Tiểu luận Thực trạng của nước ta trong thời kì quá độ lên CNXH

A - đặt vấn đề Trong thời kì đầu của xã hội loài người do sự lạc hậu của lực lượng sản xuất,nên sản xuất xã hội mang tính tự cung tự cấp khiến nhu cầu của con người bị bó hẹp trong một giới hạn nhất định. Khi lực lượng sản xuất phát triển và có nhiều thành tựu mới, con người dần thoát khỏi nền khinh tế tự nhiên và chuyển sang nền kinh tế sản xuất hàng hoá. Nền kinh tế hàng hoá phát triển càng mạnh mẽ và đến đỉnh cao của nó là nền kinh tế thị trường. Kinh tế thị trường có những ưu việt của nó , đó là sự thoả mãn tối đa nhu cầu của con người vói một khối lượng hàng hoá khổng lồ. Tuy nhiên nó cũng bộc lộ những hạn chế , nhất là trong chế độ xã hội TBCN , một chế độ xã hội ở đó chỉ có lợi nhuận được chú trọng hàng đầu dẫn đến sự phân hoá xã hội sâu sắc và quyền bình đẳng trong xã hội bị xem nhẹ. Nhận biết trước tình hình đó, trong quá trình nghiên cứu về hình thái kinh tế xã hội Mac và Anghen đã đưa ra dự đoán: CNTB sớm muộn cũng bị thay thế bởi một chế độ xã hội cao hơn , chế độ xã hội trong đó con người hoàn toàn tự do, văn minh và bình đẳng, có nền kinh tế phát triển bền vững, xã hôị công bằng. Đó là chủ nghĩa cộng xản mà giai đoạn thấp của nó là CNXH - thời kì chuyên chính của giai cấp vô sản. Nước ta sau khi giành được độc lập ở miền bắc , Đảng đã xác định đưa đất nước lên tiến lên CNXH bỏ qua giai đoạn phát triển TBCN. Khi miền bắc hoàn toàn được giảI phóng thì cả nước bước vào thời kì quá độ lên CNXH. Đại hội Đảng VI (1986) là một bước ngoặt lịch sử của nền kinh tế vói đường lối mới của Đảng để phát triển đất nước. Theo đó ta xây dựng và phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN. Tư tưởng ấy càng được nhấn mạnh trong các kì đại hội tiếp theo của Đảng. Cho tới nay, sau hơn mười năm đổi mới ta đã gặt hái được nhiều thành tựu đáng kể. Tuy nhiên bên cạnh đó còn có khá nhiều những mặt cần điêù chỉnh. Một số suy nghĩ và giải pháp qua nghiên cứu kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trường đang diễn ra ở nước ta hiện nay sẽ phần nào giúp ta hiểu rõ hơn về thực trạng của nước ta trong thời kì quá độ này. B - nội dung: phần đề cương kháI quát I - Lý luận Mac - Lênin về kinh tế hàng hoá và kinh tế thị trường và thực tiễn vấn đề này ở Việt Nam trong thời kì quá độ lên CNXH hiện nay. 1- Kinh tế hàng hoá: Điều kiện ra đời : Thực tế nền kinh tế thế giới cho thấy không nước nào mà nền kinh tế hàng hoá hay kinh tế thị trường lại vận động hoàn toàn dưới sự điều khiển “vô hình”của các quy luật kinh tế khách quan. Mà chúng đều vận động theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của các doanh nghiệp và nhà nước và với mức độ và phạm vi khác nhau tuỳ thuộc điều kiện lịch sử của mỗi nước. Kinh tế hàng hoá là mô hình kinh tế trong đó hầu hết các quan hệ kinh tế được thực hiện trên thị trường dưới hình thái hàng hoá và dịch vụ, vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước . Kinh tế hàng hoá ra đời và tồn tại trong nhiều hình thái kinh tế xã hội gắn liền với hai điều kiện tiền đề: Một là: Có sự phân công lao động xã hội. Phân công lao động xã hội là sự chuyên môn hoá sản xuất, mỗi