Thuốc diệt ký sinh trùng

115 Chu¬ng 6 THUèC DIÖT Ký SINH TRïNG DIPTEREX Tªn kh¸c: Trichlorphon BiÖt d−îc: Nevaigon, Deprex, Dermofon, Bayeri, Divon, Ditrphon, Necrovar, Dilon... Dipterex lµ lo¹i thuèc th«ng th−êng ®−îc dïng ®Ó tÈy giun s¸n cho lîn, diÖt ngo¹i ký sinh trïng cho tr©u bß vµ lîn. 1. TÝnh chÊt Dipterex cã tªn ho¸ häc: 0,0-dimethyl 2,2-trichlo-1 hydroxymethin-phosphonat cã d¹ng tinh thÓ tr¾ng ®ôc, tan trong n−íc, mïi h¾c, dÔ hót Èm vµ ch¶y. Dipterex dïng trong thó y chøa 90-95% ho¹t chÊt, cßn lo¹i dïng diÖt c«n trïng cho c©y trång chØ chøa 60% ho¹t chÊt. Khi sö dông cho uèng, thuèc thÊm nhanh vµo c¸c tæ chøc, bµi xuÊt qua ®−êng thËn, s÷a víi ®Ëm ®é cao, sau 8-24 giê sö dông thuèc. Thuèc cã ®éc tÝnh cho ®éng vËt sö dông, rÊt mÉn c¶m víi gia cÇm. 2. T¸c dông Dipterex cã t¸c dông tÈy giun ®òa lîn (Ascaris suum); s¸n l¸ ruét lîn (Fasciolopsis buski); c¸c loµi gi−n trßn kh¸c ký sinh ®−êng tiªu ho¸; diÖt c«n trïng ngo¹i ký sinh nh−: c¸c loµi ve vµ c¸c loµi rËn ký sinh ë tr©u, bß, lîn, ngùa, chã vµ mÌo; diÖt c¸c loµi ghÎ (Sarcoptes, Pseuroptes, Corioptes, Kneumiocoptes...) ë gia sóc vµ gia cÇm. C¬ chÕ t¸c dông cña Dipterex lµ øc chÕ men Cholinesteraza lµm cho Acetylcholin s¶n sinh ra trong c¬ kh«ng ph©n gi¶i kÝch øng c¬ tr¬n cña ký sinh trïng giËt m¹nh dÉn tíi tª liÖt; ®ång thêi thuèc còng lµm t¨ng co bãp cña c¬ tr¬n èng tiªu ho¸ vËt chñ, cã t¸c dông ®Èy ký sinh trïng ra ngoµi. 3. ChØ ®Þnh - TÈy giun ®òa, s¸n l¸ ruét lîn, giun l−¬n (Strongyloides spp), giun kÕt h¹t ë lîn (Oesphagostomum spp). - TÈy c¸c loµi giun xo¨n d¹ mói khÕ cña tr©u bß (Haenlonchus contortus, Pestertagia spp, Mecistocirrhus spp). - DiÖt ve ë tr©u, bß, lîn vµ sóc vËt kh¸c. - DiÖt rËn ë lîn, tr©u, bß, chã vµ mÌo. - DiÖt m¹t, rËn ë gµ vµ gia cÇm. - DiÖt ruåi, mßng trong chuång tr¹i vµ b·i ch¨n gia sóc WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 116 4. LiÒu sö dông - TÈy giun s¸n cho lîn: cho uèng theo liÒu 150-200 mg/kg thÓ träng. - TÈy giun trßn cho tr©u bß: cho uèng theo liÒu 50-100 mg/kg thÓ träng. - DiÖt ve, ghÎ, rËn cho tr©u, bß, lîn: pha dung dÞch 1-2% b«i lªn da hoÆc phun lªn da cho sóc vËt. - DiÖt ruåi, mßng, muçi: pha dung dÞch 2% vµ phun lªn chuång tr¹i, b·i ch¨n sóc vËt theo ®Þnh kú. - DiÖt dßi da cho sóc vËt: cho uèng theo liÒu 50-80 mg/kg thÓ träng, dïng 3 liÒu, c¸ch nhau 1 th¸ng cho mçi liÒu. - DiÖt m¹t, mß vµ rËn gµ: pha dung dÞch 0,15% b«i lªn da gµ; sau 5 ngµy lÆp l¹i viÖc b«i thuèc. Chó ý: kh«ng ®Ó cho gia cÇm ¨n, uèng ph¶i thuèc v× c¸c gia cÇm rÊt mÉn c¶m víi thuèc; víi liÒu dïng trªn, cã thÓ chÕt khi ¨n uèng ph¶i thuèc. §iÒu cÇn chó ý: - Kh«ng dïng thuèc cho tr©u, bß ®ang v¾t s÷a vµ lîn n¸i ®ang nu«i con. - Kh«ng dïng cho tr©u, bß, lîn ®ang mang thai. - Kh«ng ®−îc cho gµ vµ gia cÇm ¨n, uèng ph¶i thuèc. - Khi sóc vËt ngé ®éc cã hiÖn t−îng: ch¶y r·i rít, n«n möa, Øa láng, vËt v· th× cÇn xö trÝ ngay: tiªm Atropin Sunphat dung dÞch 1% cho tr©u bß víi liÒu 6-10ml; cho lîn, dª, cõu 2-5ml; cã thÓ lÆp l¹i sau 2-3 giê nÕu nh− sóc vËt cßn biÓu hiÖn ph¶n øng. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 117 PIPERAZIN Tªn kh¸c: Piperazidine, Diethylenediamine, Hexahydropyrazine BiÖt d−îc: Antepar, Piperascat, Vermitox Piperazin lµ lo¹i thuèc th«ng th−êng, Ýt ®éc dïng ®Ó tÈy c¸c lo¹i giun trßn ký sinh ®−êng tiªu ho¸ ë gia sóc, gia cÇm, ®Æc biÖt cã hiÖu lùc cao ®èi víi nhãm giun ®òa, giun kim. 1. TÝnh chÊt Tªn ho¸ häc lµ: Dietylen - diamin Piperazin ®−îc dïng ë mét sè d¹ng muèi, trong ®ã hai d¹ng ®−îc dïng phæ biÕn lµ: Piperazin Adipinat vµ Piperazin sunphat lµ lo¹i bét kÕt tinh tr¾ng, tan trong n−íc. Ng−êi ta dïng Piperazin á d¹ng bét hoÆc viªn nÐn 0,5g cho sóc vËt uèng ®Ó tÈy giun kim cho vËt nu«i. Thuèc Ýt ®éc th¶i trõ dÔ dµng acid uric qua n−íc tiÓu. 2. T¸c dông Thuèc cã hiÖu lùc cao tÈy c¸c loµi giun ®òa, giun kim; Ýt cã t¸c dông víi c¸c loµi giun trßn kh¸c ë gia sóc vµ gia cÇm. 3. ChØ ®Þnh - TÈy giun ®òa lîn (Ascaris Suum), giun l−¬n (Strongyloides). - TÈy giun ®òa bª, nghÐ (Toxocara vitulorum) - TÈy giun ®òa ngùa (Paascaris equorum) - TÈy giun ®òa chã mÌo (Toxocara canis, Toxocara mystax, Toxascaris leonina) - TÈy giun ®òa gµ (Ascaridia galli) - TÈy tÊt c¶ c¸c loµi giun kim ë gia sóc vµ gia cÇm (Oxyuris equi, Heterakis gallinae). 4. LiÒu sö dông - LiÓu tÈy giun ®òa vµ giun l−¬n cho lîn: 220 mg/kg thÓ träng - LiÒu tÈy giun ®òa cho bª nghÐ: 200-220 mg/kg thÓ träng - LiÒu tÈy giun ®òa vµ giun kim ë ngùa: 100mg/kg thÓ träng - LiÒu tÈy giun ®òa chã, mÌo vµ c¸c thó ¨n thÞt kh¸c: 200-220 kg thÓ träng. - LiÒu tÈy giun ®òa vµ giun kim ë gµ: 30-50 mg/kg WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 118 5. C¸ch sö dông Thuèc cã thÓ trén vµo thøc ¨n cho vËt nu«i. Tr−íc hÕt trén mét Ýt thøc ¨n cho vËt nu«i ¨n hÕt, sau kho¶ng 30-60 phót míi cho gia sóc ¨n no. Kh«ng b¾t vËt nu«i ph¶i nhÞn ¨n. §iÒu cÇn chó ý Kh«ng dïng thuèc cho nh÷ng vËt nu«i bÞ viªm thËn, viªm gan, ®ang mang thai vµ cã héi chøng thÇn kinh. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 119 MEBENDAZOL BiÖt d−îc: Antel, Noverme, Vermox, Mebenvet (lo¹i thuèc do Hungari s¶n xuÊt, chuyªn dïng cho thó y, chØ cã hµm l−îng Mebendazol lµ: 10%). 1. T¸c dông Mebendazol lµ lo¹i thuèc phæ réng, kh«ng nh÷ng cã thÓ tÈy ®−îc hÇu hÕt c¸c loµi giun trßn ký sinh ®−êng tiªu ho¸, mµ cßn cã t¸c dông tÈy mét sè loµi s¸n d©y ë vËt nu«i. 2. TÝnh chÊt Mebendazol cã tªn ho¸ häc lµ N (benzoyl - 5 benzimidazoyl 2) Carbamata, Methyl, cã d¹ng bét mµu vµng x¸m nh¹t, kh«ng tan trong n−íc, Ýt hÊp phô qua niªm m¹c ruét nªn rÊt Ýt ®éc tÝnh. 3. ChØ ®Þnh ë tr©u, bß, dª, cõu, h−¬u, nai: - TÈy c¸c loµi giun trßn ký sinh ®−êng tiªu ho¸: giun ®òa (Toxocara vitulorum), giun kÕt h¹t (Oesophagostomum), giun xo¨n d¹ mói khÕ vµ ruét non (Haemonchus, Oestertagia, Mecistocirthus, Cooperia, Chabertia, Bunostomum, Nematodirus, Trichostrongylus...), giun l−¬n (Strongyloides), giun tãc (Trichuris). - TÈy s¸n d©y (Moniezia). - DiÖt giun phæi (Dictyocaulus). ë lîn: - TÈy giun ®òa (Ascaris suum) - TÈy giun l−¬n (Strongyloides) - TÈy giun kÕt h¹t (Oesophagostomum) - TÈy giun d¹ dµy (Ascarops, Gnatostoma) - TÈy giun tãc (Trichuris) ë ngùa - Giun ®òa (Parascaris equorum) - Giun kim (Oxyuris equi) - Giun xo¨n (Tichostronbylus, strongylus) - S¸n d©y (Anoplocephalus) - Giun phÕ qu¶n (Dietyocaulus) WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 