Thực trạng và giải pháp phát triển các loại thị trường

Môc Lôc Trang Lêi nãi ®Çu 2 Ch­¬ng I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cña thÞ tr­êng 3 I.C¸c kh¸i niÖm vµ chøc n¨ng cña thÞ tr­êng 3 II. Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng ë ViÖt Nam lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan 3 Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ tr­êng 6 I.Thùc tr¹ng 6 1. ThÞ tr­êng hµng hãa – dÞch vô 6 ThÞ tr­êng lao ®éng 8 ThÞ tr­êng vèn 9 ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n 10 ThÞ tr­êng khoa häc c«ng nghÖ 10 II.Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng ë n­íc ta 11 ThÞ tr­êng hµng hãa – dÞch vô 12 ThÞ tr­êng lao ®éng 12 ThÞ tr­êng vèn 13 ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n 13 ThÞ tr­êng khoa häc c«ng nghÖ 14 KÕt luËn 15 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 16 Lêi nãi ®Çu ViÖt Nam lµ mét quèc gia nhá bÐ vµ cßn non trÎ thuéc vïng §«ng Nam Ch©u ¸, mét d©n téc anh hïng víi bao phen vµo sinh ra tö ®Ó b¶o vÖ nÒn ®éc lËp cña d©n téc, vµ nay còng ®ang chøng minh víi toµn thÕ giíi hä còn lµ mét d©n téc anh hïng trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Tõ ®¹i héi VI, VII, VIII ®Õn ®¹i héi IX cña §¶ng nhiÒu t­ duy nhËn thøc míi ®· ®­îc rót ra vµ trë thµnh c¸c quan ®iÓm míi . §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh “®æi míi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa “ ë ViÖt Nam lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ cÊp thiÕt. §Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®óng nghÜa cña nã ta cÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®ång bé tÊt c¶ c¸c lo¹i thÞ tr­êng, nh÷ng lo¹i thÞ tr­êng cßn ®ang hÕt søc míi mÎ ë ViÖt Nam. ViÖc h×nh thµnh ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa “cã thÓ vÝ c¬ thÓ sèng ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c bé phËn cña c¬ thÓ “. Tuy nhiªn trong c¬ thÓ sèng mäi bé phËn kh«ng thÓ cïng mét lóc ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh­ c¬ thÓ ®· tr­ëng thµnh. NÒn kinh tÕ còng vËy, ®Ó cã thÓ vËn hµnh ®­îc th× ph¶i nhen nhãm Êp ñ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn dÇn tõng b­íc. NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh : “ thóc ®Èy sù h×nh thµnh ph¸t triÓn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thÞ tr­êng cßn s¬ khai nh­ : thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng khoa häc c«ng nghÖ ”. Theo môc tiªu ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp, ®¶m b¶o d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. ViÖc nghiªn cøu vµ ®Þnh h×nh ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· ®­îc rÊt nhiÒu viÖn nghiªn cøu kinh tÕ quèc gia nghiªn cøu. ViÖc ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tr¹ng viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ tr­êng ë ViÖt Nam ®­îc ph©n tÝch sau ®©y tuy kh«ng ®¹t ®­îc tÝnh kh¸i qu¸t cao, nh­ng mong r»ng nã sÏ gãp mét tiÕng nãi cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta h«m nay. Ch­¬ng I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cña thÞ tr­êng I. C¸c kh¸i niÖm vµ chøc n¨ng cña thÞ tr­êng N­íc ta ®ang chuyÓn dÞch dÇn nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa d­íi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®ang cã nh÷ng b­íc ®i cã hiÖu qu¶. §Ó hiÓu ®­îc c¸ch vËn hµnh vµ vai trß cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ ra cÇn hiÓu râ b¶n chÊt cña nã. ThÞ tr­êng lµ ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ s¶n xuÊt hµng hãa VI.Lªnin nãi “ë ®©u vµ khi nµo cã ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ s¶n xuÊt hµng hãa th× ë ®ã vµ khi Êy cã thÞ tr­êng ”. ViÖc h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ hoµn toµn hîp lý bëi lÏ kinh tÕ thÞ tr­êng lµ h×nh thøc x· héi cña tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh trong ®ã cã c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c c¸ nh©n, gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®­îc thùc hiÖn th«ng qua trao ®æi, mua b¸n hµng hãa vµ dÞch vô trªn thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng xuÊt hiÖn nh­ mét yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ hµng hãa- viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ång hµnh víi nã lµ ph¸t triÓn ®ång bé-tøc lµ ph¸t triÓn ®ång thêi, tõng b­íc c¸c lo¹i thÞ tr­êng kÌm theo nh­ thÞ tr­êng vèn, hµng hãa dÞch vô … NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ mét luång sinh khÝ míi, mét con ®­êng ph¸t triÓn nhanh h¬n, thuËn lîi h¬n. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng gióp cho nÒn kinh tÕ vËn hµnh vµ ph¸t triÓn theo sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng , theo c¸c quy luËt cña thÞ tr­êng nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu … B¶n th©n nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· lµm gi¶m g¸nh nÆng cho chÝnh phñ, chÝnh phñ kh«ng cÇn qu¶n lý mäi viÖc nh­ trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung n÷a, Nhµ n­íc chØ cÇn ®Þnh h­íng vµ qu¶n lý cho ®óng ®¾n vµ hîp lý. Nãi ®Õn thÞ tr­êng lµ n¬i mµ ë ®ã mäi ng­êi trao ®æi, giao l­u nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña m×nh vµ ng­êi kh¸c, kh«ng ph¶i bã hÑp , kh«ng ph¶i phô thuéc víi nhiÒu mèi quan hÖ mua b¸n, b¸n mua phøc t¹p, phong phó. II. Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng ë ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan Thùc tiÔn viÖc chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta trong thêi gian qua cho thÊy dï muèn hay kh«ng ,mét khi ®· chÊp nhËn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, hay nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng , hay nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa th× ®iÒu cèt lâi nhÊt vÉn lµ ph¶i cã thÞ tr­êng. Mét khi ®· chÊp nhËn sù hiÖn h÷u cña thÞ tr­êng th× cÇn ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c lo¹i thÞ tr­êng. Cuéc chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña c¸c nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u vµ Liªn X« tr­íc ®©y, dï lµ ¸p dông liÖu ph¸p sèc nh­ Balan, Nga hay tiÖm tiÕn nh­ Hungari, Bungari th× còng vÉn lµ viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã ®Çy ®ñ c¸c lo¹i thÞ tr­êng víi ®Çy ®ñ c¸c bé phËn cÊu thµnh cña nã. C«ng cuéc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng cña Trung Quèc lµ tiÖm tiÕn h¬n, ®ß ®¸ qua s«ng, nh­ng kh«ng nÐ tr¸nh viÖc x©y dùng c¸c lo¹i thÞ tr­êng. ë n­íc ta còng vËy, chóng ta cÇn x©y dùng ®Çy ®ñ c¸c lo¹i thÞ tr­êng ®Ó nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vËn hµnh cã hiÖu qu¶. N¨m 1986, §¹i héi §¶ng VI ®· ®¸nh dÊu mèc lÞch sö khëi x­íng c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta. Tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc lµ mét b­íc ngoÆt quan träng trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Víi c¬ chÕ cò, nÒn kinh tÕ n­íc ta thiÕu ®éng lùc vµ khi nguån viÖn trî tõ Liªn X« vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa kh«ng cßn, nÒn kinh tÕ n­íc ta r¬i vµo khñng ho¶ng. Tõ ®æi míi t­ duy ®Õn ®æi míi c¬ chÕ vµ x©y dùng hµng lo¹t chÝnh s¸ch, luËt ph¸p theo thÞ tr­êng, n­íc