Tài liệu Cách viết kịch bản

SFX: TIẾNG còi tàu RÚ LÊN. SPFX = hiệu ứng đặc biệt SPFX nói đến một hiệu ứng đặc biệt nào cần dùng (có thể không phải CGI). SPFX: Một tia nắng rọi sáng gương mặt của Frankie. Cơ thể anh từ từ tan chảy. M.O.S. = không tiếng. Chuyện kể rằng có một đạo diễn gốc Đức (có thể là Josef von Sternberg, người phát hiện ra Marlene Dietrich) muốn quay một cảnh không có âm thanh và nói với đoàn làm phim rằng mit out sound (thay vì without sound). Cụm từ này sau đó được đoàn làm phim phát tán. M.O.S. Những con ngựa chạy toán loạn trên phố. POV = góc nhìn Camera “nhìn” hành động từ một góc nhìn cụ thể của một diễn viên. GÓC NHÌN CỦA JULIE – Frankie ngồi trên giường, thắt dây giày. Chùm cảnh MỘT CHÙM CẢNH là một công cụ điện ảnh để mô tả một loạt cảnh, tất cả đều liên quan tới nhau và cùng dẫn tới một kết cục. Mặc dù nó là một từ tiếng Pháp, từ này lại được một đạo diễn người Nga sáng tạo ra. Chùm cảnh được sử dụng để nói đến thời gian trôi đi. Hãy tưởng tượng tới một đứa trẻ, từ khi nó sinh ra, lăn lê, sau đó đi những bước đầu tiên và cuối cùng là chạy. Ví dụ: CHÙM CẢNH 1) John vừa ra đời. Bác sĩ lau người nó và trao cho bà mẹ đang mỉm cười. 2) John lăn người trong cũi. Mẹ nó vỗ tay khích lệ. 3) Nắm chặt tay vào chiếc bàn cà phê, John đi những bước đầu tiên. Mẹ cậu vui sướng ôm con vào lòng. 4) John, đang đeo bỉm, chạy sung sướng qua những bình tưới nước. Mẹ cậu thở dài và với lấy túi đựng bỉm. Bạn cũng có thể đánh dấu các cảnh là A), B), C) nếu thích. Dù là đánh số hay là dùng chữ cũng đều đúng. (Ghi nhớ rằng cảm xúc của bà mẹ thay đổi qua chùm cảnh từ vui sướng tới lo lắng khi John đi lại được). CHÙM CẢNH được xác định như là một cảnh đơn. Điều này là không cần thiết nhưng một vài biên kịch dùng CHẤM DỨT CHÙM CẢNH khi nó kết thúc. Chương 14 - Một loạt cảnh LOẠT CẢNH QUAY cũng khá giống với Chùm cảnh nhưng nó thường được diễn ra tại một địa điểm, nhắc tới một hành động. Hãy nhớ tới bộ phim Earthquake MỘT LOẠT CẢNH A) Cửa sổ cửa hàng bắt đầu rung lắc. B) Các tấm biển đu đưa. C) Gạch và thuỷ tinh bắt đầu rơi xuống đường. D) Mọi người chạy thoát thân. LOẠT CẢNH được xác định là MỘT CẢNH. Giống như Chùm cảnh, loạt cảnh này là những khổ mô tả hành động và cũng có thể được đánh số 1), 2), 3) PHONG CÁCH Một vài biên kịch sẽ đưa một loạt các cảnh quay vào trong kịch bản mà không ghi chú. Điều này nhìn chung góp phần vào việc làm mạch của câu chuyện trôi chảy hơn. Những dòng mô tả hành động này có thể ngắn, những câu mô tả được đặt ở những dòng độc lập. Piazza de Palma chật cứng khách mua hàng thứ 7. MỘT TIẾNG ĐỘNG LỚN vang lên. Chim bồ câu bay xớn xác, CÁNH SẢI NGẬP TRỜI. Mọi người quay đầu về hướng của MỘT TIẾNG SÚNG KHÁC. Một đứa bé sợ hãi đánh rơi que kem và KHÓC. Một