Thuốc trợ tim mạch và hoạt động của thần kinh

90 Chu¬ng 3 THUèC TRî TiM M¹CH Vµ HO¹T §éNG CñA THÇN KINH CAFEiN Cafein lµ mét alcaloid chiÕt suÊt tõ cµfª, l¸ chÌ, h¹t c«ca, cacao vµ lµ dÉn suÊt cña xanthin. Cafein tæng hîp tõ axit uric. 1. TÝnh chÊt Cafein tinh thÓ h×nh kim, nhá, dÑt, tr¾ng. Ýt tan trong n−íc l¹nh, d−íi d¹ng muèi benzoat hay Natri Salicilat sÏ tan tèt h¬n, ®Æc biÖt trong n−íc nãng. Tan nhiÒu trong r−îu. Cafein rÊt Ýt ®éc. 2. T¸c dông - Cafein t¸c dông kÝch thÝch hÖ thÇn kinh trung −¬ng. - Lµm t¨ng c−êng qu¸ tr×nh h−ng phÊn cña vá n·o nªn trÝ ãc minh mÉn h¬n, kh¶ n¨ng lµm viÖc b»ng trÝ n¨o t¨ng lªn, c¶m gi¸c mÖt mái nhÑ bít, ph¶n øng nhanh h¬n, tiÕp thu dÔ dµng h¬n. - Cafein h−ng phÊn trung t©m h« hÊp vµ vËn m¹ch hµnh tuû, lµm t¨ng tr−¬ng lùc vµ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña c¬ v©n, t¨ng søc co bãp cña tim, d·n m¹ch ngo¹i biªn, ®Æc biÖt d·n m¹ch tim vµ n·o, t¨ng lîi tiÓu. 3. ChØ ®Þnh Cafein ®−îc dïng trong c¸c tr−êng hîp sau: - Trî lùc, trî søc, båi bæ c¬ thÓ trong c¸c bÖnh nÆng kÌm theo suy nh−îc, mÖt mái vÒ trÝ n·o vµ thÓ lùc gia sóc - Gi¶i ®éc trong c¸c tr−êng hîp ngé ®éc do t¸c dông lîi tiÓu th¶i ®éc ë gia sóc. - Khi bÞ ngÊt xØu dïng Cafein kÝch thÝch trung t©m h« hÊp. - Cafein dïng trong c¸c tr−êng hîp b¹i liÖt nhÑ ë tr©u, bß, lîn, chã. - Khi bÞ thuû thòng, tÝch n−íc trong c¬ thÓ, bÖnh phï tim ë gia sóc. - Dïng trong tr−êng hîp gia sóc bÞ sèt cao (phèi hîp thuèc h¹ nhiÖt). 4. LiÒu l−îng Tiªm b¾p thÞt hay d−íi da: - Tr©u, bß: 2-3 g/ngµy - Lîn, dª, cõu: 0,2-1g/ngµy WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 91 - Chã: 0,1-0,5g/ngµy Cã thÓ tiªm 2-3 lÇn trong ngµy vµ cã thÓ t¨ng liÒu khi cÇn thiÕt. Chó ý: CÈn thËn khi dïng cho ngùa: liÒu thÊp còng cã thÓ g©y s¶y thai vµ g©y ®éc cho ngùa. LONG N·O Tªn kh¸c: Camfora - Camfo Long n·o ®−îc chiÕt xuÊt tõ gç c©y long n·o (Laupruscamford). Long n·o nh©n t¹o thu ®−îc b»ng tæng hîp ho¸ häc. 1. TÝnh chÊt Long n·o lµ chÊt kÕt tinh, mµu tr¾ng, mïi th¬m ®Æc biÖt, vÞ m¸t, ®¾ng, hÇu nh− kh«ng tan trong n−íc, dÔ tan trong r−îu, ete, chloroform, dÇu vµ c¸c chÊt bÐo. RÊt Ýt ®éc. Long n·o nh©n t¹o ®éc h¬n long n·o tù nhiªn vµ chØ ®−îc dïng trong c¸c chÕ phÈm dïng ngoµi da. HiÖn nay ®· s¶n xuÊt dÉn xuÊt cña long n·o tan trong n−íc, ®−îc dïng tiªm cho gia sóc. 2. T¸c dông Long n·o cã t¸c dông kÝch thÝch hÖ thÇn kinh trung −¬ng ®Æc biÖt ®èi víi trung t©m h« hÊp vµ trung t©m vËn m¹ch tim m¹ch ë gia sóc. - LiÒu nhÑ: cã t¸c dông an thÇn. - LØÒu trung b×nh: cã t¸c dông kÝch thÝch. - LiÒu cao: g©y co giËt. Cho nªn