Thế giới quan và phương pháp luận triết học của chủ nghĩa Mác – Lênin

PHẦN THỨ NHẤT : THẾ GIỚI QUAN VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN TRIẾT HỌC CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN CHƯƠNG I : CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG I. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy vật biện chứng Sự đối lập giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm trong việc giả quyết vấn đề cơ bản của triết học Chủ nghĩa duy vật biện chứng – hình thức phát triển cao nhất của chủ nghĩa duy vật Biên soạn: PHẠM VĂN SINH – Trường Đại học Kinh tế Quốc dân - 2006 TẠI SAO MỐI QUAN HỆ GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC , GIỮA TỒN TẠI VÀ TƯ DUY ĐƯỢC GỌI LÀ VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC ? VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC CÓ 2 MẶT MẶT THỨ NHẤT : TRẢ LỜI CÂU HỎI GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC CÁI NÀO CÓ TRƯỚC CÁI NÀO CÓ SAU , CÁI NÀO QUYẾT ĐỊNH CÁI NÀO MẶT THỨ HAI TRẢ LỜI CÂU HỎI : CON NGƯỜI CÓ KHẢ NĂNG NHẬN THỨC ĐƯỢC THẾ GIỚI HAY KHÔNG CHỦ NGHĨA DUY VẬT KHẲNG ĐỊNH : VẬT CHẤT LÀ CÁI CÓ TRƯỚC , CÁI QUYẾT ĐỊNH . Ý THỨC LÀ CÁI CÓ SAU , CÁI BỊ QUYẾT ĐỊNH CHỦ NGHĨA DUY TÂM CHO RẰNG : Ý THỨC LÀ CÁI CÓ TRƯỚC , VẬT CHẤT LÀ CÁI CÓ SAU . Ý THỨC QUYẾT ĐỊNH VẬT CHẤT CHỦ NGHĨA DUY TÂM CHỦ QUAN VÀ CHỦ NGHĨA DUY TÂM KHÁCH QUAN QUAN ĐIỂM : “ NGƯỜI TRONG CUNG ĐIỆN SUY NGHĨ KHÁC VỚI NGƯỜI SỐNG Ở TÚP LỀU TRANH” LÀ DUY TÂM HAY DUY VẬT ? QUAN ĐIỂM : “ VẺ ĐẸP CỦA NGƯỜI THIẾU NỮ KHÔNG PHẢI Ở ĐÔI MÁ HỒNG MÀ Ở ĐÔI MẮT CỦA KẺ SI TÌNH” LÀ DUY VẬT HAY DUY TÂM ? THUYẾT KHẢ TRI : THỪA NHẬN KHẢ NĂNG NHẬN THỨC THẾ GIỚI CỦA CON NGƯỜI THUYẾT BẤT KHẢ TRI : PHỦ NHẬN KHẢ NĂNG NHẬN THỨC CỦA CON NGƯỜI HIỂU THẾ NÀO LÀ NHẬN THỨC ? HIỂU THẾ NÀO LÀ NHẬN THỨC THẾ GIỚI ? Biên soạn: PHẠM VĂN SINH – Trường Đại học Kinh tế Quốc dân - 2006 2 . Chủ nghĩa duy vật biện chứng – hình thức phát triển cao nhất của chủ nghĩa duy vật Biên soạn: PHẠM VĂN SINH – Trường Đại học Kinh tế Quốc dân - 2006 II. Quan điểm của CNDVBC về vật chất , ý thức và mối quan hệ giữa vật chất và ý thức 1. Vật chất : Quan điểm về vật chất của triết học trước Mác Thuyết nguyên tử của Đêmocrit nguyên tử là những hạt nhỏ nhất , không phân chia được nữa , cứng , không thể cảm nhận được bằng giác quan , khi nguyên tử kết hợp với nhau theo những trật tự khác nhau thì sẽ tạo nên các sự vật khac nhau Hoàn cảnh dẫn đến sự ra đời của định nghĩa về vật chất của Lênin : Năm 1897 , Tomxon phát hiện ra điện tử và chứng minh nguyên tử còn có thể bị phá ra thành điện tử . Các nhà triết học duy tâm đã lợi dụng những thành tưụ đó để đả phá lại chủ nghiã duy vật , theo họ nguyên tử bị mất đi tức là vật chất cũng bị mất đi , cái còn lại duy nhất tồn tại vĩnh viễn là ý thức , là tinh thần . Toàn bộ nền tảng của chủ nghiã duy vật coi như bị sụp đổ Định nghiã vật chất của Lênin : a. Phát biểu : “ Vật chất là phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác , được cảm giác của chúng ta chép lại , chụp lại , phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác” Phân tích : - « Vật chất là phạm trù triết học » : tức là muốn định nghiã vật chất thì phải đứng trên góc độ triết học . Vật chất ở đây là thế giới vật chất vô tận và vô hạn , khác với các dạng vật chất mà các khoa học cụ thể nghiên cứu có giới hạn , có sinh ra và mất đi . Phạm trù vật chất ở đây đối lập vơí phạm trù ý thức « ...Dùng để chỉ thực tại khách quan ,...và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác »: Tức là vật chất chính là thực tại khách quan , là những cái đang tồn tại không phụ thuộc vào cảm giác , vào ý thức của con người - ...« Được mang lại cho con người trong cảm giác » : tức là vật chất tác động lên giác quan ( một cách trực tiếp hay gián tiếp ) thì gây nên cảm giác , như vậy : Vật chất là cái có trước , là nguồn gốc gây nên cảm giác , ý thức ở con người ... « Được cảm giác cuả chúng ta chép lại , chụp lại , phản ánh » ...Tức là , con người sẽ dùng giác quan để chép lại , chúp lại , phản ánh lại thực tại khách quan , sau đó từ những tài liệu thu được ban đầu , con người sẽ bằng các trình độ nhận thức cao hơn tìm ra bản chất , vạch ra qui luật vận động của các sự vật hiện tượng , như vậy là con ngươì có khả năng nhận thức được thế giới . Hơn nữa , các sự vật , hiện tượng tồn tại một cách hiện thực chứ không phải vô hình , thần bí nên không có sự vật , hiện tượng nào là không nhận thức được mà chỉ có những sự vật , hiện tượng chưa nhận thức được mà thôi . Ý` nghiã của định nghiã : - Định nghiã cuả Lênin về phạm trù vật chất đã giải quyết được hai mặt của vấn đề cơ bản của triết học trên lập trường cuả chủ nghiã duy vật biện chứng khi khẳng định : Thứ nhất : vật chất là cái có trước , là nguồn gốc gây nên cảm giác và ý thức Thứ hai : con người có khả năng nhận thức được thế giơí - Khắc phục được tính trực quan , cảm tính , chất phác của các nhà triết học duy vật cổ đại , đó là qui vật chất về một dạng vật thể cụ thể : nước , lửa , nguyên tử ... - Khắc phục được thiếu sót mà các nhà triết học duy vật trước Mác hay mắc phải : đó là duy vật về tự nhiên nhưng lại duy tâm về xã hội . Lý do là họ không xác định được trong lĩnh vực xã hội cái gì là vật chất nên không biết được cái gì quyềt định cái gì do đó sa vào chủ nghiã duy tâm . Còn định nghiã cuả Lênin về phạm trù vật chất đã xác định được dạng vật chất trong xã hội là tồn tại xã hội (điều kiện điạ lý - tự nhiên , dân số , phương thức sản xuất ...) - Ngoài ra , định nghĩa vật chất của Lênin còn có ý nghiã định hướng đối với các khoa học cụ thể trong việc tìm kiếm các dạng hoặc các hình thức mới của vật thể trong thế giới B - phương thức và hình thức tồn tại của vật chất Vận động là phương thức tồn tại của vật chất Không gian Thời gian C – tính thống nhất vật chất của thế giới Cndvbc khẳng định bản chất của thế giới là vc Chỉ có một thế giới duy nhất là thế giới vc , thế giới vc là cái có trước , tồn tại khách quan , độc lập với ý thức của con người Thế giới vc tồn tại vĩnh viễn , vô hạn , vô tận Mọi tồn tại của thế giới vc đều có mối liên hệ thống nhất với nhau , biểu