Tìm hiểu các công cụ hỗ trợ cho phát âm

MUÏC LUÏC -----&----- NOÄI DUNG TRANG PHAÀN 0: MÔÛ ÑAÀU 3 PHAÀN 1: TOÅNG QUAN I. Khaùi quaùt 4 II. Phaïm vi söû duïng 4 III. Ngöôøi söû duïng 4 IV. Nhieäm vuï 4 PHAÀN 2 : QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN VAØ ÑAËC ÑIEÅM CUÛA NHAÄT NGÖÕ. Söï du nhaäp chöõ Haùn vaøo Nhaät Baûn 6 Hoaøn caûnh ra ñôøi heä chöõ Kana 7 Quaù trình phaùt trieån cuûa heä chöõ Kana 9 Ñaëc ñieåm cuûa heä chöõ Kana 11 Chöõ Hiragana 11 Nguoàn goác chöõ Hiragana 11 Phaïm vi söû duïng 12 Baûng kyù töï Hiragana 13 AÂm höõu thanh 13 AÛo aâm 14 Nguyeân aâm 14 Xuùc aâm 15 Chöõ Katakana 15 Nguoàn goác hình thaønh chöõ Katakana 15 Phaïm vi söû duïng 16 Caùch vieát chöõ Katakana 18 Vieäc kyù aâm caùc töø vay möôïn töø tieáng nöôùc ngoaøi 19 Caùc kieåu chöõ khaùc trong Nhaät Ngöõ. 20 Caùc daáu caâu trong Nhaät ngöõ. 20 PHAÀN 3 : NHAÄT NGÖÕ TRONG TIN HOÏC Quaù trình phaùt trieån font chöõ 2 byte. 21 Boä kí töï tieáng Nhaät 21 ASCII vaø Katakana 22 7 bit JIS 23 8 bit JIS 23 Söï phaùt trieån cuûa boä kí töï Kanji 24 Boä kyù töï 2 byte (DBCS) 25 Söï chuyeån ñoåi giöõa SBCS vaø DBCS 26 Shift JIS and JIS 26 Unicode vaø ISO 106-46 27 Caùc phaàn meàm hoã trôï vieäc nhaäp chöõ Kana vaø Kanji 28 IME (Input Method Editor) 29 TwinBridge 35 Keát luaän 41 PHAÀN 4 : TÌM HIEÅU CAÙC COÂNG CUÏ HOÃ TRÔÏ CHO PHAÙT AÂM Tìm hieåu veà Microftsoft Agent 40 Microsoft Agent laø gì ? 40 Caáu hình yeâu caàu. 41 Caøi ñaët Microsoft Agent 41 Laäp trình vôùi Microsoft Agent . 42 Cöûa soå caùc leänh phaùt aâm (Voice Commands Window). 43 Cöûa soå caùc chöùc naêng hoã trôï cho ñoái töôïng (Advanced Character Options Window). 44 Ví duï veà MS Agent 45 .Keát luaän 47 Tìm hieåu veà coâng cuï Microsoft Linguistic Information Sound Editing 47 Caøi ñaët trình soaïn thaûo aâm thanh 47 Taïo môùi moät taäp tin aâm thanh 48 Taïo thoâng tin cho ngoân ngöõ 48 Löu taäp tin aâm thanh 49 Söû duïng Editor cho Speech Engine khaùc. 50 Keát luaät 51 PHAÀN 5 : TÌM HIEÅU MOÄT SOÁ TÖØ ÑIEÅN ÑAÕ COÙ. Töø ñieån EDICT 52 Töø ñieån JEDICT 54 Töø ñieån Babylon 57 Keát luaän 60 PHAÀN 6 : XAÂY DÖÏNG ÖÙNG DUÏNG MINH HOÏA TÖØ ÑIEÅN VIEÄT NHAÄT Yeâu caàu chung 61 Phaân tích yeâu caàu 61 Löïa choïn DBMS vaø ngoân ngöõ laäp trình 61 Caùc yeâu caàu cuûa ñeà taøi vaø caùch giaûi quyeát 63 Thoâng tin caàn löu tröõ 64 Caùc coâng cuï, phaàn meàm caøi ñaët cho chöông trình 64 Caùc löu ñoà Löu ñoà tìm kieám 65 Löu ñoà phaùt aâm 66 Caùc giao dieän Maøn hình chính 67 Maøn hình ñieàu chænh gioïng noùi 68 Maøn hình tra cöùu kyù töï Kanji 69 Baøn phím nhaäp caùc kyù töï tieáng Vieät 69 PHAÀN 7 : TOÅNG KEÁT KEÁT LUAÄN 70 HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN 70 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 72 Hieän nay quan heä giöõa nöôùc ta vaø Nhaät Baûn caøng luùc caøng saâu saéc, caøng phaùt trieån maïnh, nhaát laø veà coâng ngheä thoâng tin. Vieät Nam coi Nhaät Baûn laø moät trong ba nöôùc coù quan heä ngoaïi giao song phöông ñaày ñuû nhaát (cuøng vôùi Laøo vaø Campuchia), ñoàng thôøi laø ñoái taùc laøm aên tin caäy vaø oån ñònh nhaát. Hieän nay, taát caû