.
124
Giá trị cứu người của thông tin thuốc
Một bác sĩ từ Châu Á đang theo chương trình một năm mời giảng tại một trường đại học ở
Thụy Điển.
Một ngày nọ, chị gõ cửa phòng giảng viên INFORM tại trường đại học và cầu xin được
giúp đỡ. Chị giải thích rằng một đồng nghiệp ở quê hương đang ốm rất nặng và được dự
đoán là chỉ sống được thêm vài tuần. Liệu giảng viên có thể lên mạng và xem liệu có phác
đồ điều trị mới nào có thể cứu sống ông ấy không?
Người bác sĩ giải thích rằng đồng nghiệp của chị mắc một bệnh mãn tính mà bản thân nó
không đến nỗi chết người vì có thể kiểm soát được nhờ thuốc. Tuy nhiên, gần đây ông lại
phát sinh thêm một bệnh thứ hai. “Ở nước tôi”, chị giải thích, “mắc một trong hai bệnh thì
không nghiêm trọng. Nhưng nếu ai đó mắc cả hai bệnh thì đó thực sự là bi kịch, bởi loại
thuốc duy nhất chúng tôi biết để điều trị bệnh này thì lại chống chỉ định với bệnh kia. Nếu
tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn, như với người đàn ông này, thì chẳng thể nào làm gì
được. Tất cả những gì chúng tôi có thể làm là bảo bệnh nhân rằng họ phải chuẩn bị ra đi
trong vài tuần tới”.
Vì vậy giảng viên INFORM lên mạng, vào một cổng thông tin, nhanh chóng tìm được
một tổ chức quốc tế chuyên về một trong hai loại bệnh, và vào trang web của tổ chức này.
Khi tới trang chủ, bà tìm trong menu phía bên trái và phát hiện được mục “Recommended
medications for patients suffering from both .” cùng với tên của hai loại bệnh. Bà nhấp
chuột vào liên kết rồi in ra danh sách các thuốc có thể được sử dụng trong điều trị cho
những bệnh nhân mắc cùng lúc hai loại bệnh.
Thông tin thuốc chính xác có thể cứu được mạng sống.
Bác sĩ đọc qua danh sách rồi nhìn chằm chằm vào người giảng viên và thốt lên “Nước tôi
còn nghèo, người dân mắc bệnh và chết vì chúng tôi nghèo. Chúng tôi không có đủ
phương tiện y tế, nhân lực, hoặc thuốc. Nhưng trong trường hợp này, tôi biết là chúng tôi
có những thuốc này từ 10 năm nay rồi. Người dân của chúng tôi đã chết trong thời gian
qua vì mắc cùng lúc hai bệnh này đã không chết vì chúng tôi là một nước nghèo. Họ chết
vì chúng tôi làm trong ngành y mà lại không biết cách tìm kiếm thông tin!”
Sau đó chị chạy đi và fax danh sách thuốc về bệnh viện nơi đồng nghiệp của chị đang chờ
chết. Và cuối cùng ông đã được cứu sống.
125
Thông tin thuốc tại NLM
(NLM Bookshelf)
(NLM drug information)
(NLM drug portal)
NLM có một số nguồn lớn về thông tin thuốc. NLM Bookshelf có những bộ sách nhan đề
Drug class reviews. MedlinePlus của NLM cung cấp một cơ sở dữ liệu thuốc với thông tin
cơ bản hướng chủ yếu đến người tiêu dùng, thư viện cũng có một cổng thông tin thuốc.
Những nguồn thông tin thuốc chính thức khác
(National Guidelines Clearinghouse)
(U.S. Food and Drug Administration)
(FDA Orange Book)
(National Electronic Library of Medicines)
Để đánh giá về các thuốc khác nhau, hãy vào National Guideline Clearinghouse, tìm
‘Browse’ và nhấp vào ‘Treatment/Intervention’ và sau đó là ‘Chemicals and Drugs’.
