Thực trạng của kinh tế tư nhân ở Việt Nam

Lêi më ®Çu §¹i héi VII cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam kh¼ng ®Þnh n­íc ta cã n¨m thµnh phÇn kinh tÕ :kinh tÕ quèc doanh,kinh tÕ tËp thÓ,kinh tÕ c¸ thÓ,kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc.Trong ®ã kinh tÕ t­ nh©n lµ khu vùc kinh tÕ ®­îc h×nh thµnh,ph¸t triÓndùa trªn nÒn t¶ng cña së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ lîi Ých c¸ nh©n.Nã bao gåm kinh tÕ c¸ thÓ,kinh tÕ tiÓu chñ vµ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n.ë n­íc ta viÖc ph©n ®Þnh r¹ch rßi ranh giíi gi÷a chóng lµ kh«ng ®¬n gi¶n.Hai thµnh phÇn kinh tÕ nµy vËn ®éng,biÕn ®æi,ph¸t triÓn kh«ng ngõng vµ chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè thêi ®¹i,®Æc diÓm ngµnh nghÒ,lÜnh vùc s¶n xuÊt...Kinh tÕ c¸ thÓ lµ kinh tÕ cña mét hé gia ®×nh hay mét c¸ nh©n ho¹t ®éng dùa trªn së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ lao ®éng,kh«ng thuª lao ®éng bªn ngoµi .Kinh tÕ tiÓu chñ cã thuª lao ®éng bªn ngoµi .Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®­îc thùc hiÖn lµ c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n c«ng ty cæ phÇn,doanh nghiÖp t­ nh©n...cã quy m« s¶n xuÊt lín,kü thuËt s¶n xuÊt tiÕn bé,c«ng nghÖ hiÖn ®¹i...ChÕ ®é së h÷u t­ nh©n xuÊt hiÖn khi chÕ ®é c«ng x· nguyªn thuû tan r·,nã tån t¹i, ph¸t triÓn cho ®Õn nay lµ c¬ së cña kinh tÕ t­ nh©n.D­íi chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ,phong kiÕn vµ kinh tÕ t­ b¶n kinh tÕ t­ nh©n dãng vai trß quyÕt ®Þnh sù vËn hµnh cña toµn bé nÒn kinh tÕ.Trong nöa ®Çu thÕ kû 20 mÆc dï kinh tÕ nhµ n­íc ®­îc më réng nh­ng trªn b×nh diÖn toµn cÇu kinh tÕ t­ nh©n vÉn ph¸t triÓn m¹nh.Ngµy nay ë ViÖt nam ®· chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ,kinh tÕ nhµ n­íc vÉn duy tr× ë møc cÇn thiÕt ®ång thêi ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n.Ngµy nay,kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn réng kh¾p c¶ n­íc,®ãng gãp quan träng vµo s¶n xuÊt,gãp phÇn ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu trong n­íc, t¨ng xuÊt khÈu,t¹o nguån thu ng©n s¸ch nhµ n­íc,t¹o c«ng ¨n viÖc lµm...ChÝnh v× vËy mµ kinh tÕ t­ nh©n ngµy cµng ®­îc §¶ng,nhµ n­íc ta chó träng,®Èy m¹nh,ph¸t triÓn h¬n. I.C¬ së lý luËn chung 1)B¶n chÊt cña kinh tÕ t­ nh©n §Ó n¾m râ vÒ kinh tÕ t­ nh©n chóng ta ph¶i hiÓu b¶n chÊt cña nã trªn ba mèi quan hÖ:quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt ,quan hÖ trong tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm VÒ quan hÖ së h÷u:së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµ c¬ së tån t¹i cña kinh tÕ t­ nh©n.Nã ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao bao gåm hai h×nh thøc c¬ b¶n:së h÷u t­ nh©n nhá vµ së h÷u t­ nh©n lín.Së h÷u t­ nh©n nhá lµ së h÷u cña c¸ nh©n hay hé gia ®×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm b»ng søc lao ®éng cña chÝnh hä,nã tån t¹i chñ yÕu trong nÒn s¶n xuÊt gi¶n ®¬n,gi¸ trÞ thÆng d­ kh«ng ®¸ng kÓ .Së h÷u t­ nh©n lín lµ ®¹i biÓu cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn trªn tr×nh ®é cao cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n c«ng nghiÖp VÒ quan hÖ trong tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt:®èi víi kinh tÕ c¸ thÓ c¸c c¸ nh©n tù m×nh tæ chøc s¶n xuÊt hoÆc chÞu sù ph©n c«ng,qu¶n lý cña ng­êi chñ gia ®×nh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.Kinh tÕ tiÓu chñ cã quy m« lín h¬n tù m×nh trùc tiÕp lao ®éng vµ cã thuª mét phÇn lao ®éng.Cßn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt ë m« h×nh doanh nghiÖp,nã ra ®êi g¾n liÒn víi h×nh thµnh cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa .Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng,doanh nghiÖp lµ mét m« h×nh tæ chøc kinh doanh mµ chñ thÓ doanh nghiÖp ®ång thêi lµ chñ thÓ t­ b¶n(vèn),cã thuª lao ®éng vµ cã môc tiªu t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ VÒ quan hÖ ph©n phèi :nã gi¶i quyÕt mèi quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c c¸ nh©n tham gia vµo qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt .§èi víi kinh tÕ c¸ thÓ kÕt qu¶ lao ®éng chñ yÕu thuéc vÒ gia ®×nh hay c¸ nh©n ®ã .§èi víi kinh tÐ t­ b¶n t­ nh©n, quan hÖ ph©n phèi chñ yÕu dùa trªn nguyªn t¾c:chñ së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt chiÕm phÇn s¶n phÈm thÆng d­ cßn lao ®éng ®­îc h­ëng phÇn s¶n phÈm tÊt yÕu.Trong nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa cæ diÓn khi kinh tÕ t­ nh©n míi h×nh thµnh ,quan hÖ ph©n phèi chñ yÕu dùa trªn sù ®ãng gãp vÒ vèn ,t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng,s¶n phÈm thÆng d­ thuéc vÒ nhµ t­ b¶n.Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i,c¸c yÕu tè khoa häc c«ng nghÖ,tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý cña chñ doang nghiÖp,tr×nh ®é tay nghÒ cña lao déng,thÞ tr­êng...®ãng vai trß ngµy cµng quan träng h¬n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt .Chñ doanh nghiÖp kh«ng cßn lµ ng­êi së h÷u duy nhÊt vÒ vèn vµ t­ liÖu s¶n xuÊt .H¬n n÷a trong ®iÒu kiÖn míi nhµ n­íc ngµy cµng cã vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt quan hÖ ph©n phèi .V× thÕ quan hÖ ph©n phèi trong c¸c doanh nghiÖp trë lªn phøc t¹p h¬n. S¶n phÈm thÆng d­ ngoµi phÇn ®ãng gãp cho nhµ n­íc vµ tÝch luü cho t¸i s¶n xuÊt më réng, ®­îc ph©n phèi l¹i b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau vµ cho c¸c yÕu tè ®ãng gãp vµo qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ : lao ®éng, tæ chøc, qu¶n lÝ tæ chøc kinh doanh, vèn cæ phÇn ... 2. §Æc ®iÓm cña kinh tÕ t­ nh©n a, Mét sè ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña kinh tÕ t­ nh©n : Mét lµ, kinh tÕ t­ nh©n g¾n liÒn víi lîi Ých c¸ nh©n –mét trong nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi tõ tr­íc tíi nay ®· cho thÊy lîi Ých cña mçi c¸ nh©n lµ ®éng lùc tr­íc hÕt vµ chñ yÕu thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn . NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tån t¹i mÊy tr¨m n¨m vÉn chñ yÕu dùa trªn lîi Ých c¸ nh©n t«n träng lîi Ých c¸ nh©n nh­ng lîi Ých c¸ nh©n ph¶i hµi hoµ víi lîi Ých x· héi míi lµm håi sinh ph¸t triÓn ®­îc kinh tÕ t­ nh©n . Thùc tÕ cho thÊy nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· ®Ò cao qu¸ møc lîi Ých nhµ n­íc tËp thÓ, coi nhÑ lîi Ých c¸ nh©n do ®ã ®· lµm thui chét ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Trong thêi kú chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi viÖc t«n träng lîi Ých c¸ nh©n ®· t¹o ra mét ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ . Do g¾n liÒn víi lîi Ých c¸ nh©n nªn kinh tÕ t­ nh©n cã søc sèng m·nh liÖt. Qu¸ tr×nh quèc h÷u ho¸ vµ tËp thÓ ho¸ cao ®é trong c¸c nÒn kinh tÕ mÖnh lÖnh tr­íc ®©y ®· b»ng mäi c¸ch xo¸ bá kinh tÕ t­ nh©n nh­ng nã vÉn len lái tån t¹i . Kinh tÕ t­ nh©n, c¸ thÓ bÞ ng¨n cÊm bëi c¸c mÖnh lÖnh cña nhµ n­íc nh­ng vÉn tån t¹i nh­ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. ë hÇu hÕt c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa n­íc ta kinh tÕ t­ nh©n gÇn nh­ bÞ xo¸ bá hoµn toµn , nh­ng trong thêi kú chuyÓn ®æi tõ nh÷ng n¨m 1990, chØ cÇn níi láng mét vµi r»ng buéc doanh nghiÖp th× ngay lËp tøc kinh tÕ t­ nh©n l¹i xuÊt hiÖn. Hai lµ, kinh tÕ t­ nh©n mµ tiªu biÓu lµ doanh nghiÖp cña t­ nh©n lµ m« h×nh tæ chøc kinh doanh cña s¶n xuÊt hµng ho¸. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt trao ®æi hµng ho¸ ra ®êi g¾n liÒn víi sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi qu¸ tr×nh ®ã b¾t ®Çu tõ thêi kú tan r· cña chÕ ®é céng s¶n nguyªn thuû . Tuy nhiªn hµng ngµn n¨m tån t¹i cho ®Õn tr­íc khi xuÊt hiÖn nÒn s¶n xuÊt ®¹i c«ng nghiÖp ®ã lµ mét nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n g¾n liÒn víi s¶n xuÊt nhá tù cung tù cÊp. H×nh thøc tæ chøc doanh nghiÖp phÈm cu¶ nÒn s¶n xuÊt x· héi ho¸ . Nã ®­îc ph¸t triÓn cïng víi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa vµ g¾n liÒn víi nÒn ®¹i c«ng nghiÖp.Víi h×nh thøc ®ã n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qña s¶n xuÊt t¨ng lªn nhiÒu , tr×nh ®é x· héi ho¸ còng ®­îc ph¸t triÓn nhanh chãng . Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸. ë ®©y kinh tÕ hµng ho¸ ®· thùc sù thay ®æi vÒ chÊt g¾n liÒn víi s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i. C¬ cÊu cña kinh tÕ thÞ tr­êng chñ yÕu dùa trªn s¬ së cña m« h×nh tæ chøc doanh nghiÖp cã môc tiªu cao nhÊt vµ cuèi cïng lµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ . C¬ chÕ ho¹t ®éng tÊt yÕu cña nã lµ kh«ng ngõng chuyÓn gi¸ trÞ thÆng d­ thµnh tÝch luü t¨ng thªm cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ . §ã lµ m« h×nh tæ chøc kinh doanh cã hiÖu qu¶ nhÊt thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, nã cã hiÖu qu¶ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i. Ba lµ, kinh tÕ t­ nh©n lµ bé phËn quan träng cña kinh tÕ thÞ tr­êng . C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¸ch thøc duy nhÊt vµ tèt nhÊt ®Ó mét nÒn kinh tÕ vËn hµnh cã hiÖu qu¶ cao . Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®Õn mét nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i . Sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u ®· cho chóng ta thÊy r»ng c¸c quèc gia ®Òu kh«ng thÓ kh«ng sö dông c¬ chÕ thÞ tr­êng. Ng­îc l¹i kinh tÕ thÞ tr­êng khã cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn nÕu kh«ng cã së h÷u t­ nh©n vµ kinh tÕ t­ nh©n nãi c¸ch kh¸c c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i chÝnh lµ d¹ng sinh tån cña kinh tÕ t­ nh©n mµ ®iÓn h×nh lµ m« h×nh tæ chøc doanh nghiÖp . BÊt kú nÒn kinh tÕ nµo ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Òu ph¶i thõa nhËn vµ khuyÕn khÝch m« h×nh doanh nghiÖp nµy . Ng­îc l¹i m« h×nh nµy tù nã øng xö theo c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ cã søc sèng m·nh liÖt trong m«i tr­êng cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Tãm l¹i sù tù do tham gia kinh doanh cña kinh tÕ t­ nh©n , chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp, vµo bÊt kú lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô nµo còng lµ c¬ së cña c¬ chÕ thÞ tr­êng –ë ®ã cã sù c¹nh tranh cña nh÷ng ng­êi b¸n vµ ng­êi mua. Vµ ®ã chÝnh lµ ®éng lùc quan träng ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng tr­ëng. b.§Æc ®iÓm cña kinh tÕ t­ nh©n ë ViÖt Nam hiÖn nay: Kinh tÕ t­ nh©n ë n­íc ta ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn chñ yÕu sau: Mét lµ, kinh tÕ t­ nh©n míi ®­îc phôc håi vµ ph¸t triÓn nhê c«ng cuéc ®æi míi do §¶ng ta khëi x­íngvµ l·nh ®¹o. Hai lµ,kinh tÕ t­ nh©n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn cã nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa d­íi sù l·nh ®¹o tuyÖt ®èi cña §¶ng céng s¶n.VÒ mÆt kinh tÕ nhµ n­íc n¾m trong tay mét lùc l­îng vËt chÊt to lín cã kh¶ n¨ng chi phèi mäi ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc.Nhµ n­íc cã thÓ chi phèi ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ th«ng qua hÖ thèng chÝnh s¸ch,c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« nh­ chÝnh s¸ch tµi chÝnh,tiÒn tÖ,kÕ ho¹ch ho¸,chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i... Ba lµ,kinh tÕ t­ nh©n n­íc ta ra ®êi vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ trong x· héi kh«ng ph¶i lµ quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa.Kinh tÕ t­ nh©n ra ®êi g¾n liÒn víi sù thñ tiªu cña quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn vµ x¸c lËp sù thèng trÞ,chi phèi cña quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa phôc vô giai cÊp t­ s¶n vµ nhµ n­íc t­ s¶n.