Thực trạng năng lực giảng dạy chương trình địa lí 10 của giáo viên một số tỉnh khu vực Đông Bắc

sâu hại phun ở ngoài rừng đều [3] điều này chứng tỏ rằng là việc sử dụng thấp hơn so với phun trong phòng. Điều này thuốc có ảnh hưởng rõ rệt đến số lượng của theo chúng tôi có thể là do ở ngoài trời thoáng sâu ăn lá Muồng đen. gió, thuốc bay hơi nhanh làm giảm bớt tác Bảng 4. Hiệu quả tiêu diệt sâu hại theo thời gian sau khi phun Hiệu quả tiêu diệt sâu hại trung bình (%) sau phun Công thức Tổng (%) 2 ngày 4 ngày 8 ngày 12 ngày Bacillus thuringiensis (B-t) 0 55,46 26,34 0 81,80 Bô vê rin (B-b) 0 10,63 17,67 50,89 68,56 Trutat 0,32EC 54,05 30,08 0 0 84,13 Javitin 18EC 62,11 11,93 0 0 74,04 Pyrinex 20EC Hiệu quả tiêu diệt sâu hại sau 8 giờ 95,52 Kết quả nghiên cứu trên cho thấy đối với các Còn chế phẩm B-t phần lớn sâu non bị nhiễm chế phẩm B-t và B-b do là vi khuẩn v à nấm, bệnh và chết sau 12 ngày. nên khi xâm nhập vào trong cơ thể sâu hại, Chế phẩm Trutat 0,32EC và Javitin 20EC phải trải qua thời gian sinh trưởng phát triển, hiệu quả tiêu diệt sâu sau 2 ngày là 54,05% lây lan mới gây bệnh làm chết sâu, nên hiệu và 62,11%; sau 4 ngày là 30,08% và quả tiêu diệt sâu sau 2 ngày là 0%; sau 4 11,93%; sau 8 ngàyều đ là 0%. Như vậy ngày thì chế phẩm B -t là 55,46%, B-b là với chế phẩm Trutat 0,32EC và Javitin 10,63%; sau 8 ngày B-t là 26,34% còn B-b là 20EC sau khi phun ầnph lớn sâu non bị 17,67%; sau 12 ngày B-t là 0%, B-b là chết sau 2 ngày. 50,89%. Như vậy với chế phẩm B-t phần lớn 3.3. Kết quả điều tra thành phần thiên địch sâu non bị nhiễm bệnh và chết sau 4 ngày. trước và sau khi phun thuốc Bảng 3.5. Thành ph ần thiên địch của sâu hại lá Muồng đen và mức độ phổ biến trước và sau phun thuốc Mức độ Mức độ phổ Mức độ phổ phổ biến biến sau phun TT Tên Việt Nam Tên khoa học biến sau trước phun thuốc hoá học phun CPSH thuốc I Bộ Cánh cứng Coleptera (1) Họ bọ rùa Coccinellidae 1 Bọ rùa đỏ Rodolia pumila Weise ++ ++ + 2 Bọ rùa vệt đen vàng Lemnia biplagiata Swatz + + - Bọ rùa đen 4 đốm Menochilus maculatus F. + + - 3 đỏ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên -tnu.edu.vn 78 Đặng Kim Tuyến Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 57(9): 75 – 80 4 Bọ rùa 12 chấm đen Megalocaria diladata F. - - 0 (2) Họ hành trùng Carabidae 5 Hành trùng Chlaenius nigicans W. + + - 6 Hành trùng Casnoidea indica + + - 7 Hành trùng Morion orientalis - - - (3) Họ hổ trùng Cicindelidae 8 Hổ trùng đen dài Collyris formosana - - - Hổ trùng Trung Cicindela chinensis D. - - 0 9 Quốc II Bộ bọ ngựa Mantoptera (4) Họ bọ ngựa thường Mantidae Bọ ngựa xanh Mantis religiosa L. + + - 10 thường Bọ ngựa Trung Tenodera sinensis S. ++ + + 11 Quốc 12 Bọ ngựa bụng rộng Hierodula patellifera S. ++ ++ + III Bộ cánh màng Hymenoptera (5) Họ Ong săn mồi Polistidae 13 Ong săn mồi Polisces galiicus + + + 14 Ong săn mồi Polisces yapoalcus + + + 15 Ong săn mồi Polisces sulcatus - - - (6) Họ kiến cong đuôi Myrmicinidae 16 Kiến cong đuôi Myrmica sp +++ +++ ++ (7) Họ kiến vống Formicidae 17 Kiến vống Oecophylla smaragdina +++ +++ ++ (8) Họ kiến Formicidae + + + 18 Kiến vàng Oecophilla smaragdina + - - (9) Họ ong ký sinh Ichneumonidae 19 Ong mắt đỏ Trichogramma dendrolimi - - 0 20 Ong tấm xanh Anastatus disparis - - 0 IV Bộ cánh không đều Hemiptera (10) Họ bọ xít ăn sâu Reduviidae 21 Bọ xít ăn sâu Arilus cristatus Linnaeus - - 0 22 Bọ xít ăn sâu Zelus renarlii Kolenat ++ + + 23 Bọ xít ăn sâu Agrosp hodrus dohmi - - 0 Ký hiệu: +++: Rất phổ biến; ++ : Tương đối phổ biến; + : ít gặp; - : rất ít gặp; 0: không gặp Mục đích khảo nghiệm các chế phẩm sinh học đuôi chúng làm tổ rải rác ở trong rừng nhưng và thuốc hoá học ngoài việc đánh giá hiệu quả các cá thể thì có mặt ở hầu hết mọi cây. Tiếp tiêu diệt của sâu hại thì vấn đề bảo vệ các loài theo là các loài Kiến đen, Bọ ngựa xanh bụng thiên địch của các chế phẩm là điề u hết sức rộng và Bọ ngựa xanh Trung Quốc, Bọ rùa quan trọng. Song song với việc điều tra mật đỏ, Bọ xít ăn sâu (t ương đối phổ biến) chúng độ sâu hại chúng tôi tiến hành điều tra thành cũng xuất hiện tương đối thường xuyên và có phần thiên địch và mức độ phổ biến của số lượng cá thể trung bình. Các loài khác như chúng trong các ô thí nghiệm. Kết quả nghiên ong săn mồi, hành trùng... xuất hiện ít hơn, cứu được tổng hợp ở bảng 3.5. song vai trò ủac chúng cũng rất quan trọng. Kết quả điều tra trước khi phun thuốc c ho Tác giả Phạm Văn Lầm, 1995 [4] đã nhận thấy số loài côn trùng thiên địch là 23 loài với định sự có mặt của thiên địch dù nhiều hay ít 10 họ thuộc 4 bộ khác nhau. Qua điều quan trong hệ sinh thái đã góp phần cho sự ổn định sát trực tiếp chúng tôi thấy trong tổng số 23 của quần xã sinh vật, từ đó hạn chế được sự loài thiên địch thì có một số loài xuất hiện phát dịch của các loài sâu hại. Sau khi phun thường xuyên (rất phổ biến) và chiếm số thuốc, điều tra xong sâu chết ở các công thức lượng cá thể lớn nên khả năng hạn chế sâu hại thí nghiệm, 1 ngày sau chúng tôi tiến hành rất cao đó là các loài: Kiến vống, Kiến cong điều tra lại thành phần và mức độ phổ biến Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ww.lrc-tnu.edu.vn 79 Đặng Kim Tuyến Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 57(9): 75 - 80 của thiên địch ở các thí nghiệm phun chế đem thử nghiệm là 84,13%. Trung bình hiệu phẩm và phun thuốc hóa học Pyrinex 20EC. quả tiêu diệt sâu hại của các chế phẩm sinh Kết quả điều tra sau phun thuốc cho thấy tại học tại rừng là 73,13%. các ô thí nghiệm phun chế phẩm sinh học, - Thuốc hoá học Pyrinex 20EC có hiệu quả thành phần thiên địch không thay đổi, có một tiêu diệt sâu hại đạt 95,52%, cao hơn các loại vài loài giảm nhẹ về số lượng như: Bọ xít ăn chế phẩm sinh học 18,39%. sâu Agrosp hodrus dohmi, ọb ngựa, các loài - Các chế phẩm sinh học ít ảnh hưởng đến khác đều ổn định về mặt số lượng. Còn đối thành phần và mức độ phổ biến của các loài với các ô thí nghiệm phun thuốc hoá học côn trùng thiên địch. Thuốc hoá học Pyrinex Pyrinex thì thành phần và mức độ phổ biến 20EC tiêu diệt các loài thiên địch khá mạnh của thiên địch giảm đáng kể, các loài như cả về thành phần và số lượng. kiến, bọ ngựa, bọ xít ăn sâu... trước khun thuốc rất phổ biến nhưng sau phun thuốc đều TÀI LIỆU THAM KHẢO giảm mạnh, một số loài ít gặp thì sau khi phun thuốc đã mất hẳn như các loài bọ xít ăn [1]. Bộ NN&PTNN (1999), Kết quả kiểm kê rừng sâu, hổ trùng Trung Quốc, bọ rùa 12 chấm toàn Quốc Báo cáo hội nghị toàn Quốc. đen, ong ký sinh. Trong quáình tr điều tra [2]. Lê Mộng Chân, Vũ Văn Dũng (1992) Thực chúng tôi đã bắt gặp nhiều xác của các loài vật và thực vật đặc sản rừng - Đại học Lâm nghiệp thiên địch bị chết do bị nhiễm thuốc hoá học. Xuân Mai, Nxb Nông nghiệp - Hà Nội. Kết quả nghiên cứu trên thể hiện rõ khi sử [3]. Ngô Kim Khôi, Nguyễn Hải Tuyết, Nguyễn Văn Tuân (2001), Tin học ứng dụng trong Lâm dụng các chế phẩm sinh học đã hạn chế được nghiệp, trường Đại học Lâm nghiệp, Nxb Nông sự tiêu diệt thiên địch rất nhiều so với việc nghiệp - Hà Nội. phun thuốc hoá học, vì các chế phẩm sinh học Phạm Văn Lầm (1995), Biện pháp sinh học phòng mang tính chọn lọc cao, không chứa các chất chống dịch hại nông nghiệp, Nxb Nông nghiệp - độc hại gây ảnh hưởng đến các loài thiên địch Hà Nội. và môi trường, đặc biệt là chế phẩm vi sinh [4]. Nguyễn Thế Nhã, Trần Văn Mão, Trần Công như B-b và B-t. Loanh (2001), Điều tra dự tính - dự báo sâu bệnh 4. KẾT LUẬN hại trong lâm nghiệp. Nxb Nông nghi ệp - Hà Nội. [5]. Đặng Kim Tuyến (2004) “Kết quả bước đầu - Tỷ lệ cây Muồng đen bị nhiễm sâu ăn lá nghiên cứu đặc tính sinh học của một số loài sâu trung bình ở thời điểm điều tra là 73 ,33% cho thuộc bộ cánh vảy ăn lá muồng đen tại rừng thấy sâu hại đã phân bố đều trên toàn khu vực. phòng hộ Hồ Núi Cốc” , Thái Nguyên. Tạp chí - Chế phẩm sinh học Trutat 0,32EC có hiệu Khoa học và Công nghệ - Đại học Thái Nguyên quả tiêu diệt sâu cao nhất trong 4 chế phẩm (1) 2004, Tr 53- 56. SUMMARY EXPERIMENT RESULTS OF USING BIO-COMPOUNDS FOR CONTROL MAIN INSECTS OF LEPIDOPTERA ON CASSIA Dang Kim Tuyen* College of Agriculture and Forestry - Thai Nguyen University The experiment had carried out in 3-years- after-plant cassia forests with 4 bio – coumpounds (Bt, B-b, Trutat 0,32 EC and Javitin 18 EC) and a pesticide pyrinex 20EC ( control). The results showed that control insect effect of the bio-compounds is lower than the pyinex 20 EC 18,39 % but they effest to composition and amount of benefit insects very low. The control insect effect of Trutat 0,32EC is highest ( 84.13 %) while others about 73,13 %. Keywords: bio-compounds, cassia forest, controlling insects Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên -tnu.edu.vn 80 Đỗ Khắc Hùng và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 57(9): 81 – 84 NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA THẢM THỰC VẬT RỪNG ĐẾN MỘT SỐ TÍNH CHẤT HOÁ HỌC CỦA ĐẤT Ở PHÚ LƯƠNG TỈNH THÁI NGUYÊN Đỗ Khắc Hùng1 , Lê Ngọc Công2*i, Nguyễn Thị Thu Hà2, Bùi Thị Dậu2 1 Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Giang 2Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên TÓM TẮT Bài báo trình bày những kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của thảm thực vật rừng đến