Tìm hiểu Chất của giá trị hàng hoá

Lêi më ®Çu Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa vµo thÕ kû XVIII ®Æt ra yªu cÇu ph¶i cã mét c¬ së lý luËn míi thay thÕ cho c¸c quan ®iÓm kinh tÕ tr­íc ®©y ®· béc lé nh÷ng mÆt phiÕn diÖn cña nã, ®ßi hái c¸c nhµ kinh tÕ ph¶i x¸c ®Þnh ®óng ®¾n vai trß cña lÜnh vùc c«ng nghiÖp. N­íc Anh thêi kú nµy lµ trung t©m ph¸t triÓn c«ng tr­êng thñ c«ng c«ng nghiÖp. §©y chÝnh lµ tiÒn ®Ò xuÊt hiÖn tr­êng ph¸i kinh tÕ chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn ë Anh vµ trë thµnh chñ thuyÕt kinh tÕ cña giai cÊp t­ s¶n ë nhiÒu n­íc. C¸c nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ kiÖt xuÊt cña giai cÊp t­ s¶n Anh ®· dïng luËn chøng c­¬ng lÜnh kinh tÕ cña m×nh nh»m phôc vô lîi Ých cña giai cÊp t­ s¶n. Mét trong nh÷ng nÒn t¶ng quan träng cña c¬ së lý luËn míi lµ lý luËn vÒ gi¸ trÞ. Th«ng qua lý luËn gi¸ trÞ ®Ó ph¸t hiÖn c¸c mèi liªn hÖ b¶n chÊt bªn trong c¸c hiÖn t­îng vµ c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, c¸c nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn Anh ®· rót ra nh÷ng kÕt luËn cã gi¸ trÞ khoa häc. Nh­ng do nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®iÒu kiÖn lÞch sö, vÒ ph­¬ng ph¸p luËn nªn hä míi chØ dõng l¹i ë vá bªn ngoµi cña lý luËn gi¸ trÞ, ch­a hiÓu mét c¸ch cÆn kÏ vÒ b¶n chÊt cña gi¸ trÞ. Do vËy, hä ®· ®­a ra mét sè quan ®iÓm kinh tÕ sai lÇm vµ nh»m môc tiªu h­íng lîi Ých cho giai cÊp t­ s¶n. ChØ ®Õn khi häc thuyÕt kinh tÕ chÝnh trÞ cña C¸c M¸c ra ®êi míi chØ râ ®­îc b¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. C¸c M¸c ®· ph¸t triÓn lý luËn gi¸ trÞ mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ ph©n tÝch ®óng ®¾n quy luËt gi¸ trÞ, øng dông quy luËt cho mäi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. néi dung C.M¸c lµ ng­êi kÕ thõa, phª ph¸n vµ ph¸t triÓn lý luËn vÒ gi¸ trÞ cña c¸c nhµ kinh tÕ häc thuéc tr­êng ph¸i cæ ®iÓn Anh. ¤ng ®· ¸p dông ph­¬ng ph¸p míi trong nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ: ph­¬ng ph¸p trõu t­îng ho¸ khoa häc vµ sö dông ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng ®Ó ph©n tÝch c¸c hiÖn t­îng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan. M¸c kh«ng ph¶i lµ ng­êi ®Çu tiªn ph©n tÝch hµng hãa, s¶n xuÊt hµng hãa vµ c¸c ph¹m trï cña nã nh­ng lµ ng­êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra hµng hãa lµ mét h×nh th¸i x· héi ®Æc thï cña s¶n phÈm, s¶n xuÊt hµng hãa lµ mét h×nh th¸i ®Æc thï cña s¶n xuÊt x· héi. M¸c ®· ph¸t hiÖn ra ®iÒu kiÖn chuyÓn hãa s¶n phÈm thµnh hµng hãa. Ph©n c«ng lao ®éng x· héi khiÕn nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ph¶i quan hÖ vµ phô thuéc vµo nhau, cßn sù t¸ch biÖt t­¬ng ®èi vÒ kinh tÕ khiÕn cho nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ®éc lËp nhau. §ã lµ mét quan hÖ m©u thuÉn, m©u thuÉn nµy ®­îc gi¶i quyÕt b»ng c¸ch trao ®æi s¶n phÈm d­íi h×nh th¸i hµng hãa. Trao ®æi hµng hãa thùc chÊt lµ trao ®æi lao ®éng