Thực trạng vận dụng qui luật giá trị trong thời gian qua và giải pháp nhằn vận dụng tốt hơn quy luật giá trị ở Việt Nam trong thời gian tới

Lêi Më §Çu §Êt n­íc ta ®ang b­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi rÊt nhiÒu nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc míi . Mét trong nh÷ng th¸ch thøc ®ã lµ viÖc nhËn thøc ®óng ®¾n ®­îc Quy luËt gi¸ trÞ (QLGT) vµ vai trß cña QLGT ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã tÝnh chÊt ®Æc thï riªng cña n­íc ta. H¬n n÷a n­íc ta võa chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ tËp chung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nªn vÉn cßn tµn d­ nh÷ng quan ®iÓm sai lÇm cña thêi kú bao cÊp , thêi kú mµ rÊt nhiÒu quy luËt kinh tÕ c¬ ban ®· bi l·ng quªn nh­ QLGT. ChÝnh v× vËy cho ta thÊy ®­îc tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu “QLGT vµ vai trß cña QLGT trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ” trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ rÊt hîp lý vµ cÇn thiÕt. §Ó mçi chóng ta l¾m b¾t tèt mét quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n vµ t¹o c¬ së ®Ó ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh kinh tÕ ®óng ®¾n . §Ó lµm râ vÊn ®Ò mµ ®Ò ¸n nghiªn cøu th× ®Ò ¸n ®­îc bè côc nh­ sau: (§Ò ¸n chñ yÕu nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò tõ n¨m 1986 ®Õn nay) Ch­¬ng 1 : Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ quy luËt gi¸ trÞ. Ch­¬ng 2 : Thùc tr¹ng vËn dông QLGT trong thêi gian qua vµ gi¶i ph¸p nh»n vËn dông tèt h¬n QLGT ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta Ch­¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Quy luËt gi¸ trÞ 1.1. Mét sè quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ . 1.1.1. Quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i träng th­¬ng . Chñ nghÜa träng th­¬ng lµ tr­êng ph¸i cã t­ t­ëng kinh tÕ më ®Çu cña giai ®o¹n t­ b¶n chñ nghÜa (TBCN).Nh÷ng nhµ kinh tÕ cña chñ nghÜa träng th­¬ng rÊt coi träng ®ång tiÒn. Hä coi tiÒn lµ néi dung c¨n b¶n cña cña c¶i , cña gi¸ trÞ vµ lµ biÓu hiÖn cña sù giÇu cã,… Mét quèc gia giÇu m¹nh theo hä ph¶i lµ quèc gia cã thËt nhiÒu tiÒn. Hä còng cho r»ng s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ s¶n phÈm c«ng nghiÖp kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ (trong c«ng nghiÖp chØ cã c«ng nghiÖp khai th¸c vµng , b¹c lµ t¹o ra gi¸ trÞ). Qua ®ã ta thÊy ®­îc phÇn nµo sù s¬ khai cña nh÷ng t­ t­ëng kinh tÕ thêi kú ®Çu. Hä vÉn ch­a biÕt vµ kh«ng thõa nhËn vµ hiÓu ®­îc QLGT.Trong thêi kú nµy cã nh÷ng ®¹i diÖn tiªu biÓu nh­ : Montchretien , Thomas Mun , Kolber,… C¸c «ng cho r»ng chØ cã th­¬ng m¹i mãi t¹o ra gi¸ trÞ hay tiÒn cho ®Êt n­íc .Trong th­¬ng m¹i th× còng chØ cã ngo¹i th­¬ng míi t¹o ra gi¸ trÞ cña c¶i cßn theo hä néi th­¬ng kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ cña c¶i mµ nã chØ lµm nhiÖm vô ph©n ph¸t cña c¶i cho mäi ng­êi. Theo c¸c «ng th× trong ngo¹i th­¬ng th× cÇn ph¶i mua rÎ b¸n ®¾t ®Ó lÊy phÇn chªnh lÖch gi÷a mua vµ b¸n. Nh÷ng t­ t­ëng cña c¸c «ng ®­îc thÓ hiÖn phÇn nµo qua nh÷ng c©u ph¸t biÓu næi tiÕng : “ Néi th­¬ng lµ mét hÖ thèng èng dÉn, ngo¹i th­¬ng lµ m¸y b¬m , muèn t¨ng cña c¶i ph¶i cã ngo¹i th­¬ng dÉn cña c¶i qua néi th­¬ng ” _Montchretien_ “Th­¬ng m¹i lµ mét hßn ®¸ ®èi víi sù phån thÞnh cña mét quèc gia ” , “Kh«ng cã phÐp l¹ nµo kh¸c kiÕm tiÒn, trõ th­¬ng m¹i ” _Thomas Mun_ Ta thÊy nh÷ng t­ t­ëng kinh tÕ thêi kú nµy vÉn cßn s¬ sµi ,mang tÝnh chÊt chñ quan cao ,tÝnh khoa häc vµ tÝnh lý luËn hÖ thèng cßn thÊp, h¬n n÷a nh÷ng t­ t­ëng kinh tÕ nh­ míi chØ lµ nh÷ng g× ®óc rót tõ ho¹t ®éng thùc tiÔn .NÒn s¶n xuÊt cßn rÊt kÐm ph¸t triÓn còng lµ lý do mµ nh÷ng nhµ kinh tÕ ch­a thÓ biÕt ®Õn nh÷ng quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n nh­ QLGT vµ hä còng kh«ng thõa nhËn quy luËt kinh tÕ kh¸c . 