ñaûng phaùi chính trò cuûa Nhaät ñeàu thoáng nhaát hôïp taùc vôùi Vieät Nam. Vaø Nhaät Baûn ñaùnh giaù Vieät Nam laø moät trong naêm nöôùc coù tieàm naêng hôïp taùc lôùn, cuøng vôùi Trung Quoác, AÁn Ñoä, Haøn Quoác vaø Philippines. Treân trang Web VnExpress ngaøy thöù 4 16/4/2003, theo Chuû tòch Hieäp hoäi phaàn meàm VN (VINASA) Tröông Gia Bình nhaïân ñònh Nhaät Baûn laø thò tröôøng tieàm naêng cuûa phaàn meàm Vieät Nam vaø ñaõ phaùt bieåu caùc coâng ty Nhaät Baûn ñeàu coù keá hoaïch sang Vieät Nam ñeå hôïp taùc phaùt trieån phaàn meàm. VINASA ñaõ ñeà nghò vôùi Ban chæ ñaïo 58 veà vieäc ñöa tieáng Nhaät vaøo chöông trình hoïc chính thöùc ñeå ñaøo taïo laäp trình vieân ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng taïi Vieät Nam. Vì theá vieäc hoïc tieáng Nhaät caøng luùc caøng phoå bieán, maëc duø chöõ Nhaät raát phöùc taïp nhöng theo soá lieäu gaàn ñaây cuûa Boä giaùo duïc Nhaät Baûn thì soá ngöôøi hoïc tieáng Nhaät treân theá giôùi öôùc khoaûng 2,5 trieäu ngöôøi vaø ngaøy caøng taêng, ñaëc bieät laø ôû Trung Quoác, Trieàu Tieân vaø caùc nöôùc Asean. Do ñoù vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån moät töø ñieån Vieät-Nhaät (Nhaät-Vieät) laø ñieàu voâ cuøng caàn thieát. Tuy nhieân treân theá giôùi hieän nay coù raát nhieàu töø ñieån tin hoïc ñang ñöôïc söû duïng roäng raõi, nhöng haàu heát caùc loaïi töø ñieån ñeàu laø töø ñieån töø tieáng Anh sang moät ngoân ngöõ khaùc vaø ngöôïc laïi. Vaø töø ñieån tieáng Vieät sang ngoân ngöõ khaùc haàu nhö raát ít, treân thò tröôøng haàu nhö chæ coù töø ñieån MTD2002 cuûa Laïc Vieät Computing Corp. laø daønh cho tieáng Vieät, coøn töø ñieån tin hoïc töø Vieät sang Nhaät haàu nhö khoâng coù. Do ñoù vôùi ñeà taøi töø ñieån Vieät-Nhaät naøy coù theå giuùp cho ngöôøi Vieät Nam hoïc, söû duïng tieáng Nhaät deã daøng tra cöùu, vaø ñoàng thôøi cuõng giuùp cho ngöôøi Nhaät tra cöùu töø trong quaù trình hoïc, duøng tieáng Vieät Nam. Khaùi quaùt Phaàn meàm töø ñieån Vieät Nhaät laø moät phaàn meàm daïng deã tra cöùu cung caáp töø ñieån töø Vieät sang Nhaät. Muïc ñích cuûa phaàn meàm naøy laø: Xaây döïng moät töø ñieån nhoû goïn, deã daøng tra cöùu, giuùp ngöôøi söû duïng tìm ñöôïc töø mong muoán. Phaùt aâm caùc töø tieáng Nhaät. Phaïm vi söû duïng Chöông trình seõ ñöôïc söû duïng cho caùc thö vieän, tröôøng hoïc, taïi nhaø. Ngöôøi söû duïng Chöông trình seõ ñöôïc söû duïng cho caùc ñoái töôïng coù nhu caàu tìm kieám, tra cöùu töø trong quaù trình hoïc taäp, nghieân cöùu tieáng Nhaät nhö hoïc sinh, sinh vieân, du hoïc sinh vaø giaùo vieân giaûng daïy tieáng Nhaät. Nhieäm vuï Tìm hieåu veà Nhaät ngöõ. Tìm hieåu veà font chöõ tieáng Nhaät. Tìm hieåu veà Unicode tieáng Nhaät. Tìm hieåu caùc phöông phaùp phaùt aâm. Xaây döïng öùng duïng minh hoïa töø ñieån Vieät-Nhaät nhoû goïn, deã daøng tra cöùu, vaø phaùt aâm caùc töø tieáng Nhaät. Söï du nhaäp chöõ Haùn vaøo Nhaät Baûn Nhaät Baûn cuõng nhö Vieät Nam, Trieàu Tieân ñeàu naèm trong khoái chòu aûnh höôûng saâu naëng cuûa neàn vaên minh Trung Quoác. Daáu hieäu roõ reät nhaát chính laø söï vay möôïn heä vaên töï Haùn - loaïi hình vaên