Tài liệu ôn tập môn triết học

Câu 3:Trình bày nội dung cơ bản của quy luật từ những thay đổi về lượng dẫn đến thay đổi về chất và ngược lại?ý nghĩa phương pháp luận của những quy luật này K/N quy luật : Quy luật là những mối liên hệ bản chất tất nhiên phổ biến và lặp đi lặp lại của các sự vật và hiện tượng trong thế giới khách quan. Vị trí quy luật : Quy luật cơ bản thứ nhất của phép biện chứng duy vật nó vạch rõ cách thức của sự phát triển. 3.1.1 Các khái niệm phản ánh trong quy luật : Khái niệm về chất: Chất là tính quy định khách quan vốn có của sự vật,là sự thống nhất hữu cơ các thuộc tính làm cho nó là nó mà không phải là cái khác. Khái niệm về lượng : Lượng cũng là tính quy định khách quan vốn có của sự vật biểu thị số lượng,quy mô, trình độ, nhịp điệu của sự vận động và phát triển của sự vật cũng như của các thuộc tính của nó Sự phân biệt giữa chất và lượng chỉ mang tính tương đối. Khái niệm nhảy vọt:Kết thúc một giai đoạn biến đổi về lượng chất cũ mất đi chất mới hình thành. Khái niệm điểm nút:Là giới hạn mà ở đó diễn ra sự nhảy vọt. 3.1.2 Sự vận động của quy luật a) Chiều thuận: Từ những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất. Trong bất kỳ sự vật nào của hiện thực khách quan cũng bao gồm sự thống nhất giữa chất và lượng ở một độ nhất định.đó là liên hệ quy định lẫn nhau giữa chất và lượng, nó là giới hạn mà trong đó sự vật vẫn là nó, nó chưa trở thành cái khác, nhưng đồng thời trong giới hạn độ hai mặt chất và lượng tác động qua lại lẫn nhau làm cho sự vật vận động và biến đổi. Sự vận động và biến đổi của sự vật bao giờ cũng bắt đầu từ quá trình thay đổi về lượng, nhưng sự thay đổi về chất chỉ xảy ra khi đã kết thúc một quá trình thay đổi về lượng, sự thay đổi đó đạt giới hạn của điểm nút, giới hạn mà ở đó sự thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất, vượt qua giới hạn độ để dẫn đến nhảy vọt về chất. Nhảy vọt về chất kết thúc một giai đoạn biến đổi về lượng nhưng nó không chấm dứt sự vận động, nó chỉ chấm dứt một dạng tồn tại của vận động .Đó là quá trình sự vật cũ, chất cũ mất đi làm xuất hiện sự vật mới chất mới. Xét về hình thức nhảy vọt diễn ra dưới hai hình thức : Nhảy vọt dần dần và nhảy vọt đột biến.Nhảy vọt dần dần diễn ra trong một thời gian dài, sự tích lũy biến đổi về lượng mới có sự biến đổi về chất.Nhảy vọt đột biến diễn ra trong thời gian rất ngắn,sự tích lũy,biến đổi về lượng đồng thời với nó là quá trình nhảy vọt về chất toàn bộ. Câu 2: Trình bày nguồn gốc và bản chất ý thức,mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức ? 2.1 Nguồn gốc ý thức a) Nguồn gốc tự nhiên Nguồn gốc tự nhiên của ý thức là bộ não con người và sự phản ánh hiện thực khách quan vào trong đó. Ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào trong bộ não người. Phản ánh hiện khách quan là thuộc tính chung của mọi dạng vật chất. Phản ánh là thuộc tính chung của vật chất. Khái niệm phản ánh: Phản ánh là sự tác động qua lại giữa các hệ thống vật chất, đó là năng lực tái hiện giữ lại kết quả của sự tác động qua lại đó.Hoặc là năng lực tái hiện, giữ lại và biến đổi của hệ thống vật chất này sang hệ thống vật chất khác.Phản ánh dưới hình thức đơn giản nhất được thể hiện trong giới vô sinh,phản ánh trong giới hữu sinh cao hơn. Các hình thức phản ánh : Ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan điều đó có thể hiện năng lực tái hiện lại,nhớ lại,dựng lại hoặc làm biến đổi của khách thể phản ánh trong chủ thể phản ánh được ghi nhận trong bộ não người. *Khách thể phản ánh:Không phản ánh toàn bộ mà chỉ phản ánh một phần hiện thực khách quan mà nhận thức con người có thể với tới được. *Chủ thể phản ánh:Là những con người còn hoặc có khả năng nhận thức. => Vậy: ý thức là sự tác động qua lại giữa khách thể và chủ thể được ghi nhận bởi bộ não con người với điều kiện bộ não hoạt động bình thường. Bộ não người và ý thức. Bộ não con người hiên đại là sản phẩm tiến hóa lâu dài về mặt sinh vật – xã hội, và có cấu tạo phức tạp.Bộ não có khả năng thu nhận, truyền dẫn toàn bộ hoạt động của cơ thể trong quan hệ với giới bên ngoài thông qua phản xạ có và không có điều kiện. Về nguyên tắc ý thức của con người chỉ xuất hiện khi có sự tác động của hiện thực khách quan vào trong bộ não người.Cho nên, năng lực phản ánh của ý thức là năng lực hoạt động của bộ não.Không thể tách ý thức ra khỏi sự hoạt động của bộ não.Nhưng ý thức chỉ là một thuộc tính của bộ não người,nó không đồng nhất với chính bộ não người. b) Nguồn gốc xã hội Có nhiều nhân tố cấu thành nguồn gốc xã hội của ý thức nhưng trong đó cơ bản nhất và trực tiếp nhất là nhân tố lao động và ngôn ngữ. Lao động: K/N lao động : Lao động là hoạt động có ý thức,mục đích,có phương pháp của con người làm biến đổi hiện thực khách quan, nhằm đáp ứng những nhu cầu của con người. Vai trò lao động : Lao động không chỉ là nguồn gốc trực tiếp hình thành bản thân con người, mà còn hoàng thiện khả năng phản ánh của bộ não con người.Ăngghen khẳng định “hàng chục vạn năm- thời gian này trong lịch sử trái đất cũng tương đương như một giây đồng hồ trong một đời người – đã trôi qua, trước khi xã hội loài người xuất hiện từ đàn vượn leo trèo trên cây…giữa đàn vượn và xã hội loài người có sự khác nhau đặc biệt gì ? đó là lao động…lao động bắt đầu cùng với việc chế tạo ra công cụ”. Lao động của con người làm cho giới tự nhiên bộc lộ những thuộc tính,những quy luật vận động và khi tác dộng vào giác quan của con người thì sinh ra ý thức. Ngôn ngữ K/N ngôn ngữ : Ngôn ngữ do nhu cầu của lao động và nhờ lao động mà hình thành. Ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu vật chất chứa đựng thông tin mang nội dung ý thức.Không có ngôn ngữ, ý thức không thể tồn tại và phát triển được. Vai trò ngôn ngữ: Sự xuất hiện của ngôn ngữ trong quá trình lao động sáng tạo đã trở thành phương tiện vật chất để đáp ứng những nhu cầu khách quan về quan hệ giao tiếp,trao đổi những kinh nghiệm và tình cảm… Ngôn ngữ là vỏ vật chất của tư duy,là hiện thực trực tiếp của tư tưởng, là yêu tố quan trọng để phát triển tâm lý, tư duy của con người.Ănnghen cho rằng : “ Trước hết là lao động sáng tạo, sau lao động và đồng thời với lao động là ngôn ngữ; đó là 2 sức kích thích chủ yếu đã ảnh hưởng đến bộ óc của con vượn làm cho bộ óc đó dần dần biến chuyển thành bộ óc của con người”.Nhờ ngôn ngữ, kinh nghiệm và sự hiểu biết của con người mới được hình thành, vận động và phát triển, đồng thời nó trở thành phương tiện trao đổi về mặt xã hội và trở thành công cụ của hoạt động ý thức. Tóm lại : ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào trong một tổ chức vật chất cao nhất đó là não người.Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan, lá cái vật chất được di chuyển vào trong não người và cải biến ở đó. Câu 1: Nêu và phân tích định nghĩa vật chất của Lênin- ý nghĩa phương pháp luận của định nghĩa này? Định nghĩa,phân tích đ/n vật chất của Lênin Hoàn cảnh ra đời Triết học trước đây đều cố gắng giải thích về nguồn gốc, bản nguyên đầu tiên của thế giới.Cho nên mỗi một nhà triết học đều quan niệm về vật chất thông qua một dạng vật thể, vật chất cụ thể và coi nó là cơ sở, bản nguyên đầu tiên của mọi sự tồn tại.Ví dụ như triết học Trung Quốc cổ đại coi vũ trụ được hình thành bởi ngũ hành,triết học Hy Lạp cổ đại:Talet cho là nước, Anaximen cho là không khí, Lơxip và Đêmôcrit là nguyên tử… Thuyết nguyên tử cổ đại là một bước phát triển mới của chủ nghĩa duy vật,nó mang tính khái quát và trừu tượng hơn nhưng cũng không thoát khỏi tình trạng quy vật chất thành dạng vật thể.Quan niệm đồng nhất vật chất là nguyên tử đã kéo dài và trở thành truyền thống trong tư duy của các nhà triết học duy vật và khoa học tự nhiên như Galilê,Đềcác, Niutơn tiếp tục khẳng định và phát triển.Tuy nhiên đó chỉ mới là quan niệm siêu hình.Đến cuối thế kỷ XIX đầu XX với sự phát triển của vật lý học vi mô đã mang lại những hiểu biết mới sâu sắc hơn về nguyên tử về cấu trúc thế giới vật chất : 1895 Rơnghen phát hiện tia X. 1896 Béccơren phát hiện ra hiện tượng phóng xạ,chứng tỏ rằng nguyên tử không phải là bất biến và có khả năng chuyển hóa cho nhau. 1897 Tômxơn phát hiện ra điện tử,chứng tỏ rằng nguyên tử không phải là đơn vị cuối cùng tạo nên thế giới vật chất. 1901 Kaufman phát hiện ra rằng khi vận động khối lượng của điện tử tăng khi vận tốc của nó tăng,bác bỏ quan niệm cho rằng khối lượng là bất biến… Sự đồng nhất vật chất với dạng cụ thể, với những thuộc tính của nó như quan niệm của chủ nghĩa duy vật trước đây là có những hạn chế, làm cơ sở cho chủ nghĩa duy tâm chống lại chủ nghĩa duy vật khi họ cho rằng “vật chất đã tiêu tan”.Lênin chỉ ra rằng không phải “vật chất tiêu tan mất”, mà chỉ có giới hạn hiểu biết của con người về vật vật chất là tiêu tan, nghĩa là cái mất đi không phải là vật chất, mà chỉ là giới hạn về nhận thức của con người về kết cấu của nó mà thôi. Tóm lại: Nhân tố cơ bản dẫn đến sự ra đời đ/n vật chất của Lênin là : Chủ nghĩa duy tâm tấn công chủ nghĩa duy vật xung quanh phạm trù vật chất. Các nhà vật lý vi mô bị rơi vào khủng hoảng trước những phát minh vật lý của mình. Nội dung định nghĩa vật chất của Lênin Trong tác phẩm “chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán”, trên cơ sở phân tích cuộc cách mạng của khoa học tự nhiên đầu thế kỷ XX và phê phán chủ nghĩa duy tâm trong triết học cũng như kế thừa mang tính phê phán với quan niệm của triết học duy vật về vật chất,Lênin đã đ/n vật chất như sau: “ vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác” Phân tích định nghĩa Vật chất là một phạm trù triết học : vật chất được định nghĩa theo nghĩa triết học, nghĩa chung nhất,rộng nhất,khái quát nhất chứ không phải được hiểu theo nghĩa thông thường …dùng chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác nghĩa là : Tóm lại :Cách thức của sự phát triển diễn ra như sau: Trước hết sự vật tích lũy tuần tự về lượng đạt đến quá trình nhảy vọt vượt qua điểm nút chất cũ mất đi chất mới hình thành. Chất mới lại tiếp tục tích lũy về lượng lại đạt đến sự nhảy vọt và vượt qua điểm nút cứ thế tạo thành những đường nút vô tận thể hiện tính quy luật trong cách thức của sự phát triển. Chú ý : Sự thay đổi lượng - chất - sự vật bao giờ cũng được xem xét bởi những điều kiện khách quan nhất định. Bởi vì trong điều kiện khách quan này sự biến đổi về lượng dẫn đến sự biến đổi về chất, thì ngược lại trong điều kiện khác cũng vẫn sự biến đổi về lượng như vậy nhưng không có sự biến đổi về chất. b) Chiều ngược lại của quy luật Quy luật lượng chất không chỉ nói đến một chiều là sự biến đổi về lượng dẫn đến sự biến đổi về chất, mà còn có chiều ngược lại. Đó là quá trình hình thành sự vật mới, chất mới và chất mới quy định lượng mới của nó. Khi sự vật mới ra đời bao hàm chất mới, nó lại tạo