Thực trạng công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn của nước ta trong giai đoạn hiện nay và các giải pháp của quá trình công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn

PhÇn më ®Çu N«ng nghiÖp n«ng th«n lu«n lµ vÊn ®Ò träng yÕu cña mçi quèc gia, kÓ c¶ nh÷ng n­íc ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é ph¸t triÓn cao. Nã lµ khu vùc s¶n xuÊt chñ yÕu, ®¶m b¶o viÖc lµm vµ ®êi sèng cho x· héi, lµ thÞ tr­êng réng lín cung cÊp nguyªn liÖu vµ tiªu thô s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ, nguån nh©n lùc vµ nguån tÝch luü cho c«ng nghiÖp ho¸, ph¸t triÓn kinh tÕ. Kinh nghiÖm cña Mü, NhËt B¶n ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é cao, còng nh­ c¸c n­íc ®· trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp míi, trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y vÉn rÊt coi träng n«ng nghiÖp, n«ng th«n, thµnh c«ng mµ hä ®· ®¹ ®­îc lµ hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh n«ng nghiÖp, c¶i biÕn c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, thay ®æi c¬ cÊu d©n sè n«ng th«n - thµnh thÞ, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¨ng thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë khu vùc n«ng th«n, lµm cho thu nhËp kinh tÕ khu vùc n«ng th«n kh«ng chªnh lÖch qu¸ xa so víi khu vùc ®« thÞ. Vµ do ®ã n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n cã ®iÒu kiÖn tÝch tô vèn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. N«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt c¬ b¶n cña x· héi, nã lu«n ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. HiÖn nay d­íi t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, n«ng nghiÖp ngµy nay kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. Nã gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. ë n­íc ta, mét n­íc n«ng nghiÖp víi ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, 80% d©n sè sèng ë n«ng th«n, kinh tÕ cßn thuÇn n«ng, c¬ cÊu n«ng nghiÖp ®éc canh, GDP tõ n«ng nghiÖp cßn rÊt lín, n¨ng suÊt khai th¸c tõ ruéng ®Êt vµ n¨ng suÊt lao ®éng cßn thÊp th× vÊn ®Òn n«ng th«n l¹i cµng trë nªn quan träng. Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ mµ §¶ng ta ®· ®Ò ra lµnh»m thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, thùc hiÖn khÈu hiÖu "d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh". §Ó ®¹t môc tiªu ®ã tr­íc hÕt kh«ng thÓ kh«ng thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i, n«ng th«n v¨n minh. §ã lµ nhiÖm vô cùc kú quan träng nh­ng còng rÊt khã kh¨n phøc t¹p. Khi nghiªn cøu n«ng nghiÖp, n«ng th«n trªn gãc ®é kinh tÕ chÝnh trÞ th× nãcµng kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. Nã chÝnh lµ c¬ së cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ bëi n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ n¬i cung cÊp nguån lùc lao ®éng cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, cung cÊp l­¬ng thùc, thùc phÈm cho toµn x· héi, cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. N«ng nghiÖp, n«ng th«n cßn lµ n¬i cung cÊp mét sè nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp nhÊt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp thùc phÈm, lµ n¬i gãp phÇn gia t¨ng nguån hµng xuÊt khÈu. Kh«ng nh÷ng thÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n cßn lµ thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸ réng lín cña c«ng nghiÖp. §Ó nghiªn cøu thùc tr¹ng c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay chóng ta ph¶i nghiªn cøu t×m hiÓu tõ nhiÒu nguån tµi liÖu, kÓ c¶ nh÷ng sè liÖu tù ®iÒu tra vµ tÝnh to¸n theo ph­¬ng ph¸p míi. §Æc biÖt coi träng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng n«ng nghiÖp, n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay, thùc chÊt cña nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc, tõ ®ã nªu ra mét sè gi¶i ph¸p gi¶i ph¸p víi mong muèn ®­îc gãp mét tiÕng nãi vµo nh÷ng cè g¾ng nç lùc chung cña ®Êt n­íc, ®­a n«ng nghiÖp, n«ng th«n ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ giµu cã v¨n minh. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét quy luËt kinh tÕ phæ biÕn, lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ®èi víi c¸c n­íc kinh tÕ l¹c hËu qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Trong ®ã c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu ®Ó hoµn thµnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong ®Ò ¸n nµy ta chØ nghiªn cøu thùc tr¹ng c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n cña n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ c¸c gi¶i ph¸p cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o, gi¶ng viªn Ph¹m Thµnh ng­êi ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Néi dung ®Ò ¸n Ch­¬ng I C¬ së lý luËn cña qu¸ tr×nh CNH - H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë n­íc ta hiÖn nay I. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc thùc hiÖn CNH - H§H nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ n«ng nghiÖp nãi riªng. 1. Mét sè kh¸i niÖm: - C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ x· héi. - C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ g¾n víi viÖc ®æi míi c¨n b¶n vÒ c«ng nghÖ vµ kü thuËt ë n«ng th«n, t¹o nÒn t¶ng cho viÖc ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng nÒn kinh tÕ n«ng th«n. - C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp: lµ qu¸ tr×nh ®­a m¸y mãc, thiÕt bÞ, øng dông c¸c ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt kiÓu c«ng nghiÖp vµo c¸c lÜnh vùc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung. - Mçi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi chØ cã thÓ ®­îc x¸c lËp mét c¸ch v÷ng ch¾c trªn mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt thÝch øng. Chñ nghÜa x· héi còng vËy, muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn, x· héi chñ nghÜa còng ph¶i cã mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao dùa trªn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i vµ chÕ ®é c«ng h÷u vÒ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi ph¶i thÓ hiÖn ®­îc nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña khoa häc vµ c«ng nghÖ. §iÒu quan träng lµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt Êy ph¶i ë møc cã thÓ b¶o ®¶m sö dông mäi nguån lao ®éng x· héi, b¶o ®¶m nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt cho toµn x· héi phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña lùc l­îng s¶n xuÊt mµ nh©n lo¹i ®· ®¹t ®­îc. C¬ së vËt chÊt kü thuËt Êy ph¶i t¹o ra ®­îc mét n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n chñ nghÜa t­ b¶n v× chØ cã nh­ vËy míi chiÕn th¾ng ®­îc hoµn toµn vµ triÖt ®Ó chñ nghÜa t­ b¶n. N­íc ta qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu. C¸i thiÕu nhÊt cña ®Êt n­íc ta lµ thiÕu mét lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §Êt n­íc ta ch­a cã mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt phï hîp víi chñ nghÜa x· héi. Qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt Êy ë n­íc ta chÝnh lµ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lµ con ®­êng t¹o ra lùc l­îng s¶n