töï vuoâng cuûa Trung Quoác - ñeå söû duïng ôû nöôùc mình. Ñieåm chung nöõa cuûa caû ba nöôùc naøy laø sau moät thôøi gian vay möôïn chöõ Haùn, moãi nöôùc ñeàu töï taïo cho mình loaïi vaên töï rieâng treân cô sôû nhöõng chöõ Haùn theo nhöõng yeâu caàu rieâng phuø hôïp vôùi ñaëc tröng ngoân ngöõ cuûa nöôùc mình. ÔÛ Nhaät ñoù laø heä chöõ Kana. Tröôùc khi chöõ Haùn du nhaäp vaøo Nhaät thì ôû Nhaät Baûn khoâng coù chöõ vieát. Coù giaû thuyeát cho raèng töø raát xa xöa ôû Nhaät Baûn ñaõ coù moät loaïi chöõ vieát goïi laø Kamidomaji maø theo thaàn thoaïi thì loaïi chöõ naøy coù töø thôøi vua Shinbu. Nhöng giaû thuyeát naøy coù veû khoâng hôïp lyù vì neáu Nhaät ñaõ coù chöõ vieát roài thì taïi sao phaûi caát coâng ñi tìm chöõ vieát khaùc. Taøi lieäu ñaàu tieân chöùng minh söï toàn taïi cuûa chöõ vieát taïi Nhaät laø moät vaên baûn vieát naêm 417 nhöng phaûi ñeán cuoái theá kyû thöù VI ñaàu theá kyû thöù VII môùi thöïc söï coù theå noùi coù chöõ vieát. Khoaûng theá kyû thöù V, nhöõng ngöôøi Nhaät Baûn vöôït bieån sang löu hoïc ôû Trung Quoác hoï ñaõ bò choaùng ngôïp bôûi söï kyø dieäu cuûa loaïi hình vaên töï vuoâng ghi yù vaø ñaõ nghó ñeán vieäc möôïn chöõ Haùn ñeå ghi tieáng Nhaät. Nhöng giöõ vai troø quan troïng nhaát ñoái vôùi vieäc ñöa Haùn töï vaøo Nhaät laïi laø moät soá ngöôøi thuoäc baùn ñaûo Trieàu Tieân. Trieàu Tieân laø nôi vay möôïn vaø söû duïng Haùn töï sôùm hôn Nhaät. Hôn nöõa tieáng Trieàu Tieân coå vaø tieáng Nhaät laïi raát gaàn nhau. Trong soá nhöõng ngöôøi Trieàu Tieân sang Nhaät trong giai ñoaïn naøy coù nhöõng ngöôøi coù tri thöùc saâu saéc veà chöõ Haùn, ñoàng thôøi coù theå söû duïng caû tieáng Trieàu Tieân vaø tieáng Nhaät. Trong cuoán Kojiki (古 事 記) coù vieát raèng vaøo thôøi vua Ojin coù moät ngöôøi Trieàu Tieân teân laø Wani (鰐) töø moät nöôùc coå Kudara - ôû giöõa bieån Nhaät Baûn gaàn phía taây nam baùn ñaûo Trieàu Tieân – ñaõ sang Nhaät mang theo hai cuoán saùch laø Rongo (論 語) vaø Tenjibun (天 字 分) (coù taøi lieäu cho laø cuoán Thieân töï vaên (千字文 - Senjimon)). Rongo vöøa laø saùch giaùo khoa veà Khoång giaùo vöøa laø cuoán saùch giôùi thieäu caùc tri thöùc khoa hoïc cuûa Trung Quoác thôøi baáy giôø, coøn Tenjobun laø cuoán giaùo khoa veà chöõ Haùn. Wani ñaõ môû lôùp daïy hoïc, truyeàn baù nhöõng tri thöùc môùi cho ngöôøi Nhaät. Haàu heát caùc quan laïi trieàu ñình ñeàu laø caùc theá heä hoïc troø cuûa Wani Nhaät ngöõ coå ñaïi chæ laø khaåu ngöõ. Nhöõng thoâng tin ñöôïc truyeàn ñi do nhöõng ngöôøi goïi laø Kataribe (語 部 – ngöõ boä). Hoï ñi khaép nôi, keå chuyeän vaø truyeàn ñaït caùc thoâng tin quan troïng. Tuy nhieân trong moät thôøi gian daøi, hoïc chöõ Haùn ñoàng nghóa vôùi vieäc hoïc tieáng Trung Quoác. Lòch söû coøn löu giöõ trong vaên baûn phaùp luaät haønh chính cuûa trieàu ñình hay nhöõng cuoán saùch veà Phaät Giaùo cuûa thaùi töû Seitoku vieát hoaøn toaøn baèng chöõ Haùn vaø theo loái haønh vaên cuûa Trung Quoác. Daàn daàn soá ngöôøi vieát chöõ Haùn ngaøy caøng taêng, töø ñaây chöõ Haùn ñöôïc coâng nhaän laø vaên töï chính thöùc cuûa Nhaät. Luùc ñaàu, ngöôøi Nhaät chæ duøng chöõ Haùn ñeå vieát tieáng