ngươì chỉ sản xuất một hay một số loại sản phẩm nhất định. Những nhu cầu cuộc sống đòi hỏi phải có nhiều loại sản phẩm. Vì vậy người sản xuất này phải dựa vào người sản xuất khác phải trao đổi sản phẩm cho nhau. Như vậy phân công lao động xã hội là biểu hiện sự phát triển của lực lựơng sản xuất làm cho năng suất lao động tăng lên và làm cho trao đổi sản phẩm trở thành tất yếu. Nó là cơ sở của sản xuất hàng hoá. Hai là: Có chế độ tư hữu hoặc các hình thức sở hữu khác nhau về tư liệu sản xuất và sản phẩm. đIều này làm cho người sản xuất hàng hoá độc lập với nhau và mỗi người có quyền chi phối sản phẩm của mình, có quyền đem sản phẩm của mình trao đổi với người khác. Như vậy : Phân công lao động xã hội làm người sản xuất phụ thuộc vào nhau còn chế độ tư hữu lại chia rẽ họ làm họ độc lập với nhau đây là một mâu thuẫn. Mâu thuẫn này chỉ được giải quyết thông qua trao đổi, mua bán sản phẩm của nhau. Sản xuất hàng hoá ra đời bắt nguồn từ yêu cầu của cuộc sống. * Sơ lược về lịch sử phát triển sản xuất hàng hoá: Sản xuất hàng hoá ra đời từ sản xuất tự cấp tự túc và thay thế nó trong quá trình lịch sử lâu dài. ở các xã hội trước chủ nghĩa tư bản, sản xuất hàng hoá là sản xuất giản đơn chỉ giữ vai trò phụ thuộc. Tuy nhiên chính sản xuất hàng hoá giản đơn đã tạo khả năng phát triển lực lượng sản xuất thiết lập các mối liên hệ kinh tế giữa các đơn vị kinh tế trước đó vốn tách biệt nhau. Quan hệ hàng hoá phát triển nhanh chóng ở thời kỳ chế độ phong kiến tan rã và góp phần thúc đẩy quá trình đó diễn ra mạnh mẽ hơn. Hình thức điển hình nhất, cao nhất, phổ biến nhất của sản xuất hàng hoá là sản xuất hàng hoá TBCN. Dưới CNTB quan hệ hàng hoá thâm nhập vào mọi lĩnh vực, mọi chức năng của nền sản xuất xã hội, hàng hoá trở thành tế bào của nền sản xuất xã hội . Nó mang đặc điểm: Dựa trên sự tách rời tư liệu sản xuất với sức lao động trên cơ sở bóc lột lao động làm thuê dưới hình thức chiếm đoạt giá trị thặng dư. Sản xuất hàng hoá tiếp tục tồn tại và phát triển dưới CNXH. Đặc điểm của sản xuất hàng hoá XHCN là nó không dựa trên cơ sở chế độ người bóc lột người và nó nhằm mục đích thoả mãn nhu cầu vật chất, tinh thần của mọi thành viên xã hội trên cơ sở sản xuất kinh doanh . * Tính ưu việt của sản xuất hàng hoá: Sản xuất hàng hoá tiếp tục tồn tại và phát triển ở nhiều xã hội là sản phẩm của lịch sử phát triển sản xuất của loài người. Bởi vậy nó có nhiều ưu thế, và là một phương thức hoạt động kinh tế tiến bộ hơn hẳn so với sản xuất tự cấp tự túc : Nó làm thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất, nâng cao năng suất lao động xã hội .Nó thúc đẩy quá trình xã hội hoá sản xuất nhanh tróng làm cho sự phân công chuyên môn hoá sản xuất ngày càng sâu sắc, hợp tác hoá chặt chẽ hình thành các mối liên hệ kinh tế và sự phụ thuộc lẫn nhau của những người sản xuất hình thành thị trường trong nước và thế giới. Nó thúc đẩy nhanh quá trình tích tụ và tập trung sản xuất, đó là cơ sở để thúc đẩy quá trình dân chủ hoá, bình đẳng và tiến bộ xã hội. * ở Việt Nam: Trong giai đoạn quá độ lên CNXH, ở nước ta những đIều kiện chung của kinh tế hàng hoá vẫn còn bởi vậy nền kinh tế hàng hoá tồn tại là một