phụ nữ HÉT LỚN. Một kiểu viết khác cho đoạn trên: CỬA HÀNG PIAZZA DE PALMA chật cứng khách mua hàng thứ 7. MỘT TIẾNG SÚNG LỚN vang lên. Chim bồ câu bay xớn xác. Tất cả mọi người quay về hướng của MỘT TIẾNG SÚNG KHÁC. ĐỨA TRẺ SỢ HÃI đánh rơi cây kem và KHÓC. MỘT TIẾNG THÉT vang lên. Mẹo viết: Kiểu viết như thế này sẽ làm tốn thêm diện tích trang nhưng nó cũng giúp người đọc nhanh hơn. Tại sao? Hãy nhìn những khoảng trống trong ví dụ thứ hai mắt của độc giả có thể đọc được đoạn này nhanh hơn. Một kiểu viết khác liên quan tới việc NHẤN MẠNH vào yếu tố hành động. Thường thì, người đọc sẽ lướt qua một kịch bản, đặc biệt là nếu khổ mô tả hành động rất dài. Dưới đây là một sự lựa chọn về việc làm thế nào là đúng. Chữ nghiêng, đậm hoặc gạch chân không được dùng để nhấn mạnh. Terry NGà xuống sàn nhà khi MỘT TIA NẮNG lan vào khắp phòng. Anh nghe thấy TIẾNG KÊU LỚN ở bên ngoài. Terry NÍN THỞ khi một BẢO VỆ hộ pháp đi vào. Dòng ngắn / Thơ / Lời bài hát Đôi khi, bạn cần viết một đoạn hội thoại gồm toàn những CÂU NGẮN. Một ví dụ có thể là khi nhân vật của bạn dẫn ra một bài thơ, hoặc hát một bài. JULIE Hoa hồng đỏ Hoa violet tím Em đang viết kịch Anh thì sao? Lời bài hát thường được viết hoa. JULIE (hát) ROW, ROW, ROW YOUR BOAT GENTLY DOWN THE STREAM MERRILY, MERRILY, MERRILY, MERRILY LIFE IS BUT A DREAM. Chương 15 - Xen cảnh Đôi khi trong một kịch bản, bạn có thể muốn xen giữa hai hoặc ba cảnh. Những cảnh này xảy ra cùng một thời điểm. Thay vì nhắc lại Mở cảnh cho mỗi cảnh, người ta dùng tới CẢNH XEN. Điều đó sẽ cho người đọc một cảm giác rằng cảnh được di chuyển nhanh chóng giữa các địa điểm. Trong The Deer Hunter có một đoạn xen cảnh rất hay, khi đó, những người thợ săn đi trong rừng trong khi một đám cưới đang diễn ra. Dưới đây là một ví dụ: NỘI. CĂN HỘ CỦA SHERRI - ĐÊM Sherri bắt đầu cởi quần áo trước cửa sổ mở của phòng ngủ. NỘI. CĂN HỘ CỦA LENNY - ĐÊM Lenny ngủ dậy đi lấy bia. Anh nhìn ra cửa sổ và thấy Sherri. Anh chết lặng, đứng nhìn cô. XEN CẢNH GIỮA LENNY VÀ SHERRI Sherri ngồi trên giường và cởi chiếc áo khoác ngoài. Lenny đi gần hơn phía cửa sổ để nhìn cho rõ hơn. Sherri đứng dậy, nhảy lên nhảy xuống, cố ra khỏi chiếc váy. Mắt Lenny dán vào Sherri, anh di chuyển để nhìn theo cô. Anh giậm chân vào một chiếc chuông trên sàn nhà. LENNY Oái! Sherri nghe thấy tiếng kêu và nhìn về phía Lenny. Lenny nhìn thấy Sherri và TRỐN. Một kiểu CẢNH XEN khác là khi hai nhân vật đang nghe điện thoại và bạn không muốn một đoạn trên điện thoại nghe qua giọng ngoài hình - bạn muốn thể hiện cả hai. NỘI. PHÒNG KHÁCH - ĐÊM Sherri, ngồi thoải mái trên ghế, đang đọc một cuốn sách thì tiếng chuông điện thoại kêu. Cô nghe máy. SHERRI Alô? NGOẠI. PHÒNG ĐIỆN THOẠI – KHU NGHỈ NGƠI Lenny nhấp một lon coca