một số tính chất hoá học của đất ở huyện Phú Lương tỉnh Thái Nguyên. Trong các quần xã nghiên cứu đã thống kê được 115 loài thuộc 50 họ, trong đó rừng phục hồi (RPH) 30 tuổi có số họ và số loài cao nhất (26 họ, 46 loài); Tiếp theo là RPH 25 tuổi có 25 họ, 44 loài; RMO 20 tuổi có 22 họ 34 loài; Rừng keo tai tượng (RKE)10 tuổi có 16 họ, 26 loài; Rừng Bạch đàn (RBĐ)12 tuổi có số họ và số loài ít nhất (13 họ, 20 loài). Thảm thực vật có ảnh hưởng rõ rệt đến một số tính chất hóa học của đất theo chiều hướng làm tăng độ pH, hàm lượng đạm, hàm lượng mùn, hàm lượng lân và kali dễ tiêu, hàm lượng Ca2+ và Mg2+ trao đổi. Xu hướng chung là tăng tỷ lệ thuận với độ che phủ và cấu trúc của thảm thực vật. Từ khoá: Thảm thực vật rừng, Tính chất hoá học đất, Độ che phủ. ∗ 1. ĐẶT VẤN ĐỀ (RKE) 10 tuổi, Rừng bạch đàn (RBĐ) 12 tuổi Phú Lương là huyện miền núi của tỉnh Thái và một số tính chất hóa học của đất dưới các Nguyên có diện tích tự nhiên là 35.282ha, thảm rừng nói trên. trong đó đất có rừng là 10.443ha (chiếm 2.2. Phương pháp nghiên cứu 29,6%), đất không có rừng là 6833ha (chiếm Nghiên ứuc thảm thực vật: Sử dụng các 19,4% ổngt diện tich tự nhiên)[4]. Trong phương pháp truyền thống trong nghiên cứu vòng 20 năm (19970-1990) do khai thác lâm sinh như phương pháp tuyến điều tra và ô không có ếk hoạch nên độ che phủ rừng ở tiêu chuẩn, ph ương pháp điều tra trong nhân Phú Lương đã giảm gần 50%. Mất rừng đã dân. Phân tích và xác định tên loài thực vật gây ra nhiều hậ u quả xấu như gây lũ lụt, hạn theo tài liệu của Bộ Nông nghiệp và PTNN hán, đất bị nghèo kiệt do bị rửa trôi các chất (2000) [1]. Phân tích tính chất hóa học đất dinh dưỡng… làm cho đời sống của nhân theo các phương pháp thông thường và được dân trong vùng ặpg rất nhiều khó kh ăn.Từ thực hiện tại Viện Hóa học (Viện KH&CN năm 1991 đến nay nhờ có nhiều dự án phát Việt Nam). triển rừng, đặc biệt là dự án 661 của Chính phủ nên độ che phủ rừng ở Phú Lương đã 3. KẾT QUẢ NGHI ÊN ỨUC VÀ tăng lên gần 40%. THẢO LUẬN Để nghiên cứu vai trò của thảm thực vật đối 3.1. Đặc điểm cấu trúc thảm thực vật tại với việc nâng cao độ phì, bảo vệ môi trường các điểm nghiên cứu đất, trong bài báo này chúng tôi trình bày kết 3.1.1. Thành phần loài quả nghiên cứu một số tính chất hóa học của Trong năm quần xã nghiên cứu đã thống kê đất dưới các thảm thực vật rừng ở h uyện Phú được 115 loài thuộc 50 họ, trong đó quần xã Lương tỉnh Thái nguyên. RPH 30 tuổi có số họ và số loài cao nhất (26 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP họ, 46 loài); tiếp theo là quần xã RPH (25 NGHIÊN CỨU tuổi) có 25 họ, 44 loài; quần xã rừng Mỡ (20 2.1. Đối tượng nghiên cứu tuổi) có 22 họ 34 loài, quần xã rừng Keo tai Là các quần xã rừng phục hồi tự nhiên (RPH) tượng (10 tuổi ) có 16 họ, 26 loài; quần xã 30 tuổi, RPH 25 tuổi, Rừng mỡ tái sinh chu rừng Bạch đàn (12 tuổi ) có số họ và số loài ít kỳ 2(RMO) 20tuổi, Rừng keo tai t ượng nhất (13 họ, 20 loài). Kết quả được trình bày ở bảng 1. ∗ Lê Ngọc Công, Tel:0915462404, Khoa Sinh – KTNN Trường ĐHSP – ĐH Thái