Một nguồn thông tin thuốc khác là FDA (Food and Drug Administration). Orange Book
của FDA thực ra không phải là một cuốn sách mà là một cơ sở dữ liệu trực tuyến được gọi
là ‘Approved Drug Products with Therapeutic Equivalence Evaluations’.
National Electronic Library of Medicines của Anh cũng có nhiều liên kết hữu ích được
nhóm theo danh sách bảng chữ cái và theo lĩnh vực, một số dẫn tới các tài liệu tham khảo
dược tại các trang khác.
eMedicine
Trang eMedicine cung cấp hướng dẫn về chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa hơn 6500
bệnh và tình trạng bệnh. Khi điều trị gồm cả thuốc thì trang sẽ liệt kê các dạng dược phẩm
có thể sử dụng, với thông tin về liều dùng, tương tác, chống chỉ định, và cảnh báo. Thuốc
được liệt kê theo tên chung cùng với các nhãn hiệu thuốc tương đương.
126
Các trang chuyên ngành và thương mại khác
http:/www.rxlist.com
RPhWorld là cổng thông tin chính cho các dược sĩ, cung cấp phạm vi lớn các nguồn tin
liên quan tới thực hành lâm sàng. RXList, chỉ mục thuốc trên Internet, cung cấp thông tin
về thuốc kê toa, có tài liệu thông tin bệnh nhân. Pharmacy.org là cổng thông tin dược của
WWW Virtual Library. International Pharmaceutical Federation cung cấp các tuyên bố và
hướng dẫn về các khía cạnh khác nhau của dược lâm sàng, và nhiều hơn nữa.
Các nguồn thông tin của WHO về thuốc chống vi trùng và kháng thuốc
(Trang chủ đề kháng thuốc)
(Chương trình kháng thuốc)
(TT tư liệu kháng thuốc)
tml (Trang cơ thể và các vấn đề bệnh tật cụ thể)
html (Khánh bệnh cụ thể: Sốt rét)
(Cơ sở dữ liệu thư viện WHO)
Thật không may, kháng thuốc chống vi trùng đang trở thành mối đe dọa lớn với y tế công
cộng do việc lạm dụng và dùng không phù hợp các thuốc kháng sinh. Hậu quả là nhiều
bệnh do vi khuẩn, vi rút, và các loại ký sinh trùng gây ra ngày càng trở nên khó điều trị.
Có chứa thuốc kháng vi sinh vật và ngăn ngừa sự phát triển của các loại mới do vậy trở
thành một thành phần cần thiết của thực hành và chính sách thuốc, bao gồm cả ở Việt
Nam.
WHO là đơn vị đóng vai trò chính trong các hoạt động quốc tế về kháng thuốc và kháng
thuốc chống vi trùng. Bạn có thể tìm thấy các tài liệu WHO về chủ đề này bằng cách vào
trang chủ đề liên quan hoặc chương trình kháng thuốc theo các ra liên kết bên trên.
Đồng thời, có một trung tâm tư liệu chuyên cho các ấn phẩm về kháng thuốc. Dưới mục
‘Documents by topic’ có các lựa chọn như kháng thuốc chống vi trùng, sử dụng thuốc
chống vi trùng, phòng ngừa ảnh hưởng, các vấn đề cơ quan và bệnh cụ thể. Hãy chắc chắn
khám phá tất cả chúng.
Nếu bạn vào trang ‘Organism and disease specific issues’, bạn sẽ thấy một menu bên phải
gồm có các bệnh do thực phẩm và bệnh đường ruột, nhiễm trùng do lây nhiễm trong quá
trình chăm sóc sức khỏe, HIV/AIDS, sốt rét, nhiễm khuẩn đường hô hấp, STIS, và lao.