hiện ở chỗ chúng đều là những dạng cụ thể của vc , do vc sinh ra và cùng chịu sự chi phối của những qui luật khách quan phổ biến của thế giới vc . Trong thế giới vc không có gì khác ngoài những quá trình vc đang biến đổi và chuyển hóa lẫn nhau , là nguồn gốc , nguyên nhân và kết quả của nhau 2. ý thức A. Nguồn gốc cuả ý thức : Nguồn gốc tự nhiên : a1 bộ não người đang hoạt động quan ñieåm cuûa chuû nghóa duy vaät bieän chöùng coi yù thöùc laø thuoäc tính cuûa vaät chaát , nhöng khoâng phaûi cuûa moïi daïng vaät chaát maø chæ laø thuoäc tính cuûa moät daïng vaät chaát coù toå chöùc cao laø boä oùc ngöôøi . khoa hoïc töï nhieân ñaõ chöùng toû raèng : boä naõo cuûa con ngöôøi hieän ñaïi laø saûn phaåm cuûa quaù trình tieán hoaù laâu daøi veà maët sinh vaät – xaõ hoäi vaø coù caáu taïo raát phöùc taïp . giôùi töï nhieân voâ sinh giôùi töï nhieân höõu sinh thöïc vật ñoäng vaät thaáp đcao > ñoäng vaät baäc cao döôùi ngöôøi ( ñöôøi öôi ) con ngöôøi Naõo ngöôøi ñöôïc caáu taïo töø 15 – 17 tæ teá baøo thaàn kinh . ñöôïc phaân chia thaønh nhöõng trung khu vaø nhöõng phaân khu thaàn kinh lôùn . moãi trung khu , phaân khu ñoù ñaûm nhaän nhöõng chöùc naêng khaùc nhau . Söï taùc ñoäng laãn nhau giöõa caùc teá baøo thaàn kinh treân taïo ra voâ soá caùc moái lieân heä nhaèm thu nhaän , xöû lyù truyeàn daãn vaø ñieàu khieån toaøn boä hoaït ñoäng cuûa cô theå , taïo thaønh maïng löôùi truyeàn tin vaø nhaän tin raát phöùc taïp . Khi coù moät kích thích taùc ñoäng leân giaùc quan con ngöôøi tuyû soáng haønh tuyû naõo . boä naõo seõ phaân tích vaø traû lôøi kích thích ( söï traû lôøi kích thích dieãn ra raát nhanh 1-2 / 1000 s ) Qua caùc giaùc quan , boä naõo thu nhaän nhöõng taùc ñoäng cuûa theá giôùi beân ngoaøi . Caùc söï vaät , hieän töông cuûa theá giôùi beân ngoaøi in daáu trong boä naõo . vaø qua cac thao taùc tö duy dieãn ra trong boä naõo yù thöùc ñöôïc hình thaønh . Nhö vaäy : yù thöùc laø chöùc naêng cuûa boä naõo , boä naõo laø khí quan cuûa yù thöùc . Söï phuï thuoäc cuûa yù thöùc vaøo hoaït ñoäng cuûa boä naõo theå hieän roõ khi boä naõo bò toån thöông thì hoaït ñoäng yù thöùc seõ bò roái loaïn . cho neân neáu khoâng coù boä naõo con ngöôøi thì khoâng theå coù yù thöùc ñöôïc . a2 theá giôùi khaùch quan taùc ñoäng vaøo giaùc quan con ngöôøi : Sau khi nghieân cöùu phaàn a1 ( boä naõo ngöôøi ) ta thaáy khoâng theå coù yù thöùc neáu khoâng coù boä naõo cuûa con ngöôøi . Tuy nhieân neáu chæ coù boä oùc khoâng thoâi maø khoâng coù söï taùc ñoäng cuûa theá giôùi beân ngoaøi ñeå boä oùc phaûn aùnh laïi taùc ñoäng ñoù thì cuõng khoâng theå coù yù thöùc . vaäy : Phaûn aùnh laø gì ? Phaûn aùnh laø moät thuoäc tính chung cuûa vaät chaát . Phaûn aùnh ñöôïc theå hieän do söï taùc ñoäng qua laïi cuûa caùc heä thoáng vaät chaát , ñoù laø naêng löïc giöõ laïi , taùi hieän cuûa heä thoáng vaät chaát naøy nhöõng ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng vaät chaát khaùc . Vd : Nöôùc vaø oxy taùc ñoäng vaøo kim loaïi gaây ra söï han gæ vaø söï han gæ cuûa kim loaïi phaûn aùnh ñaëc ñieåm cuûa nöôùc vaø oxy - Phaûn aùnh coù quaù trình phaùt trieån töø thaáp tôùi cao , töø ñôn giaûn tôùi phöùc taïp , töø thuï ñoäng khoâng löïa choïn ñeán chuû ñoäng coù toå chöùc . Hình thöùc phaûn aùnh ñôn giaûn nhaát laø phaûn aùnh vaät lyù trong giôùi voâ sinh . Hình thöùc phaûn aùnh naøy ñöôïc theå hieän qua nhöõng bieán ñoåi cô , lyù , hoaù döôùi nhöõng hình thöùc bieåu hieän cuï theå nhö thay ñoåi vò trí , bieán daïng vaø phaù huyû . Giôùi höõu sinh laïi ñöôïc ñaëc tröng bôûi hình thöùc phaûn aùnh sinh vaät . song baûn thaân giôùi höõu sinh laïi toàn taïi vôùi nhöõng trình ñoä khaùc nhau ( töø thöïc vaät ñoäng vaät baäc thaáp chöa coù heä thaàn kinh ñoäng vaät baäc cao con ngöôøi )neân hình thöùc phaûn aùnh sinh vaät cuõng theå hieän ôû nhöõng trình ñoä khaùc nhau töông öùng . Trình ñoä thaáp nhaát cuûa phaûn aùnh sinh vaät laø tính kích thích , theå hieän ôû thöïc vaät vaø caùc cô theå ñoäng vaät baäc thaáp. Khaùc vôùi phaûn aùnh vaät lyù mang tính thuï ñoäng , khoâng choïn loïc . phaûn aùnh kích thích ñaõ coù söï choïn loïc tröôùc nhöõng söï taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng vd : hoa höôùng döông höôùng veà maët trôøi , reã caây phaùt trieån maïnh veà phía coù nhieàu phaân boùn ) Ởû ñoäng vaät cao caáp , do xuaát hieän heä thaàn kinh neân phaûn aùnh ñöôïc phaùt trieån cao hôn . ñoù laø tính caûm öùng ù . Tính caûm öùng ( naêng löïc coù caûm giaùc ) laø hình thöùc phaûn aùnh naûy sinh do nhöõng taùc ñoäng töø beân ngoaøi leân cô theå ñoäng vaät vaø cô theå phaûn öùng laïi tröôùc taùc ñoäng ñoù cuûa moâi tröôøng . So vôùi tính kích thích , tính caûm öùng hoaøn thieän hôn , noù ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû caùc quaù trình thaàn kinh ñieàu khieån moái lieân heä giöõa cô theå vôùi moâi tröôøng thoâng qua cô cheá phaûn xaï khoâng ñieàu kieän Phaûn aùnh taâm lyù laø hình thöùc cao nhaát trong giôùi ñoäng vaät gaén lieàn vôùi quaù trình hình thaønh caùc phaûn xaï coù ñieàu kieän . Ởû phaûn aùnh taâm lyù ngoaøi caûm giaùc , ñaõ xuaát hieän tri giaùc vaø bieåu töôïng . Caûm giaùc , tri giaùc vaø bieåu töôïng laø nhöõng bieåu hieän cuûa phaûn aùnh taâm lyù ôû ñoäng vaät coù heä thaàn kinh trung öông . Cuøng vôùi vieäc vöôïn bieán thaønh ngöôøi , phaûn aùnh taâm lyù ôû ñoäng vaät cao caáp chuyeån hoaù thaønh phaûn aùnh yù thöùc cuûa con ngöôøi . b) Nguoàn goác xaõ hoäi : Nhö chuùng ta ñaõ bieát : loaøi vaät toàn tai döïa vaøo nhöõng vaät phaåm coù saün trong töï nhieân döôùi daïng tröïc tieáp . coøn con ngöôøi thì khaùc haún , nhöõng vaät phaåm caàn thieát cho söï soáng ( thöùc aên , quaàn aùo , nhaø cöûa … )khoâng coù saün trong töï nhieân do ñoù con ngöôøi phaûi taïo ra chuùng thoâng qua lao ñoäng . lao ñoäng ñaõ laøm hoaøn thieän daàn boä naõo ngöôøi , hoaøn thieän caùc giaùc quan vaø giaûi phoùng hai chi tröôùc khoûi coâng vieäc ñi laïi ñeå laøm nhöõng vieäc kheùo leùo khaùc . trong quaù trình lao ñoäng con ngöôøi taùc ñoäng vaøo töï nhieân laøm cho noù boäc loä nhöõng thuoäc tinh , töø ñoù coù yù thöùc veà noù . Nhö vaäy , yù thöùc chæ ñöôïc hình