Thuốc và hoá chất thủy sản (drug and chemical in aquaculture)

M CEPHEM (CEPHALOSPORIN) Nhoùm Cephem - Phoå khaùng khuaån CG I CefalexinCefalothinCefaloridinCefazolinCefedroxilCaàu khuaån Gram + :Lieân caàu, pheá caàu, tuï caàu meti-S- Caàu khuaån Gram –: NeisseriaTröïc khuaån Gram -:H.Influenza. E. Coli, K. pneumonia. P. mirabilis CG IICefaclorCefuroximCefoxitinCefotetan# CG I nhöng hieäu löïc > ñv Gram –Taùc ñoäng toát treân VK Gram – kî khí ( cefoxitin, cefotetan) Nhoùm Cephem - Phoå khaùng khuaån CG III CefoperazonCefotaximCetriazonCeftazidimCefpodoximCefiximLatamoxef Phoå khaùng khuaån / CG II + :Caùc VK hoï khuaån ñöôøng ruoät. Tröïc khuaån muû xanh (Ceftazidim) (P. aeruginosa) CG IV CefepimCefpirom - Phoå khaùng khuaån # CG III - Beàn hôn vôùi -lactamase Nhoùm CephemCG1: cefalexin,cefazolin,cefalotin,cefaloridin.. Hieäu löïc toát treân tuï caàu tieát penicillinase (meti-S). - Cefazolin taùc duïng treân Gram + toát hôn caùc CG1 khaùc thöôøng duøng trong döï phoøng phaãu thuaät Tuøy chaát, coù theå duøng PO, IM, IV. Chæ ñònh trong NT ORL,hoâ haáp, ñtieåu, da, .. TDP: dò öùng (cheùo vôùi penicillin : 10-15 %) , roái loïan tieâu hoùa, xaùo troän veà maùu. - cefaloridin ñoäc vôùi thaän - cefalotin coù theå gaây vieâm TM hay vieâm huyeát khoái TM Nhoùm Cephem CG2: cefaclor,cefuroxim,cefoxitin,cefotetan.. Taùc duïng treân tuï caàu meti-S yeáu > CG1 nhöng toát hôn treân tröïc khuaån Gram -.- cefaclor coù phoå gaàn CG1 hôn caùc CG2 khaùc, hieäu quaû treân H. influenza toát > cefalexin.(vieâm xoang, tai, NT hh treân) Chæ ñònh :nhieãm truøng khaùng vôùi CG1, amoxicillin döï phoøng NT trong phaãu thuaät. nhieãm B.fragilis: cefoxitin, cefotetan Thöôøng duøng IM / IV ; PO : cefaclor, cefuroxim Nhoùm CephemCG3: ceftriaxon.ceftazidim,cefotaxim,cefixim.. Coù hieäu löïc toát > CG1 & 2 treân nhieãm truøng Gram aâm. - Ceftazidim coù hieäu löïc toát treân TK muû xanh. - Ceftriazon coù T1/2 (8h), coù theå duøng 1laàn/ngaøy Qua ñöôïc LCR: duøng trong vieâm maøng naõo. Thaûi chuû yeáu qua thaän tröø ceftriaxon (40%) vaø cefoperazon (80%) qua maät. Latamoxef, cefoperazon coù theå gaây xaùo troän ñoâng maùu ( nhoùm metyl-thio-tetrazol) Nhoùm CephemCG4: cefepim (MAXIPIM, AXEPIM) cefpirom (CEFROM) IM/ IV töø 2-3 laàn/ngaøy. Phoå taùc duïng # CG3 nhöng cho hieäu löïc maïnh hôn treân VK khaùng thuoâc . Qua haøng raøo maùu naõo nhö CG3. Beàn vôùi β - lactamase hôn CG3 coù theå do coù theâm ñieåm gaén PBP2 chuyeân bieät. Hieäu chænh lieàu ôû ngöôøi suy thaän.CefpiromCefsulodine (PYOCEFAL)Khaùng sinh cephalosporin phoå heïp, daønh trò Pseudomonas aeruginosa ôø BV. Cuõng coù taùc duïng trung bình treân 1 soá caàu khuaån Gr aâm vaø döông . Bị đeà khaùng tröïc khuaån Gr aâm (tröø