Nguyên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ww.lrc-tnu.edu.vn 81 Đỗ Khắc Hùng và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 57(9): 81 - 84 Bảng 1. Cấu trúc các quần xã thực vật nghiên cứu Quần xã RPH RPH RMO RKE RBĐ Cấu trúc 30 tuổi 25 tuổi 20 tuổi 10 tuổi 12 tuổi Số họ 26 25 22 16 13 Thành ph ần loài Số loài 46 44 34 26 20 Thân gỗ 52,17 47,72 32,35 23,07 15,00 Thân bụi 19,56 22,72 44,11 50,00 50,00 Thành phần dạng sống Thân th ảo 17,41 18,18 14,70 19,23 25,00 (% số loài) Thân leo 10,86 11,36 8,82 7,69 10,00 Tổng cộng 100 100 100 100 100 Sự phân tâng Số tầng 4 4 4 3 3 Độ che phủ ( % ) 100 95 90 90 75 3.1.2. Thành phần dạng sống thứ tự giảm dần là: thân gỗ, thân bụi, thân thảo và thân leo. Kết quả điều tra ở bảng 3.1 cho thấy thành phần dạng sống của các quần xã nghiên cứu 3.1.3. Sự phân tầng của các quần xã có 4 dạng: thân gỗ, thân bụi, thân thảo và thân Nghiên cứu sự phân tầng thẳng đứng của leo. Trong đó dạng thân gỗ chiếm ưu thế ở quần xã có ý nghĩa quan trọng trong tìm hiểu RPH 30 tuổi (52,17% tổng số loài) và RPH khả năng tận dụng khoảng không gi an sống 25 tuổi chiếm 47,72%, các quần xã còn lại và dinh dưỡng của cây rừng. Kết quả bảng 3.1 dạng thân gỗ giảm nhiều vì đây là các quần xã cho thấy các quần xã RPH (30 tuổi) và RPH rừng trồng. Quần xã RMO tái sinh 20tuổi (25 tuổi) có cấu trúc 4 tầng. Các tầng c ơ bản dạng thân gỗ chiếm 32,35%, RKE 10 tuổi là đều có thành phần loài và dạng sống phức tạp, 23,07% và ở RB Đ 12 tuổi chỉ còn 15,0% số mật độ cá thể các loài lớn, độ che phủ lớn. loài là thân gỗ. RMO 20 tuổi tuy cũng có 4 tầng nhưng thành phần loài kém đa dạng hơn so với các quần xã Dạng sống thân bụi có tỷ lệ thấp ở RPH 30 RPH tự nhiên do quần xã này có độ dốc lớn tuổi (19,56% tổng số loài), ở RPH 25 tuổi (300). Các quần xã rừng trồng thuần loài như (22,72%). Ở các quần xã này rừng đã khép RKE 10 tuổi, RB Đ 12 tuổi có cấu trúc đơn tán nhưng thời gian phục hồi còn ngắn nên giản, chỉ có 3 tầng. cấu trúc rừng ch ưa ổn định, do đó số loài thuộc dạng sống thân gỗ ít nhưng số loài 3.1.4. Độ che phủ của các quần xã thuộc dạng sống thân bụi lại chiếm ưu thế, Bảng 1 đã thống kê độ che phủ của các quần cao nhất ở RKE 10 tuổi và RB Đ 12 tuổi xã nghiên cứu. Các quần xã RPH 30 tuổi và (chiếm tới 50% tổng số loài), RMO 20 tuổi là RPH 25 tuổi có độ che phủ cao, t ương ứng là 44,11%, RPH 25 tuổi là 22,72% và thấp nhất 100% và 95%. RMO 20 tuổi và RKE 10 tuổi ở RPH 30 tuổi là 19,56%. độ che phủ đều đạt 90%, RBĐ 12 tuổi có độ che phủ thấp nhất (75%). Độ che phủ của Dạng sống thân thảo chiếm tỷ lệ cao nhất thảm thực vật có ý nghĩa lớn trong việc bảo (25% tổng số loài) ở RBĐ 12 tuổi, do RBĐ vệ đất, chống xói mòn rửa trôi các chất dinh có độ che phủ thấp (75%) nên các loài thân dưỡng trong đất, nâng cao độ phì giúp cho thảo ở đây chủ yếu là cây ưa sáng hạn sinh. cây rừng sinh trưởng và phát triển tốt. Sau đó là các quần xã RKE 10 tuổi (19,23%), RPH 25 ổitu (18,18%), RPH 30 tuổi 3.2. Ảnh hưởng của các quần xã thực vật (17,41%), thấpnhất là RMO 20tuổi đến một số tính chất hóa học của đất (14,70%). Dạng sống thân leo có tỷ lệ thấp Kết quả phân tích đất dưới các quần xã nhất trong 4 dạng sống và được sắp xếp theo nghiên cứu được trình bày trong bảng 2. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên -tnu.edu.vn 82 Đỗ Khắc Hùng và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 57(9): 81 – 84 Bảng 2. Một số tính chất hóa học của đất dưới các quần xã nghiên cứu Lân, Kali dễ tiêu Ca2+, Mg2+ trao đổi Độ sâu pH Đạm Mùn Quần xã (mg/100g) (mg/100g) (cm) (KCl) (%) (%) 2+ 2+ P2O5 K2O Ca Mg 0-10 4,82 0,32 4,70 2,00 4,60 5,00 4,70 RPH 10-20 4,78 0,14 2,80 1,80 2,10 2,40 2,20 30 tuổi 20-30 4,78 0,13 2,00 1,18 2,23 2,10 2,00 0-10 4,78 0,22 4,10 2,00 5,40 4,80 4,70 RPH 10-20 4,72 0,14 2,10 1,30 2,30 3,60 3,40 25 tuổi 20-30 4,63 0,10 1,80 0,90 2,20 2,20 3,30 0-10 4,12 0,18 4,20 1,50 3,20 4,00 3,60 RMO 10-20 4,08 0,16 4,00 1,00 1,80 3,10 3,80 20 tuổi 20-30 4,07 0,14 3,90 1,00 1,60 1,60 3,50 0-10 4,30 0,21 4,40 2,10 3,90 4,90 4,60 RKE 10-20 4,13 0,17 2,90 1,50 2,00 2,80 4,70 10 tuổi 20-30 4,14 0,13 2,30 1,20 1,70 2,50 3,00 0-10 3,47 0,10 2,30 1,30 2,80 1,40 2,30 RBĐ 10-20 3,27 0,11 2,10 1,10 1,40 1,10 2,00 12 tuổi 20-30 3,03 0,10 2,00 0,80 1,30 0,80 1,80 3.2.1. Độ chua pH(KCl) lượng đạm biến động theo quy luật giảm dần Độ chua là một chỉ tiêu của tính chất hóa học theo độ sâu tầng đất và độ che phủ của thảm của đất, nó ảnh hưởng đến nhiều quá trình lý thực vật giảm. Nhận định này phù hợp với kết hóa học và sinh học của đất và tác động trực quả nghiên cứu của các tác giả Nguyễn Ngọc tiếp đến sự sinh trưởng phát triển của cây Bình (1996)[2], Lê Ngọc Công (1998)[3]. rừng. Nhìn chung pH(KCl) có xu hướng giảm 3.2.3. Hàm lượng mùn tổng số (%) theo độ sâu tầng đất nhưng không nhiều, tuy Kết quả phân tích đất ở bảng 3.2 cho thấy ở nhiên độ chua pH(KCl) của các quần xã bi ến lớp đất mặt (0-10 cm) của các quần xã RPH động theo qui luật chung là giảm dần khi độ có hàm lượng mùn cao nhất và dao động từ che phủ của thảm thực vật giảm. Trong các 4,1- 4,7%. Tiếp theo là RKE 10 tuổi có hàm quần xã nghiên cứu, pH(KCl) cao nhất là ở lượng mùn là 4,4%, RMO 20 năm là 4,2%. tầng đất mặt (0-10 cm) ở RPH 30 tuổi (4,82) Hàm lượng mùn thấp nhất ở RBĐ 12 tuổi chỉ và thấp nhất là RBĐ 12 tuổi (3,47). Kết quả có 1,3%. Từ các số liệu có thể thấy vai trò nghiên cứu cho thấy RB Đ trồng thuần loài có quan trọng của thảm thực vật và độ che phủ xu hướng làm cho đất khô và chua, do RBĐ của nó trong việc cung cấp các chất hữu cơ có tán lá mỏng, độ che phủ thấp… chủ yếu cho đất làm tăng độ phì nhiêu và có 3.2.2. Hàm lượng đạm tổng số (%) tác dụng bảo vệ đất chống sói mòn rửa trôi các chất dinh dưỡng tích lũy trong đất. Hàm lượng đạm tổng số trong đất của các quần xã hầu như đều tập trung ở lớp đất mặt 3.2.4. Hàm lượng lân và kali dễ tiêu (0-10 cm). Ở các quần xã RPH và RKE hàm Hàm lượng lân dễ tiêu ở các quần xã thực vật lượng đạm là cao nhất, tương ứng là 0,32% và khác nhau là khác nhau.