khi anh nói. LENNY Em yêu, anh ở Barstow rồi. XEN CẢNH GIỮA LENNY và SHERRI SHERRI Ôi thế à anh yêu, thật tuyệt. Vậy là anh sẽ về đến đây trước buổi sáng. LENNY Ừ, anh sẽ về sớm thôi. Trong những bộ phim cũ, các đạo diễn thường chia đôi màn ảnh trong một đoạn hội thoại như thế. Điều đó không thường xảy ra trong ngày nay và trừ khi bạn có lý do thật hay để viết nó vào, tốt nhất là dùng XEN CẢNH. CÁCH VIẾT KỊCH BẢN Chương 17 - Trang tiêu đề TRANG TIÊU ĐỀ có một số thông tin nhất định. Hãy soạn nó cùng font chữ giống như trong kịch bản: Courier 12. Nó có thể được viết trên một trang đặc biệt, không hình ảnh minh hoạ và phải chứa một số thông tin như sau: Ở giữa trang – Tên tiêu đề của kịch bản của bạn được viết thành chữ đậm nếu có thể. Dưới đó hai dòng, ở giữa trang là - Kịch bản của Dưới đó hai dòng, giữa trang – Tên bạn (và người viết cùng nếu có) Ở góc dưới bên phải là thông tin liên lạc với bạn (bao gồm người đại diện và địa chỉ email) Ở dưới góc trái, bạn ghi chú: đã đăng ký, WGA hoặc ghi bản quyền. The Good, The Bad, The Thin Kịch bản của Fatty Turner Copyright © 2001 by Fatty Turner Fatty Turner Registered, WGAw 1234 Phố Lake Anytown, CA 12345 (310) 555-1212 Mẹo viết: Có nhiều ý kiến khác nhau về việc có nên ghi chú trong trang tiêu đề của bạn rằng bạn đã đăng ký bản quyền của kịch bản với Writers Guild of America, phía tây, hay chưa. Một vài người cho rằng dấu đó chúng tỏ bạn là dân nghiệp dư nhưng một số nhà sản xuất khẳng định cần nó. Dĩ nhiên, nếu bạn sống ở phía đông sông Mississippi, Mỹ, bạn có thể đăng ký kịch bản của bạn với Writers Guild of American, đông, và vì thế, bạn ghi chú là WGAe. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn rằng, đăng ký bản quyền bạn sẽ có cơ sở pháp lý hơn. Để có thêm thông tin về việc bảo vệ bất cứ sản phẩm nào của bạn, mời vào trang www.copyright.gov . Chương 18 - Bản thảo sản xuất Bạn đã bán được kịch bản của mình và bạn vẫn là người biên kịch cho phần tiếp theo. Giờ là đến lúc viết bản thảo sản xuất và chỉnh sửa lại. Tất cả các phần mềm chỉnh khung kịch bản đều có sẵn tại The Writers Store, nó xử lý rất tuyệt các kịch bản đóng (có nghĩa là các trang đã được hoàn thành), trang A&B, các cảnh đánh số và các yếu tố khác của bản thảo sản xuất. Một trong những điểm khác giữa kịch bản sản xuất với kịch bản duyệt là CÁC CẢNH ĐƯỢC ĐÁNH SỐ. Chương trình chỉnh khung kịch bản của bạn có thể làm điều này một cách tự động. Nó sẽ đánh số những MỞ CẢNH về phía trái và phía phải của mở cảnh. Mục đích của việc đánh số là giúp nhà sản xuất và trợ lý đạo diễn nhằm xác định lịch quay và chi tiền cho việc sản xuất. SỬA LẠI 30tháng 4 2001 BLUE 1. MỜ DẦN: 1 NGOẠI. BẾN TÀU PHÍA TÂY – BÌNH MINH - CẢNH CHÍNH 1 Tàu thuyền dập dềnh trên sóng nước xanh