P. aeruginosa) vaø döông . Tieâm IM/IV chaämNHOÙM PENEM ( CARBAPENEM) Imipenem + cilastatin (TIENAM ) Phoå khaùng khuaån roäng, beàn vôùi nhieàu betalactamase. T1/2= 1h, 90% vaøo nöôùc tieåu hieäu chænh lieàu cho ngöôøi suy thaän. CÑ: nhieãm truøng naëng (NTBV, boäi nhieãm) TDP: dò öùng, tieâu hoùa, co giaät. IV chaäm trong 20-30 p ,3-4laàn/ ngaøy.Caûm öùng maïnh cephalosporinase caàn phoái hôïp khi ñieàu trò khuaån muû xanh, NHOÙM PENEM ( CARBAPENEM) NHOÙM PENEM : khaùng sinh môùi  ertapenem Ertapenem ( INVANZ ) 2001 Khaùng sinh nhoùm carbapenem, khoâng caàn keát hôïp vôùi cilastatin Taùc duïng dieät khuaån nhanh ñoái vôùi haàu heát caùc taùc nhaân gaây beänh phoå bieán ôû coäng ñoàng. Hieäu quaû vôùi haàu heát tuï caàu vaøng nhaïy caûm vôùi meticillin (MSSA) , nhöng khoâng nhaïy caûm vôùi MRSA, P.aeruginosa vaø Acinetobacter gaây NTBV Phoå khaùng khuaån in vitro roäng bao goàm VK Gr(-), Gr (+), caû VK kî khí laãn aùi khí. Ertapenem coù taùc ñoäng keùo daøi, ñöôïc söû duïng moät laàn/ ngaøy (IV/IM). Vieäc söû duïng ertapenem coù theå goùp phaàn baûo veä hieäu löïc cho caùc khaùng sinh döï tröõ, duøng ñieàu trò nhieãm truøng BV nhö imipenem, vancomycin, caùc fluoroquinolon ErtapenemNHOÙM MONOBACTAM Ñaïi dieän duy nhaát : Aztreonam (AZACTAM) Laø KS coù phoå choïn loïc treân VK Gram aâm hieáu khí ( nhieàu tröïc khuaån & caàu khuaån).Khoâng taùc duïng treân Gram + vaø VK kî khí. Chæ ñònh trong nhieãm truøng Gram – naëng. IM/IV 3-4 laàn /ngaøy. TDP : dò öùng, roái loaïn tieâu hoùa.AZTREONAM CAÙC CHAÁT ÖÙC CHEÁ - LACTAMASE Khoâng /coù tính khaùng khuaån raát yeáu Ñöôïc phoái hôïp vôùi 1 beta-lactam (BL). Laøm taêng taùc duïng cuûa BL ñaõ bò ñeà khaùng do söï tieát betalactamase/VK. Coù 3 chaát ñöôïc duøng treân laâm saøng: acid clavulanic sulbactam tazobactam ACID CLAVULANICTaùc ñoäng khaùng khuaån yeáuÖÙc cheá maïnh caùc -lactamase (chuû yeáu laø caùc penicilinase nhoùm TEM ) thöøông tieát ra bôûi caùc vk: - H. Influenza,, S. aureus, N. gonorrhrea, M. catarrhalis K. pneumonia , E. Coli. Samonella, Shigella.. ) B. fragilis , P. vulgaris.Hieäu löïc öùc cheá penicilinase maïnh, chæ caàn  1g/ml cho 1 ñôn vò enzym.Ac clavulanic – Söï töông töï veà caáu truùcCô cheá taùc ñoäng cuûa AugmentinKeát hôïp chaát öùc cheá -lactamase vôùi betalactam : Acid clavulanic + amoxicillin (AUGMENTIN) + ticarcillin ( CLAVENTIN) Sulbactam + ampicillin ( UNACYNE) Tazobactam + piperacillin) (TAZOCILLINE)Chæ ñònh trò lieäu Vieâm tai giöõa caáp dai daúng hay taùi phaùt Vieâm xoang Nhieãm truøng ñöôøng hoâ haáp treân ( vieâm xoang, hoïng) hay hoâ haáp döôùi ( vieâm phoåi, pheá quaûn) Nhieãm truøng ñöôøng tieåu Nhieãm truøng phuï khoa Nhieãm truøng da vaø moâ meàm do caùc vi khuaån ñeà