1.1.2.Quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i träng n«ng . Nh÷ng ng­êi thuéc tr­êng ph¸i träng n«ng th× phª ph¸n quan ®iÓm cña nh÷ng ng­êi cña chñ nghÜa träng th­¬ng. Hä cho r»ng nh÷ng lîi nhuËn mµ chñ nghÜa träng th­¬ng cã ®­îc lµ nhê tiÕt kiÖm c¸c kho¶n chi phÝ th­¬ng m¹i mµ cã, cßn theo hä trong th­¬ng m¹i chØ lµ “ viÖc ®æi nh÷ng gi¸ trÞ nµy lÊy nh÷ng gi¸ trÞ kh¸c ngang nh­ thÕ ”. Tøc lµ th­¬ng m¹i chØ trao ®æi chø kh«ng lµm cho tµi s¶n t¨ng nªn. §iÒu nµy cho ta thÊy ®· cã sù nhËn thøc tiÕn bé vµ tr­ëng thµnh trong quan ®iÓm kinh tÕ cña tr­êng ph¸i träng n«ng. Nh÷ng ng­êi träng n«ng hä cho r»ng gi¸ trÞ chØ t¹o ra ®­îc trong n«ng nghiÖp. N«ng nghiÖp lµ nghµnh kinh tÕ s¶n xuÊt duy nhÊt , cßn ®èi víi c«ng nghiÖp chØ cã tiªu dïng chø hoµn toµn kh«ng cã s¶n xuÊt. Nh÷ng s¶n phÈm míi mµ trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra chØ lµ nh÷ng g× ®· cã tõ tr­íc vµ hä ghÐp chóng vµo víi nhau. Duy nhÊt trong n«ng nghiÖp míi cã sù t¨ng nªn vÒ chÊt vµ l­îng, bëi vËy theo hä chØ cã n«ng nghiÖp míi t¹o ra gi¸ trÞ .Cßn trong c«ng nghiÖp kh«ng nh÷ng nã kh«ng lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ mµ nã cßn lµm gi¶m ®i mÆt l­îng thùc tÕ cña thùc thÓ , nªn hä ®«i khi cßn coi c«ng nghiÖp lµ cã h¹i. §©y lµ mét quan ®iÓm sai lÇm v× hä ®· ®¬n gi¶n ho¸ kh¸i niÖm vÒ cña c¶i vµ hä kh«ng nhËn thÊy ®­îc tÝnh hai mÆt cña thùc thÓ lµ hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ . Trong thùc tÕ th× khèi l­îng vµ gi¸ trÞ cña vËt phÈm cã thÓ thay ®æi hoµn toµn ng­îc nhau. Nh÷ng ®¹i diÖn tiªu biÓu cho tr­êng ph¸i träng n«ng ph¶i kÓ tíi g­¬ng mÆt tiªu biÓu lµ Francois Quesnay (lµ ng­êi s¸ng lËp ra tr­êng ph¸i träng n«ng ë Ph¸p ) «ng ®· cã nh÷ng ®ãng gãp to lín cho chñ nghÜa träng n«ng ë ph¸p. Lý thuyÕt vÒ s¶n phÈm thuÇn tuý còng ®· nãi râ nªn quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i träng n«ng vÒ gi¸ trÞ.¤ng còng ®· tõng tuyªn bè: “ChØ cã cña c¶i cña d©n c­ ë n«ng th«n míi ®Î ra cña c¶i quèc gia”, “N«ng d©n nghÌo th× xø së nghÌo”. _Francois Quesnay_ H¬n n÷a ph¸t hiÖn tiªu biÓu cña «ng vÒ “ BiÓu kinh tÕ ” ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ häc coi lµ mét trong ba ph¸t minh lín nhÊt ®­¬ng thêi (cïng víi viÖc ph¸t hiÖn ra tiÒn vµ m¸y in) còng qua biÓu kinh tÕ th× «ng lµ ng­êi ®Çu tiªn ph©n tÝch mét c¸ch khoa häc viÖc t¸i s¶n xuÊt. Nh­ng ®iÒu quan träng nhÊt vµ ®ãng gãp to lín nhÊt cña tr­êng ph¸i träng n«ng nh­ K . Marx nhËn xÐt : “Ph¸i träng n«ng ®· chuyÓn viÖc nghiªn cøu nguån gèc cña gi¸ trÞ thÆng d­ tõ lÜnh vùc l­u th«ng vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt trùc tiÕp, vµ do ®ã ®· ®Æt c¬ së cho viÖc ph©n tÝch nÒn s¶n xuÊt TBCN ”. H¬n n÷a ta thÊy c¶ hai tr­êng ph¸i träng th­¬ng vµ träng n«ng thùc sù vÉn ch­a biÕt ®­îc nguån gèc cña gi¸ trÞ. Nh­ng nh÷ng g× mµ c¶ hai tr­êng ph¸i ®· cã ®­îc lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho nÒn kinh tÕ häc sau nµy. 1.1.3. Quan niÖm cña tr­êng ph¸i träng c«ng. (Tr­êng ph¸i t­ s¶n cæ ®iÓn Anh) Tr­êng ph¸i nµy tiÕp tôc nghiªn cøu gi¸ trÞ ë trong s¶n xuÊt trùc tiÕp, t­ t­ëng cña nh÷ng nhµ kinh tÕ ë thêi kú nµy ®· cã nh÷ng tiÕn bé v­ît bËc so víi nh÷ng tr­êng ph¸i ®· ®i tr­íc. Giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tr­êng ph¸i nµy g¾n liÒn víi t­ t­ëng kinh tÕ theo cÊp ®é th¨ng tiÕn cña ba nhµ kinh tÕ tiªu biÓu lµ : William – Petty(1623- 1687), Adam