Tìm hiểu hoạt động các sàn vàng

Tìm hiểu hoạt động các sàn vàng Nhu cầu tiêu thụ vàng trong những năm gần đây đang ngày càng gia tăng. Hiện Việt Nam đã trở thành quốc gia có số người tham gia đầu tư vàng thuộc Top đầu thế giới. Tính tất yếu của sự ra đời các Sàn giao dịch vàng (SGDV) và những lợi ích chính thu được: Nhu cầu tiêu thụ vàng trong những năm gần đây đang ngày càng gia tăng. Hiện Việt Nam đã trở thành quốc gia có số người tham gia đầu tư vàng thuộc Top đầu thế giới. Năm 2007 lượng vàng nhập khẩu theo đường chính thức và không chính thức khoảng 75 tấn nhưng chỉ trong quý 1/2008,lượng vàng nhập khẩu đã lên đến 43 tấn - chiếm 57% tổng lượng vàng nhập năm 2007. Lượng vàng miếng giao dịch trên thị trường cũng tăng vọt. Trước khi SGDV Sài Gòn hoạt động (tháng 5.2007) lượng vàng giao dịch trên thị trường khoảng 2 tấn/ngày. Nhưng chỉ trong quý 1/2008 lượng vàng giao dịch có ngày đạt đến 500.000 lượng (khoảng 19 tấn) trong khi ở sàn giao dịch vàng Thượng Hải chỉ khoảng 13 tấn vàng/ngày. Bên cạnh đó thì có một thực tế hiện nay là giá vàng trong nước không bám sát giá vàng thế giới khiến cho rủi ro của việc đầu tư càng tăng cao. Bởi vậy việc thành lập SGDV là điều cần thiết để đáp ứng trước nhu cầu thực tế của thị trường. Về cơ bản sự ra đời của các SGDV đem lại những lợi ích chủ yếu sau: + SGDV phù hợp với nhiều đối tượng đầu tư do việc giao dịch hết sức thuận lợi với bước nhảy nhỏ, tính thanh khoản cao và dễ dàng chuyển đổi từ vàng sang tiền mặt. Ngoài ra thông qua sàn giao dịch, nhà đầu tư có thể sử dụng các công cụ phát sinh, giúp phòng ngừa và kiểm soát rủi ro trước biến động của giá vàng. + Một điểm quan trọng nữa là khi có SGDV hoạt động theo chuẩn, thị trường vàng nước ta sẽ hướng tới việc liên thông với thị trường vàng quốc tế, huy động được lượng vốn lớn trong dân tham gia nhập khẩu vàng, đảm bảo quyền quyết định của người dân khi lựa chọn hình thức đầu tư. + Việc các SGDV ra đời còn tạo ra một kênh điều hòa cung cầu, giúp các doanh nghiệp kinh doanh vàng được chủ động nguồn vàng nguyên liệu hơn, giảm được một lượng ngoại tệ đáng kể đáng lẽ phải dùng để nhập khẩu vàng, mặt khác huy động được vốn vàng đang bị “đóng băng” trong dân. Cách thức tham gia đầu tư trên SGDV: Hiện nay để cạnh tranh và thu hút nhà đầu tư, bên cạnh việc đưa ra các dịch vụ hấp dẫn các SGDV còn đưa ra những thủ tục và cách thức giao dịch đơn giản nhằm thu hút nhà đầu tư. + Thủ tục để tham gia giao dịch vàng: Để tham gia trước hết nhà đầu tư cần mở một tài khoản lưu kí tiền hoặc vàng tại một ngân hàng thành viên. Nếu không đủ tiền, nhà đầu tư có thể ký quỹ một phần giá trị giao dịch (Ví dụ đối với SGDV ACB là 10%) và vay phần còn lại với lãi suất như hình thức gửi hoặc vay qua đêm. Loại vàng giao dịch theo yêu cầu của SGDV, thường là loại SJC 4 số 9, AAA hay vàng thỏi theo tiêu chuẩn quốc tế…Khối lượng giao dịch tối thiểu thường là 30 - 50 cây/lệnh. Phí giao dịch của mỗi sàn cũng quy định khác nhau, thường là 1000 - 2000VND/lượng. + Việc đặt lệnh mua bán: Các ngân hàng tham gia sẽ có thành viên ngồi sàn nhập lệnh. Lệnh vào hệ thống sẽ được khớp theo thứ tự ưu tiên về giá. Sàn giao dịch theo phương thức khớp lệnh liên tục. Nhà đầu tư có thể mua bán, hủy lệnh tại các điểm nhận lệnh trong cùng một ngày giao dịch, đồng thời theo dõi kết quả tại website của sàn giao dịch. Sau khi lệnh được khớp, việc thanh toán được thực hiện ngay, giá trị tài sản phát sinh sẽ là giá trị đảm bảo nợ vay. Sàn cho phép nhà đầu tư tự quyết định mua bán theo kỳ vọng, không quy định biên