Quản trị kinh tế học - Chương 3: Chức năng nhiệm vụ của ngoại thương

I. Chức năng và nhiệm vụ của ngoại thương1. Chức năng của ngoại thương2. Nhiệm vụ chủ yếu của hoạt động ngoại thương 2.1. Căn cứ xác định nhiệm vụ 2.2 Nhiệm vụ chủ yếu của hoạt động ngoại thươngII. Mối quan hệ giữa ngoại thương và các lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế Sản xuất Tiêu dùng Đầu tư nước ngoài1Chức năng của ngoại thương- Với tư cách là một khâu của quá trình tái sản xuất xã hội:(1) Tạo vốn cho quá trình mở rộng vốn đầu tư trong nước(2) Chuyển hóa giá trị sử dụng, thay đổi cơ cấu vật chất theo nhu cầu của tiêu dùng (3) Nâng cao hiệu quả của nền kinh tế2Quá trình tái sản xuất xã hộiSản xuấtTiêu dùngTrao đổiPhân phốiNhập khẩuXuất khẩu3Chức năng của ngoại thươngVới tư cách là một lĩnh vùc kinh tÕ ®¶m nhËn kh©u l­u th«ng hµng ho¸ gi÷a trong n­íc víi n­íc ngoµi, chøc n¨ng c¬ b¶n cña ngo¹i th­¬ng lµ: th«ng qua mua b¸n ®Ó nèi liÒn mét c¸ch h÷u c¬ theo kÕ ho¹ch gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi, tho¶ m·n nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ cña nh©n d©n vÒ hµng ho¸ theo sè l­îng, chÊt l­îng, mÆt hµng, ®Þa ®iÓm vµ thêi gian phï hîp víi chi phÝ Ýt nhÊt.42. NhiÖm vô cña ngo¹i th­¬ng2.1. Căn cứ xác định nhiệm vụ của ngoại thươnga. Chức năng của ngoại thươngb. Đặc điểm kinh tế - xã hội cơ bản của nước tac. Bối cảnh quốc tếd. Nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế trong thời kỳ kế hoạch52.1. Căn cứ xác định nhiệm vụ của ngoại thươngb. Đặc điểm kinh tế - xã hội cơ bản của nước ta Thø nhÊt, n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá phæ biÕn ®i lªn CNXH. Thø hai, nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ mét nÒn kinh tÕ cã nhiÒu thµnh phÇn tham gia 6c. Bối cảnh quốc tế Nh÷ng th¸ch thøc, khã kh¨n: T¸c ®éng ®ét ngét khi hÖ thèng XHCN ë Liªn X« sôp ®æ; th­¬ng m¹i TG diÔn ra trong mét m«i tr­êng c¹nh tranh khèc liÖt; Sù phô thuéc kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc ngµy cµng lín; Xu h­íng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ nh÷ng mÆt tiªu cùc cña nã,.... Nh÷ng thêi c¬, thuËn lîi:Quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c n­íc kh¸c trªn TG ®­îc c¶i thiÖn mét c¸ch ®¸ng kÓ; ViÖt Nam thùc hiÖn ®­êng lèi më cöa vµ héi nhËp víi bªn ngoµi ®óng vµo thêi kú mµ thÕ giíi chuyÓn tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i; t¸c ®éng tÝch cùc cña xu thÕ toµn cÇu ho¸,...7d. Nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế trong thời kỳ kế hoạch:- t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng; - æn ®Þnh, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, ®­a ®Êt n­íc ra khái t×nh tr¹ng mét n­íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn;- cñng cè v÷ng ch¾c quèc phßng vµ an ninh; - t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ®Êt n­íc ph¸t triÓn nhanh h¬n,....82.2 Nhiệm vụ chủ yếu của hoạt động ngoại thươnga. Nâng cao hiệu quả kinh doanh, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa đất nướcb. Góp phần giải quyết những vấn đề kinh tế xã hội quan trọng của đất nước: vốn, việc làm, công nghệ, sử dụng tài nguyên có hiệu quả.c. Đảm