ngát. 2 NGOẠI. BỜ BIỂN - NGÀY 2 hàng trăm cơ thể khoẻ mạnh, trẻ trung đang đùa vui trong kỳ nghỉ xuân. “Tiếp tục” ở đầu và cuối Mẹo: Phần mền chỉnh khung kịch bản có thể dễ dàng chèn TIẾP TỤC (đầu) và TIẾP TỤC (cuối) vào trong kịch bản của bạn NẾU BẠN MUỐN. Nó phụ thuộc vào việc bạn đưa kịch bản cho ai và kịch bản của bạn đang trong giai đoạn nào của dự án. Mẹo viết: Ghi chú này rất quen thuộc trong quá khứ, một quy ước cho rằng cảnh sẽ tiếp tục sau trang mà người đọc vừa xem xong. Thông thường, trong một kịch bản mang đi duyệt, nó không được dùng và bạn sẽ được lợi từ việc đó là tiết kiệm được bốn dòng trống để có thể có kịch bản tốt hơn. Chương 19 - Khoá số trang Một khi kịch bản được “xuất bản” và đưa cho những người đứng đầu chuẩn bị sản xuất, các trang cần được KHOÁ để bất cứ thay đổi nào cũng có thể dễ dàng được phát hiện. Nếu bất cứ thay đổi nào đối với kịch bản sau khi chuyển đi, chỉ NHỮNG TRANG VIẾT LẠI mới được in ra và phát đi. TRANG VIẾT LẠI phải dễ dàng được đưa vào trong kịch bản mà không làm thay đổi những trang gốc. Phần mềm viết kịch bản của bạn được tạo ra để ngắt những trang viết lại theo những quy tắc trên và chúng có thể “khóa các trang” trước khi có phần viết lại. Một khi bạn khoá một kịch bản, nếu thêm một vài yếu tố vào trang, chương trình này sẽ tạo ra một cái gọi là trang A và trang viết thêm sẽ là trang B ví dụ Trang 110A Trang 110B. Khoá các cảnh Trong một kịch bản đã được xuất bản, số các cảnh phải giữ nguyên. Nói theo cách khác, nếu một cảnh bị BỎ, mặc dù số của nó vẫn còn, nó vẫn giữ ở trong kịch bản với từ BỎ cạnh nó. Bất cứ cảnh mới nào cũng phải có một chữ bên cạnh số để cho thấy rằng nó được bổ sung thêm sau khi những cảnh gốc đã bị khoá. Nếu bạn thêm một cảnh vào kịch bản, chương trình sẽ tự động làm thành một cảnh A. Phần viết lại sẽ tự động được xử lý tự động trong chương trình viết kịch bản và được đánh dấu bằng dấu hoa thị ở bên phải số. 1 BỎ 1* 2 NỘI. PHÒNG LỚN. SÁNG 2 NỘI. PHÒNG LỚN – SÁNG Tấm chăn đắt tiền che cơ thể bất động trần truồng của nàng JULIE COOPER xinh đẹp, 25 tuổi. Ánh sáng xuyên qua ô cửa sổ qua cơ thể rắn chắc, rám nắng của FRANKIE CAMPISI, 38 tuổi. Y kéo chăn bông xuống và bắt đầu hôn lên cơ thể lõa lồ của Julie. FRANKIE Hãy bay lên và tỏa sáng, con chim bé nhỏ của anh. Đến lúc mở rộng cánh và bay. JULIE (ngái ngủ) Sao cơ? Mấy giờ rồi anh? 2A NỘI. PHÒNG TẮM - NGÀY 2A* Phần thêm vào NỘI. PHÒNG TẮM sẽ cho thấy Julie đang làm gì trong khi trong cảnh được nhắc tới trước đó, ta chỉ nghe thấy cô nói ngoài cảnh khi camera vẫn tập trung vào Frankie và căn phòng ban đầu. Chương 20 - Đầu trang Một yếu tố khác của phần kịch bản sản xuất là ĐẦU TRANG. Đầu trang đứng cùng với chỗ đánh số trang, ở bên phải và cách lề phải 5’’. Thông tin này được in trong tất cả các trang của kịch bản. Nó đặt trong phần đầu trang bao gồm ngày viết lại và màu sắc của trang. Đầu trang của bản thảo sản xuất của một kịch bản có thể trông như thế này. SỬA LẠI 30/4/2001 XANH DƯƠNG 1. SỬA LẠI 30/4/2001 XANH DƯƠNG sẽ được in trên tất cả các đầu trang của các trang viết lại, trừ khi bạn yêu cầu chương trình viết kịch bản loại thông tin này trong trang đầu tiên. Tuy nhiên, bạn nên đưa thông tin này vào trong trang đầu của kịch bản sản xuất. Nếu vậy, tất nhiên số trang sẽ thay đổi. Mẹo viết: Không cần lo lắng về màu sắc trang giấy bạn dùng cho những thay đổi đối với một cảnh. Nếu bạn vẫn đang sửa lại một khi kịch bản trong quá trình sản xuất, người ta sẽ nói cho bạn biết làm thế nào. Việc này do bộ phận sản xuất quyết định. Những việc nên làm và không nên làm Nên làm • Hãy đọc và sửa kịch bản của bạn. Chính tả rất quan trọng. Không nên tin vào phần mềm kiểm tra chính tả, nó có thể để lọt những lỗi ngữ pháp và không có một vài thuật ngữ trong từ điển. • Hãy nhờ một ai đó đọc và sửa kịch bản cho bạn. Một người mới có thể phát hiện được những thứ mà bạn bỏ qua. • Hãy nộp bản photocopy đẹp nhất có thể. Không ai muốn đọc những trang giấy bẩn. • Hãy dùng kẹp chất lượng để kẹp kịch bản của bạn. Loại Acco #5 là tốt nhất bởi vì chúng đủ dài để vừa với độ dày của kịch bản. • Hãy đăng ký kịch bản của bạn với Writers Guild of America nhưng không nên quên đăng ký bản quyền nữa. Thời hạn đăng ký với WGA sẽ hết nhanh chóng trong khi bản quyền sẽ tồn tại hàng thập kỷ. • Hãy gửi một trang thư cùng với kịch bản của bạn. Hãy viết ngắn thôi, súc tích và đi hẳn vào mục tiêu chính. Cho họ muốn biết chính xác kịch bản của bạn nói về cái gì và sẽ liên lạc được với bạn thế nào. • Hãy theo sát những quy tắc trừ khi bạn BIẾT rõ ràng lý do không nên làm thế. Không nên • Đừng tạo ra một trang tiêu đề ngẫu hững với font chữ lớn và màu mè Một trang tiêu đề chuẩn có tên phim, tên tác giả ở giữa và thông tin liên lạc của bạn (địa chỉ, số điện thoại) ở phía dưới bên phải. • Đừng dùng dấu ngoặc kép trong trang tiêu đề. Không ai quan tâm tới cái đó. • Đừng viết ngày trên kịch bản hoặc bản thảo của bạn • Đừng để những trang trống trong kịch bản để tách các phần với nhau. • Đừng dành trang thứ hai cùng với dấu ngoặc kép nói về nội dung kịch bản của bạn. • Đừng dành một trang mô tả kịch bản và câu chuyện phía sau. Điều đó không phù hợp với Hollywood. Bạn sẽ gặp rắc rối nếu không thể kể được câu chuyện qua kịch bản của mình. • Đừng đưa thêm bất cứ hình minh hoạ nào dù bạn có thấy nó thú vị ra sao. • Không đặt tiêu đề kịch bản vào trang đầu tiên. • Đừng dùng nhiều hơn hai cái kẹp nhưng dùng trang giấy có ba lỗ. Kẹp chỉ để ở lỗ đầu tiên và cuối cùng. • Đừng dùng giấy màu. • Đừng