120 ë c¸c loµi thó ¨n thÞt: - Giun ®òa (Toxocara canis, Toxocara mystax, Toxascaris leonina) - Giun mãc (Ancylostoma caninum, Uncinaria stenocephala). - Giun tãc (Trichuris vulpis) - Giun l−¬n (StrogyloidÑs canis) - S¸n d©y (Dipyllidium caninum) ë gia cÇm: - Giun ®òa gµ (Ascaridia galli) - Giun xo¨n (Trichostronggylus) - Giun phÕ qu¶n (Syngamus) - Giun d¹ dµy (Tetranleres) - C¸c loµi s¸n d©y (Raillietina) 4. LiÒu dïng Thuèc dïng ë d¹ng viªn nÐn 100 mg/viªn; d¹ng cèm; d¹ng bét víi liÒu l−îng nh− sau: - §èi víi tr©u bß: 10-15 mg/kg thÓ träng - §èi víi dª, cõu: 15-20 mg/kg thÓ träng - §èi víi ngùa: 5-10 mg/kg thÓ träng - §èi víi chã, mÌo: 80-100 mg/kg thÓ träng. Thuèc chia lµm 2 lÇn, uèng trong 2 ngµy ®Ó tÈy giun ®òa vµ chia lµm 3 lÇn uèng trong 3 ngµy ®Ó tÈy giun mãc, giun tãc vµ s¸n d©y. - §èi víi lîn:2-4 mg/kg thÓ träng - §èi víi gia cÇm: 3-6 mg/kg thÓ träng; trong 7-14 ngµy. Thuèc cho gia sóc, gia cÇm uèng tr−íc khi ¨n 1 giê. §iÒu cÇn chó ý: - Kh«ng dïng cho bå c©u, vÑt vµ mét sè chim trêi kh¸c. - Kh«ng nªn cho gµ m¸i ®Î uèng trong thêi kú ®Î trøng. - Kh«ng cho ngùa c¸i uèng thuèc khi cã thai 3 th¸ng ®Çu - Kh«ng thÞt vµ ph©n phèi thÞt gia sóc ®· dïng thuèc tr−íc ®ã 7 ngµy. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 121 TETRAMISOL BiÖt d−îc: Nemicide, Anthelvet, Rupercol, Nilvera, Avinerm, Vadephen 1. TÝnh chÊt Tetramisol thuéc nhãm Imidazothiadol, lµ mét lo¹i thuèc phæ réng ®iÒu trÞ c¸c bÖnh giun trßn cã hiÖu lùc cao. Tªn ho¸ häc lµ: 1,1 Tetrahydro 2,3,5,6 Diphenyl 6 inlidazo (2,1-b) thiazol, th−êng ®−îc dïng d−íi d¹ng muèi Clohydrat, cã kÕt tinh tr¾ng hoµ tan trong n−íc, kh«ng mïi, kh«ng hót Èm, kh«ng tan trong axªton. Tetramisol cßn cã mét ®ång ph©n lµ Levamisol, cã tÝnh chÊt t−¬ng tù nh− Tetramisol; nh−ng Ýt ®éc h¬n. Thuèc hÇu nh− kh«ng thÊm qua ®−êng tiªu ho¸, bµi tiÕt nhiÒu qua ph©n; Ýt thÊm s÷a; t×m thÊy nhiÒu h¬n trong mµng nhµy cña khÝ qu¶n; thuèc dung n¹p tèt ®èi víi gia sóc c¸i cã chöa vµ gia sóc non; kh«ng g©y ¶nh h−ëng c¶m quan ®èi víi thÞt. 2. T¸c dông Tetramisol cã ho¹t tÝnh cao ®èi víi c¸c loµi giun trßn nh−: giun ®òa, giun tãc, giun phÕ qu¶n, giun l−¬n tr−ëng thµnh còng nh− Êu trïng. C¬ chÕ t¸c ®éng chñ yÕu lµ lµm tª liÖt hÖ thèng thÇn kinh cña giun vµ g©y co bãp ruét, ®Èy giun ra ngoµi. 3. ChØ ®Þnh ë sóc vËt nhai l¹i (tr©u, bß, dª, cõu): - C¸c bÖnh giun xo¨n d¹ dµy: (Haemonchus, Trichostrongylus, Cooperia, Nematodirus, Chambertia, Mecistocirrhus...). - BÖnh giun kÕt h¹t (do Oesophagostomum). - BÖnh giun phæi (do Dictyocaulus viviparus vµ D. filaria). - Ngoµi ra, thuèc còng cã t¸c dông ®Õn mét sè giun ký sinh ë d−íi da (Pavafilaria bovicola), ký sinh ë m¾t (Thelaria) vµ giun tãc (Trichuris). ë lîn: - BÖnh giun xo¨n d¹ dµy (do Ascarops, Gnatostoma). - BÖnh giun phæi (do Metastrongylus sp). - BÖnh giun ®òa (do Ascaris suum), giun l−¬n (do Strongyloides). - BÖnh giun tãc (do Trichuris). ë chã, mÌo: - BÖnh giun ®òa (do Toxacara, Toxacaris) - BÖnh giun d¹ dµy (do Gnatostoma spinigerum) - BÖnh giun tãc (Trichuris vulpis) WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 122 - BÖnh giun chØ (Dicofilaria) - Ngoµi ra, thuèc cã t¸c dông kh«ng m¹nh ®èi víi giun mãc (Ancylotoma canium vµ Uncinaria stenocephala). ë gia cÇm: - BÖnh giun ®òa (do Asearidia galli) - BÖnh giun tãc (do Capillaria) - BÖnh giun kim (do Heterakis gallinae) - BÖnh giun d¹ dµy (do Tetrameres fissispina). 