Khi lựa chọn một trong số này, bạn sẽ tới trang cung cấp một số ấn phẩm cùng các liên
kết tới những trang khác của WHO có đưa ra thêm nhiều ấn phẩm nữa. Ví dụ, tại trang
kháng bệnh cụ thể về sốt rét, bạn sẽ tìm được những tài liệu có thể tải về như cuốn
Methods of surveillance of antimalarial drug efficacy và Drug resistance in malaria. Và
bạn cũng đồng thời thấy được liên kết tới các trang khác, nơi có thể tìm được thêm tài
liệu, gồm trang Global Malaria Programme về kháng thuốc, trang kháng thuốc sốt rét,
trang có các công cụ quản lý việc kháng thuốc.
bao gồm các bệnh do thực phẩm và ruột, nhiễm trùng y tế, liên kết,
Nếu bắt đầu cảm thấy bị quá tải, bạn có thể làm theo cách khác: vào cơ sở dữ liệu thư viện
WHO, nhập từ ‘resistance’ (không có ngoặc) vào thanh tìm kiếm trong nhan đề, chọn
‘online’ từ menu thả của ‘location’. Bạn sẽ tìm được 103 tài liệu miễn phí trực tuyến.
Thực hiện lệnh tìm tương tự với từ ‘resistant’ cho ra 23 tài liệu khác.
127
Các nguồn thông tin khác về kháng kháng sinh
(MedlinePlus antibiotics page)
(CDC drug resistance page)
(National Institute of Allergy and Infectious Diseases)
Các nguồn thông tin về thuốc thay thế và y học cổ truyền
(TT tư liệu thuốc- Medicines documentation center )
(HerbalNet của SEARO)
(Trang WPRO về y học cổ truyền)
(National Center for Complementary and Alternative Medicine)
Y học cổ truyền và những cách tiếp cận thay thế cho chăm sóc sức khỏe khá phổ biến ở
nhiều quốc gia, nhưng những hệ thống này thường thiếu cơ sở bằng chứng. Nói cách khác,
không có nghiên cứu khoa học hỗ trợ cho kết luận về tính hiệu quả của các liệu pháp thay
thế. Việc thiếu kiểm soát chất lượng với thảo dược và các thuốc cổ truyền khác cũng là
điều đáng lo ngại.
Tại WHO, bạn có thể bắt đầu từ trang chủ đề về y học cổ truyền, khám phá trang này rồi
nhấp chuột vào ‘More about’, bạn sẽ được đưa tới trang chương trình liên quan. Tiếc rằng
liên kết tới ‘More publications..’ từ trang chủ đề hiện không dùng được. Thay vào đó, để
xem khoảng 60 ấn phẩm về chủ đề y học cổ truyền, bạn nên vào Medicines
documentation center, nháy chuột vào ‘Subjects’, và sau đó vào ‘Traditional,
complementary, and herbal medicines’.
Hai trung tâm khu vực của WHO tại Châu Á (SEARO và WPRO) có các nguồn thông tin
riêng của mình về y học cổ truyền.
NIH ở Hoa Kỳ có National Center for Complementary and Alternative Medicine (CAM)
tập trung vào những chủ đề này. CAM tiến hành và hỗ trợ các nghiên cứu khoa học, và
cung cấp các nguồn thông tin, gồm có các tóm tắt kết quả nghiên cứu, cơ sở dữ liệu các
loại bổ sung thảo dược
128
Phẫu thuật
Cho đến gần đây, trên Web chỉ có một vài trang cung cấp các nguồn thông tin chất lượng
cao, miễn phí về phẫu thuật. Nay thì mọi thứ đang thay đổi nhanh chóng, nhiều nguồn
thông tin sẵn có đã thể hiện được sự liên quan tới các nước thu nhập thấp như với các
quốc gia giàu có hơn.
Rào cản chính trong việc sử dụng các thông tin phẫu thuật trực tuyến chính là khía cạnh
kỹ thuật, bởi các nguồn thông tin thường ở dạng Webcasts và streaming videos, đòi hỏi
phải có kết nối Internet tốt hơn là khi làm với dạng tập tin văn bản đơn giản. Tuy nhiên,
trong một số trường hợp có thể yêu cầu các video trên DVD.