hy vọng kịch bản sẽ được trao lại cho bạn. Khi đã gửi đi thì cứ phó mặc cho nó. Nên gửi kèm một phong bì dán sẵn tem và ghi địa chỉ của bạn. Sau đó thì nghỉ ngơi, rất nhiều người cũng gửi một kịch bản tới cùng công ty đó. Chương 21 - Những loại kịch bản khác Ở trên, chúng ta đã bàn tới kịch bản đem đi duyệt. Những yếu tố dùng trong loại kịch bản đó cũng được dùng trong một số loại hình khác. Chỉ có kích thước và khuôn khổ khác nhau. • MOW - Movies of the Week • DTV - Direct TV Movie • Hour Episodic TV Show Những loại hình này gần như giống với kịch bản đem đi duyệt. Tuy nhiên, chúng được chia thành những MÀN, được mô tả trong kịch bản. Một màn bao gồm phần của câu chuyện xảy ra giữa các phần quảng cáo. Vì thế, DỪNG MÀN được coi là thời gian dành cho quảng cáo. Khi một Màn của MOW bắt đầu, nó sẽ viết như thế này: MÀN 1 Khi một Màn kết thúc, nó sẽ giống thế này: KẾT THÚC MÀN 1 Kịch bản của MOW hay DTV thường có 7 màn. Khi MOW kết thúc, nó thường giống thế này. HẾT PHIM Một MOW thường có khoảng 3-8 phút dành cho người pha trò, bắt đầu một câu chuyện, giống thế này: NGƯỜI PHA TRÒ Phần pha trò này thường không có đánh dấu kết thúc là KẾT THÚC PHA TRÒ. Thay vào đó, cảnh sẽ đơn giản chấm dứt và một trang mới bắt đầu, Màn Một bắt đầu. Kịch bản phim dài tập 1 giờ cũng có phần pha trò, nhưng nó sẽ ngắn hơn MOW. MOW thường có cùng một đoạn lặp đi lặp lại (tuy ngắn) và cuối cảnh, kể phần tiếp câu chuyện để giữ khán giả vẫn ở lại trước vô tuyến sau một loạt quảng cáo tiếp theo. Chương trình phim một tiếng thường có 4 màn. Cả hai loại hình này đều phải đánh số trang. Chương 22 - Trang tiêu đề của phim truyền hình Trong một phim truyền hình, việc đặt tiêu đề của kịch bản, của chương trình và các tập của nó ở trang đầu tiên hoàn toàn tuỳ ý. Chữ có thể viết hoa hoặc viết thường. Đặt tiêu đề trong dấu ngoặc kép. Tiêu đề đặt giữa dòng. Mờ dần theo sau tên màn. Dưới đây là ví dụ của MOW: "A Day In The Life" MÀN 1 MỜ DẦN: NỘI. NHÀ TRÔNG TRẺ - SÁNG Ở cuối mỗi màn, cũng có chữ RÕ DẦN cùng với phần kết thúc màn. RÕ DẦN. HẾT MÀN 1 =======NGẮT TRANG================== 16 MÀN 2 MỜ DẦN: Mẹo: Khi dùng chương trình viết kịch bản, bạn nên đặt phần ngắt trang giữa các màn. Nói cách khác, mỗi màn phải bắt đầu ở đầu trang mới. Mẹo viết: Không đánh số các cảnh. Đó là việc của nhà sản xuất. Quy tắc: MOW có thể có một danh sách diễn viên và trên trang khác là danh sách bối cảnh, giống như kịch bản kịch, nhưng những cái này thay đổi trong nhiều năm nay. Tốt nhất là bạn nên lấy mẫu của một MOW được phát gần đây để học những quy tắc mới. Kết Trên đây là những thứ tôi đã thu thập được nhưng tôi sẽ bổ sung thêm. Tôi hy vọng nó sẽ có ích và giúp bạn tìm tiến thêm bước tiếp theo trong cuộc khám phá viết kịch bản. HẾT