4. LiÒu l−îng Thuèc cã thÓ dïng d¹ng viªn, bét hoÆc d¹ng tiªm víi liÒu sau: §éng vËt LiÒu cho uèng: mg/kg thÓ träng LiÒu tiªm: mg/kg thÓ träng Tr©u, bß 10-15 5-7,5 (d−íi da) Dª, cõu 15 7,5 (d−íi da) Lîn 7,5-15 7,5 Chã, mÌo 10 7,5 Gia cÇm 40 CÇn chó ý: - Cho uèng trong mét lÇn sau khi ¨n. - Kh«ng dïng cho ngùa - Kh«ng dïng cho gia sóc mang thai ë thêi kú cuèi v× thuèc kÝch thÝch thÇn kinh phã giao c¶m vµ c¬ tr¬n. - Kh«ng nªn sö dông qu¸ liÒu quy ®Þnh ®èi víi gia sóc; gia cÇm cã thÓ dïng liÒu cao h¬n vÉn kh«ng g©y c¸c ph¶n øng phô. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 123 THIABENDAZOL BiÖt d−îc: Foldan, Mintezol, Minzolum, Thibenzol, Thiasox, Omnizol, Nemapan, Minzolium, TBZ. 1. TÝnh chÊt Tªn ho¸ häc lµ 2-(4' Thiazolyl) benzimidazol. Cã d¹ng bét tr¾ng mÞn hay phít n©u, kÕt tinh, kh«ng tan trong n−íc. Thuèc th−êng dïng á d¹ng chøa 50% ho¹t chÊt (bét) vµ 10% (viªn h¹t). 2. T¸c dông Thiabendazol cã t¸c ®éng chñ yÕu trªn sù phong bÕ men Fumarat reductaza dÉn ®Õn lµm chÕt c¸c loµi giun trßn ®−êng tiªu ho¸ cña gia sóc vµ gia cÇm; ®−îc xem lµ thuèc cã phæ réng vµ cã hiÖu lùc cao ®Ó ®iÒu trÞ c¸c bÖnh do giun trßn. Thuèc cßn cã t¸c dông diÖt c¸c loµi giun trßn ®−êng h« hÊp khi dïng liÒu cao. 3. ChØ ®Þnh Dïng ®Ó tÈy c¸c loµi giun trßn sau: ë gia sóc nhai l¹i: tr©u, bß, dª, cõu: - BÖnh do c¸c loµi giun ®u«i xo¾n èng tiªu ho¸, thuèc cã hiÖu lùc cao (do Haemonchus, Ostertagia, Trichostrongylus, Cooperia, Chembertia, Oesophagostomum). Tlluèc cã hiÖu lùc yÕu víi vµi loµi giun trßn kh¸c ë ®−êng tiªu ho¸ (do Nematodirus, Bunostomum, Êu trïng cña Oesophagostomum). - BÖnh giun l−¬n (do Strongyloides). - BÖnh giun ®òa bª nghÐ (do Toxocara vitulorum). ë lîn: - BÖnh giun ®òa (do Ascaris suum). - BÖnh giun ®u«i xo¾n d¹ dµy (do Ascaropos, Gnatostona) - BÖnh giun kÕt h¹t (do Oesophagostomum) - BÖnh giun l−¬n (do Strongyloides) ë ngùa: - BÖnh giun ®òa (do Parascans equirum) - BÖnh giun kim (do Oxyuris equi) - BÖnh giun ®u«i xo¾n ë èng tiªu ho¸ ngùa (do Strongylus Trichonema). - BÖnh giun l−¬n (do Strongyloides) WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 124 ë gia cÇm: - BÖnh giun ®òa (do Ascaridia galli) - BÖnh giun kim (do Heterakis gallinae) - BÖnh giun d¹ dµy (do Tetrameres) LiÒu dïng: Thuèc dïng ë d¹ng bét, d¹ng viªn nÐn 0,50g, c¬ thÓ cho uèng hoÆc trén víi thøc ¨n theo liÒu sau: - Tr©u, bß dïng: 60-100 mg/kg thÓ träng - Ngùa: 50mg/kg thÓ träng - Gia cÇm: 200 mg/kg thÓ träng WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 125 DERTYL Tªn kh¸c: Menichlophoran BiÖt d−îc: Bayer ME3625, Bater 9015A, Bilevon M. 1. TÝnh chÊt Tªn ho¸ häc lµ 2,2 dihydroxy - 3,3 dinitro 5-5 dichloro diphenyl. Thuèc ®−îc ®ãng viªn mµu xanh l¸ c©y sÉm. Viªn Dertyl-B chøa 500mg ho¹t chÊt vµ viªn Dertyl-O chøa 100mg ho¹t chÊt. 2. T¸c dông Dertyl kh«ng nh÷ng cã t¸c dông diÖt c¸c lo¹i s¸n l¸ gan tr−ëng thµnh mµ cßn ph¸ huû ®−îc c¸c lo¹i s¸n