Phẫu thuật tại eMedicine
Tại eMedicine, phẫu thuật là một trong ba mảng chính được liệt kê trên trang chủ. Những
phần cụ thể được đưa ra gồm các quy trình lâm sàng, phẫu thuật chung, cấy ghép, chấn
thương, và sáu chuyên ngành phẫu thuật. Trong mỗi phần lại có nhiều các chủ đề cụ thể,
thậm chí, trong một số trường hợp, là hàng trăm chủ đề. Thật là một nguồn phong phú!
Hầu hết các ‘bài báo’ được chia thành phần tổng quan, chuẩn đoán và mô tả cụ thể, điều
trị và thuốc, và tiếp sau đó, cùng với các tập tin đa phương tiện và tài liệu tham khảo. Hãy
nhớ xem các tập tin đa phương tiện, chúng có thể gồm minh họa, ảnh chụp và video.
Các tạp chí điện tử và bài báo miễn phí về phẫu thuật
Các phẫu thuật viên làm việc tại các cơ sở có đăng ký với HINARI tại Việt Nam có thể
truy cập nhiều bài tạp chí toàn văn qua HINARI. Ngoài ra còn có những bài báo miễn phí
cho mọi đối tượng và có thể tìm được nhờ bộ lọc toàn văn miễn phí tại Medline/PubMed.
Nếu muốn duyệt qua các tạp chí truy cập miễn phí, nên vào BioMed Central. Tất cả các
bài báo trong những tạp chí BMC sau đều có miễn phí qua truy cập mở: Annals of
surgical innovation and research, BMC surgery, Journal of cardiothoracic surgery,
Journal of orthopaedic surgery and research, Patient safety in surgery, và World journal
of emergency surgery.
Highwire cung cấp các liên kết tới các tạp chí phẫu thuật khác, một số được phép miễn
phí ngay sau khi xuất bản (trang miễn phí), số khác phải đợi sau một thời gian nhất định.
Một số đòi hỏi phải đăng ký, nhưng việc đăng ký được miễn phí. Các tạp chí trong danh
sách của Highwire bao gồm The annals of thoracic surgery, Archives of facial plastic
surgery, Archives of otolaryngology – head & neck surgery, Archives of surgery, Cardiac
surgery in the adult, European journal of cardio-thoracic surgery, Journal of bone &
joint surgery (British), Journal of bone & joint surgery, Journal of neurology,
neurosurgery & psychiatry, và The journal of thoracic and cardiovascular surgery.
Các hướng dẫn phẫu thuật đa phương tiện trong các tạp chí
Nhiều tạp chí phẫu thuật cung cấp kèm theo các hình vẽ, hình chụp Xquang, ảnh chụp và
video. Nếu bài báo được cung cấp miễn phí cho người đọc qua bất cứ đường nào, thì cũng
có nghĩa là các tài liệu nghe nhìn kèm theo được miễn phí. Tuy nhiên, không may là
chúng có thể bị ‘giấu’ khiến người đọc không thể biết liệu có tài liệu nghe nhìn hay không
cho đến khi họ vào được bài báo.
129
Một ngoại lệ là tạp chí Interactive cardiovascular and thoracic surgery, được xuất bản
bởi European Association for Cardio-thoracic Surgery. Trên trang chủ, nhấp chuột vào
‘Online video’ và bạn sẽ nhận được danh sách đầy đủ các bài báo có kèm băng video trực
tuyến. Trang này hoàn toàn miễn phí, vì vậy tất cả các băng video cũng có thể xem miễn
phí.
Một địa chỉ khác để xem là Multimedia manual of cardiothoracic surgery, của cùng nhà
xuất bản nói trên. Nguồn này cung cấp những hướng dẫn xác thực cho các quy trình phẫu
thuật, kèm video và bản vẽ. Mọi thứ đều miễn phí.
