Thái độ của người chăm sóc đối với bệnh nhân tâm thần phân liệt đang điều trị tại nhà

ò chuyện với bệnh nhân hàng ngày, cho bệnh nhân xem tivi, đọc sách báo, tạo cho bệnh nhân những thói quen hàng ngày để bệnh nhân có thể tập làm theo, điều này khá quan trọng trong việc phục hồi chức năng cho người bệnh tâm thần, hơn thế nữa nhóm điểm trung bình của các hành vi ứng xử phù hợp với bệnh nhân (ĐTB= 2,18) cũng cao hơn so với những hành vi không phù hợp (ĐTB= 2,18), người chăm sóc đã giúp bệnh nhân vệ sinh hàng ngày, cho người bệnh uống thuốc đúng giờ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 82 SỐ 09 - THÁNG 11/2015 và kiểm tra việc giấu thuốc của bệnh nhân, khi bệnh nhân tái phát đưa ngay vào bệnh viện, tạo công việc nhẹ nhàng cho bệnh nhân làm như rửa chén, quét nhà, khen ngợi bệnh nhân nếu bệnh nhân làm được những công việc đơn giản. Tuy nhiên bên cạnh đó một số người chăm sóc còn để bệnh nhân hút thuốc (ĐTB= 1,54) hay chưa dọn dẹp các vật sắc nhọn khỏi bệnh nhân (ĐTB= 1,06), để rõ hơn thực trạng vì sao người chăm sóc vẫn chưa sẵn sàng ngăn cản người bệnh hút thuốc chúng tôi sử dụng kết quả định tính để lý giải điều này. Người chăm sóc NTP, 63 tuổi cho biết: “tui biết là cho nó hút thuốc là nó lâu hết bệnh, nhưng mà không cho nó hút là nó quậy lên chịu không nổi, nên kệ”. Điều đó chúng tôi không mấy ngạc nhiên vì tại cơ quan công tác và tham quan một số bệnh viện tâm thần tỉnh bạn chúng tôi vẫn bắt gặp bệnh nhân xin tiền để lén mua thuốc lá, một số thân nhân bệnh nhân còn giấu thuốc lá đem vào mặc dầu nhân viên y tế đã nhắc nhở nhiều lần. Bên cạnh đó khi đi quan sát thực tế chúng tôi cũng thấy người chăm sóc vẫn có hành vi không phù hợp như vẫn để bệnh nhân tiếp xúc với những vật cứng, sắc nhọn như phụ tùng, vật dụng sửa xe, dao, kéo; đáng quan ngại hơn là người chăm sóc thậm chí kêu bệnh nhân lấy dùm vật dụng sửa xe khi đang bận, kêu lấy bình thủy rót châm trà, khi được hỏi thì anh ĐVL 26 tuổi người chăm sóc cho biết “trời đất không lẽ bây giờ tui sửa xe mà kêu tui giấu hết đồ nghề rồi mỗi lần sửa chạy đi kiếm sao”. Tiếp theo những hành vi không phù hợp đó chúng tôi thấy người chăm sóc còn tranh cãi với bệnh nhân (ĐTB= 1,09) hoặc la hét, than vãn, kể khổ trước mặt bệnh nhân (ĐTB= 1,37), hoặc vì làm kinh tế hay bận rộn mà bỏ mặc không quan tâm đến bệnh nhân (ĐTB= 1,52). Tóm lại người chăm sóc cũng đã có những biểu hiện mặt hành vi tương đối phù hợp khi chăm sóc tuy nhiên cũng còn 1 số trường hợp có những ứng xử chưa phù hợp do nhiều yếu tố trong đó có do tâm linh, do thực tế tình trạng của người bệnh và hoàn cảnh của từng gia đình nên họ có cách biểu hiện hành vi cũng khác nhau, nhưng xét tổng thể thì người chăm sóc đã có những biểu hiện hành vi tương đối phù hợp với người bệnh 3.2.4. Tương quan giữa các mặt biểu hiện thái độ của người chăm sóc đối với bệnh nhân tâm thần phân liệt Khi xem xét hệ số tương quan giữa ba mặt biểu hiện của thái độ của người chăm sóc đối với bệnh nhân tâm thần phân liệt ở bảng 3.2 chúng tôi thấy không có mối tương quan giữa mặt nhận thức và mặt hành vi. Tuy nhiên hai mặt nhân thức và mặt hành vi đều có tương quan tỷ lệ thuận có ý nghĩa thống kê với mặt xúc cảm. STT Nhóm những vấn đề hành vi Nhận thức Xúc cảm Hành vi 1 2 3 Nhận