tất yếu khách quan: Phân công lao động xã hội với tư cách là cơ sở của trao đổi chẳng những không mất đi, trái lại ngày một phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. sự chuyên môn hoá và hợp tác hoá lao động đã vượt khỏi biên giới quốc gia và ngày càng mang tính quốc tế. Phân công lao động xã hội đã phá vỡ các mối quan hệ truyền thống của nền kinh tế tự nhiên khép kín, tạo cơ sở thống nhất, phụ thuộc lẫn nhau giữa những người sản xuất vào hệ thống của hợp tác lao động. Sự phân công lao động của ta đã ngày càng chi tiết hơn đến từng ngành, từng cơ sở và ở phạm vi rộng hơn nữa là toàn bộ nền kinh tế quốc dân. hiện nay ta đã có hàng loạt các thị trường được hình thành từ sự phan công lao động đó là: Thị trường công nghệ, thị trường các yếu tố sản xuất,…Tạo đà cho nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần phát triển giúp ta nhanh chóng hoà nhập được với kinh tế trong khu vực và thế giới. Trong nền kinh tế đã và đang tồn tại nhiều hình thức sở hữu khác nhau về tư liệu sản xuất và sản phẩm lao động. Sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể của những người sản xuất hàng hoá nhỏ, sở hữu tư nhân TBCN, sở hữu hỗn hợp, đồng sở hữu,…Chế độ xã hội hoá sản xuất giữa các ngành, các xí nghiệp trong cùng một hình thức sở hữu vẫn chưa đều nhau. Sở dĩ như vậy là do cơ cấu kinh tế của ta giờ là cơ cấu kinh tế nhiều thành phần, sự tồn tại của các thành phần kinh tế là một tất yếu khách quan . Sản xuất hàng hoá là để trao đổi đáp ứng nhu cầu của xã hội nên người sản xuất có điều kiện để chuyên môn hoá cao. Trình độ tay nghề được nâng lên do tích luỹ kinh nghiệm, tiếp thu được tri thức mới. Công cụ chuyên dùng được cải tiến, kỹ thuật mới được áp dụng do đó cạnh cạnh tranh ngày càng gay gắt khiến cho năng suất lao động được nâng lên, chất lượng sản phẩm ngày càng được cải thiện và tốt hơn. Hiệu quả kinh tế được trú trọng làm mục tiêu đánh giá sự hoạt động của các thành phần kinh tế. Việc trao đổi hàng hoá dựa trên nguyên tắc ngang giá khiến cho người sản xuất luôn tìm cách tiết kiệm giảm đến mức tối đa những chi phí cá biệt, giảm giá trị hàng hoá cá biệt để có lợi nhuận khi trao đổi. Trên cơ sở phân công lao động, sản xuất hàng hoá phát triển. Khi sản xuất hàng hoá phát triển sẽ làm phân công lao động ngày càng cao hơn, sâu hơn. Quan hệ hàng hoá, tiền tệ, quan hệ thị trường ngày càng được chủ thể sản xuất hàng hoá vận dụng có hiệu quả hơn và từ đó ngoài các quan hệ kinh tế phát triển mà các quan hệ pháp lý xẫ hội, tập quán, tác phong cũng thay đổi. Chính từ tính ưu việt rất riêng, rất có lợi ( tuy bên cạnh đó vẫn còn có những khuyết tật ) của sản xất hàng hoá mà tại đại hội VII Đảng ta đã xác định phương hướng : Phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng XHCN vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước. b. Đặc điểm của kinh tế hàng hoá trong thời kì quá độ lên CNXH bỏ qua chế độ TBCN ở nước ta: Nước ta tiến lên CNXH từ một nền kinh tế tiểu nông lạc hậu, lực lượng sản xuất chưa phát triển, lại bỏ qua giai đoạn TBCN nên nền kinh tế hàng hoá của ta không giống với nền kinh tế hàng hoá của các nước khác trên thế giới với những