xuÊt míi nh»m khai th¸c vµ ph¸t huy tèt nhÊt c¸c nguån lùc bªn trong vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc bªn ngoµi. Mçi b­íc tiÕn cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét b­íc t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi, ®ång thêi còng lµ mét b­íc cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa, lµm cho nÒn s¶n xuÊt x· héi kh«ng ngõng ph¸t triÓn, ®êi sèng vËt chÊt v¨n ho¸ tinh thÇn cña nh©n d©n kh«ng ngõng ®­îc n©ng cao. Còng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ khèi liªn minh c«ng nh©n víi n«ng d©n vµ trÝ thøc ngµy cµng ®­îc cñng cè, vai trß l·nh ®¹o cña giai cÊp c«ng nh©n trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi ®­îc n©ng cao, quan hÖ vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c d©n téc, gi÷a c¸c vïng ®Êt n­íc ngµy cµng ph¸t triÓn ®ång ®Òu. ViÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi, con ng­êi míi x· héi chñ nghÜa ngµy cµng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn, quèc phßng vµ an ninh cña ®Êt n­íc ngµy cµng v÷ng m¹nh viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ sù tham gia vµo ph©n c«ng vµ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng thu nhiÒu hiÖu qu¶ h¬n. V× vËy thµnh c«ng cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi cña con ®­êng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· lùa chän. ChÝnh v× thÕ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n ®­îc coi lµ nhiÖm vô trung t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. - Khi xÐt trªn gãc ®é m«n kinh tÕ chÝnh trÞ: Mçi chÕ ®é x· héi ®Òu ph¶i cã mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt t­¬ng øng. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña mét x· héi lµ toµn bé hÖ thèng c¸c yÕu tè vËt chÊ cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi ®­îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt ®¸p øng nhu cÇu x· héi. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¸c x· héi tr­íc chñ nghÜa t­ b¶n lµ mét nÒn s¶n xuÊt nhá dùa trªn lao ®éng kü thuËt thñ c«ng, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n lµ chñ yÕu. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa t­ b¶n lµ mét nÒn s¶n xuÊt lín ®¹i c«ng nghiÖp dùa trªn lao ®éng b»ng m¸y mãc cã n¨ng suÊt lao ®éng cao nªn t¸i s¶n xuÊt më réng lµ chñ yÕu nh­ng v× dùa trªn chÕ ®é chiÕm h÷u tù nhiªn t­ b¶n chñ nghÜa s¶n xuÊt v« chÝnh phñ th­êng xuyªn l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ chu kú . NÒn s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn kh«ng c©n ®èi, cã c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng hîp lý cho nªn ®· k×m h·m tèc ®é ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi lµ mét x· héi sau chñ nghÜa t­ b¶n cho nªn ph¶i cã mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i h¬n c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa t­ b¶n. V× vËy c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi lµ mét nÒn s¶n xuÊt lín ®¹i c«ng nghiÖp dùa trªn lao ®éng b»ng m¸y mãc cã n¨ng suÊt lao ®éng cao, cã s¶n phÈm thÆng d­ nhiÒu, t¸i s¶n xuÊt më réng lµ chñ yÕu. NÒn s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn cã c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, do vÊp ph¶i khñng ho¶ng kinh tÕ chu kú nªn tèc ®é ph¸t triÓn nhanh vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ lín. V× vËy tÊt c¶ c¸c n­íc khi tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ®Òu ph¶i cã mét thêi kú qu¸ ®é ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi (Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c- Lªnin nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia). 