Sự chuyển giao của nền kinh tế thị trường

1 Lời mở đầu Sau 1986 nước ta đã chuyển mô hình kinh tế từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đó là một quá trình thể hiện sự đổi mới về tư duy và ngày càng hoàn thiện cả về lí luận cũng như thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Đây cũng là một quá trình về sự nhận thức đúng hơn các quy luật khách quan, chuyển từ một nền kinh tế mang nặng tính chất hiện vật sang nền kinh tế hàng hoá với nhiều thành phần, khôi phục các thị trường để từ đó các quy luật thị trường phát huy tác dụng điều tiết hành vi các tác nhân trong nền kinh tế thay cho phương pháp quản lí bằng các công cụ kế hoạch hoá trực tiếp mang tính pháp lệnh, xoá bỏ bao cấp tràn lan của nhà nước để các doanh nghiệp tự chủ, tự chịu trong sản xuất kinh doanh. Nhà nướcthực hiện quản lí nền kinh tế thông qua pháp luật và điều tiết thông qua các chính sách và các công cụ kinh tế vỉ mô Chuyển sang nền kinh tế thị trường là chuyển sang nền kinh tế năng động, có cơ chế điều chỉnh linh hoạt hơn, thúc đẩy sự phân phối, sử dụng các nguồn lực và các tác nhân của nền kinh tế hoạt độmg hiệu quả Mặt khác sự chuyển từ mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là vấn đề còn mới trong lịch sử kinh tế nước ta. Nên việc nghiên cứu những vấn đề cơ bản về kinh tế thị trường là sự cần thiết. 2 3 Nội dung I > . Sự cần thiết khách quan phát triển nền kinh tế thị thườngđịnh hướng xã hội chủ nghĩa 1 . Khái niệm Kinh tế thị trường là hình thức phát triển cao của nền kinh tế hàng hoá trong đó từ sản xuất đến tiêu dùng đều thông qua thị trường. Nói một cách khác kinh tế thị trường phát triển trong đó mọi quan hệ kinh tế đều được tiền tệ hoá . 4 2 . Sự cần thiết khách quan phát triển kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa 2.1 Điều kiện ra đời của sản xuất hàng hoá. Phân công lao động:Theo LêNin “ hễ ở đâu và khi nào có phân công lao động xã hội và sản xuất hàng hoá thì ở đó và khi ấy có thị trường “ –VI LêNin toàn tập nhà xuất bản tiến bộ Matcova 1974 . Những lao động tư nhân độc lập và không phụ thuộc vào nhau. Mà muốn có được như vậy thì những người, những doanh nghiệp sản xuất hàng hoá phải độc lập và không phụ thuộc vào nhau . Tóm lại phân công lao động xã hội tạo ra sự phụ thuộc lẫn nhau giữa những người, những doanh nghiệp xản xuất hàng hoá độc lập, họ làm việc cho nhau thông qua những trao đổi hàng hoá. Còn với tư cách là doanh nghiệp sản xuất hàng hoá độc lập lao động sản xuất hàng hoá của họ lại mang tính lao động tư nhân ( cá biệt , độc lập không phụ thuộc ). Mâu thuẫn này được giải quyết bằng trao đổi . 2.2 Định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là một sự lựa chọn đúng đắn Trước đây trong quá trình xây dựng xã hội chủ nghĩa Liên Xô , Đông Âu hay ở Việt Nam cũng có quan điểm kinh tế cho rằng: Kinh tế hàng hoá là sản phẩm riêng của chủ nghĩa tư bản. Từ đó nền kinh tế xã hội chủ nghĩa được vận hành theo cơ chế tập trung quan liêu bao cấp . Đây là một trong những nguyên nhân khủng hoảngcủa xã hội chủ nghĩa. Theo quan điểm của đảng ta hiện nay xây dựng “sản xuất hàng hoá không đối lập với chủ nghĩa xã hội , mà còn là thành tựu phát triển của nền văn minh nhân loại, tồn tại khách quan, cần thiết cho công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa và cả khi chủ nghĩa xã hội đã được xây dựng. –Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII 5 Ngoài ra cũng có quan điểm cho rằng kinh tế thị trường không thể dung hợp với chủ nghĩa xã hội. Còn theo CacMac kinh tế hàng hoá tồn tại trong nhiều hình thức khác nhau có thể khác nhau về quy mô và hình thức phát triển . 