đặc trưng tiêu biểu: Thứ nhất:_Nền kinh tế nước ta đang trong quá trình chuyển biến từ một nền kinh tế hàng hoá kém phát triển mang nặng tính tự cấp tự túc sang một nền kinh tế hàng hoá phát triển từ thấp đến cao. Xuất phát từ thực trạng có thể nói là rất tiêu điều của nền kinh tế nước ta: Kết cấu hạ tầng vật chất và xã hội kém, trình độ cơ sở vật chất và công nghệ trong các doanh nghiệp lạc hậu, khả năng cạnh tranh gần như không có, đội ngũ nhà doanh nghiệp tầm cỡ thiếu trầm trọng, bên cạnh đó thì thu nhập của người làm công ăn lương cũng như của nông dân thấp kém khiến dung lượng hàng hoá trên thị trường có sự thay đổi rất chậm chạp, khả năng cạnh tranh của hàng hoá trên thị trường thấp. Từ sự thật không mấy sáng sủa này, buộc ta phải có chiến lược phát triển để vượt qua thực trạng của nền kinh tế, đưa nền kinh tế hàng hoá phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng và nâng cao khả năng cạnh tranh của nền kinh tế hàng hoá ở nước ta. Thứ hai:_Nền kinh tế hàng hoá dựa trên cơ sở nền kinh tế tồn tại nhiều thành phần. Từ thực trạng nền kinh tế hàng hoá kém phát triển do nhiều nhân tố song nhân tố gây hậu quả nặng nề nhất là sự nhận thức không đúng đắn dẫn đến nôn nóng xoá bỏ nhanh các thành phần kinh tế, thực chất là xoá bỏ điều kiện tồn tại và phát triển kinh tế hàng hoá, làm mất khả năng cạnh tranh và tác dụng tích cực của nền kinh tế hàng hoá. Nền kinh tế nhiều thành phần là nguồn lực tổng hợp to lớn về nhiều mặt có khả năng đưa nền kinh tế vượt khỏi thực trạng thấp kém. Cơ cấu ngành theo hướng phát triển kinh tế dịch vụ đang dần chiếm ưu thế cao trong nền kinh tế hàng hoá thu hút một số lượng lớn lao động. Từ đó cơ cấu công- nông nghiệp và dịch vụ sớm hình thành theo định hướng chuyển dịch kinh tế mà Đại hội Đảng VIII đã đề ra. Nó đảm bảo cho mọi người, mọi doanh nghiệp ở mọi thành phần kinh tế đều được tự do kinh doanh theo pháp luật và được pháp luật bảo hộ quyền sở hữu và quyền thu nhập hợp pháp. Nó còn làm cho các chủ thể kinh tế được hoạt động theo cơ chế tự chủ, hợp tác cạnh tranh và bình đẳng trước pháp luật. Thứ ba:_Nền kinh tế hàng hoá theo cơ cấu kinh tế “mở”giữa nước ta với các nước trên thế giới. Trước kia với cơ cấu kinh tế “khép kín”, với tình trạng “bế quan toả cảng”, luẩn quẩn sau luỹ tre làng nên kinh tế nước ta lâm vào bế tắc, kém phát triển có thể nói là lạc hậu nhất thế giới. Vì vậy sự ra đời của nền kinh tế hàng hoá TBCN đã làm cho thị trường dân tộc hoạt động trong sự gắn bó với thị trường thế giới. Do sự phân bố phát triển không đều về tài nguyên thiên nhiên, sức lao động và thế mạnh giữa các nước từ quy luật phân công và hợp tác lao động quốc tế, đời sống mang tính quốc tế hoá …dẫn đến nhu cầu khách quan là mở cửa nền kinh tế hàng hoá để đạt được hiệu quả cao và phát triển với tốc độ nhanh nền kinh tế. Thứ tư: Phát triển kinh tế hàng hoá theo định hướng XHCN với vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nước và sự quản lý kinh tế vĩ mô của nhà nước. Trong các thành phần kinh tế thì kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo do bản chất vốn có và lại nắm giữ các ngành, lĩnh vực then chốt và trọng yếu, nên đảm bảo