ra một lượng mới phù hợp với nó và trong sự vật mới lại lặp lại quá trình thay đổi lượng – chất- sự vật… 3.2 Ý nghĩa phương pháp luận của quy luật Để cho chất cũ mất đi chất mới hình thành phải chú ý thường xuyên tích lũy về lượng, biết tạo ra những bước nhảy vọt lựa chọn những điểm nút phù hợp có như vậy chất cũ mới mất đi chất mới hình thành. Cần phân biệt sự khác nhau giữa tính quy định về chất và lượng.Xem xét quá trình thay đổi về chất phải nghiên cứu quá trình tích lũy về lượng,biến đổi về lượng trong những điều kiện khách quan nhất định. Cần tránh hai quan điểm sai lầm: tuyệt đối hóa về chất hay tuyệt đối hóa về lượng 2.2 Bản chất ý thức Bản chất của ý thức là sự phản ánh mang tính tích cực, năng động và tính sáng tạo. Ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào trong não người, nhưng không phải là sự phản ánh đơn giản, thụ động mà là sự phản ánh mang tính tích cực. Ý thức là sản phẩm của vật chất nhưng ý thức không là sản phẩm của mọi dạng vật chất mà chỉ là sản phẩm của một dạng vật chất duy nhất về tự nhiên của con người là bộ não. Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan nên ý thức mang tính chủ quan không mang tính khách quan.ý thức là cái vật chất được di chuyển vào trong não người và cải biến ở đó. Ý thức mang bản chất tích cực,năng động,sáng tạo,có chọn lọc. Ý thức mang bản chất xã hội vì ý thức hình thành trong xã hội. 2.3 Mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức. Nghiên cứu mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức trong thực tiễn cũng xuất phát từ việc giải quyết vấn đề cơ bản của triết học và lý luận chung về vật chất và ý thức. Theo quan điểm duy vật biện chứng : vật chất và ý thức tồn tại trong mối quan hệ biện chứng với nhau, tác động lẫn nhau thông qua hoạt động thực tiễn, trong mối quan hệ đó vật chất giữ vai trò quyết định đối với ý thức. a) Vai trò của vật chất đối với ý thức Trong mối quan hệ với ý thức, vật chất là cái có trước, ý thức lá cái có sau, vật chất là nguồn gốc của ý thức, vật chất quyết định ý thức, ý thức là sự phản ánh đối với vật chất. Ý thức là sản phẩm của một dạng vật chất có tổ chức cao là bộ óc con người nên chỉ khi có con người mới có ý thức. Trong mối quan hệ giữa con người với thế giới vật chất thì con người là kết quả của quá trình phát triển lâu dài của thế giới vật chất, là sản phẩm của thế giới vật chất. Kết luận này đã được chứng minh bởi sự phát triển hết sức lâu dài của khoa học về giới tự nhiên; nó là một bằng chứng khoa học chứng minh quan điểm : vật chất có trước ý thức có sau. Các yếu tố tạo thành nguồn gốc tự nhiên, nguồn gốc xã hội của ý thức( bộ óc con người, thế giới khách quan, lao động ngôn ngữ) điều, hoặc là chính bản thân thế giới vật chất(thế giới khách quan ), hoặc là những dạng tồn tại của vật chất(bộ óc của con người,hiện tượng phản ánh, lao động, ngôn ngữ) nên vật chất là nguồn gốc của ý thức. Ý thức là sự phản ánh thế giới vật chất, là hình ảnh chủ quan về thế giới vật chất nên nội dung của ý thức được quyết định bởi vật chất.Sự vận động và phát triển của ý thức, hình thức biểu hiện của ý thức bị các quy luật sinh học, các quy luật xã hội và sự tác động của môi trường sống quyết định. Những yếu tố này thuộc lĩnh vực vật chất nên vật chất không chỉ quyết định nội dung mà còn quyết định cả hình thức biểu hiện cũng như mọi sự biến đổi của ý thức . b) Vai trò của ý thức đối với vật chất Trong mối quan hệ với vật chất, ý thức có thể tác động trở lại vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người. Vì ý thức là ý thức của con người nên nói