độ giao dịch. Giá tham chiếu căn cứ vào mức đóng cửa ngày hôm trước. Thông thường nhà đầu tư đặt lệnh tại sàn nhưng trong tương lai để thuận tiện cho nhà đầu tư, nhiều sàn cho phép đặt lệnh qua điện thoại hoặc qua mạng internet. Những nét chính về sự phát triển các SGDV thời gian qua: Cũng giống như thị trường chứng khoán khi mới ra đời thì các SGDV hiện nay đang bộc lộ khá nhiều điểm hạn chế và yếu kém khó tránh khỏi. Những hạn chế có thể kể ra như: + Về mặt lý thuyết các sàn sẽ thu lợi nhuận lớn từ nguồn thu phí, hưởng chênh lệch giá trong giao dịch mua bán, không được phép tự mình thực hiện giao dịch trực tiếp. Nhưng thực tế tại các SGDV ở Việt Nam ngay từ bước thực hiện hợp đồng với nhà đầu tư đã có nhiều quy định ảnh hưởng trực tiếp và theo chiều hướng xấu đến quyền lợi nhà đầu. Ví dụ cụ thể: không chịu bất cứ trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi sự cố sập mạng hay đình trệ mạng xảy ra trong phiên giao dịch hay sàn không công bố hạn mức rút vàng cụ thể khi kí hợp đồng giao dịch mà sẽ tự ý quy định tuỳ vào tình hình của sàn giao dịch… khiến cho nhiều nhà đầu tư đã mất những số tiền khá lớn vì không chú ý đến những quy định này khi tham gia kí kết hợp đồng. Bên cạnh đó các sàn không biết vô tình hay hữu ý sập mạng thường xuyên và vào những lúc tỷ giá vàng thế giới biến động nhiều nhất. + Ngoài ra sự bùng nổ của quá nhiều SGDV như hiện nay. Sau sự ra đời của Sàn giao dịch vàng Sài Gòn - SDGV đầu tiên của VN cách đây hơn 1 năm, thì ngay sau đó đã có thêm hơn 10 sàn vàng khác đi vào hoạt động. Việc có quá nhiều những sàn giao dịch nhỏ cũng sẽ không mang lại nhiều lợi ích cho nhà đầu tư. Bởi trên thực tế chỉ có những sàn giao dịch đủ lớn mới có khả năng chống đỡ lại với những rủi ro. Bên cạnh đó, mặt bằng diện tích giao dịch còn nhỏ hẹp, nguồn nhân lực chưa đáp ứng được với nhu cầu cũng là những vấn đề đang đặt ra đối với hoạt động của các SGDV nước ta hiện nay. + Tính thanh khoản của các sàn thì kém. Các sự cố trên sàn giao dịch trần trụi và lộ liễu như vậy từ hồi đầu tháng mười hai năm 2007, nhưng mãi đến quý 2 năm 2008 hiệp hội kinh doanh vàng Việt Nam mới dự định soạn thảo dự luật về “thành lập SGDV quốc gia”. + Cũng như chứng khoán phần lớn hiện nay các nhà đầu tư vàng còn rất mù mờ về kiến thức đầu tư vàng, không nắm bắt được quy luật vàng trong nước, họ chủ yếu đầu tư theo ảnh hưởng của số đông trên thị trường còn không biết thế lực nào đang tạo dựng giá vàng, thậm chí họ còn đọc hợp đồng không rành. Phần lớn những nhà đầu tư hiện nay tham gia SGDV là vì mục đích đầu cơ, do vậy họ tập trung một lượng vàng và tiền mặt lớn trên sàn giao dịch. Việc làm này sẽ gây phân tán nguồn lực, giảm khả năng huy động vốn vào sản xuất kinh doanh, gây ảnh hưởng tới nền kinh tế quốc gia. Biện pháp định hướng trong tương lai: Nhìn chung trong tương lai để có thể giải quyết những mặt hạn chế trên thì có 2 giải pháp chính hiện nay đó là: 1. Thành lập một sàn giao dịch vàng quốc gia Hiện hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam đang tập trung nghiên cứu kinh nghiệm của các SGDV quốc tế đang hoạt động hiệu quả, kết hợp với nghiên cứu tình hình giao dịch của thị trường vàng trong nước và các cơ chế pháp luật hiện hành để sớm cho ra đời một sàn giao dịch vàng quốc gia. Trước mắt sẽ thành lập SGDV ở Hà Nội và Tp.HCM. Sàn giao dịch này ra đời nhằm hình thành và phát triển thị trường vàng có tổ chức, đáp ứng nhu cầu giao dịch ngày càng nhiều và bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên tham gia. Việc thực hiện