cho các thành phần kinh tế khác phát triển theo định hướng XHCN. Tuy nhiên vai trò của nó chỉ được khẳng định khi nó phát huy được sức mạnh tổng hợp của các thành phần kinh tế khác, nó sớm chuyển đổi cơ chế quản lý theo hướng năng suất, chất lượng và hiệu quả để đứng vững và chiến thắng trong môi trường hợp tác và cạnh tranh giữa các thành phần kinh tế. Nền kinh tế hàng hoá bên cạnh mặt tích cực là làm thay đổi bộ mặt của đất nước không tránh khỏi những khuyết tật nhất định về mặt xã hội như: phá sản, khủng hoảng , áp bức bất công, tàn phá môi trường, phân hoá giầu nghèo... Chính vì vậy cần phải có sự quản lý vĩ mô của Nhà nước. Nước ta do chịu ảnh hưởng lâu dài của cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liêu, bao cấp nên những công cụ để Nhà nước đIều hành vĩ mô nền kinh tế hàng hoá như : hệ thống ngân hàng, tín dụng … còn thấp kém. Nước ta đang xây dựng pháp luật về kinh tế nhưng lại chưa đồng bộ, xã hội chưa quen với việc chấp hành luật pháp trong kinh doanh. Trình độ hiểu biết của nhà nước về cơ chế thị trường còn nhiều hạn chế, thiếu tính khoa học, thực tế còn lúng túng trong quản lý kinh tế vĩ mô. Trong điều kiện đó xu hướng vận động khách quancủa nước ta trước mắt và lâu dài là phấn đấu nâng cao năng lực và tăng cường các công cụ và do đó nâng cao trình độ quản lý vĩ mô của nhà nước. Từ định hướng đó đảng đã kiên định chiến lược phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN. Mà nhà nước là của dân, do dân và vì dân dưới sự lãnh đạo của đảng là nhân tố quyết định nhất đảm bảo tính định hướng XHCN. Sau hơn mười năm đổi mới ta đã đạt được một số thành tựu đáng kể làm vai trò quản lý của nhà nước được tăng cường. Bằng các công cụ rất riêng: pháp luật kế hoạch, thiết chế về tài chính, tiền tệ và những phương tiện vật chất khác. Nhà nước tạo đIều kiện khuyến khích, phát huy những mặt tích cực của kinh tế hàng hoá, ngăn ngừa, hạn chế tính tự phát và các khuyết tật của cơ chế thị trường. Nhận xét: Các đặc điểm của nền kinh tế hàng hoá ở trên có quan hệ mật thiết với nhau phản ánh kết quả của sự phân tích thực trạng và xu hướng vận động nội tại của quá trình hình thành và phát triển kinh tế hàng hoá ở nước ta hiện nay và tương lai. Các đặc đIểm này bắt nguồn từ sự chi phối của các quy luật kinh tế nền kinh tế hàng hoá ( quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh và quy luật lưu thông tiền tệ ) bắt nguồn từ vai trò định hướng của kinh tế nhà nước và vai trò quản lý của nhà nước ở nước ta. Nhà nước là của dân và vì dân quyết định. c. Phương hướng phát triển kinh tế hàng hoá ở nước ta: Trong giai đoạn hiện nay khi mà chiến lược ổn định về kinh tế, chính trị, xã hội đã được xác định rõ, kết cấu hạ tầng vật chất và hạ tầng xã hội được xây dựng ngày càng đáp ứng tốt nhu cầu sản xuất và tiêu dùng, hệ thống pháp luật và bộ máy nhà nước được củng cố và trong sạch hoá, số lượng các nhà quản lý, nhà kinh doanh giỏi thích nghi với cơ chế thị trường ngày càng đông đảo, tay nghề khá cao. Đảng đã xác định hướng đi của nền kinh tế cho phù hợp với các điều kiện tiền đề hiện có: Trước hết phải thực hiện nhất quán và lâu dài chính sách kinh tế nhiều thành