l¸ non ®ang di hµnh trong biÓu m« gan. Thuèc do Hungari vµ h·ng Bayer (CHLB §øc) s¶n xuÊt. Thuèc an toµn, Ýt g©y t¸c dông phô côc bé còng nh− toµn th©n nªn kh«ng g©y s¶y thai khi gia sóc cã chöa thêi kú ®Çu. 3. ChØ ®Þnh §−îc dïng ®Ó phßng trÞ bÖnh s¸n l¸ gan do Fasciola hepatica, F. gigantica ë tr©u, bß, dª, cõu, h−¬u. 4. LiÒu dïng Cho sóc vËt uèng trùc tiÕp theo liÒu sau ®©y: - §èi víi tr©u dïng: 7-8 mg/kg thÓ träng - §èi víi bß dïng: 3-4 mg/kg thÓ träng Tr−íc khi cho uèng thuèc cÇn x¸c ®Þnh t−¬ng ®èi chÝnh x¸c träng l−îng sóc vËt. Thuèc cho uèng mét lÇn, cã thÓ nhÐt viªn thuèc cho tõng sóc vËt uèng hoÆc hoµ víi n−íc ®æ cho uèng. CÇn chó ý: - Sóc vËt non, sóc vËt gµy yÕu, bß dung n¹p thuèc kÐm h¬n nªn cÇn sö dông liÒu chÝnh x¸c. - Sóc vËt mÉn c¶m víi thuèc th−êng biÓu hiÖn sèt nhÑ, t¨ng nhÞp tim, cã thÓ trë l¹i b×nh th−êng sau 12-24 giê - Sau khi cho uèng thuèc cÇn röa tay s¹ch sÏ, cÈn thËn. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 126 DOVENIX Dovenix do h·ng Rh«n-MÐrieux cña Ph¸p s¶n xuÊt 1. TÝnh chÊt Ho¹t chÊt chøa trong Dovenix lµ Nitroxynil, lµ dung dÞch cã 25% ho¹t chÊt. C«ng thøc nh− sau: Nitroxynil: 25g Dung m«i ®Öm võa ®ñ: 100ml Thuèc ®−îc bao gãi trong hép chøa 10 lä x 50ml vµ hép 4 lä x 250ml. T¸c dông: Dovenix cã t¸c dông diÖt s¸n l¸ gan vµ mét sè loµi giun trßn ký sinh ®−êng tiªu ho¸ cña sóc vËt nhai l¹i (tr©u, bß, dª, cõu). Thuèc an toµn Ýt g©y ra c¸c ph¶n øng phô. 2. ChØ ®Þnh Dïng ®iÒu trÞ c¸c bÖnh giun s¸n sau: - BÖnh s¸n l¸ gan (do Fasciola hapatica, F. gigentica) - BÖnh giun chØ ë tr©u bß (do Parafilaria) - BÖnh giun mãc (do Ancylostoma, Uncinaria) ë chã vµ thó ¨n thÞt kh¸c. - BÖnh giun ®u«i xo¾n ®−êng tiªu ho¸ (Haemonchus, Bunostonum, Oesophagostomum) ë sóc vËt nhai l¹i. 3. LiÒu l−îng Tiªm d−íi da cho sóc vËt, kh«ng cÇn b¾t nhÞn ®ãi LiÒu dïng nh− sau: Tr©u, bß, dª, cõu: 10mg/kg thÓ träng (t−¬ng ®−¬ng 1ml/25kg thÓ träng) Tr−êng hîp m¾c bÖnh cÊp tÝnh vµ m¾c bÖnh giun chØ cã thÓ t¨ng liÒu sö dông ®Õn 1,3ml/25kg thÓ träng. Chã vµ c¸c thó ¨n thÞt: dïng 10-15 mg/kg thÓ träng (t−¬ng ®−¬ng 1,5 ml/25kg thÓ träng). ë chã cã thÓ dïng tiªm hoÆc cho uèng. Cã thÓ tiªm 1ml pha lo·ng (2,5%) cho 3,5kg thÓ träng. CÇn chó ý khi dïng thuèc: - Dïng èng tiªm kh« hoÆc röa b»ng cån ®Ò tr¸nh c¸c ion Calci cã thÓ lµm kÕt tña Nitroxynil. - ë sóc vËt gµy yÕu cã thÓ gi¶m liÒu 1/3 vµ nh¾c l¹i mét liÒu t−¬ng øng khi con vËt ®· khoÎ m¹nh. - Dung dÞch Dovenix cã thÓ nhuém mµu tay vµ c¸c dông cô kh¸c, cã thÓ röa b»ng Natri- hyposulfit - 5%. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 127 AZIDIN Tªn kh¸c: Berenil BiÖt d−îc: Veriben, Ganaseg. 1. TÝnh chÊt Tªn ho¸ häc: 4,5,4-diamino-diazami-ano-benzen, cã d¹ng bét vµng hoÆc d¹ng viªn cèm, tan nhanh trong n−íc, æn ®Þnh trong dung dÞch ®−îc 5 ngµy ë nhiÖt ®é phßng thÝ nghiÖm. Azidin cã tÝnh diÖt khuÈn m¹nh. Nh−ng dïng ®iÒu trÞ chñ yÕu c¸c bÖnh do ®¬n bµo. 2. T¸c dông Cã hiÖu lôc cao diÖt c¸c ®¬n bµo ký sinh ë ®éng vËt, ®−îc dïng chñ yÕu ®iÒu trÞ bÖnh do c¸c tiªn mao trïng vµ lª d¹ng trïng g©y ra. Qua theo dâi, c¸c chuyªn gia thó y ®Òu cho r»ng thuèc kh«ng t¹o ra c¸c chñng ®¬n bµo kh¸ng thuèc. Thuèc cã t¸c dông diÖt