cho nhau, quan hÖ trao ®æi nµy xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt dùa trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua trao ®æi gi÷a hµng víi hµng. Nh­ vËy quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi bÞ che ®Ëy bëi quan hÖ gi÷a vËt víi vËt. C.M¸c ®· lµm mét cuéc c¸ch m¹ng hÕt søc to lín trong häc thuyÕt gi¸ trÞ - lao ®éng sau khi ph¸t hiÖn ra tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng, gi¶i quyÕt nh÷ng bÕ t¾c trong viÖc gi¶i thÝch nh÷ng hiÖn t­îng kinh tÕ ®ang n¶y sinh mµ c¸c häc thuyÕt tr­íc ®ã kh«ng gi¶i thÝch ®­îc. 1. Hµng ho¸ vµ hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸ §Ó cã thÓ ph©n biÖt ®­îc sù kh¸c nhau gi÷a tÝnh h÷u Ých cña s¶n phÈm víi gi¸ trÞ cña nã, C¸c M¸c ®· chän ®iÓm xuÊt ph¸t cho häc thuyÕt cña m×nh lµ hµng ho¸ vµ s¶n xuÊt hµng ho¸. C.M¸c ®­a ra kh¸i niÖm: “Hµng ho¸ lµ tÊt c¶ nh÷ng vËt, nh÷ng thø mµ cã thÓ tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu nµo ®ã cña con ng­êi vµ chóng ®­îc dïng ®Ó trao ®æi mua b¸n". Hµng ho¸ chÝnh lµ sù thèng nhÊt gi÷a gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ. C.M¸c ®· kh¼ng ®Þnh chÝnh tÝnh chÊt h÷u Ých cña vËt lµm cho vËt trë thµnh mét gi¸ trÞ sö dông. TÝnh cã Ých lµ do nh÷ng thuéc tÝnh tù nhiªn cña vËt, do cÊu t¹o cña vËt ®ã qui ®Þnh. “Gi¸ trÞ sö dông lµ c«ng dông cña hµng hãa tøc lµ nã cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con ng­êi”. "Gi¸ trÞ sö dông chØ ®­îc thùc hiÖn khi tiªu dïng hay sö dông. Gi¸ trÞ sö dông cÊu thµnh néi dung vËt chÊt cña cña c¶i, ch¼ng kÓ h×nh th¸i x· héi cña cña c¶i ®ã nh­ thÕ nµo". Gi¸ trÞ sö dông lµ ph¹m trï vÜnh viÔn. Trong kinh tÕ hµng ho¸, "Gi¸ trÞ sö dông ®ång thêi còng lµ vËt mang gi¸ trÞ trao ®æi". Môc ®Ých cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ lîi nhuËn. §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých ®ã ph¶i t¹o ra nh÷ng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông. C.M¸c ®· ph©n tÝch tõ thùc tiÔn trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸: t¹i sao hai hµng ho¸ víi hai gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau l¹i cã thÓ trao ®æi víi nhau? VÝ dô: 1 r×u = 20 kg thãc. ¤ng nhËn thÊy: "Gi¸ trÞ trao ®æi, tr­íc hÕt biÓu hiÖn ra lµ mét quan hÖ vÒ sè l­îng" mµ theo ®ã gi¸ trÞ sö dông nµy t­¬ng ®­¬ng víi gi¸ trÞ sö dông kh¸c. ChÝnh tõ ®iÒu ®ã, C.M¸c ®· chØ ra gi÷a c¸c hµng ho¸ ph¶i cã mét c¬ së chung ®Ó trao ®æi: "NÕu g¹t hÕt gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ ra mét bªn th× vËt thÓ hµng ho¸ chØ cã mét thuéc tÝnh mµ th«i: chóng lµ s¶n phÈm cña lao ®éng". Khi ta tiÕn hµnh lao ®éng, lao ®éng bÞ hao phÝ ®· ®­îc kÕt tinh l¹i trong hµng ho¸. Sù kÕt tinh lao ®éng lµ c¬ së chung cña trao ®æi vµ ®ã lµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸. ChÝnh gi¸ trÞ trao ®æi lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ. Cßn gi¸ trÞ lµ néi dung. ¤ng ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa: "Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ lµ lao ®éng x· héi cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ kÕt tinh trong hµng ho¸". Gi¸ trÞ hµng hãa do lao ®éng t¹o ra, vËt g× kh«ng do lao ®éng t¹o ra th× kh«ng cã gi¸ trÞ (n­íc, kh«ng khÝ). Gi¸ trÞ lµ mét ph¹m trï trõu t­îng chØ ®­îc biÓu hiÖn ra trong trao ®æi, v× vËy gi¸ trÞ trao ®æi lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ, do gi¸ trÞ quyÕt ®Þnh. Gi¸ trÞ biÓu hiÖn ra trong trao ®æi mµ thùc chÊt cña ho¹t ®éng trao ®æi lµ trao ®æi lao ®éng cho nhau gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa v× vËy gi¸ trÞ hµng hãa biÓu hiÖn quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa. Gi¸ trÞ hµng hãa lµ mét ph¹m trï lÞch sö chØ tån t¹i vµ g¾n liÒn víi kinh tÕ hµng hãa. Kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc ®Þnh nghÜa hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸, C.M¸c ®· t×m ra lý do t¹i sao hµng ho¸ chØ cã hai thuéc tÝnh. §ã lµ do ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng ho¸ mang tÝnh hai mÆt: mét mÆt lµ lao ®éng cô thÓ - lµ nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ sö dông; mÆt kh¸c lµ lao ®éng trõu t­îng - lµ nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ. C¸c nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn vÉn cßn nhÇm lÉn gi÷a lao ®éng biÓu hiÖn trong gi¸ trÞ víi lao ®éng khi nã biÓu hiÖn trong gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm. ChÝnh v× thÕ viÖc chØ ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng biÓu hiÖn trong hµng ho¸ trong lý luËn cña C.M¸c lµ mét b­íc tiÕn vÒ lý luËn. C.M¸c viÕt: "T«i lµ ng­êi ®Çu tiªn chøng minh mét c¸ch cã phª ph¸n tÝnh chÊt hai mÆt ®ã cña lao ®éng chøa ®ùng trong hµng ho¸". Lao ®éng cô thÓ t¹o ra gi¸ trÞ sö dông. BÊt cø gi¸ trÞ sö dông nµo nÕu kh«ng s½n cã tõ tù nhiªn th× ph¶i do mét lao ®éng cô thÓ nµo ®ã t¹o ra. Lao ®éng cô thÓ kh¸c nhau vÒ chÊt, c¸c lao ®éng cô thÓ hîp thµnh sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Lao ®éng cô thÓ lµ mét ph¹m trï vÜnh viÔn, lµ mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu trong bÊt cø chÕ ®é x· héi nµo. MÆt kh¸c, lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nÕu coi sù hao phÝ søc lùc cña con ng­êi nãi chung, kh«ng kÓ h×nh thøc cô thÓ cña nã nh­ thÕ nµo, th× gäi lµ lao ®éng trõu t­îng. ChØ trong x· héi cã s¶n xuÊt hµng ho¸ th× míi cã sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i qui c¸c lo¹i lao ®éng cô thÓ vèn kh«ng thÓ so s¸nh víi nhau ®­îc thµnh mét thø lao ®éng ®ång nhÊt, cã thÓ so s¸nh ®­îc ®Ó lµm c¬ së cho quan hÖ trao ®æi, tøc lµ ph¶i qui ®æi lao ®éng cô thÓ thµnh lao ®éng trõu t­îng. Lao ®éng trõu t­îng t¹o ra thùc thÓ cña gi¸ trÞ hµng hãa. §ã lµ mét ph¹m trï lÞch sö g¾n liÒn víi kinh tÕ hµng ho¸. Chõng nµo cßn s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× chõng ®ã cßn tån t¹i lao ®éng trõu t­îng. Do vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng "chÊt cña gi¸ trÞ hµng ho¸ chÝnh lµ lao ®éng trõu t­îng". 