phần theo định hướng XHCN với các hình thức sở hữu đa dạng: sở hữu nhà nước, sở hữu tập thể, sở hữu hỗn hợp … Thứ đến: cần sắp xếp lại khu vực kinh tế nhà nước theo hướng nắm khâu mặt hàng trọng yếu chuyển dần sang hạch toán kinh doanh, tự chủ về mọi mặt đủ sức đứng vững và giành thắng lợi trong cạnh tranh. Ba là: sử dụng rộng rãi các hình thức kinh tế của kinh tế tư bản nhà nước để phát huy sức mạnh hỗn hợp của tư bản trong và ngoài nước với nhà nước về các mặt vốn, công nghệ và tài năng quản lý. Bốn là: đẩy mạnh phân công lao động và hợp tác lao động theo hướng chuyên môn hoá kết hợp đa dạng hoá sản xuất kinh doanh, tăng cường và phát triển ngành sản xuất phi vật chất, coi trọng lao động trí tuệ. Năm là: đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá coi trọng việc ứng dụng các thành tựu khoa học và công nghệ của loài người. Dẫn đến đẩy mạnh kinh tế hàng hoá phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu và làm tăng khả năng cạnh tranh hàng hoá của nước ta trên thị trường khu vực và quốc tế. Sáu là: xây dựng và phát triển thị trường hướng ngoại nhưng phải lấy thị trường trong nước làm cơ sở, phải có mặt hàng mũi nhọn có khả năng cạnh tranh dựa trên cơ sở thế mạnh và lợi thế so sánh. Bởi vì người ta chỉ nhập khẩu những gì là thế yếu của mình và là thế mạnh của người khác tức là bán hay xuất caí mà thị trường cần chứ không phải cái mà mình có. Bảy là: thực hiện chính sách đối ngoại có lợi cho sự phát triển của kinh tế hàng hoá. Mở rộng quan hệ theo hướng đa dạng hoá về hình thức, đa phương hoá về nguồn và hai bên cùng có lợi, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau và không phân biệt chế độ chính trị. Kết Luận: Thấy rằng việc xây dựng và phát triển nền kinh tế hàng hoá ở nước ta là một quá trình vừa có tính cấp bách lại vừa có tính chiến lược lâu dài. Trong từng bước đi của quá trình vừa có những khó khăn do sự xuất phát thấp của nền kinh tế nhưng lại có những thuận lợi nhất định cần được khai thác: đó là nguồn lao động dồi dào, môi trường và con người việt nam năng động, có khả năng tiếp cận cơ chế thị trường nhanh, ta lại nằm trong khu Châu á - Thái bình dương; vùng trung tâm của nền văn minh loài người đang được di chuyển đến, vùng kinh tế năng động nhất hiện nay. Chính vì thế ngay từ buổi đầu của chính sách đổi mới kinh tế ta đã xác định ngay việc đổi mới phải theo hướng có lợi cho sự phát triển của nền kinh tế hàng hoá.Trong mấy thập niên gần đâ, kinh tế hàng hoá phát triển mạnh mẽ nhờ sự tác động và thúc đẩy của công nghệ mới và lực lượng sản xuất mới, cho nên nền kinh tế hàng hoá đang có su hướng chuyển sang kinh tế thị trường. Tốc độ phát triển cao của kinh tế hàng hoá tạo sự hấp dẫn mạnh đối với các nhà hoạch định chiến lược phát triển kinh tế – xã hội hiện nay ở các nước XHCN.  2- Kinh tế thị trường: a- Thị trường và vai trò thị trường: -Thị trường là một phạm trù kinh tế của sản xuất hàng hoá được biểu hiện các hoạt động mua bán, trao đổi cùng với các mối quan hệ do chúng gây ra được diễn ra trong một không gian và thời gian nhất định . -Vai trò: Thị trường gắn liền với quá trình sản xuất và lưu thông hàng hoá, nơi ra đời và phát