thaønh thoâng qua hoaït ñoäng thöïc tieãn cuûa con ngöôøi . Nhôø taùc ñoäng vaøo theá giôùi maø con ngöôøi khaùm phaù ra nhöõng bí maät cuûa theá giôùi , laøm cho yù thöùc cuûa mình veà theá giôùi ngaøy caøng phong phuù vaø saâu saéc theâm Cuõng trong quaù trình lao ñoäng , ôû con ngöôøi xuaát hieän nhu caàu trao ñoåi tö töôûng , trao ñoåi kinh nghieäm cho nhau . chính nhu caàu ñoù ñaõ laøm xuaát hieän ngoân ngöõ . ngoân ngöõ ( tieáng noùi , chöõ vieát ) vöøa laø phöông tieän giao tieáp , vöøa laø coâng cuï cuûa tö duy . nhôø coù ngoân ngöõ con ngöôøi môùi coù theå khaùi quaùt hoaù , tröøu töôïng hoaù , môùi coù theå suy nghó , taùch khoûi söï vaät caûm tính . Maët khaùc neáu ôû ñoäng vaät kinh nghieäm soáng chuû yeáu ñöôïc trao ñoåi qua di truyeàn baûn naêng thì ôû loaøi ngöôøi chuû yeáu qua kyõ thuaät vaø ngoân ngöõ . Nhôø ngoân ngöõ kinh nghieäm hieåu bieát cuûa ngöôøi naøy ñöôïc tryeàn cho ngöôøi kia , theá heä naøy cho theá heä khaùc yù thöùc khoâng phaûi laø hieän töôïng thuaàn tuyù caù nhaân maø laø moät hieän töôïng coù tính chaát xaõ hoäi, do ñoù khoâng coù phöông tieän trao ñoåi xaõ hoäi veà maët ngoân ngöõ thì yù thöùc khoâng theå hình thaønh vaø phaùt trieån ñöôïc Nhö vaäy : Y thöùc coù nguoàn goác xaõ hoäi - laø lao ñoäng vaø ngoân ngöõ – nguoàn goác naøy qui ñònh söï khaùc nhau veà chaát giöõa yù thöùc cuûa con ngöôøi vaø con vaät . noù noùi leân baûn chaát xaõ hoäi cuûa yù thöùc . 2. Bản chất của ý thức : a. Chủ nghiã duy tâm : quan niệm ý thức là thực thể độc lập , là thực tại duy nhất , từ đó cường điệu vai trò của ý thức đến mức coi ý thức sinh ra vật chất chứ không phải là sự phản ánh vật chất b. Chủ nghiã duy vật siêu hình : cho rằng ý thức là sự phản ánh vật chất nhưng phản ánh ở đây là sự phản ánh một cách giản đơn , thụ động , máy móc . Họ không thấy được tính năng động , sáng tạo cuả ý thức , không thấy được tính biện chứng của quá trình phản ánh c. Chủ nghiạ duy vật biện chứng cho rằng : về bản chất , ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào trong bộ óc con người một cách năng động , sáng tạo . Y thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan Như vậy : - Thứ nhất : Vật chất là cái được phản ánh , còn ý thức là cái phản ánh , ý thức không có tính vật chất . Vật chất là hiện thực khách quan , còn ý thức là hiện thực chủ quan hay là hình ảnh chủ quan về thế giơí khách quan , tuy nhiên hình ảnh này khác với hình ảnh vật lý , khàc với hình ảnh của tâm lý động vật Thứ hai : Ý thức là sự phản ánh sáng tạo có nghiã là trên cơ sở những cái đã có từ trước , ý thức có khả năng tạo ra tri thức mới về sự vật , có thể tưởng tượng ra cái không có trong thực tế , có thể dự đóan trước được tương lai , có thể tạo ra những giả thiết , lý thuyết khoa học mang tính khái quát hoá và trưù tượng hoá cao . Tuy nhiên sự sáng tạo của ý thức cũng phải tuân theo qui luật phản ánh , không được bóp méo , xuyên tạc hiện thực Thứ ba : Ý thức là sự phản ánh năng động , tức là ý thức ra đời trong quá trình con người hoạt động cải tạo thế giới . Quá trình hình thành