3. §èi víi n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng: Tr­íc hÕt ta h·y t×m hiÓu kh¸i niÖm c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp: - C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng, thùc tiÔn c¬ khÝ ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, thuû lîi ho¸, øng dông c¸c thµnh t­u khoa häc, c«ng nghÖ, tr­íc hÕt lµ c«ng nghÖ sinh häc, thiÕt bÞ, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo c¸c khÈu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. - C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng t¨ng nhanh tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ lao ®éng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m dÇn tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng n«ng nghiÖp, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng th«n, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, tæ chøc l¹i s¶n xuÊt vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp, x©y dùng nÒn d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh, kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n ë n«ng th«n. Kh¸i niÖm trªn cµng kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸, nã lµ con ®­êng tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ®èi víi bÊt cø n­íc nµo, nhÊt lµ nh÷ng n­íc cã ®iÓm xuÊt ph¸t tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn, muèn x©y dùng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hiÖn ®¹i. ë ViÖt Nam, hiÖn nay cã kho¶ng 80% d©n sè lµm nghÒ n«ng, tuyÖt ®¹i bé phËn d©n c­ vµ lao ®éng x· héi sèng ë n«ng th«n, s¶n xuÊt nhá víi n¨ng suÊt thÊp ®êi sèng cßn nhiÒu khã kh¨n nªn nÒn kinh tÕ cña n­íc ta cßn chËm ph¸t triÓn. V× vËy muèn t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi nhÞp ®é cao vµ bÒn v÷ng ®Êt n­íc ta ph¶i tõng b­íc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghÞªp vµ n«ng th«n. Theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· chØ ra r»ng kh«ng ph¸t triÓn n«ng th«n th× kh«ng mét n­íc nµo cã thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, æn ®Þnh víi tèc ®é cao ®­îc. ChÝnh v× vËy ë n­íc ta hiÖn nay vÊn ®Ò n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ vÊn ®Ò quan träng lu«n ®­îc quan t©m. T¹i ®¹i héi lÇn thø VIII §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh ®­êng lèi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta trong ®ã nªu râ viÖc ph¶i ®Æc biÖt coi träng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. II. Néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë ViÖt Nam giai ®o¹n hiÖn nay. So víi c¸c n­íc ë Ch©u ¸ vµ §«ng Nam ¸, ViÖt Nam tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ t­¬ng ®èi muén h¬n. Do tiÕn hµnh chËm h¬n nªn chóng ta cã ®­îc lîi thÕ cña n­íc ®i sau vµ rót ®­îc bµi häc kinh nghiÖm kh«ng chñ cña c¸c n­íc tiªn tiÕn mµ ë ngay c¶ n­íc tiÕn hµnh tr­íc ta kh«ng l©u. ChÝnh v× vËy trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, §¶ng ta ®· chñ tr­¬ng "®Æc biÖt coi träng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n". §Ó c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n chóng ta cÇn tiÕn hµnh mét sè viÖc chñ yÕu nh­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n, ph¸t triÓn c¸c dÞch vô kinh tÕ x· héi n«ng th«n, øng dông c¸c thµnh tùu KHCN sinh häc, ho¸ häc vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trang bÞ c¸c m¸y mãc c¬ ®iÖn cho n«ng nghiÖp, b­íc ®Çu thùc hiÖn c¬ giíi ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸. 