bảo sự thống nhất giữa tính kinh tế và tính chính trị trong hoạt động ngoại thương.9Nâng cao hiệu quả kinh doanh, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa đất nước- N©ng cao hiÖu qu¶ KD: + t¹o ra nh÷ng c¬ héi lµm ¨n ®ång thêi còng t¹o ra søc Ðp cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc: chÊp nhËn nh÷ng nguyªn t¾c cña c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, chÊp nhËn gi¸ quèc tÕ + chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn KT theo h­íng ph¸t huy LTSS quèc gia.+ c¬ chÕ qu¶n lý ph¶i biÕn ®æi phï hîp víi “luËt ch¬i chung” trªn thÞ tr­êng TG. 10a. Nâng cao hiệu quả kinh doanh, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa đất nước- §èi víi nhiÖm vô thóc ®Èy sù nghiÖp CNH ®Êt n­íc: + NT cã nhiÖm vô t×m kiÕm nh÷ng ®Çu vµo míi vµ tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm cña ngµnh CN lµm ra.+ Thóc ®Èy qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ ë trong n­íc vµ gi÷a trong n­íc víi n­íc ngoµi ®Ó tranh thñ nh÷ng lîi thÕ do ngo¹i th­¬ng vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ mang l¹i nh­ chuyÓn giao c«ng nghÖ, vèn, know-how, marketing,... gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é CNH. 11b. Góp phần giải quyết những vấn đề kinh tế xã hội quan trọng của đất nước: vốn, việc làm, công nghệ, sử dụng tài nguyên có hiệu quả.b1. Vèn: T¹o vèn: vèn trong n­íc vµ vèn §TNN Sö dông vèn cã hiÖu qu¶: + nhËp khÈu tiÕt kiÖm, cã chän läc; + ph©n bæ hîp lý nguån vèn ®Çu t­ theo ngµnh, vïng, theo ®Þnh h­íng thay thÕ nhËp khÈu hay h­íng vµo xuÊt khÈu, theo c¸ch sö dông lao ®éng,...12b2. ViÖc lµm: ph¶i t¹o ra nh÷ng ngµnh nghÒ míi cã lîi thÕ c¹nh tranh ®Ó thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng: lµng nghÒ xk, gia c«ng xuÊt khÈu, KCX, c¸c ngµnh dÞch vô xuÊt khÈu,.. t¨ng hµm l­îng chÕ biÕn trong s¶n phÈm xuÊt khÈu ®Ó thu hót lao ®éng vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®­a lao ®éng tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ13b3. C«ng nghÖ:Thùc tr¹ng:- Tr×nh ®é KH-CN thÊp kÐm, tôt hËu xa so víi c¸c n­íc TiÒm lùc khoa häc cã nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm C¬ chÕ qu¶n lý KH-CN ch­a phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng KH-CN Ýt g¾n víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng 14NhiÖm vô: CÇn thùc hiÖn mét qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ ngoµi vµo qua con ®­êng ngo¹i th­¬ng; Chó träng xuÊt khÈu hay nhËp khÈu hµng ho¸ tõ nh÷ng “thÞ tr­êng nguån”.b4. Sö dông tµi nguyªn cã hiÖu qu¶: X©y dùng mét c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu hîp lý t¨ng hµm l­îng chÕ biÕn trong s¶n phÈm xuÊt khÈu khuyÕn khÝch n©ng cao tû lÖ néi ®Þa ho¸ (local content) ®èi víi c¸c DN cã vèn §TNN16c. Đảm bảo sự thống nhất giữa tính kinh tế và tính chính trị trong hoạt động ngoại thương.- ViÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng NT ph¶i dùa trªn sù tÝnh to¸n mét c¸ch toµn diÖn c¸c yÕu tè ®· h×nh thµnh vµ xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong n­íc vµ quèc tÕ nh­ : + nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng s¶n xuÊt trong n­íc, + an ninh l­¬ng thùc, + sù tiÕn bé KHKT, + t×nh h×nh kinh tÕ vµ thÞ tr­êng hµng ho¸ TG, + c¸c chÝnh s¸ch KT vµ th­¬ng m¹i cña c¸c b¹n hµng,... 