ta ®· tr¶i qua mét thêi kú tù t×m kiÕm ®Çu ra cho c¸c s¶n phÈm. Tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ mét chÆng ®­êng lÞch sö mµ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi trong hÖ thèng x· héi chñ nghÜa ®· tr¶i qua, tr¶ gi¸ vµ ph¶i chuyÓn ®æi. Tr­íc ®æi míi kinh tÕ, n­íc ta gÆp nhiÒu khã kh¨n , s¶n xuÊt ®×nh trÖ, t¨ng tr­ëng thÊp, l­¬ng thùc thiÕu, hµng tiªu dïng khan hiÕm nghiªm träng, gi¸ c¶ t¨ng nhanh, ®êi sèng d©n c­ khã kh¨n thiÕu thèn. NhiÒu c«ng tr×nh x©y dùng bÞ ®×nh l¹i v× kh«ng cã vèn. Ng©n s¸ch thiÕu hôt, c¸n c©n th­¬ng m¹i mÊt c©n ®èi nghiªm träng, nhËp khÈu gÊp 4-5 lÇn xuÊt khÈu. KÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt (1976-1980) còng lµ kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn ®Çu khi ®Êt n­íc ®­îc gi¶i phãng, chóng ta kh«ng ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu c¬ b¶n. M« h×nh kÕ ho¹ch hãa tËp trung x©m nhËp vµo miÒn Nam yÕu ít. ViÖc c¶i t¹o t­ b¶n vµ hîp t¸c ho¸ ë miÒn Nam kh«ng mang l¹i kÕt qu¶. NhiÒu m« h×nh, chÝnh s¸ch ®­îc ®­a ra ®Ó th¸o gì nh­ng ch­a cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu. TiÕp ®Õn lµ kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø hai (1981-1985) nÒn kinh tÕ ®øng tr­íc bê vùc th¼m cña mét cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ trÇm träng. S¶n xuÊt ®×nh trÖ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh : c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô … NhiÒu c«ng tr×nh ®ang x©y dùng bÞ ®×nh l¹i v× kh«ng cã vèn. MÊt c©n ®èi nghiªm träng trong c¸n c©n th­¬ng m¹i, nhËp khÈu nhiÒu (c¶ hµng tiªu dïng) trong khi xuÊt khÈu kh«ng ®¸ng kÓ. ThÊt nghiÖp lín, bé m¸y hµnh chÝnh ph×nh to, thõa biªn chÕ 30% L¹m ph¸t t¨ng nhanh, ®Çu n¨m 1990 t¨ng kho¶ng 30-50% hµng n¨m, cuèi n¨m 1985 t¨ng lªn 587,2% Kû c­¬ng x· héi bÞ xãi mßn Khã kh¨n chång chÊt, ®êi sèng nh©n d©n ®Æc biÖt lµ ë n«ng th«n tóng thiÕu. Gi÷a thËp kû XX n­íc ta ®øng tr­íc cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ kÐo dµi vµ gay g¾t ch­a tõng cã. Do c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp thiÕu ®éng lùc vµ bÞ x¬ cøng kÐo dµi, ë mét sè ®Þa ph­¬ng ®· cã sù t×m tßi, thÝ ®iÓm, ph¸ rµo, lµm chui ®Ó t×m lèi ra. T­ duy ®æi míi cña §¶ng ®· b¾t gÆp ®æi míi hµnh ®éng cña nh©n d©n. B¾t ®Çu lµ tù ph¸t, dÇn dÇn trë thµnh quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch ®æi míi. ThÝ ®iÓm kho¸n hé ë VÜnh Phóc – c¬ së thùc tiÔn cña chØ thÞ 100 cña Ban bÝ th­ vµo th¸ng 10-1981 vµ trë thµnh mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt míi trong n«ng nghiÖp n«ng th«n, ®­îc n«ng d©n ®ång t×nh, h­ëng øng. Kinh tÕ hé ph¸t huy t¸c dông, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm. Cïng víi sù thay ®æi c¬ chÕ kinh tÕ, trong n«ng nghiÖp mét khèi l­îng s¶n phÈm hµng hãa, l­¬ng thùc lín s¶n xuÊt ra, ngoµi viÖc ®­îc tiªu dïng trong n­íc, cßn xuÊt khÈu. Tr­íc ®ã, l­¬ng thùc lµ sù thiÕu hôt trÇm träng, hµng n¨m ph¶i kªu gäi viÖn trî tõ bªn ngoµi. Kinh tÕ hé ph¸t triÓn vµ hiÖn nay kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi, søc s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®ang ®­îc gi¶i phãng gãp phÇn vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n. Qu¸ tr×nh ®æi míi n­íc ta tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan- ®ã lµ sù ®ßi hái thóc b¸ch cña cuéc sèng : ®êi sèng nh©n d©n khã kh¨n, s¶n xuÊt ®×nh trÖ, l¹m ph¸t, thiÕu viÖc lµm, th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n, th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc kÐo theo c¸c chØ tiªu kinh tÕ c¬ b¶n quèc gia ®Òu thÊp d­íi chØ sè an