Smith (1723-1790), David Ricardo (1772-1823). William Petty lµ ng­êi ®Çu tiªn t×m thÊy c¬ së cña gi¸ c¶ tù nhiªn ( gi¸ trÞ ) lµ lao ®éng . ¤ng ®· cho r»ng gi¸ trÞ lµ do thêi gian lao ®éng hoa phÝ quyÕt ®Þnh vµ n¨ng suÊt lao ®éng cã ¶ng h­ëng ®Õn møc hao phÝ ®ã. Nh­ng «ng cho r»ng chØ cã lao ®éng khai th¸c vµng b¹c míi t¹o ra gi¸ trÞ ( ®©y lµ quan ®iÓm chÞu ¶nh h­ëng cña t­ t­ëng tr­êng ph¸i träng th­¬ng ), bëi v× theo «ng mäi lao ®éng kh¸c ®Ó cã thÓ so s¸nh víi nhau ®Òu ph¶i ®Òu ph¶i so s¸nh víi lao ®éng t¹o ra tiÒn tÖ. Cßn gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ sù ph¶n ¸nh gi¸ trÞ tiÒn tÖ còng nh­ “ ¸nh s¸ng c¶u mÆt tr¨ng lµ sù ph¶n chiÕu ¸nh s¸ng mÆt trêi ” §ã lµ phÇn h¹n chÕ trong häc thuyÕt cña «ng bëi «ng ch­a thÓ ph©n biÖt ®­îc c¸c ph¹m trï gi¸ trÞ, gi¸ trÞ trao ®æi víi gi¸ c¶. Tuy häc thuyÕt cña «ng cßn rÊt nhiÒu thiÕu sãt vµ h¹n chÕ ,nh­ng thùc sù nã ®· ®Æt nÒn mãng quan träng cho t­ t­ëng cña tr­êng ph¸i träng c«ng . Adam smith tiÕp tôc ®i theo con ®­êng cña W. Petty nh­ng «ng ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn xa so víi W. Petty . ¤ng ®· cã quan ®iÓm ®óng vÒ gi¸ trÞ, «ng cho r»ng gi¸ trÞ trao ®æi lµ do lao ®éng quyÕt ®Þnh vµ gi¸ trÞ lµ do lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ quyÕt ®Þnh . A. Smith ®· ph©n biÖt ®­îc gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi (®­îc coi lµ c«ng lao chÝnh cña «ng ). H¬n n÷a «ng còng ®· ®­a ra nguån gèc cÊu thµnh cña gi¸ trÞ trong s¶n xuÊt TBCN lµ tiÒn l­¬ng , lîi nhuËn, ®Þa t« vµ «ng còng ph©n biÖt gi¸ c¶ tù nhiªn vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng. ®ã cho ta thÊy mÆc dï häc thuyÕt cña «ng ®· cã nhiÒu ph¸t hiÖn míi nh­ng «ng vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. Tuy «ng lu«n cho r»ng lao ®éng lµ “ th­íc ®o thùc tÕ cña gi¸ trÞ ” song trong lý luËn cña «ng vÉn cßn luÈn quÈn vµ sai lÇm vÒ gi¸ trÞ , cßn trong nguån gèc cña gi¸ trÞ «ng lÉn lén gi÷a hai vÊn ®Ò h×nh thµnh gi¸ trÞ vµ ph©n phèi gi¸ trÞ , h¬n n÷a «ng còng xem th­êng t­ b¶n bÊt biÕn C, «ng coi gi¸ trÞ chØ cã v vµ m t¹o thµnh. David Ricardo lµ ng­êi kÕ thõa vµ ph¸t triÓn häc thuyÕt cña W .Petty vµ A.Smith ®Ó ®­a ra mét häc thuyÕt kh¸ hoµn thiÖn. ¤ng ®· nhËn thøc ®­îc gi¸ trÞ lao ®éng ®­îc quyÕt ®Þnh bëi l­îng lao ®éng ®ång nhÊt cña con ng­êi (lao ®éng x· héi) chø kh«ng ph¶i lµ l­îng lao ®éng hao phÝ c¸ biÖt. ë ®©y cho ta thÊy «ng lµ ng­êi ®Çu tiªn ®· ph©n biÖt ®­îc lao ®éng c¸ biÖt vµ lao ®éng x· héi. D. Ricardo còng ®· ph©n biÖt ®­îc gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ nh­ng «ng vÉn ch­a thÊy ®­îc mèi quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi. VÒ quan ®iÓm gi¸ trÞ «ng ®· b¸c bá lý luËn gi¸ trÞ sö dông quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸, «ng còng ph¸t biÓu r»ng: “ TÝnh h÷u Ých kh«ng ph¶i lµ th­íc ®o gi¸ trÞ trao ®æi , mÆc dï hµng ho¸ rÊt cÇn thiÕt gi¸ trÞ nµy .” “Gi¸ trÞ kh¸c xa víi cña c¶i, gi¸ trÞ kh«ng tuú thuéc vµo viÖc cã nhiÒu hay Ýt cña c¶i, mµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt khã kh¨n hay thuËn lîi.” ¤ng còng ®· ph©n biÖt ®­îc gi¸ c¶ tù nhiªn vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng vµ theo «ng gi¸ c¶ thÞ tr­êng lu«n lu«n biÕn ®éng. Cßn vÒ vÊn ®Ò t¨ng gi¸ theo «ng kh«ng ph¶i lµ do cung cÇu thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, mµ theo «ng møc gi¸ ë trong tay nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt vµ cung cÇu chØ ¶nh h­ëng tíi gi¸ c¶ mµ th«i. Ngoµi ra D. Ricardo ®· chøng minh ®­îc r»ng gi¸ trÞ cña hµng ho¸ gi¶m khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nªn. Vµ «ng còng ®· cho c¶ phÇn C1 vµo gi¸ trÞ cña hµng ho¸, tøc lµ theo «ng gi¸ trÞ cña hµng ho¸ kh«ng chØ do lao ®éng trùc tiÕp t¹o ra mµ cßn lµ lao ®éng cÇn thiÕt tr­íc ®ã n÷a nh­ m¸y mãc nhµ x­ëng («ng vÉn ch­a biÕt ®­îc phÇn C). Qua ®ã cho ta thÊy «ng ®· ®ãng gãp c«ng søc rÊt lín vµo viÖc hoµn thiÖn t­ t­ëng cña tr­êng ph¸i träng c«ng còng nh­ nh÷ng g× ®Ó l¹i cho K. Marx kÕ thõa vµ ph¸t triÓn kinh tÕ häc sau nµy. Tuy «ng vÉn cßn cã nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ vµ ®· ®­îc K. Marx bæ xung vµ hoµn thiÖn . 