17c. Đảm bảo sự thống nhất giữa tính kinh tế và tính chính trị trong hoạt động ngoại thương. Tu©n theo sù qu¶n lý thèng nhÊt cña Nhµ n­íc vÒ c¸c ho¹t ®éng nµy: + Nhµ n­íc (ChÝnh phñ Trung ­¬ng) lµ ng­êi duy nhÊt ®­îc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i thÝch c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng. + ChÝnh phñ th«ng qua c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña m×nh, kiÓm so¸t ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy.+ C¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i phèi hîp víi nhau trong viÖc hoµn thµnh c¸c môc tiªu chung ®· v¹ch ra. ChÝnh s¸ch vµ c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng trong thùc tiÔn ph¶i vËn ®éng cïng chiÒu víi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Nhµ n­íc ViÖt Nam. 181. Ngo¹i th­¬ng vµ S¶n xuÊt:a. SX sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn quy m«, tèc ®é vµ tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng NT.Trong chu tr×nh t¸i SX x· héi:S¶n xuÊt – Ph©n phèi – Trao ®æi – Tiªu dïngNT gi÷ vai trß kh©u trung gian lµ cÇu nèi gi÷a SX vµ TDSX -> NK: s¶n xuÊt quy m« lín, lu©n chuyÓn hµng ho¸ nhanh, nhu cÇu ®Çu vµo lín  ho¹t ®éng NK ph¸t triểnSX -> XK: s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh qui m«, chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ cña hµng xuÊt khÈu -> tÝnh c¹nh tranh cña hµng XK trªn thÞ tr­êng quèc tÕTÝnh chÊt cña nÒn kinh tÕ (nÒn SX) sÏ quyÕt ®Þnh tíi tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng NT. NT thóc ®Èy SX:+ Thø nhÊt, NT t¹o ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o c¸c yÕu tè ®Çu vµo, ®Çu ra cña s¶n xuÊt, gióp chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm theo h­íng cã lîi cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo+ Thø hai, NT t¹o vèn cho viÖc më réng vèn ®Çu t­ cho s¶n xuÊt+ Thø ba, gãp phÇn t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh gióp SX ph¸t triÓn v÷ng m¹nh -> t¨ng n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt+ Thø t­, NT t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp thu KH-CN, n¨ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­ícb. NT t¸c ®éng trë l¹i SX:b. NT t¸c ®éng trë l¹i SX:+ Thø n¨m, ngo¹i th­¬ng gióp cho viÖc ph©n bè vµ sö dông c¸c nguån lùc trong n­íc mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n + Thø s¸u, ngo¹i th­¬ng t¹o ra nh÷ng yÕu tè thóc ®Èy nhÊt ®Þnh ®èi víi mét sè ngµnh c«ng nghiÖp vèn kh«ng cã c¬ héi ph¸t triÓn nµo kh¸c. + Thø b¶y, ngo¹i th­¬ng gióp ChÝnh phñ cã thªm nguån thu ®Ó tµi trî cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt. T¸c ®éng k×m h·m SX cña NT- Ho¹t ®éng XNK diÔn ra kh«ng kiÓm so¸t, kh«ng cã chÝnh s¸ch ®Þnh h­íng ®óng ®¾n cã thÓ g©y t¸c h¹i ®Õn nÒn SX néi ®Þa.Khu vùc SX x· héiSP ban ®ÇuXKNKSP sau khi cã NTKhu vùc I: SX ra TLSX- M¸y mãc thiÕt bÞ - Nguyªn-VËt liÖuKhu vùc II: SX ra TLTD - SphÈm C«ng nghiÖp- SphÈm N«ng nghiÖp1200400800130040090040004006001005007006001003003000150010005001000600400Tæng sè2.5001.0001.0002.500Sù thay ®æi C¬ cÊu s¶n phÈm XH do t¸c ®éng cña NT (theo §¬n vÞ quy ­íc)+ NT trùc tiÕp NK hµng tiªu dïng mµ trong n­íc ch­a SX ®­îc hoÆc SX ch­a ®ñ.