toµn vÒ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«- sù ®æi míi ë n­íc ta còng phï hîp víi diÔn biÕn cña t×nh h×nh thÕ giíi. Trong khi Liªn X« vµ mét sè n­íc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u sôp ®æ, bªn c¹nh sù t¨ng tr­ëng cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc vµ c¸c vïng l·nh thæ §«ng ¸ cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· ®Æt ra cho n­íc ta ph¶i tù t×m kiÕm mét m« h×nh kinh tÕ míi. M« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng g¾n víi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc phï hîp víi ®Æc ®iÓm ViÖt Nam. Theo thêi gian vµ diÔn biÕn thùc tÕ qu¸ tr×nh ®æi míi, nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ngµy cµng s¸ng râ. ViÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ sù phï hîp gi÷a yªu cÇu chñ quan vµ kh¸ch quan, quy luËt vËn ®éng cña s¶n xuÊt vµ cuéc sèng, phï hîp víi diÔn biÕn cña t×nh h×nh trong vµ ngoµi n­íc. Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng vµ gi¶I ph¸p ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ tr­êng I. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay Tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, bao cÊp chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang tõng b­íc h×nh thµnh c¸c lo¹i thÞ tr­êng míi. Cïng víi c¸c thÞ tr­êng th«ng th­êng nh­ thÞ tr­êng hµng hãa dÞch vô, c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh, thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng khoa häc va c«ng nghÖ ®ang ®­îc h×nh thµnh. Nh×n chung c¸c lo¹i thÞ tr­êng nµy ë n­íc ta cßn s¬ khai, ch­a h×nh thµnh ®ång bé xÐt vÒ tr×nh ®é, ph¹m vi vµ sù phèi hîp c¸c yÕu tè thÞ tr­êng trong tæng thÓ toµn bé hÖ thèng. C¸c lo¹i thÞ tr­êng nh­ thÞ tr­êng hµng ho¸-dÞch vô th«ng th­êng ®¸p øng nhu cÇu th­êng xuyªn cña ng­êi tiªu dïng nh­ ¨n uèng, kh¸ch s¹n, du lÞch, h¸ng ho¸ tiªu dïng … ®· ph¸t triÓn nhanh. Trong khi ®ã mét sè lo¹i thÞ tr­êng cßn ®ang rÊt s¬ khai, th«ng tin kh«ng ®Çy ®ñ. Cã nh÷ng thÞ tr­êng bÞ biÕn d¹ng, kh«ng theo quy luËt cña thÞ tr­êng , sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc kÐm hiÖu qu¶ nh­ thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n ®ang ho¹t ®éng “ngÇm”. Mét sè thÞ tr­êng ®ang bÞ chi phèi bëi c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ tÝnh bao cÊp cña c¬ chÕ cò nh­ thÞ tr­êng søc lao ®éng. TiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng cña c«ng chøc mét phÇn ®­îc tr¶ tõ ng©n s¸ch theo c¬ chÕ bao cÊp, mét phÇn ®­îc bï ®¾p b»ng chÕ ®é tr¶ thªm, ngoµi giê hoÆc c¸c kho¶n kh¸c tõ c¸c nguån kh¸c nhau. Thu nhËp cña c«ng chøc hÇu hÕt cao h¬n tiÒn l­¬ng v× chÕ ®é tiÒn l­¬ng ®· qu¸ l¹c hËu. Nguyªn nh©n thÞ tr­êng n­íc ta ph¸t triÓn cßn thÊp, ch­a ®ång bé lµ : B¶n th©n nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, lùc l­îng s¶n xuÊt yÕu, kÕt cÊu h¹ tÇng bÊt cËp, c¬ cÊu kinh tÕ ch­a h×nh thµnh mét nÒn kinh tÕ hµng hãa hiÖn ®¹i cña mét nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp. NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa , nhiÒu vÊn ®Ò cßn bÊt cËp song trïng. HÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch kinh tÕ thÞ tr­êng míi h×nh thµnh ch­a theo kÞp cuéc sèng thùc tÕ vµ luËt ph¸p quèc tÕ. Nh÷ng thÞ tr­êng c¬ b¶n vµ hÖ thèng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc trong viÖc ph¸t triÓn ®ång bé thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ : 1. ThÞ tr­êng hµng hãa - dÞch vô ThÞ tr­êng hµng hãa – dÞch vô ®· ®­îc h×nh thµnh s¬ khai ngay trong thêi kú kÕ ho¹ch hãa tËp trung, nhÊt lµ thÞ tr­êng n«ng s¶n, mÆc dï trong thêi kú nµy chóng ta kh«ng cã kh¸i niÖm vÒ thÞ tr­êng theo ®óng nghÜa cña nã vµ kh«ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn thÞ tr­êng . ThÞ tr­êng nµy h×nh thµnh lµ do nhu cÇu cuéc sèng x· héi, nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ . Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng hµng hãa – dÞch vô cã b­íc ®ét ph¸ t­¬ng ®èi m¹nh kÓ tõ khi ViÖt Nam ¸p dông chÕ ®é kho¸n trong n«ng nghiÖp vµ kÕ ho¹ch 3 phÇn trong xÝ nghiÖp quèc doanh (®Çu nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX). ThÞ tr­êng nµy cã sù thay ®æi c¬ b¶n kÓ tõ khi chóng ta xo¸ bá chÕ ®é tem phiÕu, thùc hiÖn c¬ chÕ gi¸ thÞ tr­êng ®èi víi hÇu hÕt hµng hãa vµ dÞch vô, tõng b­íc tiÒn tÖ hãa tiÒn l­¬ng, tõng b­íc xo¸ bá bao cÊp, xo¸ bá viÖc “ng¨n sµng, cÊm chî”, trao quyÒn tù chñ kinh doanh cho doanh nghiÖp … (nh÷ng n¨m gi÷a vµ cuèi thËp niªn 80 cña thÕ kû XX). ThÞ tr­êng nµy ®Æc biÖt ph¸t triÓn m¹nh tõ khi ViÖt Nam tuyªn bè ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®a ph­¬ng hãa, ®a d¹ng hãa quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (tõ nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XX). HiÖn nay, hµng hãa lµ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®Ó b¸n theo quan hÖ cung – cÇu. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ngµy cµng ph¸t triÓn ,s¶n phÈm hµng hãa ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó. Ng­êi tiªu dïng ngoµi nhu cÇu vÒ s¶n phÈm vËt chÊt cßn cã nhu cÇu vÒ s¶n phÈm kh«ng vËt chÊt, ®ã lµ c¸c dÞch vô nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña con ng­êi nh­ dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, th«ng tin liªn l¹c , v¨n ho¸ , du lÞch … ph¸t triÓn mang tÝnh toµn cÇu. Tõ khi tiÕn hµnh ®æi míi nÒn kinh tÕ , thÞ tr­êng hµng hãa – dÞch vô ë n­íc ta ph¸t triÓn nhanh chãng, t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng hµng hãa – dÞch vô ®· ho¹t ®éng sinh ®éng trong hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp cæ phÇn hoÆc liªn doanh víi n­íc ngoµi …ThÞ tr­êng hµng hãa – dÞch vô ®· më réng víi thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. N­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu rÊt ®¸ng coi träng tõ khi tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi ®Õn nay. S¶n phÈm t¹o ra do c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ,c¸c cÊp, c¸c doanh nghiÖp, hé gia ®×nh víi sè l­îng lín. L­¬ng thùc (quy thãc) n¨m 1980 c¶ n­íc chØ ®¹t 14,4 triÖu tÊn. N¨m 1986 s¶n xuÊt ®­îc 18,38 triÖu tÊn l­¬ng thùc. N¨m 1990 s¶n xuÊt l­¬ng thùc lµ 21,49 triÖu tÊn vµ b¾t ®Çu xuÊt khÈu g¹o víi 1,2 triÖu tÊn. Ngoµi g¹o thÞ tr­êng n­íc ta ®· s¶n xuÊt ra nhiÒu hµng ho¸, dÞch vô ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Gi÷ ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao tõ khi ®æi míi lµ trªn 7%. Theo b¸o c¸o cña tæng côc thèng kª, n¨m 2002 nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng kh¸, c¸c chØ tiªu kinh tÕ x· héi n¨m 2002 ®¹t vµ v­ît chØ tiªu ®· ®Ò ra. Tæng s¶n phÈm trong n­íc t¨ng 7,04%, cao h¬n 0,15% so víi møc t¨ng tr­ëng n¨m tr­íc; gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng 14,5%. S¶n l­îng mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp quan träng phôc vô s¶n xuÊt, tiªu dïng vµ xuÊt khÈu ®Òu b»ng hoÆc v­ît tréi møc s¶n xuÊt cña c¸c n¨m tr­íc. S¶n l­îng lóa ®¹t 34,1 triÖu tÊn, ®¶m b¶o ®ñ tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu 3,2 triÖu tÊn g¹o, s¶n l­îng ®Iön t¨ng 16%, thÐp c¸n t¨ng 27,7%, xi m¨ng t¨ng 25,8%, thuû s¶n chÕ biÕn t¨ng 25,2%, quÇn ¸o may s½n t¨ng 26,1%, v¶i lôa t¨ng 