thức Xúc cảm Hành vi 1 0,260** 0,260** 1 0,228* 0,228* 1 Bảng 3.6. Tương quan giữa các mặt biểu hiện thái độ của người chăm sóc đối với bệnh nhân tâm thần phân liệt Cụ thể hệ số tương quan giữa cặp biến số nhận thức và xúc cảm r=0,260** cho biết hai mặt này có sự tương quan nhưng vẫn ở mức vừa phải. Điều này có thể lý giải nếu điểm trung bình mặt nhận thức của người chăm sóc cho bệnh nhân TTPL thay đổi thì điểm trung bình mặt xúc cảm của họ cũng thay đổi tương ứng, hoặc cùng tăng hoặc cùng giảm. Tương tự như vậy hệ số tương quan giữa cặp biến số giữa mặt xúc cảm với mặt hành vi r=0,228* vẫn có sự tương quan ở mức tương đối thấp, và thấp hơn so với cặp biến số mặt nhận thức và mặt xúc cảm. Cho thấy nếu điểm trung bình mặt xúc cảm của người chăm sóc cho bệnh nhân TTPL thay đổi thì điểm trung bình mặt hành vi của họ cũng thay đổi tương ứng. Trong nghiên cứu này chúng tôi không thấy có sự tương quan giữa mặt nhận thức và mặt hành vi, giải thích điều này chúng tôi cho rằng mối quan hệ giữa các mặt biểu hiện của thái độ khá phức tạp, chịu tác động từ nhiều yếu tố. Nhận Ghi chú: Các ô trống thể hiện không có sự tương quan; * khi p<0,05; **khi p<0,01 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 83SỐ 09 - THÁNG 11/2015 thức tốt đôi khi không đồng nghĩa với việc sẽ có biểu hiện hành vi tích cực. 4. Kết luận và kiến nghị Kết luận Đa số người chăm sóc đã có cái nhìn “thoáng” hơn đối với bệnh nhân tâm thần phân liệt khi chăm sóc tại nhà cụ thể 14% người chăm sóc có thái độ tiêu cực đối với bệnh nhân TTPL, 17% có thái độ tích cực và 69% người chăm sóc có thái độ trung lập. Trong ba mặt biểu hiện đó điểm trung bình của mặt cảm xúc là cao nhất và có tương quan có ý nghĩa thống kê với hai mặt nhận thức và hành vi. Có nhiều yếu tố tác động đến thái độ của người chăm sóc như học vấn, trãi nghiệm chăm sóc, hình thức chăm sóc và nhu cầu của người chăm sóc, trong đó nhu cầu của người chăm sóc có tác động nhiều nhất. Kiến nghị Thứ nhất: đẩy mạnh công tác tryền thông để nâng cao nhận thức cho người chăm sóc về bệnh tâm thần phân liệt vì hiện nay các tuyên truyền của chúng ta chưa mang lại hiệu quả, còn mang tính hình thức. Tuyên truyền muốn thu hút và có dấu ấn sâu đậm cần phải đầu tư về nhân lực và kinh tế để có những chiến lược tiếp cận, tuyên truyền, giúp đỡ, chăm sóc sớm cho người bệnh tâm thần, nhất là những bệnh nhân mới mắc còn khả năng hồi phục cao. Thứ hai: là nhân viên y tế cần cung cấp thông tin và kiến thức về bệnh cho người nhà, nâng đỡ và động viên tinh thần cho người chăm sóc để người chăm sóc xem bệnh nhân như những người bệnh khác, không khinh thường, xa lánh người bệnh. Thứ ba: các cấp chính quyền và Nhà nước cần đưa ra những chính sách, những dự án hỗ trợ giúp đỡ cho người bệnh tâm thần nhất là chính sách dành cho bệnh nhân và người chăm sóc tại nhà, các dự án hỗ trợ cho nhân viên y tế ngành tâm thần để chương trình tâm thần cộng đồng ngày càng phát triển. TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt [1] Lâm Xuân Điền, Lâm Hiếu Minh (2011), Sức khỏe tâm thần, Trường Đại học Văn Hiến, Tài liệu lưu hành nội bộ. [2] Vũ Dũng (2004), “Thái độ và hành vi của người dân đối với môi trường”, Tạp chí Tâm lý học, Số 2/2004, tr.12-16. [3] Phạm Minh Hạc (chủ biên, 