1.1.4.Quan ®iÓm cña Marx vÒ gi¸ trÞ . K. Marx ®­îc xem nh­ mét tæng c«ng tr×nh s­, «ng ®· kÕ thõa vµ ph¸t triÓn nh÷ng t­ t­ëng kinh tÕ cña nh÷ng ng­êi ®i tr­íc vµ ®­a ra nh÷ng quan ®iÓm mµ ®­îc rÊt nhiÒu nh÷ng nhµ kinh tÕ kh¸c trªn thÕ giíi lÊy ®ã lµm chuÈn mùc cho nh÷ng lý luËn cña hä. Víi viÖc t×m ra lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu t­îng K. Marx ®· ®­a ra quan ®iÓm ®óng vÒ gi¸ trÞ (gi¸ trÞ lµ lao ®éng x· héi cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ kÕt tinh trong hµng ho¸). Nh­ vËy chÊt cña gi¸ trÞ lµ lao ®éng trõu t­îng cña ng­êi s¶n xuÊt kÕt tinh trong hµng ho¸. Mçi lao ®éng cô thÓ cã môc ®Ých riªng, ®èi t­îng riªng, ph­¬ng ph¸p riªng, ph­¬ng tiÖn riªng vµ kÕt qu¶ còng riªng. Mçi lao ®éng cô thÓ t¹o ra mét lo¹i gi¸ trÞ sö dông nhÊt ®Þnh. Lao ®éng gi¶n ®¬n nã nªu nªn c¸ch tiÕn hµnh nh­ thÕ nµo. Cßn lao ®éng trõu t­îng chÝnh lµ lao ®éng hao phÝ ®ång chÊt cña con ng­êi. Lao ®éng trõu t­îng t¹o ra gi¸ trÞ lµm c¬ së cho sù trao ®æi ngang b»ng. Lao ®éng trõu t­îng nªu nªn xem møc hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt lao ®éng lµ bao nhiªu. Qu¶ thËt viÖc K. Marx ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ cã ý nghÜa rÊt to lín vÒ mÆt lý luËn, nã ®em ®Õn cho lý thuyÕt lao ®éng s¶n xuÊt mét c¬ s¬ khoa häc thùc sù. Gióp ta gi¶i thÝch ®­îc hiÖn t­îng phøc t¹p diÔn ra trong thùc tÕ nh­ sù vËn ®éng tr¸i ng­îc : khèi l­îng cña c¶i vËt chÊt ngµy cµng t¨ng nªn, ®i liÒn víi khèi l­îng gi¸ trÞ cña nã gi¶m xuèng hay kh«ng thay ®æi. L­îng gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®­îc ®o b»ng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra hµng ho¸ ®ã. ¤ng còng ®· t×m ra ®­îc hoµn chØnh c«ng thùc cÊu thµnh gi¸ trÞ cña hµng ho¸ (Gi¸ trÞ hµng ho¸ = gi¸ trÞ cò +gi¸ trÞ míi).Vµ «ng cho r»ng l­îng cña gi¸ trÞ hµng ho¸ phô thuéc vµo c¸c nh©n tè nh­: n¨ng suÊt lao ®éng, hay phô thuéc vµo ®ã lµ lao ®éng gian ®¬n hay lµ lao ®éng phøc t¹p, trong ®ã n¨ng xuÊt lao ®éng cµng cao th× thêi gian cÇn ®Ó t¹o ra hµng ho¸ cµng gi¶m vµ l­îng gi¸ trÞ cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cµng Ýt. Cßn gi÷a lao ®éng gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p th× trong cïng mét thêi gian, lao ®éng phøc t¹p sÏ t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ h¬n so víi lao ®éng gi¶n ®¬n. 1.2.BiÓu hiÖn cña QLGT 1.2.1. Néi dung cña QLGT QLGT lµ quy luËt c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã cã sù tån t¹i vµ ph¸t huy t¸c dông cña QLGT. Theo QLGT, s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa trªn c¬ së hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ th× mçi ng­êi s¶n xuÊt sÏ cã hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt, nh­ng gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®­îc quyÕt ®Þnh bëi lao ®éng hao phÝ x· héi cÇn thiÕt. ChÝnh v× vËy ng­êi s¶n xuÊt muèn b¸n ®­îc s¶n phÈm th× ph¶i ®iÒu chØnh cho hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt cña m×nh phï hîp víi møc hao phÝ chung cña x· héi. Sù vËn ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ lµ th«ng qua sù vËn ®énh cña gi¸ c¶ hµng ho¸. Nh­ ta ®· biÕt gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶ nªn gi¸ c¶ ph¶i phô thuéc vµo gi¸ trÞ. NÕu hµng ho¸ nµo mÊt nhiÒu thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt th× nhiÒu gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶ cña nã còng sÏ cao vµ ng­îc l¹i. Hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng ngoµi chÞu t¸c ®éng cña gi¸ trÞ cßn chÞu t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c nh­ quy luËt c¹nh trnh quy luËt cung cÇu,… Nh÷ng t¸c ®éng ®ã lµm cho gi¸ c¶ t¨ng gi¶m nh­ng nã vÉn xoay quanh trôc gi¸ trÞ cña nã. Sù nªn xuèng quanh trôc gi¸ trÞ cña nã ®ã lµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. 1.2.2. Sù vËn ®éng cña QLGT trong tù do c¹nh tranh. Trong tù do c¹nh tranh c¸c danh nghiÖp tù do s¶n xuÊt, ®Ó b¸n ®­îc hµng trªn thÞ tr­êng th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®iÒu chØnh ®Ó cho hao phÝ c¸ biÖt cña doanh nghiÖp nhá h¬n møc hao phÝ cña x· héi lµ doanh nghiÖp ®· cã lîi nhuËn. §èi víi mçi doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh th× lîi nhuËn lu«n lµ môc tiªu hµng ®Çu. C¸c doanh nghiÖp lu«n c¶i tiÕn ®Ó cho hao phÝ cña m×nh nhá h¬n hao phÝ cña x· héi. C¸c doanh nghiÖp cø c¹nh tranh víi nhau trong néi bé ngµnh vµ dÇn c¹nh tranh víi c¶ gi÷a nh÷ng ngµnh kh¸c nhau ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn, cho tíi khi h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cña x· héi th× lóc nµy gi¸ trÞ hµng ho¸ chuyÓn ho¸ thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. Lóc nµy gi¸ c¶ hµng ho¸ sÏ xoay quanh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. NÕu xÐt vÒ mÆt l­îng, ë mçi ngµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ cã thÓ kh«ng b»ng nhau, nh­ng trong toµn x· héi th× tæng gi¸ c¶ s¶n xuÊt lu«n b»ng tæng gi¸ trÞ. Trong mèi quan hÖ nµy th× gi¸ trÞ vÉn lµ c¬ së, lµ néi dung bªn trong gi¸ c¶ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ s¶n xuÊt lµ c¬ së cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng, vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng xoay quanh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. 1.2.3. Sù vËn ®éng cña QLGT trong c¬ chÕ ®éc quyÒn. V× c¸c tæ chøc chiÕm ®­îc vÞ trÝ ®éc quyÒn nªn cã quyÒn ¸p ®Æt gi¸ c¶ ®éc, gi¸ c¶ ®éc quyÒn thÊp khi mua, vµ gi¸ c¶ ®éc quyÒn cao khi b¸n.Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­ kh«ng cßn ho¹t ®éng.VÒ thùc chÊt th× gi¸ c¶ ®éc quyÒn vÉn kh«ng t¸ch rêi vµ kh«ng phñ ®Þnh c¬ së cña nã lµ gi¸ trÞ. C¸c tæ chøc ®éc quyÒn thi hµnh chÝnh s¸ch gi¸ c¶ ®éc quyÒn thùc ra lµ hä ®· chiÕm ®o¹t mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ cña ng­êi kh¸c, vµ thu ®­îc lîi nhuËn ®éc quyÒn cao. Ta thÊy nguån gèc cña lîi nhuËn ®éc quyÒn cao lµ lao ®éng kh«ng c«ng cña c«ng nh©n ë c¸c xÝ nghiÖp ®éc quyÒn, mét phÇn lao ®éng kh«ng c«ng cña c«ng nh©n cña c¸c xÝ nghiÖp kh«ng ®éc quyÒn,…. Qua ®ã cho ta thÊy dï trong m«i tr­êng kinh tÕ nµo th× quy luËt gi¸ trÞ vÉn lu«n ph¸t huy t¸c dông cña m×nh. 1.3. Vai trß cña QLGT. 1.3.1. §iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. §iÒu tiÕt s¶n xuÊt tøc lµ ®iÒu hoµ, ph©n bæ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt gi÷a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. Vai trß nµy cña quy luËt gi¸ trÞ th«ng qua sù biÕn ®éng cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng d­íi t¸c ®éng cña quy luËt cung cÇu. Khi mét mÆt hµng nµo ®ã mµ cung nhá h¬n cÇu th× lóc ®ã gi¸ c¶ hµng ho¸ sÏ cao h¬n gi¸ trÞ, hµng ho¸ b¸n sÏ rÊt ch¹y, l·i xuÊt lóc ®ã sÏ rÊt cao nªn ng­êi s¶n xuÊt sÏ ®æ x« vµo s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã. Do ®ã sÏ cã mét l­îng vèn ®­îc rót ra tõ ngµnh kh¸c ®Ó cho vµo ®Çu t­ s¶n xuÊt mÆt hµng b¸n ch¹y ®ã. Tr¸i l¹i khi mµ s¶n phÈm ®ã cung ®· v­ît qu¸ cÇu th× gi¸ c¶ hµng ho¸ gi¶m xuèng, hµng ho¸ kh«ng b¸n ch¹y ®­îc vµ cã thÓ bÞ lç vèn. Nh­ vËy ng­êi s¶n xuÊt sÏ buéc ph¶i thu hÑp quy m« s¶n xuÊt hoÆc chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng cã l·i suÊt cao h¬n. §Ó l¾m b¾t ®­îc mèi quan hÖ cña cung cÇu vÒ hµng ho¸ ®ã th× ta th«ng qua gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng sÏ thÓ hiÖn mèi quan hÖ ®ã. Qua ®ã cho ta thÊy gi¸ c¶ cã vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ. Sù biÕn ®éng cña nã cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c cña thÞ tr­êng. Liªn hÖ víi n­íc ta hiÖn nay ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi nªn vÉn cßn rÊt nhiÒu ®iÒu míi mÎ trong nÒn kinh tÕ. Bëi vËy ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ tèt ta ph¶i chó ý qu¶n lý c¬ chÕ gi¸ sao cho thÓ hiÖn ®óng ®­îc thùc tr¹ng cña thÞ tr­êng. 1.3.2. KÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng tù do c¹nh tranh mçi doanh nghiÖp s¶n xuÊt lµ mét chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp, tù quyÕt ®Þnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Trong nÒn kinh tÕ th× c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng trong nh÷ng m«i tr­êng kh¸c nhau nªn chi phÝ lao ®éng c¸ biÖt kh¸c nhau, ng­êi cã chi phÝ thÊp h¬n møc chi phÝ cña x· héi, ng­êi cã chi phÝ cao h¬n chi phÝ cña x· héi. Doanh nghiÖp s¶n xuÊt nµo cã chi phÝ lao ®éng c¸ biÖt cµng nhá th× lîi nhuËn thu ®­îc cµng cao, cßn nÕu chi phÝ cao h¬n chi phÝ c¸ biÖt cña x· héi th× doanh nghiÖp bÞ lç ë t×nh thÕ bÊt lîi. ChÝnh v× vËy mµ doanh nghiÖp nµo còng muèn giµnh chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh vµ ®Òu kh«ng muèn bÞ lïi ra khái chiÕn tr­êng. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã th× doanh nghiÖp ph¶i cè g¾ng t×m mäi c¸ch ®Ó gi¶m chi phÝ c¸ biÖt cña chÝnh m×nh. Muèn vËy doanh nghiÖp ph¶i lu«n lu«n ®æi míi c¶i tiÕn kü thuËt, c¶i tiÕn tæ chøc qu¶n lý,… t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. TÊt c¶ mäi doanh nghiÖp ®Òu lç lùc c¹nh tranh vµ ngµy cµng thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¶i tiÕn kü thuËt, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn ngµy mét hoµn thiÖn h¬n. Qua ®©y cho ta thÊy QLGT cã vai trß rÊt lín ®èi víi nÒn s¶n xuÊt x· héi. Quy luËt gi¸ trÞ kÝch thÝch s¶n xuÊt dùa vµo hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, nã thóc ®Èy gi¶m nh÷ng hao phÝ ®ã vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt dùa trªn c¬ së khoa häc kü thuËt mçi ngµy mét tiÕn bé. 1.3.3. Lùa chän tù nhiªn, ph©n ho¸ ng­êi s¶n xuÊt thµnh kÎ giÇu ng­êi nghÌo. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× kh«ng ph¶i mäi doanh nghiÖp ®Òu giµnh phÇn th¾ng c¶, mµ ph¶i cã kÎ th¾ng ng­êi thua. Nh÷ng ng­êi cã chi phÝ c¸ biÖt thÊp th× sÏ giµnh chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh. Ng­êi ta sÏ b¸n nhiÒu hµng h¬n më réng quy m« s¶n xuÊt vµ hä ngµy mét giµu nªn. Cßn nh÷ng ng­êi cã chi phÝ c¸ biÖt cao th× sÏ chÞu thua trong cuéc c¹nh tranh thua lç vµ dÉn tíi nghÌo khã. Qua ®©y cho ta thÊy QLGT ngoµi viÖc lùa chän tù nhiªn nh÷ng ng­êi tµi giái trong kinh doanh ra nã cßn tù ph©n ho¸ giÇu nghÌo t¹o nªn sù bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng vËn dông QLGT trong thêi gian qua vµ gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n QLGT ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi 2.1. Thùc