Thực trạng và giải pháp phát triển doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam hiện nay

Lêi nãi ®Çu §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI (12 – 1986) §¶ng ta ®· ®Ò ra chñ tr­¬ng ®æi míi nÒn kinh tÕ mét c¸ch toµn diÖn, chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Lý luËn kinh tÕ vÒ thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lóc nµy ®· cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n, sù tån t¹i kh¸ch quan cña n¨m thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc thõa nhËn. Kinh tÕ quèc doanh nay ®­îc gäi lµ khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc, ®ång thêi thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh th× nhËn thøc vÒ vai trß cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc còng ®­îc ®æi míi. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Lý luËn vÒ kinh tÕ nhµ n­íc lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn kinh tÕ trung t©m cña c¸c ®¶ng céng s¶n. NhÊt lµ trong giai ®o¹n l·nh ®¹o ®Êt n­íc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. HiÖn nay lý luËn ®ã vÉn mang ý nghÜa thêi sù cÊp b¸ch c¶ vÒ nhËn thøc lý luËn vµ thùc tiÔn. ë ViÖt Nam th× kinh tÕ nhµ n­íc lµ mét bé phËn cã vai trß quyÕt ®Þnh trong c¬ cÊu kinh tÕ cña n­íc ta. Trong c¸c bé phËn cÊu thµnh cña kinh tÕ nhµ n­íc th× khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ bé phËn chñ yÕu cã vÞ trÝ ®Æc biÖt. Nh­ng thùc tr¹ng cña khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc cña n­íc ta hiÖn nay th× ch­a thÓ hiÖn ®­îc vai trß then chèt vµ chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, mét sè ngµnh, mét sè lÜnh vùc cña doanh nghiÖp nhµ n­íc kh«ng n¨ng ®éng b»ng khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. Cã nhiÒu lý do dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn nh­ng nguyªn nh©n chñ yÕu vÉn lµ do kh©u tæ chøc vµ vËn hµnh doanh nghiÖp nhµ n­íc ch­a thËt hîp lý. VËy ®Ó doanh nghiÖp nhµ n­íc cã thÓ thÓ hiÖn ®­îc vai trß chñ ®¹o cña m×nh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n th× vÊn ®Ò tÊt yÕu lµ ta ph¶i tæ chøc vµ s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp cho thËt hîp lý. Em chän ®Ò tµi: "Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn DNNN ë ViÖt Nam hiÖn nay" ®Ó viÕt bµi ®Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ. CH¦¥NG I Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ doanh nghiÖp nhµ n­íc I / TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan §Þnh nghÜa vÒ doanh nghiÖp nhµ n­íc ( DNNN ) Theo luËt doanh nghiÖp cña ViÖt Nam n¨m 1995 th× DNNN lµ tæ chøc kinh tÕ do nhµ n­íc ®Çu t­ vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc c«ng Ých nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi do nhµ n­íc giao. DNNN cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, cã c¸c quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh trong ph¹m vi doanh nghiÖp qu¶n lý. DNNN lµ bé phËn chñ yÕu cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc – mét lùc l­îng vËt chÊt c¬ b¶n, ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña nhµ n­íc C¸c bé phËn cÊu thµnh cña kinh tÕ nhµ n­íc - XÐt theo lÜnh vùc ho¹t ®éng: Ho¹t ®éng trùc tiÕp trong s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô vµ ho¹t ®éng kinh tÕ nh»m ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi - XÐt vÒ h×nh thøc tæ chøc: Khu vùc KTNN bao gåm nhiÒu bé phËn ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc then chèt, thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Mçi bé phËn cã chøc n¨ng, nhiÖm vô kh¸c nhau, nh­ng ®Òu nh»m thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o cña khu vùc KTNN ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Cô thÓ nh­ sau: Ng©n s¸ch nhµ n­íc:Thùc hiÖn chøc n¨ng thu chi ng©n s¸ch vµ cã nhiÖm vô ®iÒu chØnh qu¶n lý, kiÓm so¹t c¸c ho¹t ®éng cña khu vùc KTNN vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo môc tiªu kinh tÕ x· héi ®· ®Þnh. Cã t¸c dông ®iÒu chØnh, qu¶n lý, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng knh doanh tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Kho b¹c nhµ n­íc: Víi chøc n¨ng qu¶n lý quü tiÒn tÖ tËp trung cña nhµ n­íc ®ång thêi kiÓm so¸t qu¸ tr×nh thu chi ng©n s¸ch C¸c quü dù tr÷ quèc gia: lµ mét bé phËn cña khu vùc KTNN, nh»m b¶o ®¶m cho khu vùc nµy ho¹t ®éng b×nh th­êng trong mäi t×nh huèng, lµ lùc l­îng vËt chÊt ®Ó nhµ n­íc ®iÒu tiÕt, qu¶n lý b×nh æn gi¸ thÞ tr­êng, ®¶m b¶o æn ®Þnh kinh tÕ x· héi C¸c tæ chøc sù nghiÖp cã thu: Ho¹t ®éng gÇn gièng nh­ DNNN trong cung øng mét sè dÞch vô c«ng, ®Æc biÖt trong gi¸o dôc, y tÕ, dÞch vô hµnh chÝnh c«ng HÖ thèng DNNN: §©y lµ bé phËn chñ yÕu then chèt cña khu vùc KTNN. §Ó ®­îc gäi lµ mét DNNN th× cÇn ph¶i cã ba ®iÒu kiÖn Thø nhÊt: nhµ n­íc lµ cæ ®«ng chÝnh, cã thÓ nhµ n­íc së h÷u 100% vèn, së h÷u cæ phÇn chi phèi ( trªn 51 % ) hoÆc së h÷u cæ phÇn ®Æc biÖt ( cæ phÇn quy ®Þnh quyÒn qu¶n lý cña nhµ n­íc ) Thø hai: doanh nghiÖp cã nhiÖm vô s¶n xuÊt ra hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó b¸n Thø ba: Cã ho¹ch to¸n lçi l·i NÕu thiÕu ®iÒu kiÖn mét th× ®ã lµ doanh nghiÖp t­ nh©n vµ thiÕu ®iÒu kiÖn hai vµ ba th× ®ã kh«ng ph¶i lµ doanh nghiÖp mµ lµ c¬ quan nhµ n­íc Sù cÇn thiÕt ph¶i cñng cè vµ ph¸t triÓn DNNN Sù cÇn thiÕt cña DNNN Nh×n l¹i qu¸ tr×nh lÞch sö, chóng ta ®i lªn tõ c¬ së vËt chÊt, kü thuËt rÊt nghÌo nµn, l¹c hËu, nÒn kinh tÕ mÊt c©n ®èi trÇm träng, lùc l­îng thï ®Þch bao v©y cÊm vËn kinh tÕ triÖt ®Ó. Trong hoµn c¶nh ®ã chóng ta ®· x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ b»ng biÖn ph¸p huy ®éng nguån lùc lín cña ®Êt n­íc vµ viÖn trî quèc tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n d­íi h×nh thøc DNNN lµm nßng cèt, cïng víi khu vùc kinh tÕ hîp t¸c x· lµm nÒn t¶ng ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cña x· héi. Thùc tiÔn ®· chøng minh trong kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n­íc nÕu kh«ng ph¸t triÓn kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ hîp t¸c x· ®Ó x©y dùng hËu ph­¬ng v÷ng m¹nh, gi¶i quyÕt hËu cÇn t¹i chç th× kh«ng thÓ huy ®éng tæng lùc cña d©n téc, chi viÖn cho tiÒn tuyÕn ®Ó tiÕn tíi th¾ng lîi hoµn toµn. Sau khi thèng nhÊt ®Êt n­íc nÒn kinh tÕ bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ bëi lÖnh bao v©y cÊm vËn kinh tÕ cña ®Õ quèc Mü, sù duy tr× qu¸ l©u cña c¬ chÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp trong ®iÒu x©y dùng hoµ b×nh vµ sau ®ã lµ sù tan r· cña hÖ thèng XHCN. §¹i héi VI ®· ®Ò ra chñ tr­¬ng ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tõ ®ã ®Õn nay kiªn tr× víi chñ tr­¬ng nµy nÒn kinh tÕ cña n­íc ta ®· ph¸t triÓn kh¸ cao trong nhiÒu n¨m vµ tho¸t khái khñng ho¶ng ®¶m b¶o ®­îc nh÷ng c©n ®èi lín, tõng b­íc c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi t¹o thÕ vµ lùc míi ®Ó tiÕp tôc ®­a sù nghiÖp míi ®i lªn NÕu nh×n hÖ thèng c¬ së vËt chÊt, kü thuËt vµ nh÷ng ®ãng gãp cña DNNN hiÖn nay râ rµng lµ DNNN ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ n­íc ta, thÓ hiÖn trªn nh÷ng nÐt chñ yÕu sau: - DNNN ®ang n¾m gi÷ mét sè ngµnh, lÜnh vùc then chèt, hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt quan träng nhÊt cho c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, n¾m toµn bé hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi cã tÝnh huyÕt m¹ch, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp lín lµ c¸c doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh x©y dùng ( vÒ giao th«ng, thuû lîi, c«ng nghiÖp vµ d©n dông ), c¬ khÝ chÕ t¹o m¸y, luyÖn kim, xi m¨ng, ®iÖn tö, ho¸ chÊt, ®iÖn dÇu khÝ, th«ng tin liªn l¹c, vËn t¶i ®­êng s¾t, ®­êng biÓn, ®­êng kh«ng, « t« ... , s¶n xuÊt hµng c«ng nghÖ tiªu dïng, chÕ biÕn n«ng thuû, h¶i s¶n, n¾m gi÷ mét tØ lÖ quan träng trong nh÷ng ngµnh kinh doanh dÞch vô, th­¬ng m¹i nhËp khÈu chiÕm thÞ phÇn ¸p ®¶o trong huy ®äng vèn vµ cho vay PhÇn cña DNNN trong GDP chiÕm tû träng n¨m 1992 lµ 40.12%, n¨m 1996 lµ 39.9%, n¨m 1998 lµ 41.2%, n¨m 1999 lµ 40.2%, n¨m 2000 lµ 39.5%. CôthÓ träng phÇn DNNN trong mét sè ngµnh nh­: 80% c«ng nghÖ khai th¸c, trªn 60% c«ng nghÖ chÕ biÕn, trªn 90%c«ng nghÖ ®iÖn – gas– dÇu khÝ – cung cÊp n­íc, trªn 82% vËn chuyÓn hµng ho¸, 50% vËn hµnh kh¸ch, chiÕm tû träng tuyÖt ®èi trong s¶n xuÊt ph©n bãn ho¸ häc 99.8%, thuèc trõ s©u 93.6%, axÝt sunfuric vµ xót 100%, lèp « t« 100%, lèp xe ®¹p 80%, pin 100%, chÕ t¹o ®éng c¬ ®iezel lo¹i nhá 100%, 85% n¨ng lùc kÐo sîi, 50% n¨ng lùc dÖt thoi, 30% n¨ng lùc dÖt kim vµ kho¶ng d­íi 50% n¨ng lùc may mÆc, giÇy dÐp, chiÕm tû träng 70% b¸n bu«n, 20% b¸n lÎ. HÖ thèng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh chiÕm tû phÇn ¸p ®¶o trong huy ®éng vèn chiÕm 80% thÞ phÇn vµ cho vay 74% thÞ phÇn ®èi víi nÒn kinh tÕ C¸c DNNN ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc ®iÒu tiÕt quan hÖ cung cÇu, æn ®Þnh gi¸ c¶, chèng l¹m ph¸p, æn ®Þnh tû gi¸, kh¾c phôc mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng DNNN chiÕm mét phÇn rÊt quan träng trong xuÊt nhËp khÈu, trong ®ã DNNN gi÷ tû träng tuyÖt ®èi trong nÒn kinh tÕ xuÊt khÈu, riªng c«ng nghiÖp n¨m 1999 ®· xuÊt khÈu ®­îc 6.17 tû USD ( chñ yÕu do c¸c DNNN ), chiÕm 54% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña toµn bé nÒn kinh tÕ, tæng c«ng ty l­¬ng thùc miÒn nam xuÊt khÈu g¹o chiÕm 60-70% so víi c¶ n­íc. §ãng gãp nguån thu nhËp lín vµ æn ®Þnh cho ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 1999 thuÕ thu tõ DNNN ( thuÕ VAT , thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ tiÒn sö dông vèn ) chiÕm 39.25%, riªng 17 TCT n¨m 1999 nép ng©n s¸ch nhµ n­íc 23478 tû ®ång, t¨ng 20.7% so víi n¨m 1998. N¨m 2000 DNNN chiÕm 39.2% tæng thu ng©n s¸ch c¶ n­íc Trong khi nhµ n­íc kh«ng ®ñ vèn ng©n s¸ch, cÊp vèn l­u ®éng cho kinh doanh cña DNNN theo quy ®Þnh th× nhiÒu doanh nghiÖp ®· tiÕt kiÖm, h×nh thµnh vèn tù bæ xung, n¨ng ®éng t×m vèn bªn ngoµi bao gåm vèn vay cña tæ chøc tÝn dông vµ vay cña c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp. Vèn tù tÝch luü, tù bæ xung chiÕm 27.8% tæng vèn nhµ n­íc cña DNNN ®Õn cuèi n¨m 2000, vèn tù bæ xung cña 17 TCT lµ 18038 tû ®ång, chiÕm 2205% tæng sè vèn nhµ n­íc cña TCT 91 Trong lóc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ch­a v­¬n lªn ®­îc th× DNNN lµ ®èi t¸c chÝnh trong liªn doanh, liªn kÕt víi bªn ngoµi, ®ång thêi DNNN còng thùc hiÖn h¹ tÇng kü thuËt cÇn thiÕt ®Ó thu hót c¸c doanh nghiÖp cã vèn trong n­íc vµ ngoa× n­íc ®Çu t­ DNNN ®· t¹o ra ®iÒu kiÖn vËt chÊt, kü thuËt, lµ mét trong nh©n tè cã tÇm quan träng quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hµng ho¸, chuyÓn tõ thiÕu sang ®¸p øng ®­îc nhu cÇu c¬ b¶n n«ng s¶n, thùc phÈm chÊt l­îng ngµy mét cao cña nh©n d©n vµ cã phÇn xuÊt khÈu, chñ yÕu th«ng qua viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi cung cÊp ®iÖn, x©y dùng c¸c ®­êng giao th«ng huyÕt m¹ch, cung cÊp gièng c©y trång, con, chuyÓn giao kü thuËt vµ b­íc ®Çu ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn. Mét sè n«ng, l©m tr­êng ®· ph¸t huy ®­îc vai trß trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸, chuyÓn giao c«ng nghÖ trªn ®Þa bµn. §iÓn h×nh nh­ tr­êng S«ng HËu tr¶ l­¬ng cho 130 gi¸o viªn vµ x©y dùng c¬ së tr­êng líp cho 3000 häc sinh tõ mÉu gi¸o ®Õn trung häc, c«ng ty chÌ Méc Ch©u hµng n¨m ®Çu t­ 100 triÖu ®Ó söa ch÷a vµ x©y míi tr­êng häc, nhµ trÎ, mÉu gi¸o, c¶i t¹o 705 km ®­êng giao th«ng liªn b¶n, tæng c«ng ty cµ phª tõ n¨m 1996 ®Ðn nay d· ®µu t­ hµng 100 tû ®Ó x©y dùng 100 km ®­êng giao th«ng ( cã 25 km ®­êng nhùa ), 150 km ®­êng ®iÖn trung h¹ thÕ, 50000 m2 tr­êng häc, 20000 m2 nhµ trÎ mÉu gi¸o, lµm míi vµ n©ng cÊp 58 hå, ®Ëp Hç trî cho sù ph¸t triÓn c¸c vïng miÒn nói vµ c¸c vïng xa, vïng s©u. ë ®ã hiÖu qu¶ ®Çu t­ kinh doanh thÊp, thêi gian thu håi vèn l©u, cã nhiÒu rñi ro kinh doanh nh­ng l¹i lµ vïng cã ý nghÜa lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña quèc gia vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch d©n téc cña ®¶ng Khu vùc DNNN nhiÒu n¨m qua còng lµ n¬i tËp trung vµ ®µo luyÖn mét bé phËn quan träng trong ®éi ngò giai cÊp c«ng nh©n vµ cung cÊp nhiÒu c¸n bé l·nh ®¹o ­u tó, trung kiªn cho ®¶ng nhµ n­íc vµ qu©n ®éi DNNN còng thøc sù ®i ®Çu trong viÖc thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng: uèng n­íc nhí nguån, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, kh¾c phôc hËu qu¶ c¶u nh÷ng vïng bÞ thiªn tai, cøu trî x· héi, tham gia c¸c ho¹t ®éng nh©n ®¹o tõ thiÖn, nh­êng c¬m xÎ ¸o Sù cÇn ph¶i ph¸t triÓn DNNN T¹i héi nghÞ thø ba ban chÊp hµnh trung ­¬ng ®¶ng kho¸ IX ®ång chÝ bÝ th­ N«ng §øc M¹nh ®· cã bµi ph¸t biÓu bÕ n¹c héi nghÞ, trong ®ã ®ång chÝ tæng bÝ th­ ®· nªu lªn t©m quan träng cña DNNN vµ sù ®æi míi DNNN trong t×nh h×nh n­íc ta hiÖn nay. T¹i héi nghÞ trung ­ong ®· dµnh phµn lín thêi gian ®Ó th¶o luËn vµ th«ng qua nghÞ quyÕt: “ TiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña DNNN”. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt lín, rÊt c¬ b¶n trong ®­êng lèi kinh tÕ cña ®¶ng. Tæng kÕt 15 n¨m ®æi míi vµ x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong thêi míi. §¹i héi lÇn thø IX cña ®¶ng ®· kh¼ng ®Þnh “ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã KTNN cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c. KTNN ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. DNNN gi÷ vÞ trÝ then chèt, ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. Héi nghÞ trung ­¬ng lÇn nµy bµn vµ ra nghÞ quyÕt ®Ó thùc hiÖn nghÞ quyÕt ®¹i héi ®¶ng, b¶o ®¶m DNNN cã vÞ trÝ then chèt gãp phÇn chñ yÕu ®Ó KTNN lµm tèt vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nh»m n©ng cao hiÖu qu¶, ®ñ søc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc trªn c¬ së ®Ò ¸n vµ tê tr×nh cña Bé chÝnh trÞ, trung ­¬ng ®· tËp trung th¶o luËn vÒ ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña DNNN trong nh÷ng n¨m ®æi míi, x¸c ®Þnh quan ®iÓm chØ ®¹o, môc tiªu, nhiÖm vô, gi¶i ph¸p s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN. Bé chÝnh trÞ ®· tr×nh bÇy ý kiÕn tiÕp thu nh÷ng vÊn ®Ò mµ ®¹i ®a sè c¸c ®¹i biÓu ®· nªu. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®¶ng ta chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Ó gãp phÇn ph¸t huy søc m¹nh cña toµn d©n téc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ®Èy m¹nh cong nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc ViÖt Nam XHCN. §ã lµ chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n, l©u dµi trong c¶ thêi kú qu¸ ®é ®i lªn CNXH. §Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch ®ã trung ­¬ng cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng ph­¬ng h­íng, néi dung, gi¶i ph¸p cô thÓ cña tõng thµnh phÇn kinh tÕ theo tinh thÇn nghÞ quyÕt cña ®¹i héi ®¶ng. Trung ­¬ng bµn viÖc tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN lµ ®Ó gãp phÇn b¶o ®¶m cho KTNN gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, mét vÊn ®Ò rÊt lín vµ c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, chø kh«ng hÒ coi nhÑ viÖc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Chóng ta ®· cã nhiÒu chñ tr­¬ng t¹o thuËn lîi cho c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ra ®êi vµ ph¸t triÓn trong khu«n khæ luËt ph¸p gióp c¸c doanh nghiÖp cã thªm ®iÒu kiÖn tiÕp cËn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi chuÈn bÞ cho viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong qu¸ tr×nh chñ ®éng héi nhËp cã hiÖu qu¶ kinh tÕ quèc tÕ. S¾p tíi chóng ta sÏ tiÕp tôc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch nh»m ph¸t huy søc m¹nh cña c¸c thµnh phÇn kt theo ®­êng lèi cña ®¶ng ViÖc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN lµ viÖc mµ ban chÊp hµnh trung ­¬ng nhiÒu kho¸ ®· quan t©m, ®­îc tiÕn hµnh ngay tõ thêi kú ®æi míi vµ nhÊt lµ trong 10 n¨m qua. §¸nh gi¸ nh÷ng viÖc lµm ®­îc còng nh­ ch­a lµm ®­îc cßn cã nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau nh­ng chñ yÕu lµ kh¸c nhau vÒ móc ®é v× trong thùc tÕ cßn cã nh÷ng yÕu tè ch­a ®­îc xem xÐt ®Çy ®ñ, tuy nhiªn khi ®¸nh gi¸ cÇn dùa trªn quan ®iÓm lÞch sö, xÐt tíi bèi c¶nh thÕ giíi, trong n­íc h¬n 10 n¨m qua vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ chÝnh trÞ, x· héi, ®Ó nh×n nhËn ®óng møc vai trß vµ sù ®ãng gãp cña DNNN trong thêi kú ®æi míi. Trong thêi gian qua chóng ta ®· hoµn thµnh khung ph¸p lý t­¬ng ®èi c¬ b¶n ®Ó chuyÓn DNNN sang kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, x¸c lËp dÇn quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh xo¸ dÇn bao cÊp, b¶o ®¶m c¸c chÝnh s¸ch x· héi trong qu¸ tr×nh s¾p xÕp ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN. NhiÒu DNNN ®· ®øng v÷ng tr­íc nh÷ng thö th¸ch to lín, tõng b­íc ®­îc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn ngµy cµng thÝch øng h¬n trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, sè doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i, cã tÝch luü t¨ng lªn, nh×n chung ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc c¶ vÒ vai trß c¬ cÊu n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶. §ång thêi trung ­¬ng còng ®· chØ ra nh÷ng mÆt tån t¹i nh­ m«i tr­êng ph¸p lý ch­a hoµn thiÖn, c¸c yÕu tè cuØa thÞ tr­êng h×nh thµnh ch­a ®ång bé, c¬ chÕ qu¶n lý vÜ m« cßn nh÷ng ®iÓm ch­a phï hîp, DNNN ch­a thùc sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ, thùc hiÖn ho¹ch to¸n kinh doanh, ch­a sö lý tèt mèi quan hÖ vÒ lîi Ých cña doanh nghiÖp, ch­a t¹o ®­îc ®éng lùc m¹nh mÏ vµ x¸c ®Þnh ®éng lùc râ rµng ®Ó DNNN ho¹t ®éng n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶ ngµy cµng cao, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cßn thÊp, ch­a t­¬ng xøng víi nguån lùc ®· cã vµ sù ®µu t­ cña nhµ n­íc, cån nhiÒu DNNN thua lç, c«ng nî nÆng nÒ, phÇn lín c«ng nghÖ l¹c hËu, lao ®éng d«i d­ cßn nhiÒu, vai trß l·nh ®¹o cña ®¶ng ch­a ngang tÇm vµ cßn yÕu kÐm, sù yÕu kÐm cña kh«ng Ýt DNNN do nhiÒu nguyªn nh©n, cã c¶ nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan, nhËn râ nh÷ng yÕu kÐm lµ ®Ó quyÕt t©m s¾p xÕp, ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ cña DNNN. Chóng ta kh«ng thÓ chÊp nhËn quan ®iÓm coi träng DNNN th× “tÊt yÕu dÉn tíi kÐm hiÖu qu¶” nh­ mét sè ý kiÕn nªu lªn ë n¬i nµy n¬i kh¸c. Nh÷ng ý kiÕn nh­ thÕ xuÊt ph¸t tõ ®Þnh kiÕn, thiÕu kh¸ch quan sÏ dÉn tíi h¹ thÊp vai trß cña DNNN, kh«ng quan t©m tiÕp tôc s¾p xÕp ®æi míi, ph¸t triÓn n©ng cao hiÖu qu¶ cña DNNN Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn viÖc tiÕp tôc, ®æi míi, ph¸t triÓn, n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN lµ vÊn ®Ò kinh tÕ nh­ng cã ý nghÜa chÝnh trÞ rÊt lín. NghÞ quyÕt cã nhiÒu néi dung ®Ò cËp c¸c vÊn ®Ò s¾p xÕp, hoµn thiÖn h¬n n÷a tæ chøc vµ qu¶n lý, x¸c ®Þnh nh÷ng viÖc cÇn ph¶i lµm ®Ó t¹o ®éng lùc míi cho DNNN, ®Èy m¹nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, coi ®©y lµ mét kh©u quan träng ®Ó tiÕp tôc ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh cña DNNN. Mçi néi dung ®Òu cô thÓ ho¸ c¸c môc tiªu, ph­¬ng h­íng, nhiÖm vô ®· ghi trong nghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña ®¶ng; nh­ng v× lµ vÊn ®Ò lín vÒ chÝnh trÞ cho nªn nghÞ quyÕt ®· nªu nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o. C¸c quan ®iÓm chØ ®¹o ®ã ph¶i ®­îc qu¸n triÖt trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu, nhiÖm vô vµ gi¶i ph¸p cô thÓ. Trung ­¬ng kh¼ng ®Þnh t­ t­ëng cña nghÞ quyÕt ®¹i héi IX, x¸c ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña KTNN, x¸c ®Þnh DNNN lµ lùc l­îng nßng cèt cña KTNN, gi÷ vÞ trÝ thªn chèt trong nÒn kinh tÕ, lµ c«ng cô vËt chÊt quan träng ®Ó nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. KTNN, DNNN cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi cña ®Êt n­íc. V× vËy DNNN ph¶i kh«ng ngõng ®­îc s¾p xÕp, ®æimíi, ph¸t triÓn, cã tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý tiªn tiÕn, kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶. Trªn c¬ së c¸c quan ®iÓm ®ã mµ thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu DNNN, chuyÓn c¸c DNNN sang thùc sù kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, c¹nh tranh vµ hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c §· lµ doanh nghiÖp ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh. ViÖc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn c¸c DNNN ®Òu h­íng tíi n©ng cao hiÖu qu¶, v× cã hiÖu qu¶ míi cã thÓ nªu g­¬ng, h­íng dÉn vµ gãp phÇn t¨ng tiÒm lùc KTNN ®Ó gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vµ mét nÒn kinh tÕ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ph¶i ®­îc xem xÐt ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi tæng thÓ h­íng tíi môc tiªu cña CNXH S¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN lµ vÊn ®Ò rÊt hÖ träng trong ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi rÊt nh¹y c¶m vÒ chÝnh trÞ, liªn quan tíi sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Qu¸ tr×nh nhµ n­íc thùc hiÖn cã nhiÒu vÊn ®Ò míi ®Æt ra. Do ®ã võa ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé, khÈn tr­¬ng nh­ng vÉn ph¶i v÷ng ch¾c, cã ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch cô thÓ, cã träng t©m, träng ®iÓm, b­íc ®i phï hîp, võa lµm võa t×m tßi, rót kinh nghiÖm, bo¶ ®¶m æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. ViÖc g× ®· râ, ®· cã nghÞ quyÕt th× ph¶i triÓn khai thùc hiÖn kiªn quyÕt khÈn tr­¬ng. VÊn ®Ò g× ch­a ®ñ râ th× ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu; tæ chøc lµm thÝ ®iÓm, võa lµm võa rót kinh nghiÖm ®Ó cã b­íc ®i thÝch hîp, võa tÝch cùc võa v÷ng ch¾c, phï hîp víi luËt ph¸p. §ã lµ tinh th©n cña c¸c gi¶i ph¸p trong nghÞ quyÕt. V× lµ viÖc rÊt hÖ träng cho nªn c¸c cÊp uû ®¶ng ph¶i t¨ng c­êng kiÓm tra viÖc tæ chøc thùc hiÖn, kÞp thêi ph¸t huy ­­ ®iÓm, uèn n¾n c¸c lÖnh l¹c. Cïng víi c¸c qu¸ tr×nh trªn ph¶i nhanh chãng tæng kÕt kinh nghiÖm x©y dùng m« h×nh tæ chøc ®¶ng, tæ chøc c«ng ®oµn vµ c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ trong c¸c lo¹i h×nh DNNN. §Æc coi träng viÖc båi d­ìng, rÌn luyÖn ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp giái, cã phÈm chÊt vµ n¨ng lùc, nghiÖp vô v÷ng vµng; ®éi ngò c¸n bé kü thuËt, c«ng nh©n cã tay nghÒ cao; chó trong ch¨m sãc ®êi sèng c«ng nh©n vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña c«ng nh©n trong c¸c doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh s¾p xÕp, ®æi míi doanh nghiÖp, c¸c cÊp uû ®¶ng ph¶i hÕt søc quan t©m gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò x· héi ®Æt ra, kh«ng ®Ó khã kh¨n cho ng­êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp §éc lËp d©n téc vµ CNXH lµ môc tiªu ký t­áng cña ®¶ng ta. Môc tiªu ®ã kh«ng chØ thÓ hiÖn trong ph­¬ng h­íng c¬ b¶n mµ cßn thÓ hiÖn trong nh÷ng chñ tr­¬ng, viÖc lµm cô thÓ. §¹i héi IX cña ®¶ng ®· th«ng qua kÕ ho¹ch 5 n¨m, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 10 ®­a n­íc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn vµ trong 20 n¨m vÒ c¬ b¶n ®­a n­íc ta trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i, v× môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh. x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh §­êng lèi x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc XHCN trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI ®· ®­îc ®¹i héi x¸c ®Þnh. Ban chÊp hµnh trung ­¬ng ®­îc ®¹i héi tÝn nhiÖm bÇu ra, cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn tèt nhÊt nghÞ quyÕt ®¹i héi; trªn c¬ së thèng nhÊt nhËn thøc ®Ó ®i ®Õn hµnh ®éng thèng nhÊt, lêi nãi ®i ®«i víi viÖc lµm, kÕt hîp thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n l©u dµi víi nh÷ng viÖc cô thÓ, tr­íc m¾t giµnh th¾ng lîi cho tõng n¨m theo môc tiªu, nhiÖm vô ®¹i héi ®Ò ra. Tõ nay ®Õn cuèi n¨m ph¶i tËp trung hÕt søc thùc hiÖn tèt nhiÖm vô kinh tÕ – x· héi n¨m 2001, n¨m më ®Çu thùc hiÖn nghÞ quyÕt ®¹i héi ®¶ng, v× bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi ®ang cã kh«ng Ýt khã kh¨n vµ nhiÒu vÊn ®Ò míi ph¶i gi¶i quyÕt, ®ång thêi cÇn theo dâi chÆt chÏ, quan t©m viÖc phßng chèng thiªn tai. TriÓn khai ngay viÖc thùc hiÖn chØ thÞ cña Bé chÝnh trÞ vÒ tiÕp tôc ®Èy m¹nh cuéc vËn ®éng x©y, chØnh ®èn ®¶ng g¾n liÒn víi c¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ n­íc, triÓn khai vµ thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p chèng tham nhòng ®ang næi lªn víi tinh th©n th¼ng th¾n, c«ng minh, ®Ó ng­êi cã khuyÕt ®iÓm ph¶i ®­îc phª b×nh, chÞu kû luËt, ng­êi cã téi ph¶i bÞ sö téi, bÊt kÓ hä lµ ai; gi¶i quyÕt nh÷ng bøc xóc vÒ c¸c tÖ n¹n x· héi, c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ ®åi truþ ®ang lan trµn ngoµi x· héi ... §ã lµ nh÷ng viÖc tr­íc m¾t cÇn thùc hiÖn tèt, kinh tÕ – x· héi tiÕp tôc ph¸t triÓn, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn, n¹n tham nhòng vµ c¸c tÖ n¹n x· héi ®­îc ®Èy lïi mét b­íc ... sÏ t¹o ®µ phÊn khëi trong x· héi, thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm cña ban chÊp hµnh trung ­¬ng ®èi víi toµn ®¶ng vµ toµn x· héi . II. Vai trß then chèt cña DNNN Lùc l­îng DNNN hµng n¨m ®ãng gãp kho¶ng 40% trong c¬ cÊu GDP cña n­íc ta, chiÕm gi÷ kho¶ng 70% vèn vµ tµi s¶n cè ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. DNNN ®ang lµ lùc l­îng chñ yÕu trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, trong lÜnh vùc tµi chÝnh ng©n hµng, tÝn dông. Nh×n chung lùc l­îng DNNN ®ang lµ lùc l­îng then chèt trong c¸c ngµnh kinh tÕ quan träng cña ®Êt n­íc, c¸ biÖt cã mét sè ngµnh cã vÞ trÝ ®éc quyÒn kinh doanh. Tõ n¨m 1995 hµng n¨m DNNN ®ãng gãp tõ 26 – 28% nguån thu thuÕ trong n­íc, nÕu tÝnh c¶ c¸c kho¶n thu thuÕ vµ phÝ ®­îc thu th«ngqua DNNN th× ®ãng gãp kháng 60% c¸c nguån thu thuÕ vµ phÝ ®­îc thu th«ng qua DNNN. DNNN ®ang sö dông kho¶ng 15% lùc l­îng lao ®éng trong c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp. Møc t¨ng tr­ëng hµng n¨m cña DNNN xÊp xØ møc t¨ng tr­ëng chung cña nÒn kinh tÕ còng xÊp xØ ngoµi quèc doanh trong n­íc. Tãm l¹i: nÕu chØ xÐt vÒ quy m«, tµi s¶n sù ®ãng gãp vµo GDP vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng chung cña nÒn kinh tÕ, nguån thu ng©n s¸ch nhµ n­íc th× DNNN vÉn cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta. CH¦¥NG II Thùc tr¹ng DNNN ë n­íc ta hiÖn nay I / Qu¸ tr×nh ®æi míi DNNN ë n­íc ta, qu¸ tr×nh ®æi míi DNNN g¾n liÒn víi ®æi míi kinh tÕ nãi chung vµ ®æi míi DNNN lu«n lµ kh©u trung t©m cña ®æi míi kinh tÕ. §æi míi DNNN bao gåm hai mÆt: mÆt thø nhÊt chñ gåm ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ®èi víi DNNN ( quan hÖ qu¶n lý nhµ n­íc – doanh nghiÖp, møc ®é, h×nh thøc ph©n quyÒn, giao quyÒn tù chñ cho doanh nghiÖp trªn c¸c mÆt nh­ kÕ ho¹ch, tµi chÝnh, thÞ tr­êng, ®Çu t­, sö dông lao ®éng ...). MÆt thø hai liªn quan ®Õn s¾p xÕp tæ chøc l¹i c¸c DNNN ( s¸p nhËp, chia, t¸ch, cæ phÇn ho¸, ®a d¹ng hãa së h÷u, thµnh lËp tæng c«ng ty ... ). Trong c¸c ®ît, giai ®o¹n, thêi kú kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh ®æi míi, do c¸c yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan quy ®Þnh, viÖc ®æi míi DNNN ®­îc tiÕn hµnh ®ång thêi kÕt hîp hai mÆt nªu trªn hoÆc chØ thiªn vÒ mét mÆt nµo ®ã . Tõ n¨m 1979, DNNN ë ViÖt nam míi thùc sù ®­îc coi nh­ mét ®èi t­îng ®æi míi. Nh÷ng b­íc tæ chøc s¾o xÕp, ph¸t triÓn DNNN tr­íc n¨m 1979 vÒ c¬ b¶n chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh trong bè trÝ, s¾p xÕp, ph©n bæ c¸c DNNN gi÷a c¸c bé, c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c liªn hiÖp xÝ nghiÖp, do ®ã chóng chØ ®­îc coi lµ nh÷ng biÖn ph¸p c¶i tiÕn qu¶n lý trong m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung mang tÝnh chÊt bao cÊp, thu ®ñ, chi ®ñ, phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý vµ m« h×nh kinh tÕ cò. Do vËy qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë n­íc ta cã thÓ chia thµnh ba giai ®o¹n Giai ®o¹n 1980 – 1986 Giai ®o¹n ®æi míi nµy g¾n liÒn víi ®æi míi quan ®iÓm cña ®¶ng vµ nhµ n­íc vÒ qu