tiªn mao trïng vµ lª d¹ng trïng nhanh vµ Ýt khi g©y ra c¸c ph¶n øng phô. 3. ChØ ®Þnh §−îc sö dông ®iÒu trÞ: - BÖnh lª d¹ng trïng ë tr©u, bß (do Babesia bigemina, B. bovis, B. argentina). - BÖnh lª d¹ng trïng ë cõu (do B. Ovis). - BÖnh lª d¹ng trïng ë chã (do B. canis). - BÖnh lª trïng ë bß (do Theileria mutans, Th. annulata). - BÖnh tiªn mao trïng ë ®éng vËt (do Trypansoma congolense, T. vivax, T. evansi, T. Brucei). - Thuèc dïng thÝch hîp cho c¶ gia sóc non vµ gia sóc tr−ëng thµnh. 4. LiÒu dïng Dïng theo liÒu sau cho c¸c lo¹i gia sóc: - LiÒu chung cho c¸c loµi gia sóc ®iÒu trÞ bÖnh lª d¹ng trïng: 0,5 - 1,0 g/100kg thÓ träng. - LiÒu dïng cho cho c¸c loµi gia sóc ®iÒu trÞ bÖnh tiªn mao trïng: 0,5-0,8g/100kg thÓ träng. Thuèc pha víi n−íc cÊt theo tû lÖ: 0,8-1g cho 5ml n−íc cÊt. Tiªm vµo b¾p thÞt, d−íi da. Trong tr−êng hîp cÊp tÝnh cã thÓ tiªm tÜnh m¹ch tai, nh−ng dung dÞch ph¶i pha lo·ng 1g cho 10ml, vµ tiªm trî søc tr−íc khi ®iÒu trÞ. NÕu bÖnh ch−a khái th× 15-20 ngµy sau tiªm thªm mét liÒu nh− liÒu ®Çu. Tæng liÒu trong mét lÇn tiªm kh«ng ®−îc qu¸ 9 gam. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 128 NAGANOL Tªn kh¸c: Naganin BiÖt d−îc: Suramin, Bayer 205, Moranin, Fumo 309. Thuèc Bayer chÕ t¹o, sau ®ã nhiÒu n−íc ®· s¶n xuÊt sö dông chñ yÕu ®Ó ®iÒu trÞ c¸c bÖnh tiªn mao trïng ®éng vËt. 1. TÝnh chÊt Tªn ho¸ häc: N-amino-benzoin-m-amino-pmetio-benzoin-1-naptilamin-4-6-8 trisunfonat Natri, lµ mét dÉn xuÊt ®èi xøng cña urª. §ã lµ lo¹i bét tr¾ng mÞn h¬i vµng chanh (Naganol) vµ h¬i hång (Naganill), nhÑ, dÔ hót Èm, tan trong n−íc, cã thÓ chÞu ®−îc n−íc ®un s«i (1000C). Khi pha dung dÞch trong h¬i ¸nh vµng chanh (Naganol) vµ h¬i hång, chuyÓn thµnh n©u nh¹t (Naganin). 2. T¸c dông Cã t¸c dông m¹nh ®iÒu trÞ c¸c bÖnh tiªn mao trïng ®éng vËt (Tryponosomiasis). Thuèc sau ®iÒu trÞ th¶i qua thËn, nh−ng tån l−u l©u ë gan vµ c¬ cña ®éng vËt nªn cßn ®−îc dïng ®Ó phßng nhiÔm tiªn mao trïng. 3. ChØ ®Þnh Thuèc ®−îc chØ ®Ønh ®Ó ®iÒu trÞ c¸c bÖnh tiªn mao trïng ë tr©u, bß, ngùa, chã do: Trypanosoma evansi, T. equiperdum, T. brucei, T. vivax, T. congolense... 4. LiÒu dïng Dïng cho tr©u, bß, ngùa, chã ®Òu theo ph¸c ®å ®iÒu trÞ: dïng hai liÒu nh− sau: - Ngµy thø nhÊt: dïng liÒu 0,01g/kg thÓ träng. - Ngµy thø hai, thø ba: cho sóc vËt nghØ - Ngµy thø t−: dïng liÒu 0,01g/kg thÓ träng. Thuèc pha víi n−íc cÊt theo tû lÖ 10%. Thuèc cã thÓ tiªm b¾p thÞt hoÆc tiªm tÜnh m¹ch. Khi tiªm tÜnh m¹ch, cÇn tiªm trî m¹ch tr−íc b»ng cafein, hoÆc long n·o n−íc. CÇn chó ý - Mét sè sóc vËt cã thÓ cã ph¶n øng côc bé sau tiªm vµo b¾p nh−: n¬i tiªm s−ng thòng kÐo dµi vµi ngµy. Cã thÓ tiªm Cafein, Vit. B1 trong 3 ngµy, n¬i s−ng sÏ hÕt dÇn. - Mét sè sóc vËt cã thÓ cã ph¶n øng toµn th©n (kho¶ng 1%) nh−: ch¶y n−íc r·i, run r¶y, tim ®Ëp nhanh. Cã thÓ xö trÝ: cho gia sóc vµo n¬i m¸t; tiªm Vit. B1, Vit. C vµ long n·o nøíc. Kho¶ng 1 giê sau ph¶n øng sÏ hÕt. - Thuèc pha xong chØ dïng trong thêi gian 6 giê - 8 giê. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 129 TRYPAMIDIUM Tªn kh¸c: Isometamidium Rh«n-MÐrieux (Ph¸p) s¶n xuÊt BiÖt d−îc: Samorin do c¸c h·ng thuèc cña Anh s¶n xuÊt. 1. TÝnh chÊt Tªn ho¸ häc: Isometamidium - hydrochlorur, lµ bét mµu ®á, mÞn, tan dÔ dµng trong n−íc, thµnh dung dÞch mµu hång. Thuèc ®−îc ®ãng gãi 1 gam trong giÊy thiÕc, lä chøa 10gam, lä chøa 25 gam. 2. T¸c dông Thuèc cã ho¹t tÝnh cao diÖt c¸c loµi tiªn mao trïng g©y bÖnh cho ®éng vËt (tr©u, bß, ngùa, chã, l¹c ®µ...). Ngoµi t¸c dông ®iÒu trÞ bÖnh tiªn mao trïng cÊp vµ m·n tÝnh, thuèc cßn cã kh¶ n¨ng tån d− l¹i trong gan vµ tæ chøc cña ®éng vËt trong thêi gian 50-60 ngµy. Do vËy, thuèc cã tÝnh phßng nhiÔm c¸c bÖnh tiªn mao trïng ®éng vËt. 3. ChØ ®Þnh §−îc dïng ®Ó phßng trÞ: - BÖnh tiªn mao trïng tr©u, bß, dª, cõu (do T. evansi, T.vivax, T. brucei, T. congolense). - BÖnh tiªn mao trïng ë ngùa (do T. equinum, T. equiperdum, T. congolense, T. evansi). - BÖnh tiªn mao trïng ë chã vµ thó ¨n thÞt (do T. evansi). 4. LiÒu dïng §èi víi: tr©u, bß, ngùa, chã, dª, cõu ®Òu dïng liÒu tõ 05-1mg/kg thÓ trong. Nh−ng liÒu cßn ph¶i thay ®æi tuú theo loµi tiªn mao trïng g©y bÖnh. - §èi víi: T. congolense, T. vivax, T. brucei g©y bÖnh cho ®éng vËt ch©u Phi, dïng liÒu: 0,5-1mg/kg thÓ träng. - §èi víi: T. evansi g©y bÖnh cho tr©u, bß, ngùa, chã, l¹c ®µ dïng liÒu 1mg/kg thÓ träng. Thuèc pha víi n−íc theo tû lÖ 1-2%. Tiªm vµo tÜnh m¹ch, hoÆc b¾p thÞt. Khi tiªm tÜnh m¹ch cÇn tiªm thuèc trî tim tr−íc 15-20 phót. LiÒu thuèc chØ tiªm m«t lÇn. NÕu sóc vËt ch−a khái bÖnh th× sau 15-20 ngµy tiªm nh¾c l¹i lÇn thø hai còng nh− liÒu ®Çu. CÇn chó ý: - Cho sóc vËt nghØ lao t¸c khi tiªm thuèc nµy. - Ch¨m sãc sóc vËt, cho ¨n uèng tèt, kh«ng cÇn nhÞn ¨n khi dïng thuèc. - Dung dÞch thuèc ®· pha chØ dïng trong mét ngµy. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 130 - Khi sóc vËt sö dông thuèc cã ph¶n øng phô: run rÈy, ch¶y r·i rít th× ngõng thuèc, tiªm thuèc trî tim m¹ch, cho uèng n−íc ®−êng. NICLOSAMIDE BiÖt d−îc: Yomesan, Radevern (§øc), Cestocid, Devermine (Hunggari), Lintex, Phenasal vµ TrÐdÐmine. 1. TÝnh chÊt Thuèc cã d¹ng bét vµng chanh, kh«ng tan trong n−íc, ®−îc dïng ë d¹ng bét hoÆc viªn nÐn 0,5 gam, cã ho¹t tÝnh cao trong ®iÒu trÞ c¸c bÖnh s¸n d©y ký sinh ë ®−êng tiªu ho¸ cña ®éng vËt. 2. T¸c dông Thuèc lµm ¶nh h−ëng ®Õn mét sè men chuyÓn ho¸ glucid cña s¸n; do vËy s¸n kh«ng hÊp thô ®−îc chÊt ®−êng (glucoza) vµ bÞ chÕt. Thuèc Ýt tan vµ rÊt Ýt hÊp thu qua niªm m¹c ruét nªn Ýt ®éc. 3. ChØ ®Þnh §−îc dïng ®Ó tÈy s¸n d©y cho ®éng vËt vµ ng−êi. - BÖnh s¸n d©y ë tr©u, bß, dª, cõu (do Moniezia expansa, M. benedini, Taema saginata). - BÖnh s¸n d©y ë lîn (do Taenia solium) - BÖnh s¸n d©y ë chã, mÌo vµ thó ¨n thÞt (do Dipyllidium canium, Diphyllobothrium mansoni). - BÖnh s¸n d©y ë gia cÇm (do Railleietina). 4. LiÒu dïng Dïng cho c¸c lo¹i sóc vËt theo liÒu sau: - Tr©u, bß, dª, cõu: 50 mg/kg thÓ träng - Lîn: 50 mg/kg thÓ träng - Chã, mÌo, hæ b¸o: 80-100 mg/kg thÓ träng - Gia cÇm: 100-150 mg/kg thÓ träng Thuèc chØ cho uèng mét nöa liÒu vµo buæi s¸ng khi ch−a cho sóc vËt ¨n. Sau ®ã 1 giê cho uèng nöa liÒu cßn l¹i. Sóc vËt ph¶i nhÞn ¨n ®Õn 3 giê sau míi cho ¨n uèng b×nh th−êng. Thuèc ph¶i t¸n nhá trén víi n−íc hoÆc Ýt thøc ¨n cho sóc vËt ¨n. Sau 6-10 giê, s¸n sÏ bÞ chÕt vµ theo ph©n ra ngoµi. Sau 20 ngµy, sóc vËt ch−a tÈy s¹ch s¸n th× l¹i cã thÓ thÊy ®èt s¸n trong ph©n sóc vËt. Lóc ®ã ph¶i tÈy tiÕp lÇn thø hai còng dïng nh− liÒu thuèc ®Çu. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 131 LOPATOL Thuèc do h·ng CIBA (Thôy SÜ) s¶n xuÊt. 1. TÝnh chÊt Lµ d¹ng viªn nÐn mµu tr¾ng lo¹i 100mg vµ 500mg ®ãng trong giÊy thiÕc, chuyªn dïng tÈy giun trßn vµ s¸n d©y cho chã, mÌo. 2. T¸c dông Cã hiÖu lùc cao trong viÖc tÈy giun trßn vµ s¸n d©y cho chã, mÌo; an toµn kh«ng g©y c¸c ph¶n øng phô. Cã thÓ dïng cho chã mÌo tõ 3 tuÇn tuæi vµ chã mÌo c¸i mang thai. HiÖu lùc tÈy s¹ch giun ®¹t 90-95% vµ tÈy s¸n d©y ®¹t 80-85% 3. ChØ ®Þnh §iÒu trÞ c¸c bÖnh giun s¸n sau: - BÖnh s¸n d©y ë chã, mÌo vµ thó ¨n thÞt kh¸c (do Dipyllidium caninum, Diphyllobothrium mansom, Taenia pisiformis...). - BÖnh giun mãc (do Ancylostoma caninum, Uncinaria stenocephala). - BÖnh giun ®òa (do Toxocara canis, Toxocara mystax, Toxascaris leonina). - BÖnh giun l−¬n (do Strongyloides canis). - BÖnh giun tãc (do Trichuris vulpis) 4. LiÒu dïng Chã, mÌo vµ c¸c thó ¨n thÞt kh¸c (hæ, b¸o, s− tö, cµy...) ®Òu dïng liÒu nh− nhau: 50mg/kg thÓ träng. Thuèc cã thÓ cho uèng trùc tiÕp hoÆc trén víi mét Ýt thøc ¨n. Cho sóc vËt uèng thuèc khi ®ãi, vµ sau 1-2 giê cho ¨n uèng b×nh th−êng, kh«ng ph¶i kiªng ¨n. NÕu thÊy sóc vËt ch−a s¹ch giun s¸n th× sau mét tuÇn tÈy l¹i nh− liÒu ®Çu. WWW.RUMENASIA.ORG/VIETNAM 132 FURAZOLIDON Tªn kh¸c: Nitrofurazolidonum, Furazolidone BiÖt d−îc: Furoxane (Ph¸p), Furoxone (Mü, Anh), Nifulidone, Nifuran (§øc), Puradin (NhËt), Trifurox (Thôy §iÓn) Viofuragin (Italia). 1. TÝnh chÊt Tªn ho¸ häc: N (5 nitro - 2 - furfuriliden) - 3 - amino - 2 - oxazolidon; lµ d¹ng bét vµng mÞn, kh«ng tan trong n−íc, cã t¸c dông diÖt vi khuÈn vµ ®¬n bµo ký sinh, ®Æc biÖt lµ cÇu trïng, nh−ng l¹i rÎ h¬n c¸c lo¹i thuèc cã tÝnh n¨ng t−¬ng øng kh¸c. 2. T¸c dông Cã t¸c dông m¹nh trong ®iÒu trÞ c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn ®−êng tiªu ho¸; Dïng ®−îc dïng chñ yÕu ®Ó ®iÒu trÞ c¸c bÖnh ®¬n bµo ®−êng tiªu ho¸ nh−: bÖnh cÇu trïng vµ bÖnh lþ amip ë vËt nu«i. 3. ChØ ®Þnh §iÒu trÞ c¸c bÖnh cho vËt nu«i sau ®©y: - BÖnh cÇu trïng ë gia cÇm (do c¸c loµi thuéc Eimeria) - BÖnh cÇu trïng ë thá (do c¸c loµi thuéc Eimeria) - BÖnh cÇu trïng ë chã, mÌo (do c¸c loµi thuéc Isospora) - BÖnh cÇu trïng ë tr©u bß (do c¸c loµi thuéc Eimeria) - BÖnh lþ ë thó nu«i (®o Entanloeba spp) - C¸c bÖnh nhiÔm khuÈn ®−êng tiªu ho¸ ë gia sóc gia cÇm (do Salmonella; E. coli; Proteus; Aeromonas; Enteromonas). 4. LiÒu dïng - §iÒu tÞ c¸c bÖnh cÇu trïng cho bª, nghÐ theo liÒu 20mg/kg thÓ träng, dïng tõ 2-3 ngµy. - §iÒu trÞ c¸c bÖnh cÇu trïng ë gµ: trén thuèc víi thøc ¨n theo tû lÖ 0,4 p 1000; dïng 3 ngµy, nghØ 3 ngµy, råi l¹i dïng tiÕp cho ®Õn khi khái bÖnh. Th−êng ®−îc dïng ®Ó phßng bÖnh, th−êng xuyªn trén thuèc víi thøc ¨n theo tû lÖ 0,1 p 1000. - §iÒu trÞ c¸c bÖnh cÇu trïng ë chã, mÌo theo liÒu 40-50mg/kg thÓ träng. - §iÒu trÞ c¸c bÖnh cÇu trïng ë thá: 40mg/kg thÓ träng. - §iÒu trÞ c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn vµ bÖnh lþ ®¬n bµo (do amip) dïng liÒu 40-50 mg/kg thÓ träng cho gia sóc. CÇn chó ý: - Kh«ng ®−îc dïng cho vÞt, ngan, ngçng v× chóng rÊt mÉn c¶m. WW