Thửng hiệm nuôi thương phẩm ốc nhồi trong ao đất

Thử nghiệm nuôi thương phẩm ốc nhồi trong ao đất Ốc nhồi (Pila polita Deshayes,1830) là loài động vật thân mềm nước ngọt có giá trị kinh tế cao do thịt thơm ngon, giàu chất dinh dưỡng (chứa 11,9% protid; 0,7% lipid; các vitamin B1, B2, PP; các muối Ca, P; cung cấp 86 calo/100g thịt), được sử dụng làm các món ăn dân dã như: bún ốc, ốc xào, canh ốc, ốc luộc hay những món ăn đặc sản: ốc hấp lá gừng, ốc nhồi thịt, ốc hấp thuốc bắc... Ốc nhồi còn được dùng làm thuốc. I. ĐẶT VẤN ĐỀ Ốc nhồi (Pila polita Deshayes,1830) là loài động vật thân mềm nước ngọt có giá trị kinh tế cao do thịt thơm ngon, giàu chất dinh dưỡng (chứa 11,9% protid; 0,7% lipid; các vitamin B1, B2, PP; các muối Ca, P; cung cấp 86 calo/100g thịt), được sử dụng làm các món ăn dân dã như: bún ốc, ốc xào, canh ốc, ốc luộc hay những món ăn đặc sản: ốc hấp lá gừng, ốc nhồi thịt, ốc hấp thuốc bắc... Ốc nhồi còn được dùng làm thuốc. Việt Nam là nước nằm trong khu vực nhiệt đới, có nhiều ao hồ, sông suối, nhiều ruộng trũng là điều kiện thuận lợi để các đối tượng nước ngọt, trong đó có ốc nhồi sinh trưởng. Tuy nhiên, nguồn lợi ốc nhồi trong tự nhiên đang ngày một giảm sút do nhiều nguyên nhân: khai thác quá mức, môi trường ngày càng ô nhiễm do chưa quản lý chất thải, sử dụng thuốc trừ sâu, diệt cỏ, hoá chất trong nông nghiệp... Các nghiên cứu về động vật thân mềm trong nước mới chỉ tập trung vào các đối tượng nước lợ, nước mặn như bào ngư, tu hài, ốc hương, hầu, vẹm, ốc len... Ở nước ngoài các nghiên cứu về ốc nhồi cũng rất hạn chế, mới chỉ nghiên cứu về tầm quan trọng (Pusadee Sri-aroon & CTV, 2005); phân bố (Thaewnon - ngiw & CTV, 2003); vai trò của một số ốc nước ngọt trong đó có ốc nhồi. Hiện nay trên thế giới và ở Việt Nam chưa có nghiên cứu về kỹ thuật sản xuất giống cũng như kỹ thuật nuôi thương phẩm ốc nhồi. Việc thử nghiệm nuôi thương phẩm ốc nhồi là vấn đề cần thiết để đáp ứng nhu cầu của thị trường, giảm áp lực khai thác, bảo vệ và khôi phục nguồn lợi ốc tự nhiên, đa dạng hoá đối tượng nuôi trong nghề nuôi trồng thủy sản. II. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Điều kiện nuôi Ốc được nuôi thử nghiệm trong 3 ao đất nhỏ có tổng diện tích là 300m2, độ sâu 1,2-1,5m, mật độ 100 con/m2, trọng lượng thả ban đầu 0,4g/con. Thức ăn và chế độ cho ăn: Thức ăn nuôi thử nghiệm ốc thương phẩm có 3 loại. Ao 1 sử dụng thức ăn xanh (bèo, lá sắn). Ao 2 sử dụng thức ăn tự chế (theo tỷ lệ 40% cám gạo, 20% bột ngô, 10% bột cá nhạt, 30% bột đậu tương). Ao 3 sử dụng kết hợp 50% thức ăn xanh + 50% thức ăn tự chế. Chế độ cho ăn được điều chỉnh theo khối lượng ốc, cho ăn 2 lần/ngày, lượng thức ăn được cho ăn ở mức gần thỏa mãn, ước tính từ 3-5% khối lượng ốc nuôi. 2. Kết quả thử nghiệm nuôi thương phẩm ốc nhồi Bảng 1: Tăng trưởng của ốc nhồi trong ao nuôi thương phẩm thời gian từ 1/4-1/8/2010 Thời gian nuôi Khối lượng