đến vai trò của ý thức cũng chính là nói đến vai trò của con người.Bản thân ý thức tự nó không trực tiếp thay đổi được gì trong hiện thực.Muốn thay đổi hiện thưc con người phải tiến hành những hoạt động vật chất. Song, mọi sự hoạt động của con người đều do ý thức chỉ đạo, nên vai trò của ý thức không phải trực tiếp tạo ra hay thay đổi thế giới vật chất mà nó trang bị cho con người tri thức về thực tại khách quan, trên cơ sở ấy con người xác định mục tiêu, đề ra phương hướng, xây dựng kế hoạch, lựa chọn phương pháp, biện pháp, công cụ…để thực hiện mục tiêu của mình.Ở đây ý thức đã thể hiện sự tác động của mình đối với vật chất thông qua họat động thực tiễn của con người. Sự tác động trở lại của ý thức đối với vật chất được diễn ra theo hai hướng: tích cực hoặc tiêu cực.Nếu con người nhận thức đúng, có tri thức khoa học, có tình cảm cách mạng, có nghị lực, có ý chí thì hành động của con người phù hợp với quy luật khách quan, con người có năng lực vượt qua thách thức trong quá trình thực hiện mục đích của mình, thế giới được cải tạo- đó là sự tác động tích cực của ý thức; còn nếu ý thức con người phản ánh không đúng hiện thực khách quan, bản chất quy luật khách quan thì ngay từ đầu hướng hành động của con người đã đi ngược lại quy luật khách quan hành động ấy sẽ có tác động tiêu cực đối với hoạt động thực tiễn, đối với hiện thực khách quan. Như vậy bằng việc định hướng cho hoạt động của con người, ý thức có thể quyết định hành động của con ngưởi.Hoạt động thực tiễn của con người đúng hay sai, thành công hay thất bại, hiệu quả hay không hiệu quả . Tìm hiểu về vật chất, về nguồn gốc, bản chất của ý thức, về vai trò của vật chất,của ý thức có thể thấy: không bao giờ và không ở đâu ý thức lại quyết định vật chất.Trái lại, vật chất là nguồn gốc của ý thức, quyết định nội dung và khả năng sáng tạo của ý thức, là điều kiện tiên quyết để thực hiện ý thức, ý thức chỉ có khả năng tác động trở lại vật chất, sự tác động ấy không phải tự thân mà thông qua hoạt động thực tiễn(hoạt động vật chất) của con người. sức mạnh của ý thức trong sự tác động này phụ thuộc vào trình độ phản ánh của ý thức, mức độ thâm nhập của ý thức vào những người hành động, trình độ tổ chức con người và những điều kiện vật chất, hoàn cảnh vật chất trong đó con người hành động theo định thức của ý thức Vật chất gồm tất cả các sự vật,quá trình,hiện tượng tồn tại khách quan xung quanh ta, độc lập với ý thức của ta khi tác động lên các giác quan thì có khả năng sinh cảm giác.Điều đó nghĩa là về mặt nguyên tắc chung phải thừa nhận sự tồn tại khách quan của mọi đối tượng vật chất trong hoạt động nhận thức…vật chất không tồn tại một cách vô hình, thần bí mà tồn tại một cách hiện thực, được ý thức của con người phản ánh.Do đó về nguyên tắc không thể có đối tượng vật chất mà con người không thể biết, mà chỉ có đối tượng vật chất mà con người chưa nhận thức được. Vật chất tồn tại khách quan là tồn tại dưới dạng các sự vật, hiện tượng vật chất cảm tính cụ thể,và khi tác động vào giác quan con người thì sinh ra cảm giác.Cho nên có thể phân biệt sự khác nhau giữa các sự vật hiện tượng một cách trực tiếp hoặc gián tiếp. Thực tại khách quan là cái có trước, cảm giác ý thức có sau do thực tại khách quan hay vật chất quyết định Đến đây Lênin đã giải quyết được mặt thứ nhất vấn đề cơ bản của triết học : “ vật chất ý thức cái nào có trước,cái nào có sau,cái nào quyết định cái nào” …được cảm giác của chúng ta chép lại,chụp lại,phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào ý thức: Cảm giác có giá trị như là bản sao về nguyên