khaùng moät soá KS vaø beänh trôû neân maõn tính. NHOÙM AMINOGLYCOSIDNHOÙM AMINOGLYCOSID (AMINOSID) Laø khaùng sinh dieät khuaån, ly trích töø moâi tröôøng caáy Streptomyces, Bacillus hay baùn ThôïpAminoglycosid thieân nhieân: Streptomycin Gentamycin Tobramycin Kanamycin Sisomycin Neomycin ParomomycinNHOÙM AMINOGLYCOSID Aminoglycosid baùn toång hôïp: Amikacin Dibekacin Netilmicin Framycetin Chaát coù caáu truùc töông caän: SpectinomycinAMINOGLYCOSIDAMINOGLYCOSIDNHOÙM AMINOGLYCOSIDPhoå taùc duïng Laø khaùng sinh dieät khuaån, ly trích töø moâi tröôøng caáy Streptomyces, Bacillus hay baùn THCho hieäu löïc dieät khuaån nhanh treân: TK Gram aâm hieáu khí: vk hoï khuaån ñöôøng ruoät, Pseudomonas, H.influenza.. TK Gram döông : Mycobacterium, Corynebacterium, Listeria Caàu khuaån Gram döông: Staphylo. meti-S NHOÙM AMINOGLYCOSIDPhoå taùc duïng ÑAËC BIEÄT: Spectinomycin : Td roõ treân Gonococcus Amikacin: td treân nhieàu chuûng ña ñeà khaùng Ñeà khaùng töï nhieân Streptococcus, Pneumococcus vaø vk kî khí Coù theå xeáp theo thöù töï hoïat tính: Streptomycin 10 ngaøy. Coù hoài phuïc khi ngöøng söû duïng.ÑT thaän do:gentamicin & tobramycin > amikacin vaø netilmicin Coù söï tích luõy thuoác treân teá baøo baøn chaûi / oáng thaän laøm thay ñoåi caáu truùc & chöùc naêng maøng tb hoïai töû töøng phaàn oáng thaän. Yeáu toá laøm taêng ÑT thaän : tuoåi cao, maát nöôùc , duùng chung vôùi thuoác lôïi tieåu, thuoác ñoäc vôùi thaän # vancomycin, amphotericin B, cefaloridin NHOÙM AMINOGLYCOSID Ñoäc tính treân tai - tieàn ñình Thöôøng xaûy ra khi duøng thuoác > 10 ngaøy. Toån thöông daây TK soï soá 8 (khoâng hoài phuïc) TC: choùng maët, maát thaêng baèng, rung giaät nhaõn caàu, giaûm thính löïc,vaø coù theå gaây ñieác. Yeáu toá laøm taêng ñoäc tính treân tai: Duøng lieàu cao keùo daøi. Thieåu naêng thaän. Coù beänh lyù veà thính giaùc. Phoái hôïp vôùi thuoác coù ñt vôùi tai.NHOÙM AMINOGLYCOSID Ñoäc tính – Taùc duïng phuï khaùc Taùc ñoäng loïai curare ( curare-like effect) ÖÙc cheá daãn truyeàn thaàn kinh cô nhöôïc cô. Choáng chæ ñònh trong gaây meâ coù duøng curare, vaø ôû ngöôøi bò chöùng nhöôïc cô. Caùc taùc duïng phuï khaùc: dò öùng da, roái loïan veà maùu, soác phaûn veä..hieám xaûy ra. Aminosid laø nhoùm thuoác coù giôùi haïn trò lieäu heïp, caàn theo doõi C trong maùuNHOÙM AMINOGLYCOSIDSöû duïng trò lieäu Chæ ñònh trong caùc tröôøng hôïp nhieãm truøng naëng, ñaëc bieät NT Gram aâm. Nhieãm truøng huyeát, noäi taâm maïc. Nhieãm truøng taïi choã traàm troïng. Nhieãm truøng do Listeria Nhieãm truøng taïi choã (neomycin, paromomycin.) Nhieãm truøng lao ( streptomycin, kanamycin) Laäu caàu : spectinomycinPhoái hôïp vôùiBetalactamin/FluoroquinolonNHOÙM AMINOGLYCOSIDSöû duïng trò