triển cùng qúa trình ra đời và phát triển của sản xuất và lưu thông hàng hoá, sản xuất hàng hoá phát triển, lượng sản hẩm lưu thông trên thị trưtờng ngày càng dồi dào phong phú-thị trường mở rộng- khái niệm thị trườngđược mở rộng hơn. Đó là lĩnh vực trao đổi hàng hoá thông qua tiền tệ làm môi giới. ở đây người mua và người bán tác động qua lại lẫn nhau để xác định giá cả và lượng hàng hoá lưu thông trên thị trường. Thị trường là trung tâm của toàn bộ quá trình tái sản xuất hàng hóa. Những vấn đề cơ bản của nền sản xuất hàng hoá là sản xuất cái gì? sản xuất như thế nào?và cho ai? đều phải thông qua thị trường. Vì vậy, thị trường đóng vai trò hoạt động và phương án sản xuất, kinh doanh có hiệu quả. - Thị trường các yếu tố sản xuất hay thị trường đầu vào là nơi mua bán các yếu tố sản xuất. Thông qua thị trường này mà nhà kinh doanh mua được các yếu tố sản xuất như tư liệu sản xuất, sức lao động, có vốn để sản xuất kinh doanh. Ngược lại, người có tư liệu sản xuất, sức lao động vốn, thực hiện được việc mua bán, có thu nhập để tái sản xuất ra các yếu tố đó. Thông qua việc trao đổi mua bán trên thị trường các chủ thể kinh tế có được thu nhập,lượng thu nhập này có thể nhiều hay ít là tuỳ thuộc vào tính chất của công việc và thể hiện ở sự phân phối cho ai ? Chính vì vậy thị trường thực hiện chức năng phân phối của quá trình táI sản xuất. - Thị trường là nơi cuối cùng để chuyển lao động tư nhân, cá biệt thành lao động xã hội. Chi phí cá biệt có được xã hội chấp nhận hay không sẽ quyết định sự thành bại của doanh nghiệp. b - Tính tất yếu của nền kinh tế thị trường có định hướng XHCN ở nước ta : Ngay từ tháng 8 năm 1979, Nhà nước ta đã chủ trương phát triển sản xuất hàng hoá. Chỉ thị 1000 của ban bí thư trung ương và quyết định số 25/CP của chính phủ năm 1981 đã để cho các hợp tác xã tự chủ trong sản xuất kinh doanh. Đại hội Đảng VI, tháng 12 năm 1986 đã khẳng định quá trình từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn ở nước ta là quá trình chuyển từ nền kinh tế tự cung tự cấp thành nền kinh tế hàng hoá. Điều quan trọng là ở đây chúng ta không chỉ thừa nhận từng khâu, từng phần sản phẩm là sản xuất hàng hoá mà là cả một nền kinh tế hàng hoá coi đó là một quá trình có tính quy luật đi lên sản xuất lớn XHCN ở nước ta. Tuy nhiên, lúc này vẫn coi kế hoạch là đặc trưng số một, quan hệ hàng hoá tiền tệ ở vị trí số hai. Đại hội VII của Đảng đã tiế xa hơn, cho rằng “Thị trường có vai trò trực tiếp hướng dẫn các đơn vị kinh tế lựa chọn linh hoạt các mặt hàng quy mô, công nghệ và hình thức sản xuất kinh doanh nhằm đạt được hiệu quả cao nhất trong hợp tác và cạnh tranh ”. Rồi “Cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN đang trở thành cơ chế vận hành nền kinh tế. ” Nền kinh tế Việt Nam đang bước sang một trang mới, một quá trình phát triển lịch sử mới. Do vậy việc lựa chọn kinh tế thị trường là đúng đắn vì nền kinh tế thị trường không phải là sản phẩm riêng có của chủ nghĩa tư bản. Nó là hình thức phát triển cao của kinh tế hàng hoá. Theo Mác: “sản xuất và trao đổi hàng hoá là một nét chung cho hình thái kinh tế xã hội hết sức khác nhau ”. Mặt khác ở nước ta đã có những bước