long n·o víi liÒu ®iÒu trÞ bªn trong (uèng hoÆc tiªm d−íi da) g©y h−ng phÊn hÖ thÇn kinh trung −¬ng, t¨ng c−êng dinh d−ìng c¬ tim vµ lµm gi¶m ®éc víi tim. Bªn ngoµi da, long n·o cã t¸c dông s¸t trïng nhÑ, g©y kÝch thÝch niªm m¹c, lµm d·n m¹ch, ®á da. 3. ChØ ®Þnh Long n·o ®−îc dïng trong c¸c tr−êng hîp sau: - Lµm thuèc kÝch thÝch ho¹t ®éng tim m¹ch trong tÊt c¶ c¸c tr−êng hîp viªm nhiÔm vµ nhiÔm trïng cña gia sóc - Nh− thuèc båi bæ, trî lùc trong c¸c tr−êng hîp suy nh−îc c¬ thÓ cña gia sóc. - D¹ng bét ®−îc dïng ch÷a Øa ch¶y cña gia sóc lín. - Xoa bãp bªn ngoµi ®Ó lµm ªm dÞu c¸c vÕt th−¬ng, c¸c tr−êng hîp trÇy da, chÊn th−¬ng, chç ngøa, vÕt ®èt c«n trïng, ong, muçi. - Xoa bãp trong tr−êng hîp ®au, s−ng c¬, s−ng g©n, viªm g©n cÊp tÝnh. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 92 4. LiÒu l−îng Tiªm d−íi da dÇu long n·o 10%, 20% hay dÇu long n·o ®Ëm ®Æc (10g long n·o trong 30g dÇu). Hay tiªm tÜnh m¹ch long n·o n−íc 10%. DÇu long n·o 20%; - Ng−a, tr©u, bß: 20-40ml/ngµy. - Lîn, dª, cõu: 3-6ml/ngµy - Chã: 1-2ml/ngµy Long n·o n−íc 10%: - Ngùa, tr©u, bß: 40-100ml/ngµy. - Lîn, dª, cõu: 5-20ml/ngµy - Chã: 2-6ml/ngµy Cho uèng bét long n·o: - Ngùa: 5-15g/ngµy - Tr©u, bß: 10-20g/ngµy - Dª, cõu: 2-8g/ngµy Dïng bªn ngoµi: - Xoa bãp r−îu long n·o: 10% - 20% - Mì long n·o: 20% -25% Chó ý: Gia sóc uèng hay tiªm long n·o, thÞt cã mïi h¾c. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 93 STRYCHNIN 1. TÝnh chÊt Strychnin lµ mét alcaloid chiÕt xuÊt tõ h¹t c©y m· tiÒn. Strychnin cã d¹ng tinh thÓ h×nh kim, tr¾ng kh«ng mïi, vÞ rÊt ®¾ng, tan trong n−¬c vµ chloroform, kh«ng tan trong ete. Thuèc ®−îc dïng d−íi d¹ng muèi sulfat hay nitrat. Thuèc ®éc b¶ng A. 2. T¸c dông Strychnin cã t¸c dông kÝch thÝch hÖ thÇn kinh trung −¬ng: - LiÒu nhÑ: Strychnin lµ mét lo¹i thuèc bæ cho gia sóc - LiÒu trung b×nh, liÒu ®iÒu trÞ: g©y h−ng phÊn c¸c gi¸c quan (thÞ gi¸c, vÞ gi¸c, thÝch gi¸c, xóc gi¸c). KÝch thÝch ho¹t ®éng c¸c trung t©m h« hÊp vµ vËn m¹ch, t¨ng h−ng phÊn ph¶n x¹ cña tuû sèng, t¨ng tÝnh chÊt c¶m øng cña vâng m¹c m¾t cho ®éng vËt. - Strychnin lµm t¨ng tr−¬ng lùc c¬ tr¬n vµ c¬ v©n, c¬ tim. - LiÒu cao: Strychnin g©y ®éc, c¬ bÞ mÊt tr−¬ng lùc, con vËt bÞ co giËt khi bÞ mét kÝch thÝch nµo ®ã: vµ bÞ ng¹t thë v× c¬ lång ngùc kh«ng ho¹t ®éng ®uîc. 3. ChØ ®Þnh Strychnin ®−îc dïng trong nh÷ng tr−êng hîp sau: - Lµm thuèc bæ toµn th©n, khi suy nh−îc c¬ thÓ, gia sóc mÖt mái, biÕng ¨n; trong chøng lo¹n thÇn kinh suy nh−îc. - Ch÷a bÖnh b¹i liÖt, liÖt cow, suy nh−îc c¬ cña gia sóc. - KÝch thÝch trung t©m h« hÊp vµ vËn m¹ch bÞ suy sôp cÊp tÝnh (biÓu hiÖn ngÊt xØu, nhiÔm ®éc thuèc mª...). - Lµm thuèc gi¶i ®éc khi gia sóc tróng ®éc bëi c¸c lo¹i thuèc ngñ (barbiturat). - LiÒu cao dïng lµm thuèc diÖt chuét. 