Trung Quoác hoaëc vieát moät theå loaïi Haùn Nhaät gheùp laïi (cuoán Coå Söï Kyù ñöôïc saùng taùc naêm 712 laø taùc phaåm tieâu bieåu). Ngoaøi ra, chöõ Haùn coøn ñöôïc ngöôøi Nhaät söû duïng ñeå ghi caùc yeáu toá ngöõ phaùp khoâng coù trong tieáng Trung Quoác. Ví duï ñeå hieån thò chöõ “fa” trong tieáng Nhaät coå (tieáng Nhaät hieän ñaïi laø “wa”) ngöôøi Nhaät choïn nhöõng chöõ Haùn coù phaùt aâm gaàn gioáng chöõ “ha” (波 : soùng). Heä phieân aâm naøy goïi laø vaïn dieäp giaû danh (万仮葉名 – Manyoâgana), chöõ giaû ôû ñaây coù nghóa laø giaû taù (仮借 - vay möôïn) yù noùi Nhaät ngöõ coå ñaïi khoâng coù chöõ vieát phaûi vay möôïn caùc neùt buùt cuûa chöõ haùn ñeå ghi laïi lôøi noùi. Phöông thöùc Manyoâgana (万仮葉名) naøy ñöôïc söû duïng roäng raõi trong caùc taäp thô ca Nhaät Baûn theá kyû thöù VIII. Ngoaøi ra, ngöôøi Nhaät coøn möôïn giaù trò ngöõ aâm cuûa caùc kyù töï Trung Quoác vaø ñaët chuùng gaàn nhau ñeå theå hieän töø vöïng tieáng Nhaät. Ví duï töø Nhaät Baûn ñòa thì “yama” coù nghóa laø nuùi ñöôïc vieát laø 也麻 töùc laø laáy 也 bieåu thò aâm “ya” vaø 麻 bieåu thò aâm “ma”. Hoaøn caûnh ra ñôøi cuûa heä chöõ Kana Chöõ Haùn laø vaên töï cuûa moät ngoân ngöõ thuoäc loaïi hình khaùc vôùi tieáng Nhaät neân vieäc söû duïng chöõ Haùn ñeå ghi tieáng Nhaät gaëp khoâng ít khoù khaên. Tieáng Nhaät thuoäc ngoân ngöõ loaïi hình chaép dính maø yù nghóa ngöõ phaùp ñöôïc bieåu thò qua caùc trôï töø vaø nhöõng bieán ñoåi cuûa phuï toá caáu taïo töø hoaøn toaøn khaùc vôùi tieáng Trung Quoác. Ngoaøi ra, trong tieáng Nhaät coøn toàn taïi nhöõng töø hoaëc nhöõng bieåu hieän maø khoâng tìm thaáy söï töông ñöông trong tieáng Trung Quoác nhö teân ngöôøi, ñòa danh hay laø nhöõng hieän töôïng thieân nhieân, ñaëc tröng cuûa xaõ hoäi… Do vaäy, sau moät thôøi gian vay möôïn söû duïng chöõ Haùn ngöôøi Nhaät ñaõ suy nghó ñeå tìm ra nhieàu caùch hôïp lyù deã duøng vaø deã hieåu nhaát. Noùi chung coù hai phöông thöùc möôïn cô baûn : Phöông thöùc thöù nhaát laø möôïn chöõ Haùn ñoàng thôøi vôùi vieäc möôïn nghóa maø chöõ Haùn ñoù bieåu thò vôùi hai kieåu aâm ñoïc : aâm ñoïc On (ñoïc theo aâm Haùn) vaø aâm ñoïc Kun (ñoïc theo aâm Nhaät). Ví duï nhö 花 nghóa laø hoa) ñoïc theo aâm Kun laø “hana”. Phöông thöùc thöù hai laø möôïn chöõ Haùn ñoàng thôøi möôïc aâm ñoïc cuûa chöõ Haùn ñoù maø hoaøn toaøn khoâng chuù yù ñeán nghóa maø chuùng bieåu thò. Phöông thöùc thöù 2 naøy ñöôïc thöïc hieän theo chính kinh nghieäm cuûa Trung Quoác khi dòch boä kinh Phaät voán ñöôïc vieát baèng chöõ AÁn Ñoä sang chöõ Trung Quoác. Nhöõng töø khoâng coù nghóa töông ñöông ôû Trung Quoác ñeàu ñöôïc ghi baèng chöõ Haùn coù aâm töông ñöông hoaëc gaàn gioáng vôùi aâm ñoïc trong tieáng AÁn Ñoä nhaèm baøo ñaûm söï töông ñoàng veà aâm thanh. Trieàu Tieân sau ñoù cuõng ñaõ söû duïng phöông thöùc naøy khi duøng chöõ Haùn ñeå ghi teân ngöôøi, ñòa danh hay caùc phaân töø ngöõ phaùp ôû ngoân ngöõ mình. ÔÛ Nhaät Baûn, vaên baûn ñaàu tieân ñöôïc ghi baèng phöông thöùc möôïn aâm laø boä Manyoâgana ( 万仮葉名) goàm 5000 baøi dieãn ca, hoø veø ñöôïc choïn loïc töø neàn vaên hoùa daân gian luùc baáy giôø. Ñaây laø