ý thức là quá trình thống nhất ba mặt sau : Một là : trao đổi thông tin giữa chủ thể và đối tựơng phản ánh , sự trao đổi này có tính chất hai chiều , có định hướng và chọn lọc các thông tin cần thiết Hai là : mô hình hoá đối tượng trong tư duy dưới dạng hình ảnh tinh thần Ba là : chuyển mô hình từ tư duy ra hiện thực khách quan , tức là quá trình hiện thực hoá tư tưởng , thông qua hoạt động thực tiễn biến cái quan niệm thành cái thực tại , biến các ý tưởng phi vật chất trong tư duy thành các dạng vật chất ngoài hiện thực . Trong giai đoạn này , con người lựa chọn những phương pháp , phương tiện , công cụ để thực hiện mục đích của mình Thứ tư : ý thức mang bản chất xã hội , tức là ý thức ra đời , tồn tại gắn với hoạt động thực tiễn , chịu sự tác động không chỉ bởi các qui luật sinh học mà cả các qui luật xã hội Kết cấu của ý thức Tri thức Tình cảm Ý chí 3. Quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức – ý nghiã phương pháp luận 1. Quan hệ biện chứng : a. Vật chất quyết định ý thức : thể hiện ở chỗ - Vật chất là cái có trước , là nguồn gốc gây nên cảm giác , ý thức - Ý thức là sự phản ánh thế giới vật chất nên nội dung của ý thức do vật chất quyết định - Trong đời sống xã hội thì tồn tại xã hội quyến định ý thức xã hội b. Ý thức tác động trở lại vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người , thể hiện ở chỗ - Ý thức trang bị cho con người sự hiểu biết về thế giới xung quanh - Giúp con người xác định mục tiêu , lựa chọn phương pháp cho hoạt động của mình - Tạo nên ở con người tình cảm , niềm tin , ý chí , thôi thúc con người nỗ lực hành động để đạt được mục tiêu đề ra - Những ý thức tiến bộ , khoa học , cách mạng sẽ thúc đẩy sự phát triển , những ý thức lạc hậu , phản động lại ngăn cản sự phát triển 2. Ý nghiã phương pháp luận : a. Khi đã thừa nhận vật chất quyết định ý thức thì trong hoạt động của mình chúng ta phải tôn trọng khách quan , phải xuất phát từ thực tế khách quan , lấy thực tế khách quan làm căn cứ xuất phát cho mọi hoạt động cuả mình . Nếu lấy tình cảm , ý muốn chủ quan làm căn cứ để đưa ra những quyết định cho hoạt động của mình thì chúng ta đã mắc sai lầm là chủ quan duy ý chí - Chúng ta phải tôn trọng và hành động theo các qui luật khách quan b. Ý thức cũng tác động trở lại đối với vật chất thông qua hoạt động của con người , vì vậy ta phải nâng cao tính tích cực của ý thức bằng cách không ngừng tìm tòi , học hỏi , nâng cao năng lực nhận thức các qui luật khách quan và vận dụng chúng vào hoạt động của mình - Khắc phục bệnh bảo thủ , trì trệ , thái độ thụ động , ỷ lại , ngồi chờ trong quá trình đổi mới hiện nay Câu hỏi 1 – có thể định nghĩa một cách vắn tắt : “ vật chất là thực tại khách quan” được không ? Tại sao ? 2 – quan điểm: “ vật chất là tồn tại , được cảm giác” đúng hay sai ? Tại sao ? 3 – quan điểm : “ ý thức là thuộc tính của vật chất” đúng hay sai ? Tại sao ? 4 – quan điểm “ ý thức là hình thức phản ánh phổ biến của thế giới vật chất” đúng hay sai ? 5 – quan điểm “ ý thức vừa mang tính chủ quan vừa mang tính khách quan” đúng hay sai ?