trung bình (g/con) Tăng trưởng trên ngày (g/ngày) Ao 1 Ao 2 Ao 3 Ao 1 Ao 2 Ao 3 1/4 0,4 0,4 0,4 1/5 7,68 ± 1,06 8,18 ± 1,19 8,69 ± 0,91 0,24 0,26 0,28 1/6 15,32±1,51 12,67 ±1,75 16,12 ±1,67 0,25 0,15 0,25 1/7 21,62 ±2,08 17,715 ± 1,57 23,35 ± 2,08 0,21 0,17 0,24 1/8 28,56 ± 3,63 22,61 ± 3,08 31,89 ± 2,7 0,23 0,16 0,25 Trung bình 0,23 0,19 0,26 Kết quả nuôi thử nghiệm cho thấy ốc tăng trưởng nhanh ở tháng nuôi đầu tiên. Tốc độ tăng trưởng bình quân ở tháng nuôi thứ nhất đạt 0,24-0,28g/con/ngày. Các tháng tiếp theo ốc có tốc độ tăng trưởng chậm hơn dao động 0,15- 0,25g/con/ngày. Tính trung bình cho cả chu kỳ nuôi 4 tháng, tăng trưởng bình quân đạt 0,19-0,26g/con/ngày. Kết quả theo dõi tốc độ tăng trưởng về khối lượng của ốc nhồi khi nuôi thử nghiệm bằng 3 loại thức ăn khác nhau trong 4 lần kiểm tra cho thấy: Ao 3 nuôi thử nghiệm bằng 50% thức ăn xanh + 50% thức ăn tự chế (đạt 8,69; 16,12; 23,35; 31,89g/con) luôn cao hơn Ao 1 nuôi thử nghiệm bằng 100% thức ăn xanh (bèo, lá sắn) (đạt 7,68; 15,32; 21,62; 28,57g/con) và thấp nhất là Ao 2 khi nuôi thử nghiệm bằng thức ăn tự chế (đạt 8,18; 12,67; 17,72; 22,61g/con) (Biểu đồ 1). Một số thông số kỹ thuật chính được trình bày trong bảng. Bảng 2: Tóm tắt kết quả nuôi thử nghiệm thương phẩm ốc nhồi trong ao đất Các thông số kỹ thuật Ao 1 Ao 2 Ao 3 Mật độ thả (con/m2) 100 100 100 Thời gian nuôi (ngày) 122 122 122 Kích cỡ ao nuôi (m2) 100 100 100 Độ sâu của nước (m) 1,2 1,2 1,2 Khối lượng ốc thả (g/con) 0,4 0,4 0,4 Khối lượng ốc thu (g/con) 28,56 ± 3,63 22,61 ± 3,08 31,89 ± 2,7 Tăng trưởng bình quân ngày (g/ngày) 0,23 0,19 0,26 Hệ số thức ăn (FCR) 4,93 1,85 2,49 Tỉ lệ sống (%) 66,33 60,67 74,67 Tổng khối lượng ốc thu (kg) 189 137 240 Nhận xét: - Tính cả chu kỳ nuôi, hệ số thức ăn xanh là 4,93; hệ số thức ăn tự chế là 1,85 và hệ số thức ăn phối hợp là 2,49. - Tỉ lệ sống của ốc đạt 60,67-74,67%. Sản lượng ốc thu hoạch đạt 137 – 240 kg/100m2 ao. - Chu kỳ nuôi ốc đến kích cỡ thương phẩm khoảng 4-5 tháng. Nếu chuẩn bị được ốc giống lớn thì có thể rút ngắn chu kỳ nuôi xuống còn 3 tháng. Như vậy, mỗi năm chúng ta có thể nuôi được 2 vụ từ tháng 4-11, còn thời gian từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau, do điều kiện khí hậu ở miền Bắc Việt Nam rất lạnh nên không thể nuôi được. Tuy nhiên, cần có sự chuẩn bị về con giống qua đông để có thể rút ngắn chu kỳ nuôi. 3. Hệ số thức ăn và chi phí thức ăn Bảng 3: Hệ số và chi phí thức ăn của ốc nhồi ở các nghiệm thức thí nghiệm Chỉ tiêu Ao 1 Ao 2 Ao 3 Giá thức ăn(đồng/kg) 4.000 9.200 6.600 Hệ số thức ăn 4,93 1,85 2,49 Chi phí thức ăn(đồng) cho 1kg ốc 19.720 17.020 16.434 Bảng 3 cho thấy ốc nuôi thử nghiệm bằng thức ăn tự chế có hệ số thức ăn thấp, nhưng chi phí thức ăn không thấp là do thức ăn tự chế có giá cao (9.200đồng/kg). Ở Ao 1 nuôi thử nghiệm bằng thức ăn xanh có hệ số thức ăn cao nhưng chi phí cho 1kg ốc tăng trọng lại thấp là do thức ăn xanh có giá rẻ hơn thức ăn tự chế rất nhiều (4.000đ/kg). Hệ số thức ăn của ốc nhồi ở các ao nuôi thử nghiệm dao động từ 1,85-4,93, thấp hơn rất nhiều so với ốc bươu vàng. Hệ số thức ăn của ốc bươu vàng là 8-15, ăn liên tục cả ngày, khẩu phần thức ăn một ngày đêm của ốc bươu vàng từ 80- 120% khối lượng thân, vì vậy ốc bươu vàng tăng trưởng rất nhanh, trong điều kiện nuôi bình thường, sau 45 ngày kể từ khi nở, ốc đã đạt cỡ thương phẩm 20- 25g/con (Nguyễn Duy Khoát, 1993). 4. Hạch toán kinh tế Bảng 4: Hạch toán kinh tế của ốc nhồi ở các nghiệm thức nuôi Ao 1 Ao 2 Ao 3 Chi phí ốc giống (đồng) 2.500.000 2.500.000 2.500.000 Chi phí thức ăn (đồng) 35.298.000 2.161.500 3.361.000 Chi phí lao động (đồng) 600.000 600.000 600.000 Chi khác (đồng) 300.000 300.000 300.000 Tổng chi (đồng) 6.030.700 4.662.400 5.861.900 Tổng số KL ốc thu (kg) 189 137 240 Giá bán (đồng/kg) 55.000 55.000 55.000 Tổng thu (đồng) 10.395.000 7.535.000 13.200.000 Lãi (đồng) 4.364.300 2.872.600 7.338.100 Làm tròn số 4.300.000 2.800.000 7.300.000 Hiệu quả kinh tế của các ao nuôi được ước tính căn cứ vào các chi phí về giống, thức ăn và giá cả ốc nhồi trên thị trường tại thời điểm nuôi thử nghiệm. Kết quả tính toán cho thấy hiệu quả của Ao 3 có sử dụng thức ăn xanh kết hợp với thức ăn tự chế cho lãi cao nhất (7.300.000 đồng/100m2/4 tháng nuôi, sau đó đến Ao 1 (nuôi bằng thức ăn xanh) là 4.300.000 đồng/ 100m2/4 tháng nuôi); Ao 2 sử dụng thức ăn tự chế cho lãi thấp nhất (2.800.000 đồng/ 100m2/4 tháng nuôi). III. KẾT LUẬN Từ kết quả nghiên cứu bước đầu, có thể thấy ốc nhồi là một đối tượng nuôi tiềm năng đem lại hiệu quả kinh tế cao./. Tài liệu tham khảo 1. Thái Trần Bái (2001), Động vật học không xương sống, Nxb Giáo dục, 1997. 2. Nguyễn Đức Hội (2004), Giáo trình quản lý chất lượng nước trong nuôi trồng thuỷ sản, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thuỷ sản 1. 3. Nguyễn Duy Khoát (1993), Kỹ thuật nuôi ốc vàng, baba, ếch, Nxb Nông nghiệp Hà Nội. 4. Vũ Trung Tạng - Nguyễn Đình Mão (2006), Khai thác và sử dụng bền vững đa dạng sinh học thuỷ sinh vật và nguồn lợi thuỷ sản Việt Nam, Nxb Nông nghiệp. 5. Nguyễn Đình Trung (1998), Giáo trình Thuỷ hoá - Thổ nhưỡng, Nxb Nông nghiệp. 6. Nguyễn Đình Trung (2004), Bài giảng quản lý chất lượng nước trong nuôi trồng thủy sản, Nxb Nông nghiệp, TP Hồ Chí Minh. 7. Burch JB, Upatham ES (1989), Medically important mollusks of Thailand. J Med ppl Malacol 1989; 1: 1-9. 8. Dillon RT (2000), The ecology of freshwater molluscs. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2000: 509 pp. 9. Pusadee Sri-aroon et al. (2005), Freshwater mollusks of medical importance in KALASIN Province, Northeast THAILAND. 10. Thaewnon-ngiw et al. (2003), Distribution of Pila polita in a southern province of Thailand. Joint International Tropical Medicine Meeting JITMM 2002, Bangkok, THAILAND (20/11/2002) 2003, vol. 34, pp. 128-130.