moät taøi lieäu raát quyù giaù veà lòch söû chöõ vieát cuûa Nhaät Baûn ñaùnh daáu söï saùng taïo trong vieäc söû duïng chöõ Haùn cuûa ngöôøi Nhaät. Maëc duø toaøn boä vaên baûn ñeàu ñöôc vieát baèng chöõ Haùn nhöng chæ thuaàn tuùy laø söû duïng aâm ñoïc cuûa chöõ Haùn maø khoâng söû duïng maët yù nghóa cuûa chuùng. Ví duï ñeå vieát teân ngoïn nuùi Phuù Só (Fuji) noåi tieáng cuûa Nhaät Baûn, ngöôøi ta ñaõ möôïn hai chöõ Haùn coù aâm ñoïc gaàn gioáng laø 富 (fu) vaø 士 (shi) gheùp thaønh töø 富士 (Fuji). Veà ngöõ nghóa thì nghóa cuûa chöõ Haùn laø “nhöõng voõ só giaøu coù” cho thaáy treân thöïc teá khoâng coù moái lieân heä giöõa teân ngoïn nuùi vaø nghóa cuûa chöõ Haùn. Tuy vaäy, duø sao chöõ Haùn cuõng khoâng phaûi laø loaïi vaên töï ñôn giaûn ñoái vôùi ngöôøi Nhaät, ñaëc bieät laø ñoái vôùi taàng lôùp trung löu vaø daân lao ñoäng. Do vaäy, ngöôøi Nhaät luoân coù yù thöùc söûa ñoåi chöõ Haùn, vay möôïn theo höôùng ñôn giaûn hoùa, ñaëc bieät laø coá gaéng tìm caùch thích hôïp ñeå ghi caùc phuï toá cuûa danh töø, tính töø, ñoäng töø hay caùc trôï töø ngöõ phaùp. Ngoaøi ra, maëc duø duøng phöông thöùc möôïn aâm nhöng ñeå ñeå bieåu thò moät aâm naøo ñoù cuûa tieáng Nhaät laïi coù theå duøng nhieàu chöõ Haùn ñoàng aâm khaùc nhau. Ví duï nhö ñeå ghi aâm “ma” ñoàng thôøi coù theå duøng caùc chöõ Haùn 間, 摩, 馬,… Tình traïng naøy gaây nhieàu khoù khaên cho ngöôøi ñoïc khoâng hieåu chöõ Haùn naøy bieåu thò cho aâm ñoïc naøo, hay ghi moät aâm ñoïc naøo ñoù thì phaûi vieát chöõ Haùn naøo cho thích hôïp. Ñoù laø nhöõng nhu caàu thöïc teá thuùc ñaåy söï xuaát hieän cuûa heä chöõ Kana. Quaù trình phaùt trieån cuûa heä chöõ Kana Heä chöõ Kana ñi ñeán tình traïng thoáng nhaát vaø oån ñònh nhö ngaøy nay phaûi traûi qua hôn 1000 naêm. Coù giai ñoaïn bieán ñoåi nhöõng phaùt aâm trong tieáng Nhaät ñaõ gaây neân nhöõng luùng tuùng cho ngöôøi söû duïng chöõ Kana. Theo moät soá taøi lieäu, tröôùc ñaây aâm o (お) vaø o (を) laø hai aâm khaùc nhau ñöôïc phaân bieät qua hai troïng aâm : (お) mang troïng aâm thaáp coøn (を) ñöôïc phaùt aâm vôùi troïng aâm cao nhöng coù luùc chuùng bò nhaäp laøm moät khoâng phaân bieät nöõa nhö töø “shio” (muoái) coù hai caùch vieát laø (しお) hoaëc (しを). Tình traïng naøy cuõng xaûy ra töông töï nhö vaäy ñoái vôùi caùc chöõ e (え) vôùi he (へ), ha (は) vaø wa (わ). Vieäc cuøng moät töø coù hôn moät caùch vieát vaø moãi moät caùch vieát laïi bieåu thò nhöõng töø coù yù nghóa khaùc nhau ñaõ khieán cho vieäc söû duïng chöõ Kana ñeå ghi tieáng Nhaät gaëp khoù khaên. Ñeán cuoái thôøi kyø Edo ñaõ coù moät taùc giaû vieát trong moät cuoán saùch trong ñoù ñeà nghò caùch vieát chuaån cho khoaûng 2000 töø vôùi luaän ñieåm chính laø moãi töø chæ neân coù moät caùch vieát theo kieåu ghi aâm. Nhöng maõi ñeán taän naêm Meiji 33 (1900), nhaø nöôùc môùi thöïc söï ñöa ra caùc quy ñònh thoáng nhaát veà vieäc söû duïng vaên töï noùi chung, trong coù coù caû chöõ Kana. Tuy vaäy, nhöõng daáu veát veà caùc hieän töôïng bieán ñoåi ngöõ aâm gaây aûnh höôûng ñeán vaên töï ngaøy nay vaãn coøn coù theå tìm trong tieáng Nhaät hieän ñaïi, ñaët bieät trong heä thoáng trôï