xây dựng và đạt được một số thành tựu trong quá trình phát triển kinh tế hàng hoá. Nên việc chuyển sang kinh tế thị trường là một đIều đương nhiên. Mặt khác, kinh tế thị trường và chủ nghĩa xã hội có thể dung hoà. Chế độ sở hữu không quyết định trực tiếp thể chế kinh tế, thông qua cơ cấu quyền sở hữu tài sản được hình thành bởi một chế độ sở hữu nào đó, tác động gián tiếp đến thể ché kinh tế. Vì vậy, trong điều kiện chế độ công hữu XHCN, xã hội có thể thực hiện đượcthể chế kinh tế thị trường, nếu sở hữu nhà nước được phân giảI thành các quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt ( Trong đó nhà nước đại diện cho chủ sở hữu nắm giữ quyền chiếm hữu còn quyền sử dụng kinh doanh trao cho doanh nghiệp ) sẽ hình thành nền kinh tế thị trường. Tuy vậy, trong việc phát triển nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay, vấn đề đặt ra là giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội, rút ngắn khoảng cách phân hoá giầu nghèo, giảm bớt thất nghiệp… Nền kinh tế thị trường ở Việt Nam sẽ được phát triển theo định hướng XHCN. Sự định hướng của xã hội hùng mạnh lấy cơ sở “nhân dân lao động làm chủ, con người được giải phóng khỏi áp bức bóc lột, bất công, làm theo năng lực, hưởng theo lao động, có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, có đIều kiện phát triển toàn diện cá nhân”. Xã hội có nền kinh tế phát triển cao trên cơ sở khoa học công nghệ và lực lượng sản xuất hiện đại. Sự định hướng XHCN của nền kinh tế thị trường ở nước ta là cần thiết và có tính khách quan. Xây dựng nền kinh tế thị trường không có gì mâu thuẫn với định hướng XHCN. Đại hội đảng VIII đã khẳng định: “ cơ chế thị trường đã phát huy tác dụng đến sự phát triển kinh tế xã hội. Nó chẳng những không đối lập mà còn là một nhân tố khách quan cần thiết của việc xây dựng và phát triển đất nước theo con đường XHCN ” c.Thực trạng của nền kinh tế Việt Nam khi chuyển sang kinh tế thị trường theo định hướng XHCN: Khi chuyển sang kinh tế thị trường, chúng ta đứng trước thực trạng là: đất nước đang từng bước quá độ lên CNXH từ một xã hội vốn là thuộc địa nửa phong kiến với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất xã hội rất thấp. Đất nước lại phải trải qua hàng chục năm chiến tranh, tàn dư thực dân phong kiến còn nhiều, lại chịu ảnh hưởng nặng nề của cơ chế tập trung quan liêu bao cấp. Với điểm xuất phát ấy có thể thấy rằng: nền kinh tế nước ta không hoàn toàn là nền kinh tế tự nhiên nữa nhưng cũng chưa phải là kinh tế hàng hoá theo nghĩa đầy đủ. Mặt khác do đổi mới kinh tế nên nền kinh tế nước ta không còn là nền kinh tế chỉ huy. Có thể nói nền kinh tế nước ta khi chuyển sang kinh tế thị trường, là nền kinh tế hàng hoá kém phát triển, còn mang nặng tính tự cấp tự túc và chịu ảnh hưởng nặng nề của cơ chế tập trung quan liêu bao cấp. Thực trạng đó được thể hiện ở các mặt sau: Thứ nhất: Kinh tế hàng hoá còn kém phát triển, nền kinh tế còn mang nặng tính chất tự nhiên. sự yếu kém của kinh tế hàng hoá ở nước ta thể hiện ở : Trình độ cơ sở vật chất – kỹ thuật và công nghệ sản xuất còn thấp kém ( do chiến tranh kéo dài, cơ sở hạ tầng bị phá huỷ nặng nề, mặt khác mọi chi phí t