Thông tim, mổ tim và làm mọc nhánh mới

Thông Tim, Mổ Tim và Làm Mọc Nhánh Mới Bệnh động mạch vành, tức là mấy mạch máu nuôi bắp thịt tim bị nghẹt, đưa đến hậu quả là lên cơn đau tim tức ngực (angina), và nặng hơn nữa, thì bị đứng tim (heart attack). Nguyên tại nước Mỹ có trên 12 triệu người bị bệnh này. Người chết vì bệnh này nhiều nhất trong số tử vong vì bệnh tim mạch, mà ta đã biết là số tử vong vì tim mạch đứng hàng đầu trong bảng các nguyên nhân tử vong nói chung. Loại trừ nguy cơ sinh bệnh Việc chữa trị, thì đầu tiên là loại trừ các nguy cơ sinh bệnh (risk factors): bỏ thuốc lá, chữa trị cao huyết áp, hạ cholesterol, ăn uống lành mạnh, và năng hoạt động. Bác sĩ Y tế trưởng Hoa kỳ (U.S. Surgeon General) vừa ra thông báo cho biét tầm quan trọng của các nguy cơ bệnh tim mạch. Trong số trên 50 triêïu người bị bệnh cao máu, chỉ có một phần tư được chữa trị đúng mức. Hơn 90 triệu người có mức cholesterol quá cao. Mỗi ngày, có hơn 3000 thiếu niên sa vào vòng nghiện thuốc lá. Mỗi năm có gần nửa triệu người chết vì các bệnh liên quan đến thuốc lá. Bệnh mập gia tăng trong mọi lứa tuổi từ trẻ đến già: trên 90 triệu người nặng quá ký, làm tăng nguy cơ bị cao máu, cao cholesterol, tiểu đường, đứng tim, tai biến mạch máu não. Số trẻ em và người lớn ngồi ỳ trước Ti vi, trò chơi video và computer ngày càng gia tăng. Chỉ có một trong số các tiểu bang bắt buộc có giờ thể dục thể thao ở trung tiểu học. Dùng thuốc Mục đích của thuốc men là để phòng ngừa khỏi bị khan máu (ischemia) và giảm thiểu triệu chứng, như tức ngực. Bác sĩ thường dùng bốn loại thuốc sau này: Thuốc làm chậm nhịp tim - Thuốc thuộc nhóm này (gọi là beta- blocker) làm cho nhịp tim chậm lại khi nghỉ ngơi cũng như khi mệt nhọc, thành ra mức độ dưỡng khí từ máu cần thiết cho trái tim giảm bớt đi. Thuốc Nitrates - Thí dụ như Nitroglycerine, có thứ tác dụng ngắn hạn, có thứ dài hạn. Người bị đau tim tức ngực gọi là "ổn định", có thể dược bác sĩ cho mang sẵn thuốc trong người, khi sắp làm việc mệt nhọc nghi là sẽ lên cơn đau, hay là vừa lên cơn đau, ngậm một viên dưới lưỡi thì hết đau ngay trong vòng một hai phút, và có hiệu quả được chừng nửa giờ. Thuốc tác dụng dài hạn thì uống ngày mấy lần. Cũng có thứ thuốc dán cho ngấm qua da. Nhóm thứ ba, thí dụ như Verapamil và Diltiazem làm cho động mạch không co nhỏ lại được. Thuốc nhóm này đồng thời cũng có thể làm cho tim đập chậm lại. Loại thứ tư, như Aspirin là những thuốc chống tiểu cầu. Tiểu cầu có nhiệm vụ quan trọng trong việc làm cho máu đông lại. Tiểu cầu bám vào những mảng bên trong động mạch, tạo ra những cục máu đông làm cho lòng động mạch bị nhỏ thêm nữa. Aspirin bám cứng vào tiểu cầu, làm cho tiẻu cầu không gây cục máu đông được. Bác sĩ hay khuyên những người có bệnh động mạch vành uống ngày một viên Aspirin nhỏ, loại thuốc con nít. Người bị dị ứng với Aspirin, có thể dùng thuốc Ticlopidine. Mổ tạo đường tắt Khi có khúc động mạch vành nuôi tim bị tắc nghẽn nhiều, người ta có thể mổ để tạo một đường cho máu đi tắt tới nuôi tim mà không phải qua cái khúc bị nghẹt đó. Phẫu thuật này