töø. Ví duï nhö trôï töø quan heä bieåu thò yù nghóa chuû theå ñöôïc vieát laø (は) ha nhöng phaûi ñoïc laø wa (わ), hay trò töø bieåu thò yù nghóa nôi choán, phöông höôùng ñöôïc vieát laø (へ) he nhöng ñöôïc ñoïc laø e (へ). Ñeán cuoái thôøi Heian baét ñaàu xuaát hieän nhöõng vaên baûn duøng laãn loän hai loaïi vaên töï, trong ñoù chöõ Haùn ñöôïc vieát cuøng vôùi chöõ Hiragana. Töø thôøi Kamakure (1185-1833) caùch vieát naøy caøng trôû neân phoå bieán, ñaëc bieät laø trong giôùi sö saõi. Caùc baøi haùt, truyeän daân gian tröôùc kia chæ ñöôïc ghi baèng Hiragana, nay ñaõ ñöôïc ghi laãn cuøng chöõ Haùn. Sau ñoù moät thôøi gian laïi coù nhöõng vaên baûn ñöôïc vieát baèng hai loaïi chöõ Haùn vaø chöõ Katakana ñaët tröng cho caùch vieát cuûa caùc hoïc giaû, caùc nhaø trí thöùc thôøi ñoù ñeå ghi doøng vaên baùc hoïc. Caøng ngaøy söï xuaát hieän cuûa chöõ Haùn ôû caùc vaên baûn Haùn – Kana ngaøy caøng taêng, hieän töôïng naøy ñaëc bieät thaáy roõ trong caùc cuoán tieåu thuyeát thôøi Edo. Nhöng ñeå giuùp ngöôøi ñoïc deã hieåu yù nghó vaø caùch ñoïc thì beân caïnh chöõ Haùn vaãn coù ghi kí hieäu aâm ñoïc. Kích thöôùc cuûa töøng loaïi vaên töï cuõng thay ñoåi qua caùc thôøi kyø khaùc nhau. Vaøo giai ñoaïn ñaàu, chöõ Kana ñöôïc vieát nhoû, chöõ Haùn ñöôïc vieát to. Daàn daàn, chöõ Kana ñuôïc vieát vôùi kích thöôùc gaàn ngang baèng chöõ Haùn. Tuy vaäy nhöng ñeán thôøi Edo vaãn coù söï phaân bieät hai loaïi vaên baûn vôùi hai kieåu söû duïng vaên töï taùch bieät nhau. Loaïi vaên töï Haùn-Kana duø sao cuõng chæ duøng trong vaên baûn khoâng chính thöùc, chæ coù tính chaát caù nhaân. Coøn nhöõng taøi lieäu coâng vaên haønh chính cuûa nhaø nöôùc vaãn ñöôïc vieát hoaøn toaøn baèng chöõ Haùn theo kieåu haønh vaên Trung Quoác. Töø thôøi Meiji (1868 - 1912) loaïi vaên töï Haùn–Kana môùi ñöôïc söû duïng trong caùc coâng vaên nhaø nöôùc. Sau ñoù do phong traøo vaän ñoäng “thoáng nhaát ngoân vaên” neân tieåu thuyeát, baùo chí ñeàu chuyeån sang vieát baèng chöõ Haùn –Hiragana voán laø loaïi chöõ vieát cuûa khaåu ngöõ daân daõ. Töø sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, caùc coâng vaên cuûa nhaø nöôùc ñeàu ñöôïc vieát baèng Haùn – Hiragana vaø caùch vieát naøy ñöôïc duy trì oån ñònh cho ñeán ngaøy nay. Trong tieáng Nhaät hieän nay toàn taïi cuøng luùc 3 loaïi vaên töï : chöõ Haùn (Kanji), chöõ Kana (goàm Hiragana vaø Katakana) vaø heä chöõ Romaji, ngoaøi ra coøn coù heä soá ñeám La Maõ (1, 2, 3,…) toàn taïi song song vôùi heä ñeám cuûa Trung Quoác (nhaát, nhò, tam,…). Cuøng moät caâu coù theå dieãn ñaït baèng nhieàu loaïi chöõ, nhieàu caùch. Ví duï caâu “trôøi möa” coù nhöõng caùch vieát sau : 雨 が 降ります あめ が ふります 雨 が ふるます あめ が 降ります ame ga furimasu Trong ñoù caùch vieát soá 1 laø caùch vieát chuaån Ñaëc ñieåm cuûa heä chöõ Kana. Kana laø teân chung cuûa hai loaïi chöõ Hiragana vaø Katakana. Ñaây laø loaïi vaên töï bieåu aâm coù khaû naêng theå hieän toaøn boä heä thoáng ngöõ aâm tieáng Nhaät vôùi 5 nguyeân aâm cô baûn vaø 46 daïng aâm tieát. Hai loaïi chöõ naøy ñöôïc taïo neân töø nhöõng nguyeân taéc khaùc nhau. Ngöôøi Nhaät söû duïng hai hình