Ở độ sâu tầng đất từ 0,21%, còn các quần xã RMO và RB Đ có 0-10 cm, hàm lượng lân dễ tiêu cao nhất gặp hàm lượng đạm thấpnhất (t ương ứng là ở đất RMO 20 tuổi (2,1 mg/100g). Sau đó là 0,18% và 0,10%). Từ bảng 3.2 cho thấy hàm RPH (2,0 mg/100g), RKE 10ổi tu là 1,5 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ww.lrc-tnu.edu.vn 83 Đỗ Khắc Hùng và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 57(9): 81 - 84 mg/100g. Đất nghèo lân nhất là ở RB Đ 12 Trong các quần xã nghiên cứu đã thống kê tuổi chỉ có 1,3 mg/100g. được 115 loài thuộc 50 họ. Trong đó rừng Hàm lượng kali dễ tiêu ở các quần xã nghiên phục hồi (RPH) 30 tuổi có số họ và số loài cứu là khá cao, ở RPH hàm lượng kali dễ tiêu cao nhất (26 họ, 46 loài); tiếp theo là RPH 25 cao nhất là lớp đất mặt (0-10cm) từ 4,60 – tuổi có 25 họ 44 loài, RMO 20 tuổi có 22 họ, 5,40mg/100g. Sau đó là RKE 10 tuổi đạt 3,90 34 loài; RKE 10 tuổi có 16 họ, 26 loài; Rừng mg/100g; RMO 20 ổitu đạt 3,20 mg/100g, Bạch đàn (RBĐ)12 tuổi có số họ và số loài ít thấp nhất là ở RB Đ 12 tuổi đạt 2,80mg/100g. nhất (13 họ, 20 loài). Thảm thực vật có ảnh Kết quả ở bảng 3.2 cho thấy hàm lượng kali hưởng rõ rệt đến một số tính chất hóa học của dễ tiêu ở các l ớp đất sâu (10-30 cm) thường đất theo chiều hướng làm tăng độ pH, hàm thấp hơn so với lớp đất mặt (0-10 cm). lượng đạm, hàm lượng mùn, hàm lượng lân 2+ 2+ 2+ 2+ và kali dễ tiêu, hàm l ượng Ca và Mg trao 3.2.5. Hàm lượng Ca và Mg trao đổi 2+ đổi. Xu hướng chung là tăng tỷ lệ thuận với Hàm lượng Ca trao đổi của đất dưới các độ che phủ và cấu trúc của thảm thực vật. thảm thực vật nghiên cứu có xu hướng giảm theo chiều sâu của tầng đất và giảm khi độ che phủ của thảm thực vật giảm. Các quần xã TÀI LIỆU THAM KHẢO 2+ RPH có hàm lượng Ca trao đổi cao nhất [1]. Bộ Nông nghiệp và PTNN (2000), Tên cây (4,80-5,00 mg/100g), còn các quần xã rừng rừng Việt Nam. Nxb Nông nghi ệp Hà Nội 2+ trồng có hàm lượng Ca trao đổi thấp hơn và [2]. Nguyễn Ngọc Bình (1996), Đất rừng Việt xếp theo thứ tự là RKE, RMO, RBĐ. Nam. Nxb Nông Nghiệp, Hà Nội. Hàm lượng Mg2+ trao đổi ở các quần xã [3]. Lê Ngọc Công (1998), Nghiên cứu tác dụng bảo vệ môi trường của một số mô hình rừng trồng nghiên cứu cũng có quy luật tương tự như đối 2+ trên vùng đồi trung du một số tỉnh miền núi. Đề tài với hàm lượng Ca trao đổi, cao nhất ở RPH khoa học và công nghệ cấp bộ, Đại học Thái (4,70 mg/100g) còn các quần xã rừng trồng Nguyên. hàm lượng Mg2+ trao đổi được xếp theo thứ tự [4]. Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên giảm dần là RKE, RMO, RBĐ. (1997), Báo cáo ểmki kê rừng tỉnh Thái Nguyên. Thái Nguyên. 4. KẾT LUẬN SUMMARY STUDY THE IMPACTS OF FOREST VEGETATIONAL COVER ON SEVERAL CHEMICAL PROPERTIES OF SOIL IN PHU LUONG DISTRICT, THAI NGUYEN PROVINCE ∗ Do Khac Hung1, Le Ngoc Cong2, Nguyen Thi Thu Ha2, Bui Thi Dau2 1 Ha Giang Deparment of education ang training 2 College of Education, Thai Nguyen University The paper reported on the result of a study on impacts of vegetation on chemical properties of soil under forest. The study was conducted in some forest types at Phu Luong (Thai nguyen province): naturally regenerated forest 30 years, naturally regenerated forest 25 years; plantation of pure