1997), Tâm lý học, NXB Giáo dục, Hà Nội. [4] Đỗ Thị Thanh Hà (2013), Thái độ kì thị của cộng đồng dân cư đối với người nhiễm HIV/AIDS, Luận án Tiến sĩ Tâm lý học, Học viện Khoa học Xã hội Việt Nam. [5] Đinh Quốc Khánh, Trần Hữu Bình, Nguyễn Thanh Hương (2011), “Kiến thức - thái độ - thực hành của người chăm sóc chính người bệnh tâm thần phân liệt tại nhà và một số yếu tố liên quan ở huyện Bình Xuyên,Vĩnh Phúc, năm 2010”, Tạp chí Y tế Công Cộng, số 21, 10-2011. [6] Huỳnh Văn Sơn, Lê Thị Hân (chủ biên, 2013), Giáo trình Tâm lý học đại cương, NXB Đại học Sư phạm TP.HCM, TP.HCM. [7] Ngô Ngọc Tản, Nguyễn Văn Ngân, Nguyễn Sinh Phúc (2007), Tâm thần học và Tâm lý Y học, NXB Quân đội nhân dân, Hà Nội. [8] Dương Thiệu Tống (2005), Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục tâm lý, NXB Khoa học Xã hội, TP.HCM. [9] Nguyễn Minh Tuấn (2004), Các rối loạn tâm thần: Chẩn đoán & điều trị, NXB Y học, Hà Nội. NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 84 SỐ 09 - THÁNG 11/2015 [10] Đào Trần Thái và cộng sự (2005), Tâm thần học, NXB Y học, TP.HCM. [11] Nguyễn Văn Thọ (2011), Giáo trình Tâm lý bệnh học, Trường Đại học Văn Hiến, Tài liệu lưu hành nội bộ. Tiếng Anh [12] Allport, G.W, Attitudes. In C.Murchison (Ed.) (1935), A Handbook of Social Psychology, Worcester, Mass.: Clark University Press. [13] Aronson, E., Willson, T.D, Akert, R.M (1999), Social Psychology, Longman. [14] Argyriou, Andreas A (2011): “Quality of Life and Emotional Burden of Primary Caregivers: A Case-control Study of Multiple Sclerosis Patients in Greece”, Quality of Life Research 20.10 p1663-1668. [15] Economou M, Richardson C, Gramandani C, Stalikas A, Stefanis C (2009), “Knowledge about schizophrenia and attitudes towards people with schizophrenia in Greece”, International Jour- nal of Social Psychiatry, 2009 Jul; 55(4): p361-71. [16] Fillmore, H. Sanford (1965), Psychology: A Scientific Study of Man, Wadsworth Publishing Company. [17] Kee-Lee Chou, Ki-Yan Mak, Po-Kin Chung, David Chan, Kimmy Ho (1996), “Attitudes To- wards Mental Patients in Hong Kong”, International Journal of Social Psychiatry 42: p213-219. [18] M Shinde, A Desai, S Pawar (2012), “Knowledge, Attitudes and Practices among Caregivers of Patients with Schizophrenia in Western Maharashtra”, International Journal of Science and Research Volume 3 Issue 5, May. [19] Magaru M. (2012), “Knowledge, Attitudes And Practices Of Caregivers of Patients With Schizophrenia In Port Moresby, Papua New Guinea”, Pacific Journal of Medical Sciences: Vol.10, No.1, June 2012. [20] Markku Ojanen (1992), “Attitudes Towards Mental Patients”, International Journal of Social Psychiatry 38: p120-130. [21] Nazan Aydin(2003), “Attitudes of Hospital Staff Toward Mentally Ill Patients in a Teaching Hospital, Turkey”, International Journal of Social Psychiatry, March 2003 49: p17-26. [22] Oskamp. S, Attitudes and Opinions, Prentice-Hall, INC. Englewood Cliffs, New Jersey 07632, 1997. [23] World Federation for Mental Health (2014), Caregiving and Mental Illness, Occoquan, VA 22125 USA. [24] World Federation for Mental Health (2014), Living with Schizophrenia, Occoquan, VA 22125 USA. NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 85SỐ 09 - THÁNG 11/2015