thöùc chöõ vieát naøy cuøng haøng nghìn chöõ Haùn ñeå ghi laïi ngoân ngöõ cuûa mình. Hiragana ñöôïc söû duïng chuû yeáu ñeå vieát caùc thaønh toá ngöõ phaùp vaø nhöõng töø Nhaät ngöõ baûn ñòa, coøn Katakana chuû yeáu ñöôïc söû duïng ñeå vieát caùc töø vay möôïn töø nöôùc ngoaøi. Caùch vieát chöõ Kana tröôùc chieán tranh raát phöùc taïp. sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, traûi qua nhieâu cuoäc caûi caùch lôùn ñeå ñöa ñeán caùch vieát chöõ Kana hieän nay. Heä chöõ Kana laø loaïi vaên töï ghi aâm tieát ñieån hình, tröø caùc con chöõ ghi nguyeân aâm ñoâi ya (や), yu (ゆ), yo (よ), vaø moät aâm muõi ん thì taát caû caùc con chöõ khaùc cuûa moãi chöõ ñeàu ghi moät aâm tieát vôùi caáu truùc môû (~ + nguyeân aâm) nhö a (あ ), i(い), u(う), e(え), o(お) hoaëc (phuï aâm + nguyeân aâm ) nhö ka (か), na (な), ta (た),… Moãi aâm tieát ñeàu coù theå ghi baèng chöõ Hiragana hoaëc Katakana. Ví duï caùc aâm ta, sa, mu coù theå ghi baèng Hiragana た, さ, む hoaëc Katakana タ, サ, ム. Moãi töø thay vì ghi aâm Haùn ñeàu coù theå ghi ñöôïc baèng caùc chöõ Kana bieåu thò aâm ñoïc cuûa töø ñoù, ví duï nhö chöõ Haùn 日本語 thì ñöôïc ghi vôùi chöõ Kana laø にほんご. Moãi kí töï Kana dieãn taû moät aâm tieát. Nhöõng aâm tieát caên baûn ñöôïc saép xeáp trong moät baûng goïi laø Gojuonzu (五十音図) töùc laø 50 aâm tieát. Baûng naøy goàm 5 coät theo thöù töï töø traùi qua phaûi vaø 10 doøng, coù theå vieát döôùi daïng Hiragana hoaëc Katakana Chöõ Hiragana. Nguoàn goác chöõ Hiragana Hiragana laø loaïi chöõ vieát thaûo, hay vieát ñôn giaûn ñi cuûa chöõ Haùn coù cuøng hay töông töï caùch phaùt aâm. Do ñoù caùc kyù töï naøy coù nhöõng ñöôøng cong laû löôùt vaø coù hình thöùc ñeïp Theo truyeàn thuyeát thì trong suoát thôøi Bình An (平安 - Heian) (794 - 1185), trieàu ñình vaø giôùi quyù toäc raát haâm moä vaên chöông chöõ Haùn. Moät soá nöõ quyù toäc baét ñaàu saùng taùc thi vaên goàm nhöõng thi ca, vaên hoïc vaø caùc theå loaïi khaùc, hoï khoâng thích neùt chöõ cöùng coûi cuûa Manyoâgana ( 万仮葉名) vì theá hoï cheá taùc moät loái uyeån chuyeån nhö chöõ thaûo, kieåu chöõ naøy goïi laø nöõ thuû (女手 - onnade) ñeå cheùp caùc thi vaên. Noù ñöôïc xem laø tieàn thaân cuûa Hiragana. Sau ñaây laø baûng Haùn töï goác cuûa caùc kyù töï Hiragana あ 阿 い う 宇 え 江 お 於 か 加 き く 久 け 介 こ 巳 さ し 之 す せ 世 そ 曽 た 多 ち 千 つ 川 て 天 と 止 な 奈 に 仁 ぬ ね 祢 の 乃 は 波 ひ 比 ふ 不 へ ほ 保 ま 未 み 美 む 武 め 女 も 毛 や 也 ゆ 由 よ 与 ら 食 り 利 る 留 れ 礼 ろ 呂 わ 和 を ん 无 Vaøo giai ñoaïn ñaàu thôøi Heian, chöõ Hiragana vaø Katakana chöa ñöôïc phaân bieät raïch roøi ñeàu mang teân chung laø chöõ thaûo Kana, ñeán giöõa thôùi Heian thì phaïm vi söû duïng chuùng môùi ñöôïc phaân bieät roõ raøng. Vaø khi ñoù soá löôïng chöõ Hiragana lôùn hôn nhieàu so vôùi chöõ Katakana. Töø thôøi Edo trôû ñi soá löôïng vaø daïng thöùc cuûa Hiragana môùi daàn daàn ñöôïc oån ñònh. Phaïm vi söû duïng Hiragana chuû yeáu ñöôïc söû duïng ñeå vieát nhöõng töø vöïng vaø thaønh toá ngöõ phaùp nhö caùc tieáp vó ngöõ bieán toá, tieàn toá, haäu toá, lieân töø vaø trôï ñoäng töø . Caùc tieáp vó ngöõ Kana bieán toá ñöôïc goïi laø Okurigana ( 送り仮名 ) Ví duï : Tieáp vó ngöõ Kana 書いた kaita