2. L­îng gi¸ trÞ hµng ho¸ NÕu nh­ c¸c nhµ kinh tÕ cæ ®iÓn Anh míi chØ nhËn thÊy ®­îc mèi quan hÖ gi÷a l­îng gi¸ trÞ vµ lao ®éng hao phÝ do hä ch­a gi¶i thÝch ®­îc nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ th× ë ®©y C.M¸c ®· ®i s©u t×m ra ®­îc ®¬n vÞ ®o l­êng vµ c¬ cÊu gi¸ trÞ. - VÒ ®¬n vÞ ®o l­êng l­îng gi¸ trÞ, trong cuèn "T­ b¶n", C.M¸c ®· x¸c ®Þnh: "gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng trõu t­îng kÕt tinh trong hµng ho¸". Cho nªn l­îng gi¸ trÞ hµng ho¸ nhiÒu hay Ýt lµ tuú thuéc vµo l­îng lao ®éng kÕt tinh trong hµng ho¸. L­îng lao ®éng hao phÝ ®­îc ®o b»ng c¸c ®¬n vÞ thêi gian lao ®éng nh­ giê, ngµy, th¸ng, n¨m. §iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ l­îng gi¸ trÞ ®­îc ®o b»ng thêi gian lao ®éng c¸ biÖt mµ nã ph¶i ®­îc ®o b»ng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt hay tÊt yÕu. "Thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt lµ thêi gian lao ®éng ®ßi hái ®Ó s¶n xuÊt ra mét gi¸ trÞ sö dông nµo ®ã, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th­êng cña x· héi, víi mét tr×nh ®é thµnh th¹o trung b×nh vµ mét c­êng ®é lao ®éng trung b×nh cña x· héi ®ã". Thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt th­êng ®­îc tÝnh lµ thêi gian lao ®éng c¸ biÖt cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nµo cung cÊp ®¹i bé phËn hµng ho¸ ®ã cho thÞ tr­êng. - VÒ c¬ cÊu l­îng gi¸ trÞ, C.M¸c ®· ®­a ra mét c¬ cÊu gi¸ trÞ cña hµng ho¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt. William Petty cho r»ng: "Lao ®éng lµ cha cßn ®Êt lµ mÑ cña mäi cña c¶i". C.M¸c kh¼ng ®Þnh lao ®éng lµ nguån gèc duy nhÊt cña gi¸ trÞ. Tuy nhiªn gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ l¹i lµ sù kÕt hîp cña hai yÕu tè: vËt chÊt cña tù nhiªn vµ lao ®éng. NÕu trõ ®i tæng sè nh÷ng lao ®éng cã Ých chøa ®ùng trong hµng ho¸ th× bao giê còng cßn l¹i mét c¸i nÒn vËt chÊt nhÊt ®Þnh, do tù nhiªn mµ cã chø kh«ng cÇn ®Õn sù t¸c ®éng cña con ng­êi. ¤ng kÕt luËn: "Lao ®éng kh«ng ph¶i lµ nguån duy nhÊt cña nh÷ng gi¸ trÞ sö dông mµ nã s¶n xuÊt ra, kh«ng ph¶i lµ nguån duy nhÊt cña mäi cña c¶i vËt chÊt". Gi¸ trÞ cña mét hµng ho¸ bao gåm c¶ gi¸ trÞ cò vµ gi¸ trÞ míi. Lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa cã tÝnh 2 mÆt: XÐt lao ®éng cô thÓ: trong qu¸ tr×nh lao ®éng ®ã ®· b¶o tån, di chuyÓn gi¸ trÞ cña t­ liÖu s¶n xuÊt vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm (C) b¶o tån 1 lÇn gi¸ trÞ ®èi t­îng lao ®éng (C2) vµo s¶n phÈm vµ chuyÓn dÇn gi¸ trÞ t­ liÖu lao ®éng vµo s¶n phÈm (C1). §©y gäi lµ gi¸ trÞ chuyÓn dÞch. Lý luËn cña C.M¸c ph¸t triÓn h¬n so víi Ricardo ë chç Ricardo ®· nhËn ra C trong c¬ cÊu gi¸ trÞ nh­ng theo «ng C ë ®©y chØ lµ C1. M¸c chØ râ C bao gåm hai phÇn lµ C1 - gi¸ trÞ m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x­ëng chuyÓn dÇn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ C2 lµ gi¸ trÞ cña nguyªn vËt liÖu dïng ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. XÐt lao ®éng trõu t­îng: lµ lao ®éng ®ång nhÊt, trong qu¸ tr×nh lao ®éng ®ã, hao phÝ lao ®éng nãi chung t¹o ra gi¸ trÞ míi. Gi¸ trÞ míi lµ phÇn gi¸ trÞ võa ®­îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nã bao gåm phÇn tiÒn l­¬ng tr¶ cho c«ng nh©n vµ phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ vµ ®­îc ký hiÖu lµ (V+m). Do ®ã c¬ cÊu l­îng gi¸ trÞ hµng ho¸ = C + (V + m) = (C1 + C2) + (V + m) Cã thÓ nãi r»ng C.M¸c ®· hoµn thiÖn lý luËn vÒ gi¸ trÞ vµ c¬ cÊu l­îng gi¸ trÞ cña hµng ho¸. §ång thêi víi nh÷ng lý luËn nµy, C.M¸c ®· gi¶i quyÕt ®­îc c¸c m©u thuÉn mµ c¸c nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn kh«ng gi¶i thÝch ®­îc. - Nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l­îng gi¸ trÞ: C.M¸c ®· x¸c ®Þnh ba nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l­îng gi¸ trÞ lµ: n¨ng suÊt lao ®éng vµ c­êng ®é lao ®éng, tr×nh ®é thµnh th¹o cña lao ®éng. N¨ng suÊt lao ®éng ®­îc tÝnh b»ng l­îng s¶n phÈm t¹o ra trong mét ®¬n vÞ thêi gian hay b»ng l­îng thêi gian cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. Khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn, l­îng s¶n phÈm t¹o ra trong mét ®¬n vÞ thêi gian t¨ng nh­ng lao ®éng hao phÝ trong thêi gian ®ã kh«ng ®æi do ®ã lao ®éng hao phÝ trong 1 s¶n phÈm gi¶m v× vËy gi¸ trÞ hµng hãa gi¶m. Trong ®ã, gi¸ trÞ míi cña mét ®¬n vÞ hµng ho¸ (V+m) gi¶m tuyÖt ®èi. Gi¸ trÞ cò (C) cã thÓ gi¶m, kh«ng ®æi hoÆc t¨ng lªn nh­ng phÇn t¨ng lªn lu«n nhá h¬n phÇn gi¶m cña gi¸ trÞ míi (V+m). Do ph¹m trï n¨ng suÊt lao ®éng thuéc vÒ pham trï lao ®éng cô thÓ, nªn M¸c ph¸t hiÖn ra hiÖn t­îng phøc t¹p diÔn ra trong thùc tÕ ®ã lµ n¨ng suÊt lao ®éng tû lÖ nghÞch víi gi¸ trÞ cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm do khèi l­îng gi¸ trÞ sö dông lín lªn nh­ng khèi l­îng gi¸ trÞ kh«ng ®æi. C­êng ®é lao ®éng lµ møc ®é khÈn tr­¬ng cña lao ®éng. Kh¸c víi n¨ng suÊt lao ®éng, khi c­êng ®é lao ®éng t¨ng, l­îng lao ®éng hao phÝ trong mét ®¬n vÞ thêi gian t¨ng dÉn ®Õn t¨ng l­îng gi¸ trÞ cña tæng s¶n phÈm vµ t¨ng khèi l­îng s¶n phÈm trong mét ®¬n vÞ thêi gian. Nh­ vËy gi¸ trÞ cña mét ®¬n vÞ hµng ho¸ (b»ng gi¸ trÞ cña tæng s¶n phÈm chia cho khèi l­îng s¶n phÈm) sÏ kh«ng ®æi. Tr×nh ®é thµnh th¹o cña lao ®éng: thÓ hiÖn ë cÆp ph¹m trï lao ®éng gi¶n ®¬n (bÊt kÓ ng­êi lao ®éng b×nh th­êng nµo còng cã thÓ thùc hiÖn ®­îc) vµ lao ®éng phøc t¹p (lao ®éng ph¶i tr¶i qua chuyªn m«n tr­íc míi thùc hiÖn ®­îc). Theo C.M¸c, lao ®éng phøc t¹p t¨ng th× l­îng gi¸ trÞ t¹o ra cµng nhiÒu. Cïng trong 1 ®¬n vÞ thêi gian lao ®éng phøc t¹p t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ h¬n lao ®éng gi¶n ®¬n. Quan ®iÓm vÒ mèi quan hÖ gi÷a lao ®éng phøc t¹p vµ lao ®éng gi¶n ®¬n cña C.M¸c hoµn thiÖn h¬n so víi quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn. Adam Smith míi chØ thÊy r»ng: "Mét lo¹i lao ®éng ®ßi hái sù khÐo lÐo vµ sù