1. Ph¸t triÓn c¸c nghµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n. C¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë n«ng th«n n­íc ta ®· cã tõ l©u nh­ng do ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh nªn nã cã nh÷ng b­íc th¨ng trÇm. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 ®Õn nay nhê ®æi míi, nã ®ang ®­îc kh«i phôc vµ b¾t ®Çu ph¸t triÓn. - NghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n bao gåm chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm, chÕ biÕn hoa mµu, chÕ biÕn l©m s¶n vµ chÕ biÕn thuû s¶n. + ChÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm chñ yÕu lµ xay x¸t g¹o. C¸c nhµ m¸y xay x¸t cña quèc doanh ®Æt ë c¸c vïng träng ®iÓm lóa ë ®ång b»ng s«ng Hång vµ c¶ mét sè ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®Õn nay kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ khèi l­îng vµ chÊt l­îng xay x¸t ngµy cµng cao kh«ng chØ ®èi víi thÞ tr­êng ngoµi n­íc mµ c¶ ®èi víi thÞ tr­êng trong n­íc v× thiÕt bÞ cò kü vµ c«ng nghÖ l¹c hËu. + ChÕ biÕn hoa mµu bao gåm c«ng nghiÖp chÕ biÕn mÝa ®­êng, chÕ biÕn rau qu¶, chÕ biÕn chÌ, chÕ biÕn cµ phª. C«ng nghiÖp chÕ biÕn mÝa ®­êng mÊy n¨m gÇn ®©y còng ph¸t triÓn. C¸c nhµ m¸y ®­êng quèc doanh chØ ®¶m b¶o chÕ biÕn ®­îc kho¶ng 50% l­îng mÝa cña c¶ n­íc, cßn mét khèi l­îng kh¸ lín mÝa c©y do c¸c c¬ së chÕ biÕn mÝa t­ nh©n quy m« nhá, ph©n t¸n ë c¸c lµng x· ®¶m nhiÖm chÕ biÕn b»ng c«ng cô Ðp mÝa rÊt ®a d¹ng. C«ng nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ ë n­íc ta cßn Ýt ph¸t triÓn, mét sè xÝ nghiÖp chÕ biÕn ë c¸c thµnh phè còng ®­îc sö dông hÕt c«ng suÊt, c¬ cÊu mÆt hµng cßn ®¬n ®iÖu. C«ng nghiÖp chÕ biÕn chÌ b¾t ®Çu khëi s¾c, trong ®ã c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh tËp trung s¶n xuÊt chÕ biÕn chÌ xuÊt khÈu lµ chñ yÕu. C«ng nghiÖp chÕ biÕn cµ phª cã c¸c xÝ nghiÖp tËp trung cña c¸c n«ng tr­êng vµ c¸c c¬ së chÕ biÕn gia ®×nh quy m« nhá ph©n t¸n. Cã mét vµi xÝ nghiÖp t­ nh©n quy m« lín. C«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n cã b­íc ph¸t triÓn míi trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. NhiÒu xÝ nghiÖp chÕ biÕn ®«ng l¹nh quèc doanh cña c¸c ®Þa ph­¬ng ®­îc x©y dùng phôc vô chÕ biÕn t«m, c¸ xuÊt khÈu. C¸c hé t­ nh©n më nhiÒu c¬ së chÕ biÕn víi c¸c quy m« kh¸c nhau ®Ó chÕ biÕn n­íc m¾m t«m c¸ kh«, rau c©u, ®«ng l¹nh…vv. Ph¸t triÓn nghÒ dÖt, may mÆc, thªu ren, nghÒ thñ c«ng mü nghÖ nghÒ ®ãng ®å gç cao cÊp, ch¹m kh¾c gç, kh¶m trai, s¬n mµi… - NghÒ dÖt, may mÆc, thªu ren: khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, tæ chøc s¶n xuÊt ®­îc ®æi míi, c¸c hîp t¸c x· dÖt cò tr­íc ®©y s¶n xuÊt tËp trung, nay ®­a khung dÖt vÒ cho c¸c hé gia ®×nh, cßn hîp t¸c x· huy ®éng vèn cæ phÇn ®Ó lµm dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra. ë ®©y cßn h×nh thµnh c¸c hé gia ®×nh s¶n xuÊt ®éc lËp , c¸c tæ hîp vµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, vµ c¸c hé ®Çu t­ vèn kinh doanh nguyªn liÖu, thiÕt bÞ vµ tiÕp thu t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. NghÒ may quÇn ¸o: nhiÒu c¬ së may s½n quÇn ¸o trÎ em, ng­êi lín ®· xuÊt hiÖn vµ s¶n phÈm cña nã ®­îc tiªu thô trªn thÞ tr­êng ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nhiÒu ng­êi ®· n¨ng ®éng t×m mÉu m· vµ thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc, bá vèn mua nguyªn liÖu, thuª gia c«ng, lÊy s¶n phÈm b¸n. Hé cã lao ®éng vµ m¸y nh­ng Ýt vèn th× ®i may thuª nhËn v¶i c¾t s½n vÒ may. NghÒ thñ c«ng mü nghÖ: c¸c nghÒ thñ c«ng mü nghÖ nh­ ®å gç cao cÊp, ch¹m kh¾c gç, kh¶m trai, s¬n mµi, ch¹m kh¾c ®¸, gèm sø mü nghÖ, ®an l¸t tre, m©y… cã truyÒn thèng l©u ®êi, nh­ng võa qua gi¶m sót. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, do b¾t ®Çu kh¬i ®­îc luång tiªu thô nªn nhiÒu lµng nghÒ ®­îc kh«i phôc vµ b¾t ®Çu ph¸t triÓn. NghÒ ®ãng ®å gç cao cÊp, ch¹m kh¾c gç, kh¶m trai, s¬n mµi ®­îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn ë nhiÒu n¬i. 2. Më mang c¸c dÞch vô kinh tÕ kü thuËt ë n«ng th«n. ë n«ng th«n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· b­íc ®Çu chuyÓn dÞch theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸. C¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®­îc phôc håi vµ ®i vµo ho¹t ®éng, ®· t¹o ra tiÒn ®Ò cho c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kinh tÕ kü thuËt ë n«ng th«n ph¸t triÓn. §Õn nay ë n«ng th«n ®· vµ ®ang h×nh thµnh c¸c lo¹i tæ chøc ho¹t ®éng dÞch vô kinh tÕ kü thuËt nh­: dÞch vô vÒ vèn cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ngµnh nghÒ; dÞch vô cung øng vËt t­ kü thuËt cho s¶n xuÊt; dÞch vô kü thuËt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ chÕ biÕn n«ng s¶n; dÞch vô th­¬ng nghiÖp mua b¸n s¶n phÈm vµ hµng tiªu dïng. C¸c tæ chøc ho¹t ®éng dÞch vô n«ng th«n hiÖn nay cã sù tham gia cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ ; ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: c«ng ty, cöa hµng, ®¹i lý, chî n«ng th«n, th­¬ng l¸i mua bu«n, b¸n bu«n, b¸n lÎ. - DÞch vô vÒ vèn ë n«ng th«n: hiÖn nay tham gia dÞch vô nµy chñ yÕu lµ c¸c ng©n hµng n«ng nghiÖp, c¸c quü t¹o viÖc lµm, quü xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña Nhµ n­íc. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, ng©n hµng n«ng nghiÖp ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Î rãt vèn vÒ tËn c¸c hé n«ng d©n vµ ®· cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi s¶n xuÊt. Tuy nhiªn vÒ thñ tôc thêi h¹n cho vay, vµ l·i suÊt, cßn cã nh÷ng mÆt cÇn nghiªn c­u thªm cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña n«ng nghÞªp vµ n«ng th«n. - DÞch vô cung øng vËt t­ thiÕt bÞ vµ nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt: Trong n«ng nghiÖp do tæ chøc ho¹t ®éng dÞch vô cña nhiÒu hîp t¸c x· n«ng nghiÖp kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ gièng, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, x¨ng dÇu cho c¸c hé n«ng d©n, nªn ®Õn nay, phÇn lín c¸c hé n«ng d©n sö dông dÞch vô t­ nh©n trong lÜnh vùc nµy. Trong c¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ë hÇu hÕt c¸c lµng nghÒ ®Òu cã mét sè hé gia ®×nh cã vèn vµ cã n¨ng lùc kinh doanh ®øng ra ®¶m nhiÖm viÖc cung cÊp vËt t­ nguyªn liÖu vµ mua l¹i s¶n phÈm cña c¸c hé gia ®×nh. ë n«ng th«n ®ang h×nh thµnh c¸c ®¹i lý, cöa hµng t­ nh©n cung cÊp vËt t­ kü thuËt, phô tïng, m¸y mãc vµ c¶ nh÷ng c©y x¨ng cung cÊp x¨ng dÇu cho tµu thuyÒn, « t«, m¸y kÐo ë c¸c thÞ trÊn, c¸c chî n«ng th«n, c¸c ®Çu mèi giao th«ng. - DÞch vô kü thuËt ë n«ng th«n. C¸c tæ chøc ho¹t ®éng dÞch vô kü thuËt cã chiÒu h­íng ph¸t triÓn ë n«ng th«n. §©y lµ xu thÕ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng hîp t¸c sö dông lao ®éng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. C¸c dÞch vô kü thuËt ®­îc thùc hiÖn trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn n«ng s¶n còng nh­ trong ®êi sèng n«ng th«n. Do nhu cÇu thùc tÕ cña cuéc sèng, ë n«ng th«n ®· vµ ®ang h×nh thµnh c¸c tæ chøc lùc l­îng kü thuËt thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau nh­ng phæ biÕn lµ tæ chøc dÞch vô kü thuËt t­ nh©n. DÞch vô thuû n«ng, do c¸c c«ng ty thuû n«ng ®¶m nhiÖm cung