giao dịch trên SGDV Quốc Gia giúp đảm bảo lợi ích, giảm chi phí và hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư. SGDVQG sẽ do nhiều ngân hàng, doanh nghiệp hoạt động kinh doanh vàng tham gia. Hiệp hội kinh doanh vàng Việt Nam quản lý và chịu trách nhiệm, sẽ không hoạt động vì lợi ích riêng của doanh nghiệp mà chủ yếu là làm dịch vụ phục vụ các nhà đầu tư. Do vậy, việc khớp giá, tỷ giá, giá mua bán vàng trên thị trường sẽ được minh bạch và khách quan nhất. SGDVQG còn thực hiện chức năng là công cụ phát sinh phòng ngừa rủi ro cho nhà đầu tư khi giá vàng thế giới biến động như cấp tín dụng, đáp ứng nhu cầu vàng vật chất... Cũng qua sàn giao dịch này ngân hàng Nhà nước sẽ có cơ sở để ban hành các quy chế cần thiết cho việc quản lý thị trường vàng giúp cho hoạt động của SGDV linh hoạt hơn, bảo đảm lợi ích cho nhà đầu tư. Lợi ích đối với các cơ quan quản lý Nhà nước sẽ là rất lớn. Nếu hình thành được SGDVQG thì sẽ hạn chế được lượng giao dịch không chính thức, tránh được những rủi ro không đáng có. Thông qua đó, cơ quan quản lý cũng nắm được lượng cung, cầu của thị trường vàng, cung cầu ngoại tệ liên quan đến vàng cũng như lượng tiền giao dịch trên thị trường vàng một cách chính xác, chủ động hơn, để có những điều tiết kịp thời khi biến động xảy ra. 2. Cần sớm ban hành hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động của SGDV: Ngân hàng Nhà nước cần ban hành quy chế quản lý kinh doanh vàng trên tài khoản và hoạt động của các SGDV. Đây có thể coi là điều kiện tiền đề bởi nếu không có quy chế này thì nghiệp vụ phát sinh để hạn chế rủi ro sẽ không thực hiện được. Mặt khác quy chế này ra đời sẽ hạn chế được rất nhiều chi phí cho nhà đầu tư, còn Nhà nước thì có thể huy động được nguồn vốn từ đây để đầu tư cho phát triển, tiết kiệm được ngoại tệ. Nhìn nhận tương lai của sàn giao dịch vàng nước ta, các nhà kinh tế có đưa ra ba kịch bản sau: * Kịch bản khả quan nhất: Một khuôn khổ tốt, rành mạch theo pháp luật được đề ra, tất cả các sàn đi vào khuôn phép, hoạt động minh bạch, trong sạch và lành mạnh, tạo niềm tin nơi nhà đầu tư. Cơ sở vật chất, trình độ chuyên môn của sàn ngày càng vững mạnh, luôn được Ngân Hàng Trung Ương kiểm tra và đánh giá gắt gao. * Kịch bản thứ hai: Vẫn giữ nguyên tình trạng hiện nay, có khác chăng là số người lao vào sòng bạc - sàn giao dịch vàng ngày càng nhiều. * Kịch bản cuối cùng: Toàn bộ các sàn đều bị đóng băng, mất hoàn toàn tính thanh khoản, làm nhiều nhà đầu tư vỡ nợ và tự chịu trách nhiệm về nợ của mình trước pháp luật vì sàn theo hợp đồng không chịu trách nhiệm cho những vụ việc như thế. Chúng ta đều hy vọng kịch bản khả quan nhất sẽ tới đối với SGDV hiện nay, tuy nhiên để có thể diễn biến như thế thì rất cần sự chỉ đạo và đưa ra các biện pháp đúng đắn của nhà nước và đặc biệt là cách nhìn nhận khác của các nhà đầu tư vàng. Kết luận: Thị trường vàng nước ta đang có những bước phát triển mạnh mẽ cùng với sự ra đời của các SGDV,cuộc chơi của nhà đầu tư vàng Việt Nam sẽ mở rộng hơn với nhiều lựa chọn và đa dạng về công cụ đầu tư. Song kinh doanh vàng luôn là kênh đầu tư ẩn chứa nhiều rủi ro và khó dự báo, để nắm bắt được cơ hội trong sân chơi quốc tế và ngang hàng với các nhà đầu tư lão luyện trên thế giới, các nhà đầu tư Việt Nam cần có sự chuẩn bị chu đáo về cả bản lĩnh và kinh nghiệm đầu tư, từng bước làm quen và áp dụng các công cụ kinh doanh vàng hiệu quả, dần biết cách vượt qua sự khác biệt giữa thị trường vàng Việt Nam và thế giới, đồng thời nắm vững các phương thức giảm thiểu rủi ro khi đầu tư.