ñaõ vieát Trôï töø を o Tính töø chæ ñònh これ kore caùi naøy Lieân töø ですから desukara do ñoù Ñoäng töø theå töø ñieån くる kuru ñi Hiragana cuõng ñöôïc söû duïng ñeå vieát nhieàu töø vöïng Nhaät ngöõ baûn ñòa voán thöôøng khoâng ñöôïc vieát baèng Haùn töï nhö caùc traïng töø, caùc danh töø cuï theå, caùc tinh töø… hoaëc nhöõng töø maø chöõ Haùn khoù vieát hay khoâng hieän ñaïi. Ví duï : はっきり Hakkiri roõ raøng ほとんど Hotondo haàu heát じゃっぱり Jappari quaû ñuùng laø Baûng kyù töï Hiragana あ a い i う u え e お o か ka き ki く ku け ke こ ko さ sa し shi す su せ se そ so た ta ち chi つ tsu て te と to な na に ni ぬ nu ね ne の no は ha ひ hi ふ fu へ he ほ ho ま ma み mi む mu め me も mo や ya ゆ yu よ yo ら ra り ri る ru れ re ろ ro わ wa を o ん n AÂm höõu thanh Caùc phuï aâm voâ thanh k, s, t, h trôû thaønh aâm höõu thanh g, z, d, b, p baèng caùch theâm vaøo daáu phuï (“) thöôøng goïi laø tenten (hoaëc dakuten, nigori) vaø daáu ( °) thöôøng goïi laø maru (hoaëc handakuten) vaøo beân phaûi treân cuûa kí töï Kana. が ga ぎ gi ぐ gu げ ge ご Go ざ za じ ji ず zu ぜ ze ぞ Zo だ da ぢ ji づ zu で de ど Do ば ba び bi ぶ bu べ be ぼ Bo ぱ pa ぴ pi ぷ pu ぺ pe ぽ Po AÛo aâm Caùc kyù töï ñöôïc phaùt aâm vôùi aâm taän cuøng laø “i” coù theå ñaët theo sau moät ya(や), yu (ゆ), yo(よ) nhoû ñeå hình thaønh nhöõng toå hôïp phaùt aâm nhö laø moät kyù töï ñoäc laäp. きゃ kya きゅ kyu きょ kyo しゃ sha しゅ shu しょ sho ちゃ cha ちゅ chu ちょ cho にゃ nya にゅ nyu にょ nyo ひゃ hya ひゅ hyu ひょ hyo みゃ mya みゅ my みょ myo りゃ rya りゅ ryu りょ ryo Caùc aâm höõu thanh aûo ぎゃ gya ぎゅ gyu ぎょ gyo じゃ ja じゅ ju じょ jo びゃ bya びゅ byu びょ byo ぴゃ pya ぴゅ pyu ぴょ pyo Nguyeân aâm Nguyeân aâm tieáng Nhaät goàm hai loaïi laø nguyeân aâm daøi thöôøng goïi laø tröôøng aâm (choon - ちょうおん) vaø nguyeân aâm ngaén coøn goïi laø ñoaûn aâm (tan’on - たんおん). Taát caû nhöõng aâm caên baûng trong baûng Kana, ngoaøi ん, ñeàu taän cuøng baèng moät nguyeân aâm ngaén. Moät nguyeân aâm daøi thöôøng gaáp hai laàn veà ñoä daøi so vôùi moät nguyeân aâm ngaén vaø ñöôïc vieát baèng laäp laïi nguyeân aâm cuûa nhöõng aâm taän cuøng laø a, i hoaëc u. Ngoaøi ra, ngöôøi ta coøn theâm nguyeân aâm vaøo nhöõng aâm taän cuøng laø o khi muoán keùo daøi nhöõng aâm naøy. Moät soá tröôøng hôïp ngoaïi leä : お ñöôïc duøng thay う vì moät soá lyù do lòch söû. Nhöõng aâm taän cuøng laø e thöôøng ñöôïc keùo daøi theâm baèng caùch theâm え hay い ね + え = ねえ ne Nguyeân aâm cuûa moät aûo aâm ñöôïc keùo daøi töông töï nhö aâm bình thöôøng きょ + う = きょう kyo Xuùc aâm Caùc phuï aâm k, s, t, p,… coù theå ñöôïc gaáp ñoâi thì khi ñoù nhöõng phuï aâm keùp naøy goïi laø xuùc aâm vaø ñöôïc phaùt aâm rôøi ra nhö kyù töï rieàng bieät. Chuùng ñöôïc bieåu hieän baèng chöõ つ nhoû ñaët tröôùc phuï aâm gaáp ñoâi. Ví duï : けっか ñöôïc ñoïc laø kek-ka trong ñoù phuï aâm k trong chöõ か ñaõ ñöôïc gaáp ñoâi leân. Chöõ Katakana Nguoàn goác hình thaønh chöõ Katakana Kyù töï Katakana baét nguoàn töø caùc kyù töï Trung Quoác coù cuøng caùch ñoïc, neáu Hiragana laø söï ñôn giaûn hoùa toaøn boä caùc kyù töï Trung Quoác thì Katakana ñöôïc taïo ra baèng caùch laáy moät boä phaän naøo ñoù cuûa chöõ Haùn vaø boä phaän taùch ra naøy ñaïi dieän cho caû chöõ kh