ë n­íc ta kinh tÕ t­ nh©n ®­îc coi lµ c«ng cô ,lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh theo môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi,lµ bé phËn cÊu thµnh cña quan hÖ s¶n xuÊt ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa Bèn lµ,kinh tÕ t­ nh©n n­íc ta ra ®êi ë mét n­íc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn kÐm trong bèi c¶nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i hãa,gi¶i phãng søc s¶n xuÊt ,chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Nh­ vËy,kinh tÕ t­ nh©n ë n­íc ta cã nhiÒu ®iÓm kh¸c so víi c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa .Nh÷ng ®æi míi ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua thùc chÊt lµ chuyÓn ®æi m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ h×nh thµnh m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . 3)Vai trß cña kinh tÕ t­ nh©n Khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®ang thùc sù trë thµnh mét ®éng lùc m¹nh mÏ cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë n­íc ta vµ nã cã vai trß rÊt lín ®èi víi nÒn kinh tÕ.Cô thÓ lµ: T¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng .Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta vÊn ®Ò lao ®éng vµ viÖc lµm ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch.Khu vùc kinh tÕ t­ nh©n lµ n¬i thu hót ,t¹o viÖc lµm míi cho x· héi.Ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n lµm më réng nhanh thÞ tr­êng lao ®éng theo lÜnh vùc,ngµnh vµ l·nh thæ,nã lµm t¨ng sù lùa chän cho ng­êi lao ®éng khi tham gia thÞ tr­êng lao ®éng.Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n kh«ng chØ gãp phÇn t¹o viÖc lµm mµ cßn cã t¸c dông thóc ®Èy nhanh sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng vèn ®ang mÊt c©n ®èi ë n­íc ta hiÖn nay §ãng gãp quan träng vµo GDP vµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ,xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.Trong c¸c ngµnh,lÜnh vùc kinh tÕ t­ nh©n ®Òu chiÕm tû träng b¸n hµng ho¸ rÊt lín.Do ®ã nã ®ãng gãp rÊt lín vµo GDP vµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y khu vùc kinh tÕ t­ nh©n cã tèc ®é t¨ng tr­ëng rÊt nhanh gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù t¨ng tr­ëng cña kinh tÕ ViÖt nam.Kinh tÕ t­ nh©n cã ®ãng gãp ®¸ng kÓ trong trång trät,ch¨n nu«i ®Æc biÖt lµ chÕ biÕn,xuÊt khÈu.Nhê ®ã mµ kinh tÕ n«ng nghiÖp ®· cã sù chuyÓn dÞch quan träng theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ ,®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp ,n«ng th«n §ãng gãp vÒ xuÊt khÈu vµ t¨ng nguån thu ng©n s¸ch.Khu vùc kinh tÕ lµ nguån lùc chñ yÕu ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng míi ,më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu.Mét sè doanh nghiÖp d· v­¬n lªn chiÕm lÜnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu vÒ mét sè mÆt hµng quan träng §ãng gãp cña c¸c khu vùc d©n doanh vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc ®ang cã xu h­íng t¨ng nhanh.