th«ng minh tµi trÝ, tÊt nhiªn s¶n phÈm cña lo¹i lao ®éng ®ã cã gi¸ trÞ cao h¬n so víi mét s¶n phÈm b×nh th­êng lµm ra víi mét l­îng thêi gian t­¬ng ®­¬ng". Nh­ng cô thÓ lµm thÕ nµo ®Ó so s¸nh gi÷a hai lo¹i lao ®éng nµy th× «ng ch­a chØ ra ®­îc. C.M¸c kh¼ng ®Þnh: "Lao ®éng phøc t¹p chØ lµ lao ®éng gi¶n ®¬n ®­îc n©ng lªn luü thõa, hay nãi cho ®óng h¬n, lµ lao ®éng gi¶n ®¬n ®­îc nh©n lªn". Trong qu¸ tr×nh trao ®æi hµng hãa ng­êi ta quy c¸c lo¹i lao ®éng phøc t¹p vµ c¸c lo¹i lao ®éng gi¶n ®¬n vÒ lao ®éng gi¶n ®¬n trung b×nh. 3. C¸c h×nh th¸i cña gi¸ trÞ Mét trong nh÷ng thµnh tùu cña C.M¸c lµ viÖc «ng chØ ra c¸c h×nh th¸i cña gi¸ trÞ hay gi¸ trÞ trao ®æi. Tr­êng ph¸i kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn ch­a ph©n tÝch ®Õn tËn cïng gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ trao ®æi cña hµng ho¸ nªn hä ch­a t×m ®­îc h×nh th¸i gi¸ trÞ ®· lµm cho gi¸ trÞ trë thµnh gi¸ trÞ trao ®æi. Hä chØ coi h×nh th¸i gi¸ trÞ nh­ mét c¸i g× ®ã hoµn toµn kh«ng quan träng, thËm chÝ lµ mét c¸i g× ®ã n»m bªn ngoµi b¶n chÊt cña hµng ho¸. §iÒu ®ã lµ do hä coi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n lµ mét h×nh th¸i tù nhiªn vÜnh cöu cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Hä ch­a nhËn thøc ®­îc h×nh th¸i gi¸ trÞ cña s¶n phÈm lao ®éng lµ h×nh th¸i trõu t­îng nhÊt vµ còng lµ h×nh th¸i chung nhÊt cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n. ChÝnh h×nh th¸i nµy ®· lµm cho ph­¬ng thøc ®ã mang tÝnh chÊt mét lo¹i h×nh ®Æc thï cña nÒn s¶n xuÊt x· héi vµ ®ång thêi l¹i cã tÝnh chÊt lÞch sö. ChØ ®Õn C.M¸c, b¶n chÊt cña tiÒn tÖ míi ®­îc chØ ra mét c¸ch ®Çy ®ñ. TiÒn tÖ lµ mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt ®­îc t¸ch ra lµm vËt ngang gi¸ chung cho c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c. Nã thÓ hiÖn lao ®éng x· héi vµ biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. Trong t¸c phÈm "T­ b¶n", C¸c M¸c viÕt: "b©y giê cÇn ph¶i lµm mét viÖc mµ khoa kinh tÕ t­ s¶n ch­a hÒ lµm thö bao giê, tøc lµ ph¶i tr×nh bµy nguån gèc ph¸t sinh cña h×nh th¸i tiÒn tÖ, tøc lµ ph¶i khai triÓn c¸c biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ, biÓu hiÖn bao hµm trong quan hÖ gi¸ trÞ cña hµng ho¸, tõ h×nh th¸i ban ®Çu ®¬n gi¶n vµ Ýt thÊy râ nhÊt cho ®Õn h×nh th¸i tiÒn tÖ lµ h×nh th¸i mµ ai nÊy ®Òu thÊy". ¤ng ®· chØ ra bèn h×nh th¸i ph¸t triÓn cña gi¸ trÞ theo tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña lÞch sö kinh tÕ - x· héi: - H×nh th¸i gi¸ trÞ gi¶n ®¬n hay ngÉu nhiªn. - H×nh th¸i gi¸ trÞ toµn bé hay më réng. - H×nh th¸i gi¸ trÞ chung. - H×nh th¸i tiÒn tÖ. 4. Qui luËt gi¸ trÞ Tõ hÖ thèng lý luËn vÒ gi¸ trÞ, C.M¸c ®· t×m ra qui luËt gi¸ trÞ. §©y lµ qui luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸: "ë ®©u cã s¶n xuÊt hµng ho¸, l­u th«ng hµng ho¸ th× ë ®ã cã sù ho¹t ®éng cña qui luËt gi¸ trÞ". Qua nghiªn cøu, C¸c M¸c ®· nhËn thÊy: "qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ l­u th«ng