10%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n¨m ®¹t 16,5 tØ USD, t¨ng 10% so víi n¨m 2001, mÆc dï nhËp siªu cßn lín víi 2,8 tØ USD -b»ng 16,8% kim ng¹ch xuÊt khÈu. DÞch vô cã b­íc biÕn chuyÓn míi, ph¸t triÓn trong 10 n¨m t¨ng 8,3%, ho¹t ®éng th­¬ng m¹i t¨ng, tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ dÞch vô x· héi 5 n¨m 1996-2000 t¨ng 10,3 %/n¨m, xuÊt khÈu b×nh qu©n 10 n¨m lµ 29,1 %/n¨m . Nh­ vËy c¶ hµng ho¸ ,dÞch vô cña ViÖt Nam ph¸t triÓn nhanh, khèi l­îng hµng ho¸, dÞch vô ngµy cµng lín ®­a tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao trong nhiÒu n¨m. Cïng víi sù lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ , qu¸ tr×nh më réng giao l­u hµng hãa – dÞch vô n­íc ta víi quèc tÕ còng ngµy cµng ph¸t triÓn , ranh giíi gi÷a c¸c quèc gia ®· kh«ng cßn. ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu ra h¬n 100 quèc gia trªn thÕ giíi víi mÆt hµng chñ lùc g¹o, h¶i s¶n, thuû s¶n, dÖt may, giµy da … Nãi ®Õn nh÷ng thµnh c«ng th× kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò ®ang cßn bÊt cËp trong sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng hµng hãa – dÞch vô cña ta. §ã lµ thÞ tr­êng hµng hãa – dÞch vô cßn manh món, quy m« nhá, chÊt l­îng hµng ho¸ kÐm, tÝnh c¹nh tranh ch­a cao, søc mua cßn thÊp, hµng ho¸ ø ®äng khã tiªu thô, khi hµng ho¸ n­íc ngoµi vµo th× khã c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng. ThÞ tr­êng vµ søc mua ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu, søc mua thÊp ë vïng nói, vïng s©u, vïng xa. HÖ thèng ph¸p luËt yÕu, thiÕu, ch­a ®ång bé. Th­¬ng hiÖu hµng hãa ViÖt Nam cßn Ýt, ch­a t¹o ®­îc ch÷ tÝn cho kh¸ch hµng. 2. ThÞ tr­êng lao ®éng Cã thÓ nãi thÞ tr­êng lao ®éng lµ kh¸ míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam bëi lÏ viÖc h×nh thµnh c¸c chî lao ®éng, trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm rÊt nhá lÎ. Cã thÓ nãi lao ®éng lµ mét yÕu tè ®Çu vµo quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm : lao ®éng, ®Êt ®ai, vèn … §èi víi n­íc ta hiÖn nay viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng lao ®éng lµ hÕt søc cÇn thiÕt, nã gióp th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng, gióp rót ng¾n con ®­êng t×m viÖc lµm vµ tuyÓn dông lao ®éng, gióp cho qu¸ tr×nh “ng­êi t×m viÖc, viÖc t×m ng­êi” diÔn ra mét c¸ch khoa häc, dÔ dµng, ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi mua vµ ng­êi b¸n th«ng qua hîp ®ång lao ®éng. ë n­íc ta lùc l­îng lao ®éng rÊt dåi dµo. TÝnh ®Õn ngµy 1/7/2003 lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc lín h¬n 15 tuæi lµ 42.128.300 ng­êi , t¨ng 1,85% so víi n¨m 2002, trong ®ã ë thµnh thÞ cã 10.186.800 ng­êi, ë n«ng th«n lµ 31.941.500 ng­êi chiÕm 75,82%, lùc l­îng lao ®éng ®ang lµm viÖc lµ 41.179.400 ng­êi, lao ®éng ®­îc ®µo t¹o 21%; nh­ng vÉn cßn thiÕu lùc l­îng lao ®éng cã tay nghÒ. Trong n¨m 2002, tæng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tËp trung chñ yÕu vµo lÜnh vùc x©y dùng vµ c«ng nghiÖp víi 569 dù ¸n ®­îc cÊp phÐp, chiÕm 82% tæng sè dù ¸n, tæng sè vèn ®¨ng ký 1,112 tØ USD, chiÕm 84% tæng sè vèn ®¨ng ký, thu hót 70% lao ®éng vµ t¹o trªn 90% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nhµ n­íc còng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña nguån lao ®éng trong n­íc. N¨m 2003 ®· cã 8 tr­êng d¹y nghÒ ®­a tæng sè tr­êng d¹y nghÒ trªn c¶ n­íc lµ 213 tr­êng, sè trung t©m d¹y nghÒ lµ 221, chÊt l­îng tiÕn ®é tèt nghiÖp 90% ®· ®µo t¹o ®­îc 4000 gi¸o viªn, vµ cã 70% sè ng­êi ra t×m ®­îc viÖc lµm . Trong c¸c chØ tiªu chñ yÕu cña n¨m 2005 vÒ lao ®éng vµ viÖc lµm ®· ®Ò ra cña ®¹i