2.3 Kinh tế thị trường không những tồn tại khách quan mà cần thiết cho công cuộc xây dựng chủ nghiã xã hội . Nó tồn tại khách quan vì vẫn còn cơ sở cho sự tồn tại và phát triển. Đó là sự phân công lao động xã hội không mất đi mà còn chuyên môn hoá sản xuất ngày càng sâu. Nó diễn ra không những trong từng địa phương, một nước mà còn trong sự phân công hợp tác quốc tế . Trong thời kỳ quá độ và ngay cả dưới chủ nghĩa xã hội vẫn tồn tại những hình thức sở hữu khác nhau về sở hữu tư liệu sản xuất tức là vẫn còn sự tách biệt nhất định về kinh tế giữa các chủ thể kinh tế. Ngay cả các doanh nghiệp cùng dựa trên một quan hệ sở hữu như doanh nghiệp nhà nước, nhưng cũng chưa thể phân phối sản phẩm cho nhau mà không tính toán hiệu quả kinh tế vẫn phải sử dụng quan hệ hàng hoá - tiền tệ để tính toán hiệu quả kinh tế bởi vì : Kinh tế phát triển tạo sự tách biệt quyền sử dụng và quyền sở hữu tư liệu sản xuất. Các doanh nghiệp nhà nướccó cùng sở hữu nhưng quyền sử dụng lại khác nhau. Vì vậy các doanh nghiệp nhà nước có sự tách biệt tương đối về kinh tế, có quyền tự chủ sản xuất kinh doanh Do nhiều yếu tố tác động ( trình độ , cơ sở vật chất – kỹ thuật , trình độ tay nghề của người lao động ) mà giữa các doanh nghiệp nhà nước có sự khác nhau về hiệu quả sản xuất kinh doanh. Do vậy giữa doanh nghiẹp nhà nước có sự tách biệt về kinh tế. Vì vậy sử dụng quan hệ hàng hoá - tiền tệ là cần thiết . 6 Nó cũng cần thiết cho công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa vì chủ nghĩa tư bản đã biết sử dụng vai trò to lớn của nền kinh tế thị trường để tăng trưởng và phát triển kinh tế. Chúng ta cũng phải biết khai thác, sử dụng vai trò to lớn của kinh tế thị trường hay những mặt tích cực của nó như thúc đẩy cải tiến kỹ thuật, nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất, thúc đẩy phân công lao độnh xã hội và hạn chế các mặt trái, khuyết tật của kinh tế thị trường để tăng trưởng phát triển kinh tế. sự hình thành này còn phù hợp với thời kỳ quá độ với nhiều hình thức tổ chức kinh tế mang tính chất quá độ . II > . Những đặc điểm cơ bản của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta . 1 . Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình tổng quát của thời kỳ quá độ. Xét về thực chất là sự phát triển của nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lí vĩ mô của nhà nước. Nó vừa mang những đặc tính chung của kinh tế thị trường vừa mang những đặc thù riêng của chủ nghĩa xã hội . Những đặc tính chung thể hiện ở chỗ: Kinh tế thị trường ở nước ta vẫn chịu sự chi phối của những quy luật kinh tế vốn có của kinh tế hàng hoá như quy luật giá trị, quy luật cạnh tranh, quy luật cung cầu, quy luật lưu thông tiền tệ . . .Các phạm trù của kinh tế hàng hoá - kinh tế thị trường vốn có của nó vẫn còn phát huy tác dụng như giá trị, giá cả, lợi nhuận . Các đặc thù riêng của kinh tế thị trường Việt Nam . Đó là nền kinh tế phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa thể hiện ở chỗ .