hµng ho¸ ®Òu ph¶i dùa trªn c¬ së hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt". §©y lµ yªu cÇu cña qui luËt gi¸ trÞ, cña chÝnh nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Tr­íc tiªn trong lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng ho¸, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra muèn b¸n ®­îc th× ph¶i cã møc hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt cña c¸c chñ thÓ phï hîp víi hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, tøc lµ ph¶i phï hîp víi møc hao phÝ lao ®éng mµ x· héi cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. §©y lµ yªu cÇu kh¸ch quan, nã kh«ng phô thuéc vµo h×nh thøc së h÷u, h×nh thøc s¶n xuÊt hay thµnh phÇn kinh tÕ nµo. Trong trao ®æi hµng ho¸, hai hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau cã thÓ trao ®æi víi nhau ®­îc khi l­îng gi¸ trÞ cña chóng ngang nhau, hay nãi c¸ch kh¸c, trao ®æi ph¶i theo nguyªn t¾c ngang gi¸. Gi¸ trÞ hµng ho¸ lµm c¬ së cho gi¸ c¶. Hµng ho¸ nµo cã møc hao phÝ lao ®éng nhiÒu th× gi¸ trÞ lín nªn gi¸ c¶ thÞ tr­êng cao vµ ng­îc l¹i. NÕu cung > cÇu th× gi¸ c¶ gi¸ trÞ. Sù biÕn ®éng gi¸ c¶ thÞ tr­êng lµ biÓu hiÖn sù vËn ®éng cña qui luËt gi¸ trÞ. Tuy nhiªn, gi¸ c¶ hµng ho¸ thay ®æi cßn chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nh­ cung, cÇu, t×nh tr¹ng ®éc quyÒn. Nh­ng xÐt vÒ tæng thÓ nÒn kinh tÕ th× tæng gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ph¶i b»ng tæng gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®ã. C.M¸c gäi sù giao ®éng lªn xuèng cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng xung quanh trôc gi¸ trÞ lµ vÎ ®Ñp cña qui luËt gi¸ trÞ. ý nghÜa cña quy luËt gi¸ trÞ trong thùc tiÔn rÊt lín. Trong s¶n xuÊt, qui luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt viÖc ph©n phèi t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt th«ng qua sù biÕn ®éng gi¸ c¶ hµng ho¸ ®Ó nÒn kinh tÕ ®¹t tíi tr¹ng th¸i c©n b»ng. Trong lÜnh vùc l­u th«ng, qui luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt nguån hµng tõ n¬i cã gi¸ thÊp ®Õn n¬i cã gi¸ cao. Quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông kÝch thÝch lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Trong nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸, ng­êi nµo cã hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt Ýt hoÆc b»ng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt th× ng­êi ®ã sÏ cã lîi. Do vËy, ®Ó cã thÓ c¹nh tranh vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng, mçi ng­êi s¶n xuÊt ®Òu ph¶i t×m c¸ch rót ng¾n thêi gian hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt, hä ph¶i t×m c¸ch c¶i tiÕn kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. V× thÕ trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, lùc l­îng s¶n xuÊt ®­îc kÝch thÝch vµ ph¸t triÓn h¬n nhiÒu so víi nÒn kinh tÕ tù cung, tù cÊp. §ång thêi, quy luËt gi¸ trÞ còng cã t¸c dông thùc hiÖn sù b×nh tuyÓn tù nhiªn vµ ph©n ho¸ ng­êi s¶n xuÊt thµnh kÎ giµu ng­êi nghÌo. Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, nh÷ng ng­êi cã hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt thÊp h¬n hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt sÏ thu ®­îc lîi. Hä cã thÓ tÝch luü, dÇn më réng qui m« s¶n xuÊt, kinh doanh cña m×nh vµ trë nªn giµu cã. Ng­îc l¹i, cã nh÷ng ng­êi mµ hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt lín h¬n hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt sÏ bÞ thiÖt, hä dÇn bÞ lç vèn, thËm chÝ ph¸ s¶n. Do ®ã, qui luËt gi¸ trÞ cã ý nghÜa b×nh tuyÓn, ®¸nh gi¸ ng­êi s¶n xuÊt. VÒ ph­¬ng diÖn nµy, qui luËt gi¸ trÞ ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng ®èi víi ng­êi lao ®éng. Quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn ho¹t ®éng qua mäi giai ®o¹n. Trong giai ®o¹n tù do c¹nh tranh, quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn ho¹t ®éng th«ng qua gi¸ c¶ s¶n xuÊt. Tr­íc ®©y gi¸ c¶ thÞ tr­êng xoay quanh quy luËt gi¸ trÞ th× trong giai ®o¹n nµy gi¸ c¶ thÞ tr­êng xoay quanh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. Lóc nµy (C + V + m) chuyÓn hãa thµnh (k + p). Gi¸ c¶ s¶n xuÊt lµ d¹ng chuyÓn hãa cña gi¸ trÞ, gi¸ c¶ thÞ tr­êng lµ h×nh thøc biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ do vËy trong giai ®o¹n tù do c¹nh tranh gi¸ c¶ thÞ tr­êng lµ h×nh thøc biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ c¶ s¶n xuÊt. Trong giai ®o¹n ®éc quyÒn, nhµ ®éc quyÒn thèng trÞ nªn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn thu ®­îc lîi nhuËn ®éc quyÒn do ®ã gi¸ trÞ chuyÓn hãa thµnh gi¸ c¶ ®éc quyÒn. VËy gi¸ trÞ cã 2 h×nh th¸i chuyÓn hãa lµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt (trong giai ®o¹n tù do c¹nh tranh) vµ gi¸ c¶ ®éc quyÒn (trong giai ®o¹n ®éc quyÒn). Gi¸ trÞ cã 2 h×nh thøc biÓu hiÖn lµ gi¸ trÞ trao ®æi vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng mµ h×nh thøc biÓu hiÖn cao nhÊt lµ tiÒn. KÕt luËn Tr­êng ph¸i kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn Anh, víi c¸c nhµ kinh tÕ t­ s¶n ®¹i diÖn lµ: William Petty, Adam Smith, David Ricardo lµ nh÷ng ng­êi cã c«ng trong viÖc ®­a ra c¸c kh¸i niÖm ban ®Çu, c¸c ý t­ëng vÒ gi¸ trÞ tuy ch­a ph¶i lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ ®Çy ®ñ do nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn lÞch sö. C.M¸c ®· kÕ thõa, phª ph¸n vµ ph¸t triÓn lý luËn cña tr­êng ph¸i kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn Anh thµnh mét hÖ thèng lý luËn hoµn chØnh vÒ gi¸ trÞ. Hay nãi c¸ch kh¸c, dùa trªn quan ®iÓm lÞch sö, C.M¸c ®· thùc hiÖn mét cuéc c¸ch m¹ng vÒ häc thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng. Víi c¬ së lý luËn vÒ gi¸ trÞ lao ®éng nµy, C.M¸c tiÕp tôc nghiªn cøu, ph¸t triÓn vµ ®­a ra häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ thÆng d­. §©y lµ mét trong nh÷ng ph¸t kiÕn vÜ ®¹i cña C.M¸c, lµ hßn ®¸ t¶ng cña chñ nghÜa M¸c./. Môc lôc