tr¹ng vËn dông QLGT trong thêi gian qua ë ViÖt Nam. Nh­ chóng t a ®· biÕt ®¹i héi VI cña ®¶ng ta häp n¨m 1986 ®· cã nh÷ng b­íc c¶i tæ lín vÒ t­ t­ëng, kinh tÕ ,… ®èi víi n­íc ta. Thêi gian ®ã lµ mét b­íc ngoÆt lín ®èi víi c¶ d©n téc ta nhÊt lµ vÒ mÆt kinh tÕ. Qu¶ thËt sau gÇn 20 n¨m ®æi míi ®¸t n­íc ta ®· cã rÊt nhiÒu nh­ng thay ®æi mµ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi còng ph¶i ng¹c nhiªn. §Êt n­íc chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp chung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng víi rÊt nhiÒu nh÷ng khã kh¨n ®Ì nÆng nªn vai chÝnh phñ. Ngay n¨m 1986 th× l¹m ph¸t cña n­íc ta ë møc siªu l¹m ph¸t nªn tíi 774.7 % vµ lóc ®ã rÊt Ýt ng­êi cã thÓ nghÜ r»ng chóng ta cã thÓ v­ît qua vµ cã ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín nh­ ngµy h«m nay. Nh­ng chóng ta ®· lµm ®­îc vµ ®ã chÝnh lµ nhê vµo nh÷ng ®­êng lèi ®óng ®¾n cña ®¶ng vµ nhµ n­íc vËn dông hîp lý, s¸ng t¹o c¸c quy luËt kinh tÕ, nh÷ng bµi häc cña c¸c n­íc anh em trªn thÕ giíi vµ cïng víi sù quyÕt t©m kh«ng mÖt mái cña mçi ng­êi d©n ViÖt Nam. TÊt c¶ cïng cè g¾ng vµ cã ®­îc thµnh qu¶ nh­ ngµy h«m nay tuy ch­a nhiÒu nh­ng còng lµ sù ®éng viªn cho ta cè g¾ng tiÕp tôc ®i theo con ®­êng ®· chän, mÆc dï vÉn cßn nhiÒu thiÕu sãt vµ sai lÇm nh­ng chóng ta ®· biÕt vµ vÉn ®ang cè g¾ng söa ch÷a vÒ tÊt c¶ c¸c mÆt nhÊt lµ vÒ kinh tÕ ®Ó ngµy mét hoµn thiÖn h¬n vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a . 2.1.1.VËn dông QLGT vµo ho¹ch to¸n kinh tÕ (HTKT). Kh¸i niÖm vÒ HTKT: HTKT lµ ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi ho¹t ®éng cña c¸c DN trong ®iÒu kiÖn tån t¹i s¶n xuÊt hµng ho¸, ®ång thêi HTKT lµ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vi m«. Trªn ý nghÜa ®ã cÇn ph¶i lµm s¸ng tá b¶n chÊt cña quan hÖ nµy cïng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nguyªn t¾c cña nã, ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Thêi kú tr­íc n¨m 1986 nÒn kinh tÕ n­íc ta vÉn cßn lµ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Mäi kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña c¶ nÒn kinh tÕ ®Òu ®­îc c¬ quan chÝnh phñ v¹ch ®Þnh ra s½n tõ: s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt bao nhiªu? råi tõ ®ã ph©n bæ chØ tiªu cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt. Cßn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh th× cø nh­ chØ tiªu cña nhµ n­íc ®· giao cho mµ lµm, cßn ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp (DN) kh«ng ph¶i lo ®Çu ra ®Çu vµo tÊt c¶ ®Òu ®· cã sù s¾p xÕp cña nhµ n­íc. NÕu DN s¶n xuÊt cã mµ hµng kh«ng b¸n ®­îc th× nhµ n­íc sÏ bï lç cho DN v× ®ã cã thÓ coi nh­ “Lçi cña nhµ n­íc”. Nãi chung c¸c DN dï lµ “tån t¹i” hay lµ “sèng” còng gÇn nh­ nhau c¶, v× ®· lµ DN cña nhµ n­íc th× ch¾c ch¾n sÏ kh«ng bÞ “®ãi”. C¸c DN còng cã HTKT nh­ng d­êng nh­ viÖc ®ã lµ thõa ®èi víi c¸c DN v× thùc sù HTKT cã ra kÕt qu¶ ®i n÷a th× lç l·i còng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò cña DN. §iÒu ®ã ®· kh«ng lµm ph¸t huy ®­îc sù n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña mçi DN còng nh­ mçi c¸ nh©n trong DN nh­ bÞ thui chét ®i c¸i n¨ng ®éng trong mçi ng­êi c«ng nh©n. ChÝnh v× vËy ta thÊy giai ®o¹n nµy QLGT thùc sù kh«ng ®­îc vËn dông trong HTKT vµ kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a giai ®o¹n nµy th× thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n vµ thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh kh¸c kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch nªn viÖc vËn dông QLGT vµo HTKT ë thêi kú nµy d­êng nh­ kh«ng ®­îc chó ý. Sau khi nhµ n­íc ta quyÕt t©m c¶i c¸ch sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI th× ®· cã thay ®æi trong nÒn kinh tÕ cña c¶ n­íc trong c¸ch qu¶n lý hay ®èi víi tõng doanh nghiÖp. Tõ b­íc ngoÆt ®ã th× c¸c DN nhµ n­íc ®· ph¶i tù HTKT h¬n n÷a tõ 1986 th× c¸c DN t­ nh©n vµ c¸c DN ngoµi quèc doanh còng ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn (nhÊt lµ sau khi Mü dì bá cÊm vËn víi n­íc ta n¨m 1995). Mçi DN b©y giê lµ mét chñ thÓ ®éc lËp , hä ph¶i tù t×m h­íng ®i cho mçi DN cña m×nh . §èi víi c¸c DN nhµ n­íc th× nhµ n­íc t¸ch quyÒn sö dông vµ quyÒn së h÷u riªng, quyÒn së h÷u vÉn thuéc vÒ nhµ n­íc nh­ng quyÒn sö dông th× nhµ n­íc giao cho DN. Doanh nghiÖp tù m×nh tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh , tù nghiªn cøu thÞ tr­êng x¸c ®Þnh mÆt hµng s¶n xuÊt, lùa chän c«ng nghÖ s¶n xuÊt cho ®Õn kh©u cuèi cïng lµ tiªu thô s¶n phÈm. Nhµ n­íc chØ thÓ hiÖn quyÒn së h÷u cña m×nh th«ng qua thuÕ vµ DN nép lîi nhuËn. Nhµ kh«ng cßn can thiÖp vµo c¸c ho¹t ®éng cña c«ng ty vµ b©y giê nhµ n­íc chØ can thiÖp vµo b»ng c¸c biÖn ph¸p vÜ m« ®Ó æn ®Þnh thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mçi DN lµ ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸, ®Ó ®øng v÷ng ®­îc trªn thÞ tr­êng th× hä ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua c¸c h×nh thøc gi¸ trÞ, gi¸ c¶, lîi nhuËn, chi phÝ…vµ ph¶i th­êng xuyªn ®èi chiÕu ®Çu vµo vµ ®Çu ra. §èi víi c¸c DN th× lîi nhuËn lu«n lu«n lµ môc tiªu ®Ó phÊn ®Êu, ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã th× c¸c DN ph¶i tù t×m c¸ch h¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt b»ng c¸ch hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm chi phÝ vËt chÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, … §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã th× DN ph¶i l¾m v÷ng vµ vËn dông tèt QLGT vµ trong HTKT. Thêi gian qua ta ®· thÊy ®­îc ®· cã rÊt nhiÒu DN lµm ¨n cã hiÖu qu¶, ®iÒu ®ã cho thÊy c¸c Dn ®· vËn dông kh¸ tèt QLGT vµo trong HTKT vµ c¸c chÝng s¸ch cña nhµ n­íc thùc sù ®· cã t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ. Nguyªn t¾c vËn dông QLGT vµo HTKT ë c¸c DN nhµ n­íc tuy ®· cã nh÷ng tiÕn bé trong nhiÒu DN, nh­ng vÉn cßn cã nhiÒu DN thùc hiÖn viÖc HTKT ch­a ®­îc s¸t vµ triÖt ®Ó. Cßn nhiÒu nh÷ng DN lµm ¨n thua lç vµ c¶ t×nh tr¹ng l·i gi¶ lç thËt vÉn cßn kh¸ phæ biÕn trong nhiÒu DN. NhiÒu c«ng ty cßn Ø l¹i vµo c¸i tiÕng lµ DN nhµ n­íc vµ ch­a thùc sù cã nh÷ng khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng vÒ mÆt vËt chÊt còng nh­ vÒ mÆt tinh thÇn nªn ch­a thùc sù ph¸t huy ®­îc hÕt kh¶ n¨ng cña mçi c«ng nh©n nãi riªng vµ cña mçi DN nãi chung. §Ó t¹o ®µ ph¸t triÓn míi cho nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc th× nhµ n­íc ta ®· quyÕt ®Þnh cæ phÇn ho¸ phÇn lín c¸c DN nhµ n­íc, vµ nhµ n­íc chØ gi÷ l¹i mét sè ngµnh cã tÝnh chÊt an ninh quèc gia. C¸c DN råi sÏ dÇn chuyÓn thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn víi nhiÒu chñ së h÷u vµ mçi cæ ®«ng sÏ v× lîi Ých cña chÝnh m×nh ®Ó ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt, HTKT vµ cè g¾ng sao cho lîi nhuËn cµng nhiÒu cµng tèt. Bëi vËy viÖc viÖc vËn dông QLGT vµo ®Ó HTKT cña mçi c«ng ty cæ phÇn thêi kú nµy lµ mét viÖc hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt ®èi víi mçi c«ng ty cæ phÇn. Qua trªn cho ta thÊy HTKT lµ mét ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®èi víi mçi DN dï lµ DN nhµ n­íc hay DN ngoµi quèc doanh. Bëi ta thÊy th«ng qua HTKT th× sÏ n©ng cao ®­îc tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña tËp thÓ còng nh­ cña mçi ng­êi lao ®éng vµ khai th¸c t