+ NT nhËp khÈu nh÷ng t­ liÖu SX cÇn thiÕt ®Ó phôc vô cho viÖc SX hµng ho¸ TD trong n­íc.+ NT t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi trong nhu cÇu tiªu dïng x· héi, thÓ hiÖn: - T¹o ®iÒu kiÖn gia t¨ng thu nhËp, tõ ®ã t¨ng kh¶ n¨ng TD cña nh©n d©n. - NT t¹o thãi quen TD míi: ph¸t sinh nhu cÇu míi hoÆc biÕn ®æi c¬ cÊu nhu cÇu (chÊt l­îng, sè l­îng, gi¸ c¶)2. Ngo¹i th­¬ng víi Tiªu dïng: Tiªu dïng t¸c ®éng trë l¹i ®Õn NT nh­ thÕ nµo?ThÞ hiÕu, nhu cÇu TD sÏ phÇn nµo ®Þnh h­íng ho¹t ®éng NT chuyÓn dÞch theo 2 khÝa c¹nh: + NK hµng tiªu dïng; hoÆc + NK ®Çu vµo cho SX hµng tiªu dïng Mèi quan hÖ ®an xen lÉn nhau: SX-NT-TD-SX3. NT víi thu hót vèn §TNN vµ §T ra n­íc ngoµi- §TNN lµ h×nh thøc di chuyÓn c¸c yÕu tè SX, c¸c nguån lùc ra n­íc ngoµi nh»m: + Sö dông nh÷ng nguån lùc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n. + Tr¸nh nh÷ng rµo c¶n th­¬ng m¹i ®èi víi s¶n phÈm hoµn chØnh.- NT vµ §TNN cã mèi quan hÖ h÷u c¬ qua l¹i, cïng chiÒu.XK :- N­íc XK th­êng cã chi phÝ SX thÊp h¬n so víi chi phÝ SX cña thÕ giíi  cã kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn cho c¸c nhµ §T.- XK nhiÒu  cã nguån tµi chÝnh m¹nh, dù tr÷ ngo¹i tÖ nhiÒu, c¸n c©n TTQT æn ®Þnh  t¹o lßng tin cho c¸c nhµ §TNN. (VD: Trung Quèc)- C¬ cÊu XK sÏ béc lé tiÒm n¨ng râ rÖt ë nhiÒu lÜnh vùc, ngµnh  thu hót §TNN h­íng vÒ XK.- ThÞ tr­êng s½n cã, quan hÖ tèt  thu hót §TNN.- HÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch XK  ­u ®·i cho §TNN.- ChØ sè XK/GDP (NT/GDP): ®é më cña nÒn KT Ho¹t ®éng NT  thu hót §TNN : NK :- Quèc gia cã nhu cÇu lín vÒ c¸c lo¹i s¶n phÈm vµ cã kh¶ n¨ng thanh to¸n  dÔ thu hót ®­îc §TNN vµo ho¹t ®éng SX thay thÕ NK ®Ó tiªu thô t¹i chÝnh thÞ tr­êng ®ã VD: ngµnh CN «t« ViÖt Nam- Nãi chung c¸c t¸c ®éng kh¸c t­¬ng tù nh­ t¸c ®éng cña ho¹t ®éng XK ®Õn §TNN  gép chung l¹i lµ NT   §TNN  Vèn §TNN   ho¹t ®éng NT : - §TNN sÏ më réng quy m« SX, ®a d¹ng ho¸ lÜnh vùc SX cña mét quèc gia  NT ph¸t triÓn- §TNN ®i liÒn víi m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, tr×nh ®é qu¶n lý, SX lín, s¶n phÈm míi,  T¨ng kh¶ n¨ng XK sang c¸c thÞ tr­êng míi Ngo¹i th­¬ng vµ §T ra n­íc ngoµi:NT t¸c ®éng ®Õn §T ra n­íc ngoµi:XK   C¸c DN còng sÏ t×m kiÕm c¬ héi th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng, lËp VP§D, liªn doanh víi ®èi t¸c n­íc ngoµi  §T ra n­íc ngoµi .NK   c¸c nhµ §T sÏ ®i t×m nh÷ng n¬i cã chi phÝ SX thÊp ®Ó bá vèn §T s¶n xuÊt sau ®ã XK ng­îc trë l¹i thÞ tr­êng cña m×nh. (VD: h×nh thøc gia c«ng) Ngo¹i th­¬ng vµ §T ra n­íc ngoµi:§T ra n­íc ngoµi t¸c ®éng ®Õn NT:- ViÖc di chuyÓn vèn ra n­íc ngoµi th«ng qua ®Çu t­ trùc tiÕp th­êng kÝch thÝch ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng mµ ë ®©y chñ yÕu lµ xuÊt khÈu hµng ho¸, v× nhu cÇu cña c¸c c¬ së ®Çu t­ t¹i n­íc ngoµi ®èi víi: + ThiÕt bÞ cho c¸c c«ng tr×nh, c¸c chi nh¸nh; + C¸c s¶n phÈm bæ sung; + C¸c bé phËn rêi;- §Çu t­ ra n­íc ngoµi trong nhiÒu tr­êng hîp dÉn ®Õn gia t¨ng t¸i nhËp khÈu. Sè liÖu ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña ViÖt Nam?