gọi là mổ tạo đường tắt (bypass surgery, hay nói đầy đủ hơn, là coronary artery bypass surgery) cũng còn gọi là ghép (bypass graft). Thường thì người ta lấy một đoạn tĩnh mạch từ dưới chân lên để làm đường nối đó. Nhưng vào khoảng một phần ba những tĩnh mạch này, sau chừng 5 năm làm nhiệm vụ thay thế khúc động mạch vành, lại bị nghẹt luôn. Thành ra cũng nhiều khi bác sĩ không dùng tĩnh mạch, mà lấy một động mạch nhỏ ở sau xương mỏ ác để tạo ra khúc mạch đi tắt. Những động mạch thay thế này bền lâu hơn là tĩnh mạch. Nếu tình trạng tim còn tốt, chưa bị đứng tim lần nào, thì giải phẫu tạo đường tắt khá an toàn. Mức độ tử vong không tới một phần trăm. Kết quả sau khi mổ rất rõ rệt: bệnh nhân không còn bị lên cơn đau tức khi mệt, và thuốc men nếu còn phải dùng cũng giảm liều lượng được nhiều. Thông tim Tùy theo điều kiện bệnh động mạch vành, và tùy theo tình trạng bệnh nhân, có khi bác sĩ quyết định thông tim (coronary angioplasty) thay vì mổ. Bác sĩ dùng một kim chích lớn chích vào một động mạch lớn, thường là động mạch ở đùi. Sau đó xuyên một sợi kim loại theo mạch máu vào tới động mạch chủ, là động mạch chính từ tim chạy ra, ở ngay chỗ gốc động mạch chủ là chỗ động mạch vành chạy ra nuôi tim. Tiếp tục luồn sợi kim loại vào động mạch vành ở tim. Khi đã yên vị rồi, mới dùng một cái ống mềm đầu có một quả bóng tí hon dựa theo sợi kim loại luồn vào tới khúc động mạch vành bị nghẹt. Lúc đó, người ta bơm cho quả bóng phồng lên xẹp xuống nhiều lần. Quả bóng này có cái khuôn giống như một lớp lưới, khi phồng lên, sợi lưới làm vỡ rách một ít cái mảng đóng nghẹt trong lòng mạch máu. Đồng thời mạch cũng nở thêm ra. Kết quả sau khi mổ lên đến 90 phần trăm. Mức độ an toàn cũng tương đương với việc mổ tạo đường tắt. Có một số ít bệnh nhân thông tim cần phải giải phẫu tạo đường tắt cấp thời vì biến chứng trong khi thông tim. Một số nữa bị nghẹt lại trong vòng sáu tháng, phải thông tim lại. Hai cách chữa mới 1- Tạo nhánh mới cho động mạch vành (therapeutic angiogenesis)- Người ta dùng thuốc lọai kích thích tăng trưởng (growth factor), thí dụ như vascular endothelial growth factor (gọi tắt là VEGF), chích thẳng vào bắp thịt tim, hoặc là truyền thuốc vào máu để động mạch vành được kích thích mọc ra những nhánh mới để nuôi tim. 2- Tia laser xuyên cơ tim (transmyocardial revascularisation by laser)- Dùng tia laser đục những lỗ nhỏ li ti trong bắp thịt tim, hoặc bằng cách mổ tim trực tiếp, hoặc dùng kỹ thuật vi phẫu đi vào bằng những ống qua mạch máu. Những lỗ nhỏ này có thể là làm cho máu ngấm thẳng vào nuôi tim, cũng có tác dụng kích thích sự tạo nhánh mới. Hai kỹ thuật trên đây còn rất là mới mẻ (kết quả sơ khởi mới ra chừng mấy tháng nay), hiện chỉ dành cho những bệnh nhân dùng thuốc men không có hiệu quả, mà mổ thì không được, hoặc vì mổ bị nghẹt lại, hoặc vì nghẹt nhiều chỗ quá mổ không được. Mới chỉ có một số ít trung tâm y khoa làm được những kỹ thuật này. (Bài này chỉ nhằm cung cấp những thông tin cơ bản về sức khỏe và y tế. Nếu cần chữa bệnh, xin liên lạc trực tiếp với bác sĩ của bạn). Bs Vũ Quý Đài