§ã lµ do viÖc nép thuÕ m«n bµi,VAT trong nhËp khÈu,thuÕ c«ng th­¬ng nghiÖp vµ dÞch vô ngoµi quèc doanh vµ c¸c phÝ kh¸c.Khu vùc kinh tÕ t­ nh©n cã ®ãng gãp rÊt lín trong viÖc thu hót c¸c nguån ®Çu t­ x· héi,nã ®ãng vai trß lµ nguån vèn chñ yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ®Þa ph­¬ng Kinh tÕ t­ nh©n gãp phÇn quan träng t¹o m«i tr­êng kinh doanh,thóc ®Èy thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ,®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ,xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n lµ nh©n tè chñ yÕu t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ,ph¸ bá dÇn tÝnh ®éc quyÒn cña mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc.Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña n­íc ta sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc nÕu kh«ng cã sù tham gia cña kinh tÕ t­ nh©n.Khi luËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc th× ®éi ngò doanh nghiÖp d©n doanh ®· ph¸t triÓn c¶ vÒ quy m«,sè l­îng,tham gia vµo c¸c ngµnh,lÜnh vùc...Do ®ã huy ®éng ®­îc ngµy cµng nhiÒu h¬n vèn ®Çu t­,t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ MÆc dï kinh tÕ t­ nh©n cã vai trß quan träng nh­ ®ùoc tr×nh bµy ë trªn .Nh­ng thùc tÕ c¸c ®iÒu kiÖn hµnh chÝnh ph¸p lý vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ ch­a ®­îc hoµn thiÖn.§a sè c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n bÞ mÊt ®µ ngay sau khi thµnh lËp do chÝnh phñ kh«ng t¹o ra ®­îc c¸c thÓ chÕ,chÝnh s¸ch “yÓm trî”®ång bé ®i kÌm víi luËt doanh nghiÖp ®Ó ph¸t huy cao nhÊt hiÖu qu¶ cña luËt.Khu vùc kinh tÕ t­ nh©n cßn rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng ch­a ®­îc ph¸t huy ®óng møc .Do ®ã trong t­¬ng lai s¾p tíi chóng ta ph¶i tËp trung ph¸t triÓn h¬n n÷a khu vùc kinh tÕ t­ nh©n II.Thùc tr¹ng cña kinh tÕ t­ nh©n ë ViÖt nam 1)Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n cã thÓ ®­îc hÖ thèng ho¸ vµ tr×nh bµy kh¸i qu¸t theo c¸c giai ®o¹n sau: Thêi kú1945-1954 Ngay sau khi giµnh ®­îc ®éc lËp ngµy 13-10-1945,chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tuyªn bè”...®Ó giµnh lÊy nÒn hoµn toµn ®éc lËp cña n­íc nhµ,th× giíi c«ng th­¬ng ph¶i ho¹t ®éng ®Ó giµnh lÊy mét nÒn kinh tÕ v÷ng vµng vµ thÞnh v­îng”.Tr­íc ®ã d· cã s¾c lÖnh cho phÐp c¸c c«ng ty vµ c¸c h·ng ngo¹i quèc ®­îc phÐp tiÕp tôc c«ng viÖc doanh nghiÖp,theo nguyªn t¾c ®­îc tù do kinh doanh.Khi nµy nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh t­ nh©n gi÷ mét vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu hµnh ,ph©n phèi gi÷a c¸c vïng vµ coi kinh tÕ t­ nh©n lµ mét bé phËn ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ kh¸ng chiÕn . Thêi kú 1954-1986: Sau n¨m 1954 kÕt thóc 9 n¨m kh¸ng chiÕn ,miÒn b¾c gÆp mu«n vµn khã kh¨n .Khi nµy §¶ng chÝnh phñ khuyÕn khÝch ph¸t triªn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã nhÊn m¹nh viÖc h­íng dÉn, khuyÕn khÝch gióp ®ì kinh doanh t­ nh©n cña t­ s¶n d©n téc.T­ s¶n ngo¹i quèc còng dÇn ®­îc chiÕu cè mét c¸ch thÝch ®¸ng .Nh­ng sau 1958,miÒn B¾c b­íc vµo thêi kú c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa .Khi nµy kinh tÕ t­ nh©n bÞ h¹n chÕ ,c¶i t¹o vµ ®Õn n¨m 1860 th× nã bÞ xo¸ bá.Sau 1975 khi c¶ n­íc thèng nhÊt th× m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ë miÒn B¾c ®­îc ¸p dông trong c¶ n­íc .M·i ®Õn 1980 nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng nghiªm träng,khi ®ã nhËn thøc vÒ kinh tÕ t­ nh©n tõng b­íc ®­îc ®æi míi .Khi nµy thõa nhËn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn:kinh tÕ quèc doanh,c«ng ty hîp danh,tËp thÓ,c¸ thÓ .Khi nµy viÖc kho¸n s¶n phÈm ®Õn ng­êi lao ®éng ,nhãm lao ®éng trong hîp t¸c x· xuÊt hiÖn,®ång thêi c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp,ph©n phèi ,l­u th«ng còng ®­îc thay ®æi .