bản là thực tại khách quan.Cảm giác hay tư duy ý thức con người chẳng qua chỉ là sự phản ánh của con người về thực tại khách quan.Con người có khả năng nhận thức về thế giới khách quan đó. Qua đây đã gải quyết được mặt thứ hai vấn đề cơ bản của triết học “ con người có khả năng nhận thức được thế giới quan hay không”.Sự tồn tại của thực tại khách quan là không lệ thuộc vào cảm giác => sự tồn tại của vật chất là độc lập với ý thức => sự tồn tại vật chất là khách quan =>Lênin đã khẳng định lại tính khách quan của vật chất từ đó phân biệt nó với ý thức. Từ sự phân tích trên có thể khẳng định rằng định nghĩa vật chất của Lênin bao gồm những nội dung cơ bản sau: Vật chất – cái tồn tại khách quan bên ngoài ý thức không phụ thuộc vào ý thức. Vật chất – cái gây nên cảm giác ở con người khi bằng cách nào đó (trực tiếp hay gián tiếp) tác động lên giác quan của con người. Vật chất – cái mà cảm giác, tư duy,ý thức,chẳng qua chỉ là sự phản ánh của nó. Ý nghĩa phương pháp luận Định nghĩa vật chất của Lênin đã giải đáp một cách khoa học về vấn đề cơ bản của triết học và phê phán những quan niệm sai lầm của triết học duy tâm, tôn giáo về vật chất cũng như bác bỏ thuyết không thể. Định nghĩa vật chất của Lênin đã tiếp thu một cách có phê phán những quan điểm đúng của chủ nghĩa duy vật trước đây và đồng thời khắc phục những thiếu sót và hạn chế của nó và có ý nghĩa về mặt thời gian, phương pháp luận đối với khoa học cụ thể khi nghiên cứu vật chất. Định nghĩa vật chất của Lênin cho phép xác định cái gì là vật chất trong lĩnh vực xã hội để có thể giải thích nguồn gốc, bản chất và các quy luật khách quan của xã hội. Định nghĩa vật chất của Lênin đã mở đường cho các nhà khoa học nghiên cứu thế giới vô cùng vô tận . Câu 6 Trình bày mối quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội, ý nghĩa phương pháp luận của quy luật này? 6.1 Các định nghĩa Tồn tại xh : là lĩnh vực vật chất của đời sống xh, bao gồm hoạt động vật chất của con người,những điều kiện hoàn cảnh vật chất như : điều kiện địa lý, dân số,ptsx… trong đó ptsx giữ vai trò quyết định, và các quy luật khách quan vốn có của nó. Ý thức xã hội : là mặt tinh thần của đời sống xh, bao gồm những quan điểm, tư tưởng, tình cảm, tâm trạng, truyền thống… nảy sinh từ tồn tại xh và phản ánh tồn tại xh trong những giai đoạn phát triển nhất định. 6.2 Mối quan hệ biện chứng giữa tồn tại xh và ý thức xh 6.2.1 Ý thức xh là sự phản ánh tồn tại xh, do tồn tại xh quyết định. Trước triết học Mác có nhiều quan điểm không đúng về sự hình thành và phát triển của ý thức xh cũng như vai trò của nó đối với đời sống xh.Triết học duy tâm cho rằng tinh thần, tư tưởng là nguồn gốc và giải quyết mọi hiện tượng xh… Mác và Ănghen cho rằng đời sống tinh thần của xh hình thành và phát triển trên cơ sở đời sống vật chất, rằng không thể tìm nguồn gốc tư tưởng xh, tâm lý xh trong bản thân nó, nghĩa là không thể tìm trong đầu óc con người mà phải tìm trong hiện thực vật chất.C.Mác viết: “… không thể nhận định về một thời đại đảo lộn như thế căn cứ vào ý thức của thời đại ấy. Trái lại phải giải thích ý thức ấy bằng những mâu thuẫn của đời sống vật chất, bằng sự xung đột hiện có giữa các lực lượng sản xuất và xh và những qhsx xh” Dựa trên lập trường của chủ nghĩa duy vật ta có: Tồn tại xh là cái có trước ý thức xh là cái có sau. Ý thức xh chẳng qua chỉ là tồn tại xh đã được nhận thức vì nguồn gốc và bản chất của ý thức xh là do tồn tại xh quyết định. Tồn tại xh nào thì sinh ra ý thức xh đó. Tồn tại xh biến đổi kéo theo sự biến đổi của ý thức xh. Trong sự biến đổi này thì tồn