cÊp n­íc ë c¸c c«ng tr×nh ®Çu mèi, cßn c¸c x· vµ hîp t¸c x· ®¶m nhiÖm phÇn néi ®ång, nh­ng ë nhiÒu n¬i hîp t¸c x· ®· kho¸n cho mét sè hé gia ®×nh lµm dÞch vô ®­a n­íc vµo ruéng. Trong c¸c dÞch vô kü thuËt ch¨n nu«i còng ph¸t triÓn dÞch vô cung cÊp gièng lîn vµ gia cÇm cho c¸c hé ch¨n nu«i cña c¸c tr¹i gièng quèc doanh vµ t­ nh©n. DÞch vô thô tinh nh©n t¹o vµ dÞch vô thó y ë n«ng th«n mét phÇn do c¸c hîp t¸c x· thùc hiÖn, mét phÇn do t­ nh©n thùc hiÖn. DÞch vô ®iÖn tho¹i còng b¾t ®Çu trë thµnh nhu cÇu cÊp thiÕt ®èi víi nh÷ng vïng n«ng th«n cã nhiÒu ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c¶ nh÷ng vïng n«ng nghiÖp ®i lªn s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸. - DÞch vô th­¬ng nghiÖp n«ng th«n. HiÖn nay dÞch vô nµy cã chiÒu h­íng gia t¨ng m¹nh tr­íc hÕt ë c¸c vïng, c¸c x· cã nhiÒu n«ng s¶n hµng ho¸ vµ nhiÒu ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp v× ë ®©y cã nhu cÇu lín vÒ cung øng nguyªn liÖu, vËt t­ vµ l­u th«ng tiªu thô s¶n phÈm. Tæ chøc lùc l­îng dÞch vô th­¬ng nghiÖp ë n«ng th«n ph¸t triÓn nhanh chãng tõ chç më mang c¸c chî s½n cã, thµnh lËp c¸c chî míi ®Õn viÖc h×nh thµnh thÞ trÊn, c¸c phè lµng, c¸c tô ®iÓm c«ng th­¬ng nghiÖp míi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, l­îng hµng ho¸ l­u th«ng ë n«ng th«n t¨ng lªn, m¹ng l­íi chî n«ng th«n cã sù ph¸t triÓn vÒ sè l­îng, quy m« vµ l­u l­îng chu chuyÓn hµng ho¸, còng nh­ c¬ cÊu mÆt hµng. 3. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë n«ng th«n. C«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cßn cã néi dung quan träng lµ t¨ng c­êng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®« thÞ ho¸ phôc vô yªu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ c¶i thiÖn n©ng cao møc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c­ d©n n«ng th«n. - X©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt thuû lîi cho n«ng nghiÖp. Trong thêi gian qua n­íc ta ®· tËp trung x©y dùng vµ hoµn thiÖn mét hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi lín võa vµ nhá phôc vô n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. HiÖn nay Nhµ n­íc vÉn tiÕp tôc ®Çu t­ hµng t¨m tû ®ång ®Ó x©y dùng mét sè c«ng tr×nh hå ®Ëp lín nh­ Nghi Quang, Th¹ch Nhamvv… cïng víi viÖc x©y dùng míi th× vÊn ®Òn kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ cñng cè, n©ng cÊp hÖ thèng ®ª s«ng, ®ª biÓn, söa ch÷a c¸c c«ng tr×nh thuû lîi xuèng cÊp, ®¶m b¶o n¨ng lùc thiÕt kÕ. Cho ®Õn nay trong 46 hå ®Ëp cì lín cã dung tÝch mçi c¸i trªn 10 triÖu m3 n­íc, cã 6 c¸i háng nÆng, 20 c¸i háng côc bé, trong 42 hå ®Ëp cì võa, dung tÝch 5 - 10 triÖu m3 n­íc, cã 6 c¸i háng nÆng, 26 c¸i háng côc bé, trong 960 hå ®Ëp cì nhá, dung tÝch d­íi 2 triÖu m3 n­íc cã 62 c¸i háng nÆng, 91 c¸i háng côc bé. VÒ kªnh m­¬ng t­íi vµ tiªu n­íc, nhiÒu ®o¹n cÇn ph¶i n¹o vÐt, tu söa. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, ë mét sè ®Þa ph­¬ng nh­ Hµ T©y, Thanh Ho¸ ®· b¾t ®Çu x©y dùng bê m­¬ng b»ng g¹ch hoa, xi m¨ng thay cho líp ®Êt. Riªng thµnh phè H¶i Phßng ®Ò ra môc tiªu phÊn ®Êu kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng 60% vµo n¨m 2000 vµ 100% vµo n¨m 2005, víi vèn ®Çu t­ 144 - 224 tû ®ång. Trong ®ã n«ng d©n ®ãng gãp 30%. Theo tÝnh to¸n cña ngµnh thuû lîi: kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng b»ng bª t«ng sÏ tiÕt kiÖm 25 - 30% ®Êt lµm kªnh m­¬ng tiÕt kiÖm 15 - 20% l­îng n­íc t­íi, 20 - 25% ®iÖn n¨ng ®Ó b¬m n­íc, thêi gian t­íi gi¶m 50 - 70% riªng thµnh phè H¶i Phßng mçi n¨m lîi ®­îc 4 - 5tû ®ång. - X©y dùng vµ ph¸t triÓn m¹ng l­íi giao th«ng n«ng