§ã lµ nh÷ng ®ét ph¸ b­íc ®Çu cho sù xuÊt hiÖn,ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n.Tuy nhiªn nã vÉn cßn nhá vµ bÞ k×m h·m Thêi kú 1986 ®Õn nay §¹i héi VII cña §¶ng ®· chÊp nhËn vµ vËn dông nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ,thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña kinh tÕ t­ nh©n bao gåm kinh tÕ tiÓu chñ s¶n xuÊt hµng ho¸ ,tiÓu th­¬ng,t­ s¶n nhá.Nhê ®ã mµ xuÊt hiÖn c¸c c¬ së kinh tÕ t­ nh©n quy m« nhá ho¹t ®éng trong c¸c s¶n xuÊt c«ng nghiÖp,x©y dùng,vËn t¶i ,dÞch vô vµ chÊp nhËn ho¹t ®éng kinh doanh cña t­ b¶n n­íc ngoµi ë n­íc ta .LuËt c«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp t­ nh©n cã hiÖu lùc tõ ngay 15-4-1991 t¹o c¬ së ph¸p lý quan träng cho c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n cã quy m« lín ho¹t ®éng ,c«ng nhËn quyÒn b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt cña doanh nghiÖp t­ nh©n víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c .Ngµy nay ®· xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu tæ chøc ,doanh nghiÖp t­ nh©n,c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n,c«ng ty cæ phÇn vµ c¶ nÒn gi¸o dôc còng ®· cã rÊt nhiÒu tr­êng t­ thôc do t­ nh©n lËp ra ,ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶...TÊt c¶ nh»m gi¶i phãng vµ ph¸t huy mäi lùc l­îng ,mäi tiÒm n¨ng ,t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi,mäi gia ®×nh,mäi doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶.Ngµy nay kinh tÕ t­ nh©n ngµy cµng cã tÇm quan träng lín trong nÒn kinh tÕ ,nã ®­îc thõa nhËn vµ ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Î ph¸t triÓn nã h¬n n÷a 2)Thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n ë ViÖt nam trong thêi kú ®æi míi KÓ tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ ,kinh tÕ t­ nh©n cña n­íc ta ®· ®­îc håi sinh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ vÒ quy m«,ph¹m vi vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng Thø nhÊt,sù ph¸t triÓn vÒ sè l­îng cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n Sè l­îng hé kinh doanh trong lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp,th­¬ng m¹i,dÞch vô t¨ng tõ 0,84 triÖu hé n¨m 1990 lªn 2,2 triÖu hé n¨m 1996 vµ kho¶ng gÇn 3 triÖu hé n¨m 2004 VÒ doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n :n¨m 1991 c¶ n­íc cã 414 doanh nghiÖp ®Õn 1992 cã 5189 doanh nghiÖp ,n¨m 1995 cã 15276 doanh nghiÖp ,n¨m 1999 cã 28700 do¹h nghiÖp.Trong giai ®o¹n 1991-1999 b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng thªm 5000 doanh nghiÖp.LuËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc tõ ngµy 1-1-2000 lµ mét kh©u ®ét ph¸ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n.Sau gÇn 4 n¨m thùc thi ®Õn cuèi 2003 cã gÇn 73000 doanh nghiÖp míi d¨ng ký ®­a tæng sè doanh nghiÖp ®¨ng ký lªn gÇn 120000 doanh nghiÖp.§Õn cuèi 2004 cã gÇn 108300 doanh nghiÖp míi ®¨ng ký ®­a tæng sè doanh nghiÖp míi ®¨ng ký lªn 150000 doanh nghiÖp.Trong 10 th¸ng ®Çu n¨m 2004 n­íc ta cã 27013 doanh nghiÖp míi ®¨ng ký míi víi sè vèn t­¬ng øng kho¶ng trªn 53000 tû ®ång t¨ng 36% vÒ sè l­îng doanh nghiÖp vµ 29% vÒ vèn ®¨ng ký so víi cïng kú n¨m 2003,ch­a kÓ n¨m 2004 n­íc ta cã thªm 4000 doanh nghiÖp t¨ng vèn 144000 tû ®ång .¦íc tÝnh c¶ n¨m 2004 cã trªn 33.000 doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh víi møc vèn kho¶ng 65000 tû ®ång .Sè doanh nghiÖp ®¨ng ký trung b×nh hµng n¨m thêi kú 2000-2004 b»ng 3,75 lÇn so víi trung b×nh hµng n¨m thêi kú 1991-1999.Sè ®¨ng ký míi ®¨ng ký trong 5 n¨m cao gÊp gÇn hai lÇn so víi gÇn 9 n¨m tr­íc ®©y (1991-1999) t¨ng b×nh qu©n 25,6% Thø hai ,vÒ quy m« vèn,lao ®éng vµ lÜnh vùc,®Þa bµn kinh doanh.Ngµy nay khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®· thu hót mét l­îng vèn ®Çu t­ x· héi rÊt lín .Tû träng ®Çu t­ cña c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ vµ c¸c doanh nghiÖp d©n doanh trong tæng sè vèn ®Çu t­ toµn x· héi ®· t¨ng tõ 20%n¨m 2000 lªn 23% n¨m 2001 vµ 28,8% n¨m 2002.Møc vèn ®¨ng ký trung b×nh mét doanh nghiÖp t¨ng nhanh ,tõ 570 triÖu ®ång/doanh nghiÖp thêi kú 1991-1999 lªn 2,015 tû ®ång n¨m 2004.Doanh nghiÖp cã møc vèn ®¨ng ký thÊp nhÊt lµ 5 triÖu ®ång vµ cao nhÊt lµ kho¶ng 200 tû ®ång.Quy m« vèn ®Çu t­ doanh nghiÖp còng rÊt kh¸c nhau ë tõng ®Þa ph­¬ng .Mét sè tØnh,thµnh phè cã møc vèn b×nh qu©n mét doanh nghiÖp kh¸ cao nh­ H­ng Yªn(3 tû ®ång/doanh nghiÖp),Qu¶ng Ninh,B×nh D­¬ng(2,5 tû ®ång/doanh nghiÖp),Hµ Néi.thµnh phè Hå ChÝ Minh(1,25 tû ®ång/doanh nghiÖp).N¨m 2004,10 tØnh,thµnh phè cã sè l­îng doanh nghiÖp ®¨ng ký nhiÒu nhÊt lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh,Hµ Néi,H¶i Phßng,§µ N½ng,NghÖ An,Cµ Mau,B×nh D­¬ng,§ång Nai,Kiªn Giang vµ Kh¸nh Hoµ.Kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp t¨ng nhanh mµ quy m« vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp còng ®­îc më réng.Tõ n¨m 2000 tèc ®é t¨ng s¶n l­îng cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n trong n­íc ®· v­ît c¶ khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi VÒ c¬ cÊu lo¹i h×nh doanh nghiÖp:tû träng lo¹i h×nh doanh nghiÖp t­ nh©n trong tæng sè vèn doanh nghiÖp ®¨ng ký gi¶m tõ 64% trong giai ®o¹n 1991-1999 xuèng cßn 34% n¨m 2003 vµ 30% n¨m 2004.Trong khi ®ã tû träng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c«ng ty cæ phÇn t¨ng tõ 36% lªn 66% n¨m 2003 vµ 67.3% n¨m 2004.Sù thay ®æi nµy chøng tá c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc cã xu h­íng lùa chän lo¹i h×nh doanh nghiÖp hiÖn ®¹i t¹o c¬ së ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ vÒ quy m« vµ thêi h¹n ho¹t ®éng Sù ph©n bè cña doanh nghiÖp theo lÜnh vùc kinh doanh .Tr­íc n¨m 2000c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i(61%),26%sè doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ 3% lÜnh vùc x©y dùng cßn l¹i lµ dÞch vô vµ kinh doanh tæng hîp.§Õn 2004 tû lÖ doanh nghiÖp trong lÜnh vùc chÕ t¹o vµ dÞch vô kh¸c ®· t¨ng lªn ,cã kho¶ng 42,7% doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i ,31,4%trong c«ng nghiÖp vµ x©y dùng,3,9% trong n«ng nghiÖp vµ 21,9% trong c¸c dÞch vô kh¸c vµ kinh doanh tæng hîp.Nh­ vËy khu vùc kinh tÕ t­ nh©n mµ chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp ®· më réng c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trong hÇu hÕt c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc.NhiÒu doanh nghiÖp ®· më réng ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin,ng©n hµng,tµi chÝnh,b¶o hiÓm,t­ vÊn...N¨m 2004,thµnh phè Hå ChÝ Minh,Hµ Néi,H¶i Phßng,§µ N½ng,NghÖ An,Cµ Mau,B×nh D­¬ng,§ång Nai,Kiªn Giang...lµ c¸c ®Þa ph­¬ng cã sè doanh nghiÖp ®¨ng ký nhiÒu nhÊt Thø ba ,nh÷ng ®ãng gãp cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n.Khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®ang thùc sù trë thµnh mét ®éng lùc m¹nh mÏ cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë n­íc ta §ãng gãp lín nhÊt vµ quan träng kinh tÕ t­ nh©n lµ t¹o viÖc lµm vµ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng.N¨m 2004,sè lao ®éng viÖc lµm trùc tiÕp trong c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ quèc d©n ®· gÇn b»ng tæng sè lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc.Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh gãp phÇn gi¶i quyÕt 1,6-2 triÖu viÖc lµm ,trong ®ã doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· thu hót 49% viÖc lµm phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n,kho¶ng 25-26% lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc.C¸c hé kinh doanh c¸ thÓ vµ doanh nghiÖp sö dông kho¶ng 16%lùc l­îng lao ®éng x· héi víi kho¶ng h¬n 6 triÖu ng­êi Khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®· ®ãng gãp quan träng thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ.N¨m 2004 c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh t¨ng 22,8% lµ møc t¨ng cao nhÊt so víi c¸c khu vùc kh¸c chiÕm tû träng 27% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.Trong th­¬ng m¹i,kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®¹t ®­îc møc t¨ng 26% còng lµ møc cao nhÊt chiÕm 82% tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸,dÞch vô.§ãng gãp cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n vµo t¨ng tr­ëng GDP t¨ng tõ 36,6% n¨m 2000 lªn 41,7% n¨m 2003 vµ kho¶ng 42% n¨m 2004.N¨m 2004 kinh tÕ t­ nh©n ®ãng gãp kho¶ng 49% GDP c¶ n­íc chiÕm kho¶ng 27% trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn C¸c doanh nghiÖp d©n doanh ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc ®ang cã xu h­íng t¨ng nhanh tõ kho¶ng 64% n¨m 2001 lªn 7% n¨m 2002.Thu tõ thuÕ c«ng th­¬ng nghiÖp vµ dÞch vô ngoµi quèc doanh n¨m 2002 ®¹t 103.6% kÕ ho¹ch vµ t¨ng 13% so víi n¨m 2001.Ngoµi ra khu vùc kinh tÕ t­ nh©n cßn gãp phÇn t¨ng nguån thu ng©n s¸ch nh­ thuÕ m«n bµi,VAT trong nhËp khÈu vµ c¸c kho¶n phÝ kh¸c N¨m 2004 khu vùc kinh tÕ t­ nh©n tiÕp tôc cã ®ãng gãp rÊt lín trong viÖc thu hót c¸c nguån vèn ®Çu t­ x· héi.Tû träng ®Çu t­ cña c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ vµ c¸c doanh nghiÖp d©n doanh trong tæng sè vèn ®Çu t­ toµn x· héi ®· t¨ng tõ 20% n¨m 200 lªn 23% n¨m 2001 vµ25,3% n¨m 2002,n¨m 2003 lµ 27% vµ 29% n¨m 2004.Tû träng ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n trong tæng nguån vèn x· héi ®· liªn tôc t¨ng vµ n¨m 2004 ®· v­ît lªn h¬n h¼n so víi tû träng ®Çu t­ cña doanh nghiÖp nhµ n­íc.Theo sè liÖu cña bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ ,vèn ®Çu t­ cña d©n c­ vµ t­ nh©n n¨m 2004 ­íc ®¹t 67000 tû ®ång chiÕm kho¶ng 26,7% tæng ®Çu t­ nguån vèn x· héi vµ t¨ng 10,4% so víi n¨m 2003 Kinh tÕ t­ nh©n gãp phÇn quan träng t¹o m«i tr­êng kinh doanh,thóc ®Èy ph¸t triÓn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­ßng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n lµ nh©n tè chñ yÕu t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ,ph¸ bá dÇn tÝnh ®éc quyÒn cña mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc .ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ngµy cµng thÝch øng h¬n víi c¬ chÕ míi .Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n chÝnh lµ nh©n tè chñ yÕu thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i thÞ tr­êng do ®ã gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ 3)Nh÷ng h¹n chÕ cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n NÒn kinh tÕ t­ nh©n tuy cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ.Tuy nhiªn nã vÉn cßn tån t¹i mét sè h¹n chÕ sau: Mét lµ,hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ë n­íc ta míi ®­îc thµnh lËp,h¬n 90% lµ doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá,kinh nghiÖm vµ n¨ng lùc c¹nh tranh thÊp nªn dÔ bÞ tæn th­¬ng.H¬n 61% doanh nghiÖp míi thµnh lËp thiÕu nguån lùc c¬ b¶n nh­ vèn,n¨ng lùc qu¶n lý,thÞ tr­êng,®Êt ®ai,khã tiÕp cËn víi nguån cung øng hç trî. Hai lµ,khu vùc kinh tÕ t­ nh©n n­íc ta cã n¨ng lùc c¹nh tranh thÊp,tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ n¨ng lùc qu¶n lý kÐm Ba lµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n míi chñ yÕu tËp trung kinh doanh trong c¸c ngµnh th­¬ng m¹i vµ dÞch vô s¬ cÊp.Sè l­îng doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô cao cÊp cßn rÊt Ýt Bèn lµ kinh tÕ t­ nh©n nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp