Sự cần thiết phải hình thành và phát triển kttt định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta

®Æt vÊn ®Ò N­íc ta ®i lªn chñ nghi· x· héibá qua giai ®o¹n t­ b¶n chñ nghÜa lµ tÊt yÕu lÞch sö .§iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kh¸ch quan cña lÞch sö nh©n lo¹i. Nh­ng vÊn ®Ò lµ chóng ta lùa chän m« h×nh kinh tÕ nµo ®Ó x©y dùng LLSX hiÖn ®¹i cho CNXH.Tr­íc ®©y còng gièng nh­ c¸c n­íc XHCN kh¸c chóng ta ®· lùa chän m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung ®Ó x©y dùng CNXH.Nh­ng thùc tÕ ®· chøng minh lµ m« h×nh nµy kh«ng phï hîp nã lµm cho nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan bÞ vi ph¹m lµm cho ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ bÞ thñ tiªu .§øng tr­íc t×nh h×nh ®ã §¶ng ta trªn c¬ së ®óc rót kinh nghiÖm thùc tÕ vµ lý luËn chñ nghÜa M¸c –Lª nIn t­ t­ëng Hå ChÝ Minh ®· ®Ò ra ®­êng l«Ý kinh tÕ míi víi néi dung quan träng : ChuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN .§©y lµ b­íc ngoÆt quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt nam ®· vËn hµnh ®­îc h¬n 10 n¨m .Nã ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu to lín gIóp nÒn kinh tÕ cña chóng ta tho¸t khái khñng ho¶ng, kinh tÕ dÇn ®i vµo æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn .§êi sèng cña nh©n d©n ngµy cµng n©ng cao .Tuy vËy nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta còng béc lé nh÷ng khuyÕt tËt cã ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®· ®Æt ra cho nhiÒu ng­êi c©u hái : cã hay kh«ng kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN? KTTT ®Þnh h­íng XHCN lµ g× vµ nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña KTTT ®Þnh h­íng XHCN ? §Ó tr¶ lêi nh÷ng c©u hái trªn ®· thu hót nhiÒu nhµ nghiªn cøu lý luËn cïng lµm râ vÒ mÆt lý luËn nhËn thøc còng nh­ thùc tiÔn vµ ®Òu kÕt luËn sù lùa chän KTTT ®Þnh h­íng XHCN cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· chän lµ mét m« h×nh kinh tÕ cña ®Êt n­íc trong tiÕn tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn lµ hoµn toµn ®óng ®¾n Trong bµi viÕt nµy em xin ®Ò cËp mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cña KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. I.Sù cÇn thIÕt ph¶i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta 1.Quan nIÖm vÒ KTTT LÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi cña nh©n lo¹i ®· vµ ®ang tr¶i qua hai kIÓu tæ chøc kinh tÕ thÝch øng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi .Hai thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c h¼n nhau vÒ chÊt .§ã lµ thêi ®¹i kinh tÕ tù nhiªn tù cung , tù cÊp vµ thêi ®¹i kinh tÕ hµng hãa mµ giai ®o¹n cao cña nã lµ kinh tÕ thÞ tr­êng . VËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ kinh tÕ thÞ tr­êng lµ g× ? HiÖn nay cã nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng cã thÓ tùu trung l¹i chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng KTTT lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng hãa trong ®ã tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng ®Òu th«ng qua thÞ tr­êng .Nãi c¸ch kh¸c KTTT lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng hãa trong ®ã c¸c quan hÖ kinh tÕ ®Òu ®­îc tiÒn tÖ hãa kinh tÕ hµng hãa vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng gäi lµ kinh tÕ thÞ tr­êng Sù h×nh thµnh ph¸t triÓn KTTT g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña CNTB nh­ vËy mét c©u hái lín ®­îc ®Æt ra lµ KTHH hay KTTT cã ph¶i riªng cu¶ chñ nghÜa t­ b¶n? Theo lèi t­ duy cò , ®· cã kh«ng Ýt ý kiÕn ®· ®em ®èi lËp lý luËn kinh tÕ Mac-Lªnin víi lý thuyÕt kinh tÕ thÞ tr­êng .Theo hä th× KTTT ®­îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c häc thuyÕt t­ s¶n coi KTTT ®ång nhÊt víi kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa vµ lµ s¶n phÈm riªng cña CNTB.Theo ý kiÕn cña em th× c¸c quan trªn hoµn toµn sai lÇm .Chóng ta kh«ng thÓ ®ång nhÊt gi÷a hai ph¹m trï tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c kiÓu tæ chøc x· héi vµ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi .Trong chñ nghÜa duy vËt lÞch sö Mac ®· chØ ra loµi ng­êi ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao tr¶i qua c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi:Céng s¶n nguyªn thñy , chiªm h÷u n« lÖ ,phong kiÕn , t­ b¶n chñ nghÜa ,céng s¶n chñ nghÜa víi h×nh thøc ban ®Çu lµ CNXH cßn tiÕn tr×nh lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c kiÓu tæ chøc cã hai h×nh thøc c¬ b¶n ®ã lµ kinh tÕ tù cÊp tù tóc kinh tÕ hµng hãa mµ giai ®äan cao cña nã lµ KTTT.Mét kiÓu s¶n xuÊt x· héi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nhiÒu h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c nhau vÝ d­ kiÓu tæ chøc tù tóc tù cÊp ®· thèng lÜnh trong suèt giai ®o¹n nÒn kinh tÕ ë tr×nh ®é thÊp ban ®Çu nh­ x· héi céng s¶n nguyªn thñy chiÕm h÷u n« lÖ ,phong kiÕn vµ hiÖn nay nã vÉn cßn tån t¹i trong nh÷ng vïng nh÷ng n¬i kÐm ph¸t triÓn. Nh­ vËy cã thÓ nãi ph­¬ng th­c s¶n xuÊt nh­ lµ mét c«ng nghÖ mµ c¸c x· héi kh¸c nhau sö dông c«ng nghÖ ®ã nh­ thÕ nµo phôc vô lîi Ých cña ai.Theo lý luËn nh­ trªn th× KTTT còng lµ c«ng nghÖ tæ chøc kinh tÕ nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ cã hiÖu qu¶ nhÊt trong giai ®o¹n hiÖn nay. Nh­ng viÖc ¸p dông c«ng nghÖ ®ã ë mçi n­íc do ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng còng nh­ nh÷ng m« h×nh cô thÓ kh¸c nhau nh­ nÕn kinh tÕ cña §øc , NhËt B¶n hay cña Trung Quèc...HiÖn nay KTTT lµ kiÓu tæ s¶n xuÊt x· héi ®¹t hiÖu qña cao nhÊt vµ ch­a cã kiÓu nµo tèt h¬n do ®ã KTTT sÏ tån t¹i l©u dµi trªn con ®­êng x©y dùng mét x· héi cã tr×nh ®é v¨n minh h¬n cã nghÜa lµ KTTT tån t¹i d­íi chñ nghÜa t­ b¶n vµ còng tån t¹i d­íi CNXH. 2. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¸t triÓn KTTT ®Þnh h­íng XHCN 2.1 Ph¸t triÓn KTTT lµ sù lùa chän ®óng ®¾n Nh­ trªn ®· tr×nh bµy KTTT kh«ng riªng lµ cña CNTB.Tr­íc ®©y ®· cã quan ®iÓm ®em ®èi lËp KTTT víi CNXH vµ cho r»ng KTTT vµ CNXH kh«ng thÓ dung hîp víi nhau.Quan ®iÓm nµy thuéc lèi t­ duy cò ®· tån t¹i h¬n 70 n¨m cña CNXH ë §«ng ¢u vµ Liªn X«. Nã kh«ng chØ tån t¹i ë mÆt lý luËn vµ nhËn thøc mµ ®· trë thµnh thùc tiÔn cña ®êi sèng x· héi .Nã thÓ hiÖn ë chç c¸c nhµ n­íc XHCN ¸p dông m« h×nh kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp mét m« h×nh kinh tÕ trong ®ã c¸c quy luËt ph¸t triÓn kh¸ch quan cña kinh tÕ bÞ xãa bá.Vµ thùc tIÔn ®· chØ ra r»ng m« h×nh ®ã lµ kh«ng phï hîp vµ hËu qu¶ cña nã lµ sù sôp ®æ cña hÖ thèng XHCN .Qua ®ã cho ta thÊy KTTT kh«ng chØ tån trong CNTB mµ cßn tån t¹i trong qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH còng nh­ khi CNXH ®­îc x©y dùng xong .Së dÜ nã tån t¹i bëi v× nã cã nh÷ng c¬ së kh¸ch quan cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn . Tr­íc tiªn vÒ mÆt lý luËn Mac ®· chØ ra r»ng s¶n xuÊt vµ l­u th«ng lµ h×nh thøc vèn cã cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ra ®êi vµ tån t¹i kinh tÕ hµng hãa còng nh­ c¸c tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nã do sù ph¸t triÓn cña LLSX t¹o ra .Vµ Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i cña KTTT kh«ng chØ b»ng lý luËn mµ b»ng thùc tiÔn ®ã lµ m« h×nh kinh tÕ míi NEP mµ néi dung cña nã cßn mang nguyªn gi¸ trÞ mµ chóng ta ®ang thùc hiÖn trong thêi kú ®æi míi, §¶ng ta trong §¹i héi VIII còng ®· kh¼ng ®Þnh: “S¶n xuÊt hµng hãa kh«ng ®èi lËp víi CNXH mµ lµ thµnh tùu cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i tån t¹i kh¸ch quan cho c«ng cuéc x©y dùng CNXH vµ c¶ khi CNXH ®· ®­îc x©y dùng” §èi víi VIÖt nam KTTT vÉn tån t¹i trªn cë së 4 c¬ së kh¸ch quan sau: Tr­íc hÕt ®ã lµ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi víi tÝnh c¸ch lµ c¬ së chung cña s¶n xuÊt hµng hãa ch¼ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i mµ cßn ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u ph©n c«ng lao ®éng trong tõng khu vùc tõng ®Þa ph­¬ng còng ngµy cµng ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng ®­îc thÓ hiÖn ë tÝnh phong phó ®a d¹ng vµ chÊt l­îng ngµy cµng cao cña s¶n phÈm ®­a ra thÞ tr­êng Thø hai. trong nÒn kinh tÕ n­íc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u ®ã lµ së h÷u toµn d©n , së h÷u tËp thÓ , së h÷u t­ nh©n (së h÷u c¸ thÓ , së h÷u tiÓu chñ , së h÷u t­ b¶n t­ nh©n), së h÷u hçn hîp .Do ®ã tån t¹i nhiÒu chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp lîi Ých riªng , nªn quan hÖ kinh tÕ gi÷a hä chØ cã thÓ thùc hiÖn b»ng quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ Thø ba. thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ tuy cïng dùa trªn chÕ c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt nh­ng c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ vÉn cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh cã quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh cã lîi Ých riªng.MÆt kh¸c c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã sù kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ vÒ tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý , nªn chÝ s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ còng kh¸c nhau Vµ cuèi cïng quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ cßn cÇn thiÕt trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i , ®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng s©u s¾c v× mçi n­íc lµ mét quèc gia riªng biÖt lµ ng­êi chñ së h÷u ®èi víi c¸c hµng hãa ®­a ra trao ®æi trªn thÞ tr­¬ng thÕ giíi. Nh­ vËy sù tån t¹i cña KTTT ë n­íc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan kh«ng thÓ lÊy ý chÝ chñ quan mµ xãa bá ®­îc. 2.2 Kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng chØ tån t¹i kh¸ch quan mµ cßn cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng CNXH kinh tÕ n­íc ta khi b­íc vµo thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH cßn mang nÆng tÝnh tù tóc tù cÊp .V× vËy s¶n xuÊt hµng hãa ph¸t triÓn sÏ ph¸ dÇn kinh tÕ tù nhiªn bëi v× KTTT cã mét t¸c dông to lín ®èi víi nÒn kinh tÕ . §Çu tiªn, kinh tÕ thÞ tr­êng hay kinh tÕ hµng hãa ®· t¹o ra ®éng lùc cho LLSX ph¸t triÓn .ChÝnh sù c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa buéc hä ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt , ¸p dông c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Õn møc tèi thiÓu nhê ®ã cã thÓ c¹nh tranh ®­îc vÒ gi¸ c¶ ®øng v÷ng trong c¹nh tranh .Qu¸ tr×nh nµy thóc ®Èy LLSX ph¸t triÓn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Sau 15 n¨m ®Êt n­íc ®æi míi chuyÓn sang nÒn KTTT chóng ta ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín. Tõ chç LLSX cßn ë tr×nh ®é thÊp kÐm l¹c hËu , s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng ,chóng ta b­íc ®Çu ®· cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ñ søc s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm kh«ng nh÷ng ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc mµ cßn xuÊt khÈu.Tõ chç hµng hãa khan hIÕm ®Õn nay cã thÓ nãi hµng hãa thËt phong phó ®a d¹ng Thø hai trong nÒn kinh tÕ hµng hãa ng­êi s¶n xuÊt ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu tiªu dïng cña thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt s¶n phÈm g× víi khèi l­îng bao nhiªu chÊt l­îng nh­ thÕ nµo. Do ®ã kinh tÕ hµng hãa kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña chñ thÓ kinh tÕ, kÝch thÝch viÖc n©ng cao chÊt l­îng c¶i tiÕn mÉu m· còng nh­ t¨ng khèi l­îng hµng hãa dÞch vô .Tr­íc ®©y c¸c doanh nghiÖp cña chóng ta ®Òu lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc , cña tËp thÓ s¶n xuÊt theo chØ tiªu kÕ ho¹ch hoµn toµn chØ lo mçi c«ng vIÖc s¶n xuÊt cßn c¸c yÕu tè ®©u vµo vµ s¶n phÈm ®Çu ra ®· cã nhµ n­íc lo .Nh­ng b­íc sang KTTT th× doanh nghiÖp ph¶i cã sù n¨ng ®éng hä kh«ng chØ biÕt lo s¶n xuÊt mµ nay hä ph¶i lo c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh­ thÕ nµo, s¶n xuÊt víi quy tr×nh nh­ thÕ nµo ®Ó gi¶m gi¶ thµnh , s¶n xuÊt víi chÊt l­îng ra sao chÊt l­îng nh­ thÕ nµo vµ b¸n ë ®©u , ë ®©u th× cã thÓ b¸n ®­îc råi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh ... chÝnh tÊt c¶ ®iÒu ®ã ®· t¹o ra sù n¨ng ®éng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Thø ba. ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ ®iÒu kiÖn ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng hãa ®Õn l­ît nã sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa thóc ®Èysù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt .V× thÕ ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng còng nh­ lîi thÕ cña tõng vïng , còng nh­ lîi thÕ cña ®Êt n­íc cã t¸c dông më réng quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi . Thø t­. sù ph¸t triÓn cña KTTT sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt do ®ã t¹o ®iÒu kiÖn ra ®êi s¶n xuÊt lín cã x· héi hãa cao. §ång thêi chän läc ®­îc nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh giái h×nh thµnh ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é, lao ®éng lµnh nghÒ ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cu¶ ®Êt n­íc .NÒn kinh tÕ n­íc ta b­íc vµo thêi qu¸ ®é víi xuÊt ph¸t lµ nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp lµ chñ yÕu. Møc ®é tÝch lòy cßn rÊt h¹n chÕ do ®ã ph¸t triÓn KTTT theo ®Þnh h­íng XHCN sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho CNXH. Nh­ vËy ph¸t triÓn KTTT lµ mét tÊt yÕu kinh tÕ ®èi víi n­íc ta, lµ mét nhiÖm vô kinh tÕ cÊp b¸ch ®Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ l¹c hËu cña n­íc ta thµnh nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i héi nhËp vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ .§ã lµ con ®­êng ®óng ®¾n ®Ó ph¸t triÓn LLSX khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i hãa Thùc tiÔn nh÷ng n¨m ®æi míi ®· chøng minh r»ng :VIÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ hoµn toµn ®óng ®¾n .Nhê ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn chóng ta ®· b­íc ®Çu khaI th¸c ®­îc nh÷ng tiÒm n¨ng trong n­íc vµ thu hót ®­îc vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ cña n­íc ngoµi gi¶i phãng ®­îc n»ng lùc s¶n xuÊt gãp phÇn quyÕt ®Þnh vµo viÖc b¶o ®¶m t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi nhÞp ®é t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi cao trong thêi gian qua. II. nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë VIÖt nam 1. Thùc chÊt cña KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë viÖt Nam Nãi ®Õn KTTT ®Þnh h­íng XHCN cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ dùa trªn kÕ ho¹ch tËp trung quan liªu bao cÊp, kh«ng ph¶i gièng nh­ nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa vµ còng kh«ng ph¶i lµ KTTT XHCN .Bëi lÏ chóng ta ®ang trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë ®ã cã sù ®an xen gi÷a c¸i míi vµ c¸i cò , c¸i hiÖn ®¹i vµ c¸i l¹c hËu NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN ë viÖt nam lµ sù kÕt hîp gi÷a c¸i chung c¸i phæ biÕn víi c¸i riªng c¸i ®Æc thï. C¸i chung ®ã lµ KTTT nã d­¬c thÓ hiÖn d­íi c¸c mÆt sau - NÒn kinh tÕ chÞu t¸c ®éng hµng ngµy hµng gIê cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu quy luËt c¹nh tranh chø kh«ng ph¶i lµ nh÷nc quy luËt mang tÝnh h×nh thøc trong m« h×nh kinh tÕ cò. - C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ kinh tÕ tÊt yÕu vµ chØ th«ng qua c¬ chÕ thÞ tr­êng míi liªn c¸c nhµ s¶n xuÊt riªng lÎ vµo ho¹t ®éng kinh tÕ cña quèc gia. C¹nh tranh lµ tÊt yÕu ®Ó tån t¹i cña doanh nghiÖp - mçi ®¬n vÞ kinh tÕ lµ mét chñ thÓ tù do tù chñ kinh doanh theo ph¸p luËt - Kinh tÕ t­ nh©n cã vai trß quan träng trong viÖc lµm sèng ®éng thÞ tr­êng. - Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®ãng vai trß rÊt quan träng .§ång ®­îc ph¸t huy ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng cña m×nh, ®ång tiÒn quèc gia tõng b­íc hßa nhËp vµo ®ång tiÒn quèc tÕ - ThÞ tr­êng quèc gia lµ mét thÓ thèng nhÊt kh«ng thÓ chia c¾t theo gianh giíi hµnh chÝnh, thÞ tr­êng quèc gia tõng b­íc héi nhËp vµo thÞ tr­êng quèc tÕ - ThÞ tr­êng bao gåm nhiÒu lo¹i thÞ tr­êng : thÞ tr­êng hµng hãa dÞch vô , thÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ... - Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ th«ng qua ph¸p luËt kinh tÕ , kÕ ho¹ch hãa, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ Bªn c¹nh nh÷ng c¸i chung th× nÒn KTTT viÖt nam cßn mang nh÷ng nÐt ®Æc thï trªn c¸c mÆt : Môc ®Ých ph¸t triÓn KTTT , vÒ quan hÖ së h÷u , quan hÖ ph©n phèi ,tæ chøc qu¶n lý. Chóng ta sÏ nghiªn cøu lÇn l­ît c¸c ®Æc ®iÓm ®Æc tr­ng cña KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. 2. Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña KTTT ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta 2.1. VÒ môc ®Ých ph¸t triÓn KTTT ®Þnh h­íng XHCN Trong nhiÒu ®Æc tÝnh dïng lµm tIªu thøc ®Ó ph©n bIÖt nÒn kinh tÕ thi tr­êng cöa n­íc ta so víi nÒn KTTT kh¸c ph¶i nãi ®Õn môc ®Ých chÝnh trÞ môc tiªu kinh tÕ x· héi mµ §¶ng vµ nh©n d©n ®· chän. Môc tiªu cña nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ®ã lµ : ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y ®Ó ®¹t tíi mét x· héi giµu m¹nh , c«ng b»ng , d©n chñ v¨n minh. Nªu nh­ KTTT tù do t­ b¶n chñ nghÜa phôc vô lîi Ých cña c¸c nhµ t­ b¶n x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho chñ nghÜa t­ b¶n, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn CNTB th× KTTT ®Þnh h­íng XHCN lÊy lîi Ých vµ phóc lîi toµn d©n lµm môc tiªu. Ph¸t triÓn KTTT ®Ó ph¸t triÓn LLSX, x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho chñ nghÜa x· héi n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Kinh tÕ thÞ tr­êng b¶n th©n nã lµ néi lùc thóc ®Èy tiÕn tr×nh kinh tÕ – x· héi. §Õn l­ît m×nh, chóng ta dïng c¬ chÕ ®ã kÝch thÝch s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch tinh thÇn s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, thóc ®Èy CNH - H§H, x©y dùng mét nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, tõng b­íc thùc hiÖn lý t­ëng XHCN. 2.2. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng gåm nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta tån t¹i 3 thµnh phÇn lo¹i së h÷u c¬ b¶n : Së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp së h÷u t­ nh©n ( gåm së h÷u c¸ thÓ , së h÷u tIÓu chñ, së h÷u t­ nh©n t­ b¶n ) .Tõ ba lo¹i h×nh c¬ b¶n ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh . C¸c thµnh phÇn kinh tÕ bao gåm kinh tÕ nhµ n­íc , kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ tIÓu chñ , kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n , kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc, kinh tÕ cã 100% vèn n­íc ngoµi trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u mµ cßn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t­ nh©n ®Ó h×nh thµnh lªn mét nÒn KTTT víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia.Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn sÏ gãp phÇn khai th¸c tèt mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc c¶ vÒ tµi nguyªn vµ con ng­êi . C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®éc lËp víi nhau b×nh ®¼ng víi nhau tr­íc ph¸p luËt. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn . Trong nÒn KTTT nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o .ViÖc x¸c lËp vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c vµ t¹o ra sù kh¸c biÖt víi KTTT TBCN. Nªu nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u TBCN vÒ t­ lIÖu s¶n xuÊt th× tr¸i l¹i nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa mÆc dï cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ nh­ng nã l¹i dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u x· héi vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt mµ bIÓu hiÖn lµ kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o . C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau dùa trªn c¸c quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vµ th­êng ®¹i diÖn cho nh÷ng giai cÊp , tÇng líp x· héi kh¸c nhau. do ®ã trong qu¸ tr×nh cïng ph¸t triÓn chóng ®an xen ®Êu tranh m©u thuÈn vµ ph¸t triÓn theo nh÷ng khuynh h­íng kh¸c nhau. v× vËy kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ ®Ó gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x¶ héi chñ nghÜa trong ph¸t triÓn kinh tÕ . kinh tÕ nhµ n­íc lµ lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. muèn vËy kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i n¾m gi÷ nh÷ng kh©u, nh÷ng lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. muèn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa tèt th× ngoµi viÖc ph¸t triÓn nÒn KTTT nhiÒu thµnh phÇn cßn ph¶i x©y dùng ph¸t triÓn m¹nh kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o . 2.3. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi trong ®ã lÊy ph©n phèi theo lao ®éng lµ chñ yÕu Mçi chÕ ®é x· héi l¹i cã h×nh thøc ph©n phèi ®Æc tr­ng. C¸c h×nh thøc ph©n phèi lµ mét bé phËn cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ do quan hÖ së h÷u quyÕt ®Þnh. Nh­ng ng­îc l¹i quan hÖ ph©n phèi lµ h×nh thøc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ cña quan hÖ së h÷u . §Ó phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX ë n­íc ta trong thêI kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi chóng ta ®· tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau mµ nã bIÓu hiÖn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ sù tån t¹i cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. Mçi h×nh thøc së h÷u l¹i quy ®Þnh mét h×nh thøc ph©n phèi ®Æc tr­ng cña nã. Do ®ã trong nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë vIÖt nam h×nh thµnh nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi kh¸c nhau . Trong nÒn kinh tÕ chóng ta tån t¹i c¸c h×nh thøc ph©n phèi nh­ lµ ph©n phèi theo lao ®éng, ph©n phèi theo vån hay tµi s¶n ®ãng gãp, ph©n phèi theo gi¸ trÞ søc lao ®éng, ph©n phèi th«ng c¸c quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi .MÆc dï nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi nh­ng ®iÓm kh¸c bIÖt c¬ b¶n víi KTTT t­ b¶n chñ nghÜa ë chç: Chóng ta lÊy ph©n phèi theo lao ®éng lµ chÝnh. Trong nÒn KTTT t­ b¶n chñ nghÜa trong ph©n phèi thu nhËp ph©n phèi theo t­ b¶n lµ chÝnh .Së dÜ nh­ vËy nã cã c¬ së cña nã . Trong chñ nghÜa t­ b¶n tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau trong ®ã së h÷u t­ nh©n lµ nÒn t¶ng. ChÝnh do së h÷u t­ nh©n lµ nÒn t¶ng mµ nã ®· quy ®Þnh ph©n phèi theo t­ b¶n lµ chñ yÕu .Cßn KTTT ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë viÖt nam tuy tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u nh­ng së toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ gi÷ vai trß chñ ®¹o .Ph©n phèi theo lao ®éng lµ ®¨c tr­ng b¶n chÊt cña KTTT ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa , nã lµ h×nh thøc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ cña chÕ ®é c«ng h÷u Chóng ta x©y dùng vµ ph¸t triÓn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta ®Ó sö dông chóng lµm c«ng cô ®Ó hoµn thµnh sù nghIÖp x©y dùng CNXH thùc hiÖn x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh. v× vËy ph¸t triÓn cÇn ®i ®«i víi c«ng vµ tiÕn bé .§ã lµ c¬ së kh¸ch quan cho vIÖc ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi vµ tËp thÓ .MÆt kh¸c chóng ta cßn tån t¹i h×nh thøc së h÷u t­ nh©n th× ¾t ph¶i tån t¹i h×nh thøc ph©n phèi theo vèn vµ tµi s¶n kinh doanh vµ nã trë thµnh mét h×nh thøc cña quan hÖ ph©n phèi trong KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta 2.4. C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc XHCN Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta lµ nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN, lµ nhµ n­íc cña d©n do d©n vµ v× d©n .§©y lµ yÕu tè c¬ b¶n sù kh¸c nhau gi÷a KTTT ®Þnh h­íng XHCN víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN.Chóng ta vËn hµnh nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× tÊt yÕu ph¶i tu©n theo nh÷ng quy luËt vèn cã cña kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ quy luËt gi¸ trÞ , quy luËt cung cÇu , quy luËt c¹nh tranh ...Gi¸ c¶ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh .Quy luËt gi¸ trÞ quy ®Þnh môc ®Ých theo ®uæi trong ho¹t ®éng kinh tÕ lµ lîi nhuËn, quy ®Þnh sù ph©n bæ c¸c nguån lùc vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau, ®ång thêi ®Æt c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµo mét cuéc c¹nh tranh quyÕt liÖt. Do ®ã nã kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khuyÕt tËt .§Ó ®¶m b¶o nÒn KTTT vËn hµnh tèt cÇn cã sù tham gia cña nhµ n­íc víi t­ c¸ch ng­êI qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ. §iÓm kh¸c biÖt cña KTTT ®Þnh h­íng XHCN cña ta ®Æt d­íi sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa chø kh«ng ph¶i lµ nhµ n­íc t­ s¶n ,nhµ n­íc cña d©n do d©n vµ v× d©n ®Æt d­íI sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n VIÖt nam .Sù qu¶n lý cña nhµ n­íc XHCN nh»m söa ch÷a “nh÷ng thÊt b¹i cña kinh tÕ thÞ tr­êng” thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ theo ®óng ®Þnh h­íng XHCN Nhµ n­íc thùc hiÖn qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ th«ng qua thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng sau: - Nhµ n­íc ph¶i ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn th«ng qua c¸c chiÕn l­îc kÕ ho¹ch c¸c quy ho¹ch vµ c¸c dù ¸n kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng ®Þnh h­íng - Nhµ n­íc æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« nghÜa lµ ph¶i chèng thÊt nghiÖp khñng ho¶ng l¹m ph¸t - Nhµ n­íc x©y dùng mét hÖ thèng ph¸p luËt thùc hiÖn chøc n¨ng cña nhµ n­íc - Nhµ n­íc cã chøc n¨ng söa ch÷a nh÷ng thÊt b¹i nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng - Nhµ n­íc thùc hiÖn sù ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n - Nhµ n­íc qu¶n lý tµi s¶n quèc gia §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng trªn nhµ n­íc sö dông mét hÖ thèng c¸c c«ng cô sau : - Nhµ n­íc tr­íc hÕt th«ng qua hÖ thèng ph¸p luËt b¶o ®¶m m«i tr­êng ph¸p lý an toµn vµ æn ®Þnh cho d©n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Cung cÊp th«ng tin t¹o ®iÒu kiÖn cho nh©n d©n, hç trî cho nh©n d©n khi gÆp khã kh¨n. §i ®«i víi thi hµnh ph¸p luËt th× ph¶i kiÓm tra thi hµnh ph¸p luËt. §ång thêi hÖ thèng ph¸p lu©t cña nhµ n­íc còng ph¶i h­íng vµo b¶o ®¶m m«i tr­êng sinh th¸i cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc - Th«ng qua kÕ ho¹ch hãa nh­ng ë ®©y lµ kÕ ho¹ch hãa ®Þnh h­íng hay cßn gäi lµ kÕ ho¹ch hãa gi¸n tiÕp nghÜa lµ thÞ tr­êng võa lµ ®èi t­îng võa lµ c¨n cø cña kÕ ho¹ch hãa .Råi ®Ò ra c¸c chØ tIªu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi vµ kÌm theo ®ã lµ mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Ó h­íng vµo chñ thÓ kinh tÕ ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra - Nhµ n­íc sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh mét c«ng cô ®Ó qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« ®Ó ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n mét c¸ch ®óng ®¾n ®Ó t¹o ra mét m«i tr­êng tµi chÝnh lµnh m¹nh tiÕn tíi h×nh thµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh. Trong chÝnh s¸ch tµi chÝnh cã thuÕ .ThuÕ lµ mét c«ng cô t¹o ra nguån thu cho ng©n s¸ch. ThuÕ cßn nh»m ®iÒu tIÕt thu nhËp .ThuÕ cßn ph¶i nu«I d­ìng nguån thu, chñ tr­¬ng ®¬n gI¶n c¸c s¾c thuÕ .Trong chÝnh s¸ch tµi chÝnh chóng ta chñ tr­¬ng cã sù ph©n cÊp vÒ ng©n s¸ch ®¶m b¶o vai trß chñ ®¹o cña ng©n s¸ch TW mÆt kh¸c ph¸t huy chñ ®éng s¸ng t¹o cña ®Þa ph­¬ng . T¨ng c­êng quyÒn tù chñ tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp c¬ së - ChÝnh s¸ch tµi chÝnh 0- Mét c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« , chóng ta chó träng sö dông c«ng cô l·I suÊt vµ tû suÊt hèi ®o¸i HiÖn nay chóng ta ®ang x©y dùng nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã ®óng ®Þnh h­íng hay chÖch ®Þnh h­íng hay kh«ng phô thuéc vµo hai nh©n tè: thø nhÊt kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. Thø hai nÒn kinh tÕ ph¶i cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc 2.5. Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®ång thêi víi b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi lµ nh÷ng vÊn ®Ò gay cÊn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ph­¬ng t©y c¸c nhµ lý luËn chØ ®Ò cao nh©n tè kinh tÕ vµ kü thuËt cña sù t¨ng tr­ëng mµ kh«ng chó ý tháa ®¸ng ®Õn c¸c nh©n tè x· héi vµ nh©n tè con ng­êi. Hä cho r»ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi lµ hai môc tiªu m©u thuÉn kh«ng thÓ ®iÒu hßa. ë n­íc ta vÊn ®Ò kÕt hîp kinh tÕ ®i ®«i víi c«ng b»ng x· héi ®· ®­îc §¶ng nhµ n­íc hÕt søc quan t©m. §¶ng ta nhÊn m¹nh “t¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bévµ c«ng b»ng x· héi trong tõng b­íc vµ suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.C«ng b»ng x· héi ph¶i thÓ hiªn ë c¶ kh©u ph©n phèi hîp lý t­ liÖu s¶n xuÊt lÉn ë c¶ kh©u ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, ë viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi cã c¬ héi ph¸t triÓn vµ sö dông tèt n¨ng lùc cña m×nh N­íc ta ®ang trong thêi kú qua ®é lªn CNXH do vËy xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm vÒ CNXH vÒ mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi c«ng b»ng x· héi. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc coi lµ ph­¬ng tIÖn c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn , b¶n th©n nã lµ mét tIªu thøc cña tiÕn bé x· héi §Ó gi¶i quyÕt tèt gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi chóng ta cÇn ph¸t huy néi lùc b¶o ®¶m t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tèc ®é cao ®Ó kh«ng bÞ tôt hËu ,®ång thêi b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi tøc lµ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu cña ®«ng ®¶o nh©n d©n b¶o ®¶mgi¸o dôc c¬ b¶