tại xh biến đổi trước, ý thức xh biển đổi sau. Tuy nhiên không phải bất cứ lúc nào ý thức xh cũng chịu sự tác động trực tiếp của tồn tại xh mà trong chừng mực nhất định ý thức xh còn có tính độc lập tương đối của nó . Mác khẳng định “ không phải ý thức của con người quyết định tồn tại của họ, trái lại tồn tại xh của họ quyết địng ý thức của họ” Câu 5 : Trình bày nội dung cơ bản quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp trình độ phát triển của lực lượng sản xuất,vận dụng quy luật này vào thực tiễn cách mạng nước ta hiện nay? Mối quan hệ biện chứng giữa llsx và qhsx tạo thành quy luật có tên là quy luật qhsx phải phù hợp với tính chất, trình độ phát triển llsx. Vị trí quy luật Đậy là quy luật cơ bản nhất và quan trọng nhất của toàn bộ lịch sử xã hội loài người, nó quyết định sự vận động và phát triển của lịch sử. 5.1 Các khái niệm phản ánh trong quy luật. K/N phương thức sản xuất: ptsx là cách thức sản xuất ra của cải vật chất trong từng giai đoạn lịch sử nhất định.ptsx gồm hai yếu tố llsx và qhsx. K/N lực lượng sản xuất : là mối quan hệ giữa con người với tự nhiên diễn ra trong quá trình sx vật chất thể hiện trình độ chinh phục tự nhiên của người,trình độ của các quá trình sx vật chất khác nhau trong xã hội.Theo nghĩa chung nhất llsx là mặt tự nhiên của ptsx.Kết cấu llsx gồm hai yếu tố : tlsx và người lao động. K/N quan hệ sản xuất : là mối quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất vật chất.Theo nghĩa chung nhất qhsx là mặt xã hội của ptsx.Kết cấu qhsx gồm 3 mặt quan hệ cơ bản sau: qh sở hữu tlsx(quyết định),qh tổ chức quản lý sx,quan hệ phân phối sản phẩm lao động. Tính chất của llsx : biểu hiện mức độ xã hội hóa của tư liệu sản xuất và của người lao động.(tính cá thể và tính xh) Trình độ của llsx : là trình độ của người lao động, trình độ công cụ lao động, đối tượng lao động. 5.2 Sự vận động của quy luật Vai trò quyết định của llsx với qhsx. Trong sự vận động của ptsx lúc đầu llsx và qhsx là phù hợp với nhau nghĩa là llsx đến đâu thì ptsx đến đó.Càng về sau llsx càng vận động nhanh hơn qhsx càng vận động chậm hơn, từ đó hình thành mâu thuẫn giữa llsx mới với qhsx cũ lỗi thời.Khi mâu thuẫn này lên đến đỉnh cao llsx mới sẽ gạt bỏ qhsx cũ lỗi thời hình thành qhsx mới phù hợp với llsx mới. Điều đó cũng có nghĩa là một ptsx cũ mất đi một ptsx mới hình thành và cứ như thế dưới tác động quyết định của llsx lịch sử xã hội loài người tuần tự trải qua 5 ptsx từ thấp đến cao đó là: Công xã nguyên thủy Chiếm hữu nô lệ Phong kiến TBCN Cộng sản chủ nghĩa Câu 4 : Trình bày nội dung cơ bản quy luật thống nhất và đấu tranh các mặt đối lập, ý nghĩa phương pháp luận của quy luật? Vị trí quy luật : Quy luật thứ hai của phép biện chứng duy vật vạch rõ nguồn gốc,động lực của sự phát triển.Vì vậy Lênin gọi quy luật này là hạt nhân của phép biện chứng. 4.1 Các khái niệm phản ánh trong quy luật. Mặt đối lập : Là những mặt,bộ phận,quy luật,lực lượng, yếu tố … trái ngược nhau tạo nên sự vật. Mâu thuẫn : Mâu thuẫn là sự liên hệ, tác động giữa những mặt đối lập trong một thể thống nhất nhất định. K/N sự thống nhất các mặt đối lập : nghĩa là các mặt đối lập ràng buộc, phụ thuộc nhau cái này lấy cái kia làm điều kiện, tiền đề tồn tại cho mình, không có cái này sẽ không có cái kia. K/N sự đấu tranh các mặt đối lăp : nghĩa là các mặt đối lặp bại trừ nhau tiêu diệt nhau, không cần có nhau nữa có mặt này sẽ không có mặt kia. 4.2 Sự vận động của quy luật Tính quy luật của sự hình thành, phát triển, và giải quyết mâu thuẫn : quá trình này lặp đi lặp lại. Giai đoạn hình thành mâu thu