manglietia conifera 20 years; plantation of pure acacia mangium 10 years; pure eucalyptus 12 years. The findings showed that the vegetation covers have eminent impacts on chemical properties of soil under forest, mainly increasing humidity, organic contents and therefore increasing fertility 2+ 2+ of soil (pH, humus, protein, P2O5, K2O, Ca , Mg exchangeable) Key words: Catastrophic forest vegetation, Nature of chemical, The cover. ∗ Le Ngoc Cong Tel:0915462404, College of Education, Thai Nguyen University Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên -tnu.edu.vn 84 Vũ Anh Đào và cs Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 57(9): 85 – 90 ĐÁNH GIÁ SỰ ĐA DẠNG DI TRUYỀN Ở MỨC PHÂN TỬ CỦA MỘT SỐ GIỐNG ĐẬU TƯƠNG (Glycine max (L.) Merrill) ĐỊA PHƯƠNG Vũ Anh Đào1, Nguyễn Vũ Thanh Thanh2, Chu Hoàng M ậu3* 1 Trường Đại học Sư phạm -Đại học Thái Nguyên 2 Trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên 3Đại học Thái Nguyên TÓM TẮT Sử dụng chỉ thị RAPD ( Random Amplified Polymorphic DNA- đa hình DNA được nhân bản ngẫu nhiên) với 10 mồi ngẫu nhiên có kích thước 10bp để phân tích sự đa dạng di truyền của 16 giống đậu tương (Glycine max (L.) Merrill), trong đó có 14 giống địa phương (HG, HD, CB1, QN, HT, QNG, CB2, CB3, DL, KH, TN, BC, SL, LS) và 2 giống trồng phổ biến ở miền Bắc nước ta (VX93 và DT-84). Kết quả nghiên cứu cho thấy, có 7 mồi thể hiện tính đa hình, t rong đó mồi M1 và M2 cho tính đa h ình cao. Tổng số phân đoạn DNA được nhân bản khi phân tích v ới 10 mồi ngẫu nhiên là 56; hệ số tương đồng di truyền của 16 đậu tương nghiên cứu dao động từ 0,745- 0,963. Khoảng cách di truyền và biểu đồ hình cây được thiết lập nhờ phương pháp UPGMA, kết quả cho thấy 16 giống đậu tương được chia thành 2 nhóm với khoảng cách di truyền là 16.6%; nhóm I bao gồm hai giống: QN, HT và nhóm II gồm mười bốn giống còn lại (HG, HD, CB1, QNG, CB2, CB3, DL, KH, TN, BC, SL, LS, VX93 DT-84) . Từ khóa: DNA đa hìmh, đa dạng di truyền, đậu tương địa phương, Glycine max, RAPD. ∗ 1. MỞ ĐẦU chọn giống truyền thống bởi hiệu quả sàng Đậu tương (Glycine max (L.) Merrill) là cây lọc cao, nhanh và tin cậy. trồng chiến lược của nhiều quốc gia, nó Trong số các phương pháp kể trên thì RAPD không chỉ có ý nghĩa về mặt dinh dưỡng và là phương pháp được sử dụng rộng rãi, bởi kinh tế mà còn có ý nghĩa quan trọng trong đây là phương pháp ễ d thực hiện và ít ốnt việc cải tạo độ phì và sử dụng lâu bền ngu ồn kém mà ẫnv đánh giá được sự đa dạng di tài nguyên đất. Các giống đậu tương ở nước ta truyền và mối quan hệ di truyền ở mức độ hiện nay rất phong phú bao gồm các giống phân tử. Li và cs (2002) khi phân tích 10 đậu tương nhập nội, giống lai tạo, giống đậu giống đậu tương trồng và đậu tương dại ở bốn tương đột biến và tập đoàn các giống đậu tỉnh của Trung Quốc đã bổ sung dữ liệu về sự tương địa phương. Các giống đậu tương địa đa dạng chỉ thị phân tử RAPD của c ác giống phương cũng rất đa dạng, phong phú cả về đậu tương này [6]. Sự đa dạng di truyền của kiểu hình và kiểu gen. Đây là nguồn vật liệu cây đậu tương dạ