Video phẫu thuật của WHO (giá trị nhưng không miễn phí)
(Video phẫu thuật WHO)
WHO đã soạn các video đào tạo về các kỹ thuật phẫu thuật cho những ca phẫu thuật cấp
cứu phổ biến nhất ở các nước đang phát triển. Các video được làm thành bộ, có nhan đề là
‘Integrated management on emergency and essential surgical care (IMEESC). Các chủ đề
bao gồm những nguyên tắc chung về quản lý vết thương, quản lý gãy xương bằng cách sử
dụng lực kéo và thạch cao; gãy xương hở, chấn thương gân, và các thương tích phần mô
mềm, gãy xương và trật khớp của chi trên, gãy xương và trật khớp của chi dưới và xương
chậu, gãy xương ở trẻ em; và chấn thương đầu và cột sống.
Tiếc rằng, những video này không có trên mạng và không được miễn phí. Chúng phải
được đặt hàng từ cửa hàng sách của WHO tại địa chỉ trên đây (nhập từ ‘surgical’ là lệnh
tìm). Cả bộ, gồm 5 CD với 7 phim, giá 70 USD nếu mua ở các nước đang phát triển. Các
khoa phẫu thuật tại các bệnh viện Việt Nam và trường đại học có thể cân nhắc đầu tư một
bộ như vậy.
Video miễn phí của WHO về C-section
(WHO reproductive health videos)
Các video miễn phí có như một phần của WHO Reproductive Health Library, gồm một
băng video về các kỹ thuật phẫu thuật dựa trên chứng cứ cho C-section. Hãy nhớ rằng
băng này cũng có bản tiếng Việt trong phần Vietnamese RHL CD. Đừng quên đọc câu
chuyện về băng video này đã bị bỏ quên ra sao- ngay cả trong WHO.
130
Băng video ‘không tồn tại’ : Câu chuyện về các nguồn lực bị bỏ qua
Nhóm nhân viên y tế từ một nước Châu Á tới tham dự chương trình tập huấn quốc tế tại
Thụy Điển do Sida hỗ trợ. Tại đây, họ được nghe giảng viên INFORM giới thiệu ngắn
gọn về tìm kiếm các nguồn thông tin trực tuyến. Họ đã quyết định sẽ có tập huấn
INFORM tại nước mình, và một khóa tập huấn đã được sắp xếp.
Vào các phần thực hành trong khóa tập huấn, giảng viên để ý thấy rằng các học viên đã
dành nhiều thời gian tìm kiếm video, và thường tại những nơi không phù hợp, như
Medline/PubMed chẳng hạn. Tại thời điểm đó, các nguồn video chưa phải là một phần
trong nội dung tập huấn của INFORM. Tuy nhiên, do các học viên quá quan tâm đến
chúng, nhóm giảng viên đã thay đổi lịch để vấn đề có thể được thảo luận. Họ bắt đầu hỏi
các học viên tại sao họ lại quá quan tâm đến tìm kiếm video như vậy.
“Chúng tôi cần chúng để tập huấn lại về các quy trình phẫu thuật,” một người giải thích.
“Nhiều bác sĩ của chúng tôi đã được dạy không chính xác. Và tất cả những gì chúng tôi có
thể tìm được là các video trên You Tube, chúng thật kinh khủng.”
“Được rồi, các video phẫu thuật! Chúng ta hãy bắt đầu với NLM nhé,” một giảng viên
INFORM nói. Anh vào mạng, tới MedlinePlus và trình bày cách truy cập các video phẫu
thuật có tại đó.
Rồi một học viên hỏi “Thế còn các đoạn video về C-section trong bối cảnh một quốc gia
thu nhập thấp thì sao? Một lý do khiến nước tôi có tỉ lệ tử vong mẹ cao như vậy là do các
bác sĩ của chúng tôi làm C-sections
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- tim_kiem_thong_tin_y_te_truc_tuyen_0019.pdf