lieäu Ñöôøng söû duïng: - SC : deã gaây hoïai töû nôi tieâm. - IM ( ñöôøng sd coå ñieån) : nhieàu bieán thieân veà vaän toác haáp thu haáp thu khoù theo doõi trò lieäu - IV chaäm: ( 30-60 ph) : ñöôïc nhieàu nôi aùp duïng. Caàn hieäu chænh lieàu löôïng ôû ngöôøi beùo phì.NHOÙM AMINOGLYCOSIDSöû duïng trò lieäuNhòp söû duïng thuoác: - Thöôøng laø 3 laàn / ngaøy. - Ngaøy nay, trong 1 soá tröôøng hôïp coù theå chæ duøng 1lieàu / ngaøy (OD = once a day). PP naøy ñöôïc cho laø khoâng laøm giaûm hieäu löïc ñieàu trò maø laøm giaûm tích luõy giaûm ñoäc tính vôùi thaän / tai. Caàn hieäu chænh lieàu ôû ngöôøi suy thaän10/26/2015MÔÛ ROÄNG KHOAÛNG CAÙCH GIÖÕA 2 LIEÀU Muïc ñích :  hieäu löïc vaø vaän toác taùc duïng   ñoäc tính  Cmax : Gentamicin / TobramycinCmax # 20 mg / L (lieàu duy nhaát 5 mg/kg) # 4-8 mg / L (lieàu 3 mg/kg/24g,chia 3 laàn) * söû duïng trong tröôøng hôïp nhieãm truøng  naëng, nhöng chöa nguy hieåm ñeán tính maïng10/26/2015MÔÛ ROÄNG KHOAÛNG CAÙCH GIÖÕA 2 LIEÀU Khoâng aùp duïng trong nhöõng tröôøng hôïp : Trò lieäu keùo daøi > 7 ngaøy Nhieãm truøng huyeát Nhieãm Staphylococcus, Enterococcus,  Pseudomonas serratia Treû em (+/-) , PN coù thai Thaåm phaân, coå tröôùng, phoûng >20% Baïch caàu trung tính giaûm Coù ClCR thay ñoåi ( < 50ml / phuùt )DANH MỤC HOÁ CHẤT, KHÁNG SINH CẤM SỬDỤNG TRONG SẢN XUẤT, KINH DOANH THỦY SẢN TTTên hoá chất, kháng sinh1Aristolochia spp và các chế phẩm từ chúng2Chloramphenicol3Chloroform4Chlorpromazine5Colchicine6Dapsone7Dimetridazole8Metronidazole9Nitrofuran (bao gồm cả Furazolidone)10Ronidazole( Ban hành kèm theo Thông tư số 15/2009/TT-BNN ngày 17 tháng 3 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn)11Green Malachite (Xanh Malachite) 12Ipronidazole13Các Nitroimidazole khác14Clenbuterol15Diethylstilbestrol (DES)16Glycopeptides17Trichlorfon (Dipterex)18Gentian Violet (Crystal violet)19Nhóm Fluoroquinolones (cấm sử dụng trong sản xuất, kinh doanh thuỷ sản xuất khẩu vào thị trường Mỹ và Bắc Mỹ)TTTên hoá chất, kháng sinhDư lượng tối đa (MRL)(ppb)1Amoxicillin502Ampicillin503Benzylpenicillin504Cloxacillin3005Dicloxacillin3006Oxacillin3007Oxolinic Acid1008Colistin1509Cypermethrim5010Deltamethrin1011Diflubenzuron1000DANH MỤC HOÁ CHẤT, KHÁNG SINH HẠN CHẾ SỬ DỤNG TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH THỦY SẢN12Teflubenzuron50013Emamectin10014Erythromycine20015Tilmicosin5016Tylosin10017Florfenicol100018Lincomycine10019Neomycine50020Paromomycin50021Spectinomycin30022Chlortetracycline10023Oxytetracycline10024Tetracycline10025Sulfonamide (các loại)10026Trimethoprim5027Ormetoprim5028Tricainemethanesulfonate15-33029Danofloxacin 10030Difloxacin30031Enrofloxacin + Ciprofloxacin100 32Sarafloxacin 3033Flumequine600