th«n. Trong thêi gian 1991 - 1995, m¹ng l­íi giao th«ng n«ng th«n cã b­íc ph¸t triÓn nhanh. C¶ n­íc ®· huy ®éng ®­îc 4.260tû ®ång, trong ®ã nh©n d©n c¸c ®Þa ph­¬ng ®· ®ãng gãp 2.200tû ®ång víi 146 triÖu ngµy c«ng x©y dùng trªn 20.000 km ®­êng trªn ®Þa bµn n«ng th«n tõ huyÖn ®Õn x· vµ c¸c n«ng th«n, ¸p, vµ 18.260 c©y cÇu c¸c lo¹i víi tæng chiÒu dµi 213.778mÐt. Cho ®Õn 1995, 9.146 x· cã ®­êng « t« ®Õn trung t©m vµ 15 tØnh thµnh phè cã ®­êng « t« ®ªn 100% sè x·. Th¸i B×nh lµ tØnh dÉn ®Çu phong trµo giao th«ng n«ng th«n trong c¶ n­íc. Trong 5n¨m 1991 - 1995, Th¸i B×nh ®· huy ®éng 9 triÖu ngµy c«ng vµ ®Çu t­ 219,9 tû ®ång, ®· x©y dùng ®­êng « t« vÒ 100% sè x·, nhùa ho¸ 100% ®­êng tõ tØnh vÒ huyÖn, 279/285 x· cã ®­êng r¶i ®¸ hoÆc r¶i nhùa, nhiÒu lµng x·, th«n xãm cã ®­êng bª t«ng, g¹ch. Ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i ë n«ng th«n ®Õn nay còng ®­îc t¨ng c­êng c¶ vÒ sè l­îng vµ lo¹i h×nh. Cïng víi sù tån t¹i cña c¸c ph­¬ng tiÖn th« s¬ dïng søc ng­êi vµ søc sóc vËt, c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i c¬ giíi ë n«ng th«n nh­ xe m« t«, « t«, m¸y kÐo, thuyÒn m¸y, xµ lan, tµu thuû vv… ngµy cµng chiÕm tû träng lín. Ph¸t triÓn m¹ng l­íi giao th«ng n«ng th«n lµ vÊn ®Ò kkhã kh¨n tèn kÐm trong khi vèn ®Çu t­ cã h¹n. Mét sè tØnh nh­ Th¸i B×nh ®· cã kinh nghiÖm gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vèn b»ng c¸ch Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng lµm vµ ®­îc nh©n d©n tù nguyÖn h­ëng øng v× hä trùc tiÕp thÊy ®­îc lîi Ých cña m¹ng l­íi giao th«ng n«ng th«n. V× vËy tØnh Th¸i B×nh ®· thµnh c«ng trong viÖc lµm ®­êng giao th«ng n«ng th«n vµ ®©y lµ kinh nghiÖm tèt cho c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c vËn dông. Kinh phÝ lµm ®­êng tØnh - huyÖn vµ liªn huyÖn ng©n s¸ch Nhµ n­íc chi 50%, d©n gãp 50%, ®­êng trôc liªn x· d©n gãp 100%. M¹ng l­íi ®­êng giao th«ng tØnh, huyÖn, x·, th«n xãm ë Th¸i B×nh ®­îc quy ho¹ch tæng thÓ hîp lý, phï hîp c¶ tr­íc m¾t vµ l©u dµi ®Ó tr¸nh ph¸ ®i lµm l¹i g©y l·ng phÝ. V× x©y dùng ®­êng rÊt tèn kÐm nªn viÖc b¶o vÖ, duy tu ®­êng x¸, cÇu cèng cÇn ®Æc biÖt quan t©m vµ cã tæ chøc qu¶n lý cô thÓ, mçi ®o¹n ®­êng, mçi c©y cÇu ®Òu cã chñ. Cã sù ph©n cÊp qu¶n lý hÖ thèng cÇu ®­êng n«ng th«n tõ tØnh ®Õn huyÖn, x· vµ n«ng th«n xãm sÏ gióp ®ì kiÓm tra ng¨n chÆn viÖc xe cé qu¸ träng t¶i. Khi ph¸t hiÖn cã h­ háng nhá lµ söa ch÷a kÞp thêi kh«ng ®Ó æ gµ sinh æ tr©u, æ voi. Së giao th«ng vËn t¶i tØnh qu¶n lý söa ch÷a c¸c trôc ®­êng chÝnh cña tØnh, phßng giao th«ng huyÖn chÞu tr¸ch nhiÖm c¸c ®­êng trôc cña huyÖn, cßn ®­êng cña x·, th« xãm do ®éi duy tu cña x· th«n ®¶m nhiÖm. - X©y dùng m¹ng l­íi ®iÖn ë n«ng th«n. C«ng nghiÖp n¨ng l­îng ë n­íc ta ph¸t triÓn ®· t¹o ®iÒu kiÖn v÷ng ch¾c cho viÖc x©y dùng m¹ng ®iÖn n«ng th«n phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp. §Õn n¨m 1995, tæng c«ng suÊt nguån ®iÖn ®¹t 4.400 MVA, s¶n l­îng ®iÖn ph¸t ra lµ 14,64 tû kwh, chiÒu dµi c¸c ®­êng d©y ®iÖn lµ 45.960km, dung l­îng c¸c tr¹m biÕn ¸p ®¹t 17.174 MVA. Tuy nhiªn s¶n l­îng ®iÖn b×nh qu©n ®Çu ng­êi míi ®¹t 200kwh/ n¨m. §iÖn ®­a vÒ n«ng th«n miÒn B¾c n­íc ta nh÷ng n¨m 60 míi chñ yÕu cho tr¹m b¬m ®iÖn chø ch­a ph¶i ®Ó môc ®Ých cho th¾p s¸ng ë n«ng th«n. Trong thêi gian 1991 - 1995, m¹ng l­íi ®iÖn n«ng th«n n­íc ta ph¸t triÓn nhanh, trªn ®Þa bµn t­¬ng ®èi réng, víi møc ®é kh¸c nhau ë nhiÒu vïng trong n­íc, trong ®ã ®ång b»ng s«ng Hång ®¹t møc cao nhÊt. §iÖn n«ng th«n lÊy tõ nguån ®iÖn l­íi quèc gia vµ c¸c nguån ®iÖn ph¸t t¹i chç. ë c¸c vïng miÒn nói, ®iÖn l­íi quèc gia còng ®ang ®­îc ®­a vÒ c¸c tØn