héi §¶ng IX lµ : ChuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng t¨ng lao ®éng cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp-x©y dùng tõ 16% n¨m 2000 ®Õn 20-21% n¨m 2005, lao ®éng ngµnh dÞch vô tõ 21 lªn 22-23%, gi¶m lao ®éng n«ng, l©m , ng­ nghiÖp tõ 63% xuèng 56-57%. T¨ng lao ®éng kü thuËt 20% n¨m 2000 lªn 30% n¨m 2005 T¹o viÖc lµm æn ®Þnh cho 7,5 triÖu ng­êi N¨m 2005 gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ 5,4% Nh­ vËy, Nhµ n­íc ta ®· cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó h×nh thµnh ®éi ngò lao ®éng cã chÊt l­îng cao, chuÈn bÞ chÊt l­îng lao ®éng tèt phôc vô yªu cÇu cña thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, mÆc dï ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng nh­ng nguån lao ®éng cña ta chØ ®«ng ®¶o nh­ng chÊt l­îng cßn thÊp kÐm, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng. ViÖc ra ®êi cña mét sè chî lao ®éng vÉn cßn nhá, lÎ, ch­a mang quy m« toµn quèc, ch­a diÔn ra th­êng xuyªn vµ cßn nhiÒu t×nh tr¹ng chen lÊn x« ®Èy ë chî lao ®éng. §ång thêi viÖc thu hót lao ®éng tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ vµo c¸c khu c«ng nghiÖp n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò x· héi nh­ nhµ ë, dÞch vô, tÖ n¹n x· héi. 3. ThÞ tr­êng vèn ThÞ tr­êng vèn lµ mét lÜnh vùc réng vµ phøc t¹p g¾n víi c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, tÝn dông, ng©n hµng. ThÞ tr­êng tÝn dông trung h¹n vµ dµi h¹n ®· cã b­íc chuyÓn biÕn tÝch cùc. Tû träng cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Theo b¸o c¸o cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, tÝnh ®Õn ngµy 31/12/2001 d­ nî trung h¹n vµ dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ 55,9 ngh×n tØ ®ång, b»ng 33,7% tæng d­ nî cho vay. Ta ®· biÕt h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé thÞ tr­êng vèn lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n trong t­¬ng lai. Ngµy 28/11/1996 chÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 75/CP vÒ viÖc thµnh lËp uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc, ngµy 11/7/1998 NghÞ ®Þnh sè 48/1998/N§-CP vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ QuyÕt ®Þnh 127/1998/Q§-TTG vÒ viÖc thµnh lËp hai trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ë Hµ Néi vµ TP.HCM.Sau h¬n 2 n¨m ®i vµo ho¹t ®éng (tÝnh ®Õn 7/2002) ®· cã 19 lo¹i cæ phiÕu niªm yÕt trªn trung t©m giao dÞch víi tæng gi¸ trÞ vèn ®iÒu lÖ lµ 1.016 tØ ®ång. Uû ban chøng kho¸n ®· phèi hîp víi Bé tµi chÝnh thùc hiÖn ®Êu thÇu 22 phiªn b¶n vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ víi tæng gi¸ trÞ lµ 3088,6 tØ ®ång. HiÖn nay trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cã 11 c«ng ty chøng kho¸n ®­îc thµnh lËp gåm cã 5 c«ng ty chøng kho¸n cæ phÇn vµ 6 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n chøng kho¸n. Cã 7/11 c«ng ty ®¨ng ký thùc hiÖn ®Çy ®ñ 5 nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n ®ã lµ : m«i giíi, tù doanh, qu¶n lý danh môc ®Çu t­, b¶o l·nh ph¸t hµnh, t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n. §Õn th¸ng 7/2002, sè tµi kho¶n giao dÞch ®­îc më t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n lµ 12.000, trong ®ã bao gåm 91 nhµ ®Çu t­ lµ tæ chøc vµ 33 nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c c«ng ty chøng kho¸n ®Òu ho¹t ®éng æn ®Þnh, cã 7/8 c«ng ty chøng kho¸n b¸o c¸o l·i, t×nh h×nh tµi chÝnh nh×n chung lµ lµnh m¹nh, kh¶ n¨ng thanh to¸n ®­îc ®¶m b¶o. C¬ cÊu doanh thu cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®· chuyÓn biÕn theo chiÒu h­íng tÝch cùc, nÕu nh­ tr­íc ®©y phÇn lín doanh thu lµ tõ l·i trªn vèn kinh doanh (do kh«ng sö dông hÕt vèn kinh doanh) th× hiÖn nay chiÕm phÇn lín trong doanh thu lµ tõ nghiÖp vô m«i giíi vµ tù doanh. Nh×n chung viÖc huy ®éng vèn nhê ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cßn qu¸ nhá bÐ, ho¹t ®éng cßn nhiÒu yÕu kÐm, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ , nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay. ViÖc niªm yÕt chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng béc lé nhiÒu bÊt cËp : sè l­îng chøng kho¸n niªm yÕt cßn thÊp, khèi l­îng tr¸i phiÕu chÝnh phñ ban hµnh hµng n¨m cßn thÊp- th­êng ë møc trªn d­íi 2% GDP (n¨m 1998 lµ 2,93%, n¨m 1999 lµ 3,34%, n¨m 2000 lµ 2,72%). Trong khi ë c¸c n­íc Malayxia, In®«nªxia,Th¸i Lan tØ lÖ d­ nî cña tr¸i phiÕu chÝnh phñ chiÕm tõ 20-30% GDP. C¸c tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ ng¾n h¹n, trung h¹n, ch­a chuÈn ho¸ vÒ mÖnh gi¸, thêi gian ®¸o h¹n, ngµy ph¸t hµnh, … 4. ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ViÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n cã t¸c ®éng ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ th«ng qua c¸c kªnh nh­ t¹o ra kÝch thÝch cho ®Çu t­ vµo ®Êt ®ai, nhµ x­ëng, chuyÓn bÊt ®éng s¶n thµnh tµi s¶n tµi chÝnh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nãi ®Õn bÊt ®éng s¶n ng­êi ta hay nghÜ tíi mét lo¹i tµi s¶n ®ã lµ ®Êt ®ai vµ viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n ®· ®­îc ®Ò cËp trong NghÞ quyÕt §¹i héi IX §¶ng “H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, bao gåm c¶ quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, tõng b­íc më thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n cho ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi vµ ng­êi n­íc ngoµi tham gia ®Çu t­ ”. ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n míi ®­îc chÝnh thøc thõa nhËn vÒ ph¸p lý trong mét sè n¨m gÇn ®©y, khi Nhµ n­íc x¸c ®Þnh quyÒn sö dông ®Êt cã gi¸ vµ cho phÐp chuyÓn nh­îng, chuyÓn ®æi, cho thuª, … Tuy míi h×nh thµnh nh­ng nã ®· cã nh÷ng ho¹t ®éng rÊt s«i ®éng, ®Æc biÖt vµo thêi kú “sèt ®Êt, sèt nhµ”. ThÞ tr­êng nhµ ë ph¸t triÓn s«i ®éng, trªn 75% sè hé gia ®×nh ®· ®­îc giao hoÆc nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®Ó x©y dùng nhµ hay mua ®Ó ë, h¬n 99% tæng sè hé gia ®×nh cã nhµ ë. ThÞ tr­êng kinh doanh mÆt b»ng x©y dùng kinh doanh diÖn tÝch v¨n phßng, kh¸ch s¹n … ®· khëi s¾c víi nh÷ng kho¶n ®Çu t­ lín cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµo lÜnh vùc nµy (cuèi n¨m 2001, riªng ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc kinh doanh kh¸ch s¹n, v¨n phßng lªn tíi 7 tØ USD ). Tuy nhiªn, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n cã nhiÒu khiÕm khuyÕt, t¸c ®éng tiªu cùc, tØ lÖ giao dich kh«ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt lµ 70-80% c¸c giao dÞch vÒ ®Êt ®« thÞ vµ c¸c bÊt ®éng s¶n kh¸c, cung-cÇu vÒ bÊt ®éng s¶n mÊt c©n ®èi nghiªm träng, nhu cÇu cña d©n c­ vÒ nhµ ë vµ nhu cÇu cña doanh nghiÖp t­ nh©n vÒ mÆt b»ng kinh doanh lín nh­ng ch­a ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ, cßn cung mÆt b»ng trong khu c«ng nghiÖp, chÕ xuÊt, diÖn tÝch kh¸ch s¹n, v¨n phßng v­ît qu¸ cÇu. Gi¸ c¶ bÊt ®éng s¶n “nãng, l¹nh” thÊt th­êng, trong 10 n¨m qua thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n ®· tr¶i qua c¬n sèt n¨m 1993, “®ãng b¨ng” trong nh÷ng n¨m 1997-1999, råi l¹i “sèt” vµo cuèi n¨m 2000, n¨m 2003 cã hiÖn t­îng nµy ë mét sè n¬i. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc thÊt thu lín v× phÇn lín c¸c giao dÞch bÊt ®éng s¶n diÔn ra “ngÇm”, chØ riª