4. LiÒu l−îng Lµ thuèc ®éc b¶ng A. Th−êng Ýt dïng cho gia sóc uèng. Dïng d−íi d¹ng tiªm: dung dÞch 1% cho gia sóc lín hay cho cho gia sóc nhá. - Ngùa, lõa: 0,03-0,1 g/ngµy - Tr©u, bß: 0,05-0,15 g/ngµy - Lîn, dª, cõu: 0,002-0,005 g/ngµy - Chã: 0,001 g/ngµy Dïng kh«ng qu¸ 5 ngµy. Dïng qu¸ liÒu sóc vËt cã thÓ bÞ co giËt. Dïng cho uèng dung dÞch Strychnin. - Ngùa, lõa: 50-100 mg/ngµy WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 94 - Tr©u, bß: 50-100 mg/ngµy - Lîn, dª, cõu: 2-5 mg/ngµy - Chã: 0,2-1 mg/ngµy Chó ý: Khi gia sóc bÞ ngé ®éc th× gi¶i ®éc b»ng cloram, chloroform, morphin... vµ mét sè thuèc an thÇn (Meprobamat, Seduxen) ®Ó chèng co giËt. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 95 ATROPIN Atropin lµ mét alcaloid chiÕt xuÊt tõ c©y belladon, c©y cµ ®éc duîc vµ c©y thiªn tiªn tö - Thuèc ®éc b¶ng A. 1. TÝnh chÊt Bét tinh thÓ tr¾ng, kh«ng mïi, dÔ tan trong n−íc vµ cån, vÞ ®¾ng, dÔ bÞ ch¸y. Khi sê vµo thÊy nhên tay. Trong thó y th−êng dïng d−íi d¹ng Atropin Sulfat. 2. T¸c dông Atropin lµ thuèc cã t¸c dông huû Colin, nghÜa lµ cã t¸c dông chän läc lµm tª liÖt hÖ ph¶n øng M. Colin, phong bÕ sù dÉn truyÒn c¸c rung ®éng thÇn kinh tõ ngän c¸c d©y thÇn kinh hËu h¹ch tiÕt Colin tíi c¸c c¬ quan chi phèi. Atropin cã t¸c dông sau: - Gi¶m tiÕt dÞch c¸c tuyÕn tiªu ho¸, chèng co bãp c¬ tr¬n, gi¶m nhu ®éng cña ruét, d¹ dµy, vµ c¸c c¬ tr¬n kh¸c ë ®éng vËt. - T¨ng nhÞp tim, lµm co m¹ch m¸u (trõ m¹ch m¸u phæi vµ tim). - Lµm gi¶m ®au t¹i chç. - Lµm gi·n khÝ qu¶n, phÕ qu¶n, gi·n ®ång tö m¾t. 3. ChØ ®Þnh Atropin ®−îc dïng trong nh÷ng tr−¬ng hîp sau: - Chøng ®au bông ngùa do co th¾t ruét (nÕu dïbg qïa liÒu vµ kÐo dµi g©y liÖt ruét). - Chøng co giËt, co th¾t thùc qu¶n ë tr©u, bß, lîn, ngùa. - Chøng thuû thòng phæi, phï phæi, khã thë cña ngùa, tr©u, bß - Trong tr−êng hîp bÞ ngÊt (khi g©y mª b»ng Eter, Chloroform). Gi¶i ®éc khi bÞ ngé ®éc bëi Pilocarpin, Dipterex, Arecolin vµ Morphin, Chloroform - c¸c thuèc trõ s©u lo¹i hîp chÊt l©n h÷u c¬ (Phosphore). - Øa ch¶y nhiÒu, bÞ n«n nhiÒu cña c¸c loµi gia sóc - Gi¶m ®au trong phÉu thuËt m¾t (nhÊt lµ ®èi víi chã) - B«i vÕt th−¬ng ®Ó gi¶m ®au. 4. LiÒu l−îng Tiªm d−íi da: Atropin Sulfat 1/2000 (0,05%) - Ngùa: 10-80 mg/ngµy - Tr©u, bß: 30-100 mg/ngµy - Lîn: 10-30 mg/ngµy - Chã: 1-2 mg/ngµy WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 96 Tiªm ngµy 1 lÇn Nhá m¾t Atropin Sulgat 1% B«i vÕt th−¬ng: - Thuèc mì víi tû lÖ: 160mg Atropin sulfat, 20mg vad¬lin. Chó ý: NÕu tróng ®éc Atropin - cã thÓ gi¶i ®éc b»ng c¸ch tiªm Morfin chlohydrat vµo d−íi da. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 97 NOVOCAIN Novocain cßn bäi lµ Procain lµ dÉn xuÊt cña Cocain, lµ mét alcaloid chiÕt xuÊt tõ c©y Coca. 1. TÝnh chÊt Novocain lµ tinh thÓ tr¾ng vÞ ®¾ng, tan m¹nh trong n−íc, duíi t¸c dông cña ¸nh s¸ng, nhiÖt ®é Novocain bÞ ph©n huû vµ mÊt ho¹t tÝnh. Novocain Ýt ®éc h¬n cocain, trong ®iÒu trÞ th−êng dïng d−íi d¹ng: Novocain benzoat, Novocain chlohydrat. 2. T¸c dông Novocain t¸c dông chñ yÕu lµ g©y tª, vµ gi¶m ®au. V× Novocain lµm øc chÕ kh¶ n¨ng nhËn c¶m cña c¸c ngän d©y thÇn kinh c¶m gi¸c - nªn øc chÕ vµ c¾t ®øt sù dÉn truyÒn c¸c xung ®éng bÖnh lý tõ c¬ quan néi t¹ng, c¬ quan ngo¹i biªn lªn thÇn kinh trung −¬ng. LiÒu nhá Novocain h−ng phÊn thÇn kinh - t¨ng chøc phËn dinh d−ìng cña c¬ thÓ do ®ã mµ cã t¸c dông ch÷a bÖnh. 3. ChØ ®Þnh Novocain ®−îc dïng trong nh÷ng tr−êng hîp sau: - G©y tª trong c¸c tr−êng hîp tiÓu phÉu thuËt: ThiÕn ho¹n c¸c lo¹i gia sóc, mæ ®Î, c¾t bá tö cung, mæ c¸c lo¹i u bÖnh, röa vÕt th−¬ng ngo¹i khoa ë gia sóc. - Cã thÓ g©y tª tuû sèng, vïng l−ng h«ng ë gia sóc. - G©y tª trong c¸c tr−êng hîp chÊn th−¬ng, n¹o vÐt vÕt th−¬ng - Ch÷a bong g©n, s−ng khíp, sai khíp, c¸c bÖnh vÒ khíp - Ch÷a co giËt, ®au bông, co th¾t khÝ qu¶n, khã thë c¸c lo¹i gia sóc. - Ch÷a viªm tö cung tr©u bß phèi hîp víi c¸c kh¸ng sinh - Ch÷a suy dinh d−ìng, phï thòng phèi hîp víi Vitamin B1 ë tr©u, bß, lîn. 4. LiÒu l−îng * G©y tª t¹i chç: Tiªm d−íi da theo c¸ch g©y tª thÊm dïng dung dÞch Novocain 2-3%: - Tr©u, bß, ngùa: 0,5-1,5 g/lÇn - Lîn, dª, cõu: 0,15-0,3 g/lÇn - Chã: 0,02 g/lÇn * Ch÷a khã thë, co giËt, ®au bông: Tiªm tÜnh m¹ch dung dÞch Novocain 1-5% - Tr©u, bß, ngùa: 0,5-1,5 g/lÇn WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 98 - Lîn, dª, cõu: 0,15-0,3 g/lÇn * Ch÷a ®au l−ng: Tiªm d−íi da dung dÞch 2-3% - liÒu nh− trªn *G©y tª ngoµi mµng cøng - Tiªm dung dÞch 1% trong n−êc sinh lý trong phÉu thuËt thêi gian ng¾n (kho¶ng 1 giê). - Tiªm dung dÞch 2% khi phÉu thuËt kÐo dµi (2-3 giê) cã thÓ kÕt hîp víi Adrenalin. * G©y tª trong phÉu thuËt nh·n khoa: nhá dung dÞch 1% * Tiªm th¼ng vµo bao khíp: ch÷a bong g©n, s−ng khíp dïng dung dÞch 2-3%. * Tiªm vµo ®éng m¹ch chñ bông dung dÞch Novocain 1%. * Phong bÕ vÕt th−¬ng, chÊn th−¬ng: Tiªm d−íi da dung dÞch Novocain 0,25%. * Ch÷a suy dinh d−âng, phï thòng: Tiªm dung dÞch 0,25-0,5% WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM