Quản lý thư viện sử dụng ngôn ngữ Visual Basic

Lêi giíi thiÖu ***** C¸ch m¹ng tin häc ®· vµ ®ang lµm xoay chuyÓn vµ x©m nhËp m¹nh mÏ vµo mäi lÜnh vùc kh¸c nhau trong ®êi sèng nh­: kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ x· héi tõ nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû 20. Thùc tÕ trong mäi thêi ®¹i, th«ng tin lu«n tån t¹i vµ ®­îc sö dông th­êng xuyªn trong ho¹t ®éng kinh tÕ –x· héi. Cã nhiÒu lo¹i th«ng tin: tõ c¸c th«ng tin th«ng th­êng nh­ nh÷ng th«ng tin th­êng nhËt diÔn ra hµng ngµy ®Õn nh÷ng th«ng tin mang tÝnh ®Æc biÖt nh­ th«ng tin vÒ mét sù kiÖn nµo ®ã... Song dï lµ lo¹i th«ng tin nµo ®i ch¨ng n÷a th× tÊt c¶ chóng ®Òu cÇn thiÕt cho mét x· héi ph¸t triÓn, nã kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong qu¸ tr×nh sèng vµ ho¹t ®éng cña con ng­êi. Khi x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× th«ng tin còng ngµy cµng trë nªn cÇn thiÕt, nã cã vai trß quan träng lµ c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng. Trong c«ng cuéc ®æi míi kh«ng ngõng cña khoa häc kü thuËt, nhiÒu lÜnh vùc ®· vµ ®ang ph¸t triÓn vuît bËc, ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc ph¸t triÓn th«ng tin, mµ thµnh c«ng lín nhÊt lµ sù ra ®êi cña m¸y tÝnh. Ngay tõ lóc khai sinh m¸y tÝnh ®· lµ c«ng cô, ph­¬ng tiÖn trî gióp ®¾c lùc nhÊt cña con ng­êi trong mäi lÜnh vùc. V× thÕ m¸y tÝnh kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong cuéc sèng con ng­êi còng nh­ trong c«ng viÖc kinh doanh. Tr­íc ®©y khi ch­a cã mÆt cña m¸y tÝnh (M¸y tÝnh ch­a ra ®êi) ®øng tr­íc thùc tÕ con ng­êi ph¶i lµm c¶ b»ng tay vµ mäi th«ng tin ®­îc l­u tr÷ hoµn toµn trªn sæ s¸ch v× thÕ møc ®é chÝnh x¸c vµ tÝnh b¶o mËt ch­a cao, con ng­êi ph¶i vÊt v¶ trong c«ng viÖc qu¶n lý. ChÝnh v× thÕ m¸y tÝnh ®· ra ®êi vµ viÖc qu¶n lý b»ng m¸y tÝnh ®· trë nªn cÇn thiÕt ®èi víi nhu cÇu thùc tÕ. Ngµy nay,víi c«ng nghÖ, kü thuËt míi, hiÖn ®¹i ®ang ph¸t triÓn tõng ngµy, tõng giê vµ ®­îc ¸p dông réng r·i vµo tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi. V× vËy viÖc øng dông c¸c phÇn mÒm trong qu¶n lý ®· trë nªn quen thuéc víi c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty, tr­êng häc vµ th­ viÖn…§Ó gióp ®ì ng­êi sö dông dÔ dµng qu¶n lý vµ t×m kiÕm c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ ®éc gi¶ vµ ®Ó ng­êi sö dông (tøc lµ ®éc gi¶) dÔ dµng t×m kiÕm c¸c th«ng tin vÒ c¸c lo¹i s¸ch b¸o cã chñ ®Ò kh¸c nhau nh­ khoa häc kü thuËt, v¨n häc, t¹p chÝ, tin häc…Trong th­ viÖn. Vµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trªn t«i ®· ®i ®Õn viÖc nghiªn cøu vµ thiÕt kÕ ®Ò tµi “ Qu¶n lý th­ viÖn ” sö dông ng«n ng÷ Visual Basic ®Ó viÕt ch­¬ng tr×nh nµy. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn mµ t«i thùc hiÖn mét c«ng viÖc cã tÝnh chÊt nghiªn cøu trong mét lÜnh vùc tuy kh«ng ph¶i lµ míi nh­ng víi mét thêi gian ng¾n vµ sù h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc, mÆc dï t«i ®· cè g¾ng hÕt søc víi sù nç lùc cña b¶n th©n trong viÖc ¸p dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ë tr­êng, kÕt hîp víi c¸c tµi liÖu tham kh¶o vµ nh÷ng kiÕn thøc tõ thùc tÕ cïng víi sù h­íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o:NguyÔn §øc D­, t«i ®· hoµn thµnh ®Ò tµi ë møc cè g¾ng nhÊt. Tuy nhiªn b¸o c¸o nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. V× vËy t«i kÝnh mong nhËn ®­îc sù chØ gi¸o, bæ sung, söa ch÷a, gióp ®ì nhiÖt t×nh, nh÷ng ®ãng gãp vµ sù c¶m th«ng s©u s¾c cña c¸c thÇy c« gi¸o còng nh­ b¹n bÌ ®Ó b¸o c¸o nµy ®­îc hoµn thiÖn h¬n khi ¸p dông trong thùc tiÔn. T«i mong r»ng víi ®Ò tµi mµ t«i nghiªn cøu sÏ phÇn nµo ®¸p øng ®­îc thùc tÕ hiÖn nay cña x· héi chóng ta. Mét lÇn n÷a t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n. ThÞ Linh Ph­¬ng PhÇn I Giíi thiÖu vÒ Visual Basic vµ hÖ qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu 1.1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ hÖ qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu ViÖc lùa chän ng«n ng÷ phï hîp ®ãng vai trß quan träng ®èi víi viÖc thµnh c«ng cña ch­¬ng tr×nh. C¸c tiªu chÝ dÉn ®Õn sù lùa chän ng«n ng÷ lËp tr×nh còng dùa trªn nh÷ng yÕu tè kh¸c nhau nh­ møc ®é thuËn tiÖn sö dông, thêi gian sù mÒm dÎo linh ho¹t, kh¶ n¨ng t­¬ng thÝch, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn…Nh÷ng ­u ®iÓm c¬ b¶n vµ ®Æc tr­ng cña hÖ c¬ së d÷ liÖu Visual Basic: -HiÖu qu¶ cao, mÒm dÎo vµ phï hîp víi kh¶ n¨ng lËp tr×nh. -TiÖn Ých ®­îc hç trî, ®Ó ®¹t kÕt qu¶ cao nhÊt. -Lµ mét hÖ thèng lËp tr×nh h­íng sù kiÖn,thuËn tiÖn trong viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng lËp tr×nh vµ ®¸p øng hÇu hÕt c¸c nhu cÇu vÒ viÕt c¸c bµi tËp lín. 1.1.1. Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ d÷ liÖu vµ hÖ c¬ së d÷ liªu: §Ó dÔ dµng cho viÖc gi¶i thÝch c¸c kh¸i niÖm, tr­íc hÕt xem xÐt hÖ thèng b¸n vÐ m¸y bay b»ng m¸y tÝnh.D÷ liÖu l­u tr÷ trong m¸y tÝnh bao gåm th«ng tin vÒ hµnh kh¸ch, chuyÕn bay, ®­êng bay.v.v…Mäi th«ng tin vÒ mèi quan hÖ nµy ®­îc biÓu diÔn trªn m¸y th«ng qua viÖc ®Æt chç cña hµnh kh¸ch.VËy lµm thÕ nµo ®Ó biÓu diÔn ®­îc d÷ liÖu ®ã vµ ®Ó ®¶m b¶o cho hµnh kh¸ch ®i ®óng chuyÕn?? · D÷ liÖu nªu trªn ®­îc l­u trong m¸y theo mét quy ®Þnh nµo ®ã, ®­îc gäi lµ c¬ së d÷ liÖu ( CSDL – Database). · PhÇn ch­¬ng tr×nh ®Ó cã thÓ xö lý, thay ®æi d÷ liÖu nµy gäi lµ hÖ qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu ( Database Management System ). Theo nghÜa nµy, HQT CSDL cã nhiÖm vô rÊt quan träng nh­ lµ mét bé diÔn dÞch ( Interpreter) víi ng«n ng÷ bËc cao nh»m gióp ng­êi sö dôngcã thÓ dïng ®­îc hÖ thèng mµ Ýt nhiÒu kh«ng cÇn quan t©m ®Õn thuËt to¸n chi tiÕt hoÆc biÓu diÔn trong m¸y. · ViÖc tæ chøc th«ng tin mét c¸ch hîp lý theo mét nguyªn t¾c nµo ®ã ®Ó dÔ dµng qu¶n lý chÝnh lµ t­ t­ëng cña viÖc t¹o ra c¸c m« h×nh c¬ së d÷ liÖu. HiÖn cã nhiÒu lo¹i m« h×nh c¬ së d÷ liÖu ®ang ®­îc sö dông nh­ : m« h×nh quan hÖ, m« h×nh m¹ng (Client/server), m« h×nh ph©n cÊp, m« h×nh ph©n t¸n…Mçi m« h×nh cã mét ­u ®iÓm riªng song phæ biÕn h¬n c¶ lµ m« h×nh quan hÖ,v× m« h×nh d÷ liÖu quan hÖ cã tÝnh ®éc lËp d÷ liÖu rÊt cao, dÔ dµng sö dông, tèi thiÓu ®­îc viÖc trïng lÆp, d­ thõa d÷ liÖu, x¸c ®Þnh vµ gi¶i quyÕt ®­îc sù nhËp nh»ng trong d÷ liÖu. 1.1.2. KiÕn tróc mét c¬ së d÷ liÖu: · CSDL møc vËt lý:CSDL vËt lý lµ c¸c tÖp d÷ liÖu theo mét cÊu tróc nµo ®ã ®­îc l­u trªn c¸c thiÕt bÞ nhí thø cÊp(nh­ ®Üa tõ,b¨ng tõ …). · CSDL møc kh¸i niÖm : CSDL møc kh¸i niÖm lµ mét sù biÓu diÔn trõu t­îng cña CSDL vËt lý (cßn cã thÓ nãi t­¬ng ®­¬ng : CSDL møc vËt lý lµ sù cµi ®Æt cô thÓ cña CSDL møc kh¸i niÖm). · Khung nh×n: C¸c khung nh×n (View) lµ c¸ch nh×n,lµ quan niÖm cña tõng ng­êi sö dông ®èi víi CSDL møc khÝa niÖm.Sù kh¸c nhau gi÷a khung nh×n vµ møc kh¸i niÖm thùc chÊt lµ kh«ng lín. VÝ dô: Trong mét CSDL vÒ Qu¶n lý tµi chÝnh trong mét c¬ quan. C¸c kÕ to¸n viªn sÏ cã mét møc nh×n c¸c d÷ liÖu chØ trong ph¹m vi phÇn viÖc cña hä, hä ®­îc phÐp cËp nhËt, thay ®æi d÷ liÖu thuéc phÇn c«ng viÖc mµ hä ®­îc giao. KÕ to¸n tr­ëng th× cã mét møc nh×n tæng qu¸t, hä ®­îc phÐp biÕt mäi d÷ liÖu cña toµn bé c¸c thµng viªn trong hÖ thèng … 1.1.3. M« h×nh c¬ së d÷ liÖu quan hÖ: a. §Þnh nghÜa CSDL Quan hÖ: Kh¸i niÖm to¸n häc cña m« h×nh lµ quan hÖ hiÓu theo nghÜa lý thuyÕt tËp hîp: lµ tËp con cña tÝch §Ò_c¸c cña c¸c miÒn ( miÒn lµ mét tËp c¸c gi¸ trÞ). Quan hÖ lµ mét tËp con cña tÝch §Ò_c¸c cña mét hoÆc nhiÒu miÒn. Nh­ vËy, mçi quan hÖ cã thÓ lµ v« h¹n.¥ ®©y lu«n lu«n gi¶ thiÕt r»ng, quan hÖ lµ mét tËp h÷u h¹n. VD: TÝch §Ò_c¸c Víi : n=2, D1={0,1},D2={a,b,c} Th× : D1*D2={(0,a),(0,b),(0,c),(1,a),(1,b),(1,c)} Ta cã thÓ hiÓu ®¬n gi¶n lµ m« h×nh quan hÖ ®­îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c b¶ng d÷ liÖu hai chiÒu gåm c¸c cét, c¸c hµng cã quan hÖ víi nhau th«ng qua c¸c tr­êng kho¸ ( nãi c¸ch kh¸c lµ nÕu c¸c b¶ng ®ã cã mét cét hoÆc mét tr­êng chung nhau ). C¸c b¶ng d÷ liÖu ®­îc x©y dùng th«ng qua qu¸ tr×nh chuÈn ho¸. b. Kho¸: Mét kho¸ chÝnh ( Primary ) lµ mét gi¸ trÞ dïng ®Ó ph©n biÖt b¶n ghi nµy víi c¸c b¶n ghi kh¸c. Gi¸ trÞ cña kho¸ chÝnh trong mçi b¶n ghi lµ duy nhÊt trong c¶ b¶ng. Ngoµi c¸c kho¸ chÝnh ra cßn cã kho¸ ngoµi (Foreign key ). Kho¸ ngoµi lµ gi¸ trÞ dïng ®Ó liªn kÕt gi÷a c¸c b¶ng vµ thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a c¸c b¶n ghi trong c¸c b¶ng kh¸c nhau VÝ dô : Trong mét CSDL qu¶n lý vÒ c¸c c¸ nh©n trong mét c¬ quan, ng­êi ta th­êng dïng mét m· gäi lµ m· nh©n viªn ( MNV) lµm kho¸ chÝnh, th«ng tin cÇn qu¶n lý vÒ c¸c nh©n viªn bao gåm c¸c th«ng tin vÒ : S¬ yÕu, qu¸ tr×nh häc tËp, l­¬ng… Lóc nµy cÇn chia d÷ liÖu thµnh c¸c b¶ng kh¸c nhau theo c¸c chñ ®Ò th«ng tin cÇn qu¶n lý, ë c¸c b¶ng nµy ®Òu cã mét tr­êng lµ MNV vµ sÏ cã c¸c d¹ng quan hÖ nh­ sau: ¾ MNV 001 Hä tªn Lª An Hoµ … 1. L­¬ng ¾ MNV 001 L­¬ng CB 1440000 … ’ Ngo¹i ng÷ ¾ MNV 001 Tªn ngo¹i ng÷ Anh Mét nh©n viªn chØ cã mét m· duy nhÊt Mét nh©n viªn chØ cã mét l­¬ng Mét nh©n viªn cã thÎ cã nhiÒu ngo¹i ng÷ V× thÕ khi ta thùc hiÖn c¸c phÐp thay ®æi hoÆc x¸o mét b¶n ghi øng víi mét m· nh©n viªn, nhê c¸c “Quan hÖ” mµ c¸c b¶n ghi ë c¸c b¶n kh¸c øng víi m· nh©n viªn ®ã ®­îc cËp nhËt hay xo¸ bá ( tr¸nh t×nh tr¹ng bÞ dÞ th­êng hoÆc d­ thõa d÷ liÖu). c. C¸c phÐp tÝnh trªn CSDL d¹ng quan hÖ: PhÐp chÌn (INSERT): Môc ®Ých cña phÐp chÌn lµ thªm mét bé phËn vµo mét quan hÖ nhÊt ®Þnh. KÕt qu¶ cña phÐp tÝnh nµy cã thÓ g©y ra mét sè sai sãt víi nh÷ng lý do sau: · Bé míi ®­îc thªm vµo lµ kh«ng phï hîp víi l­îc ®å quan hÖ cho tr­íc. · Mét sè gi¸ trÞ cña mét sè thuéc tÝnh n»m miªn gi¸ trÞ cña thuéc tÝnh ®ã. · Gi¸ trÞ kho¸ cña bé míi cã thÓ lµ gi¸ trÞ ®· cã trong quan hÖ ®ang l­u tr÷. Do vËy, tuú tõng hÖ cô thÓ sÏ cã nh÷ng c¸ch kh¾c phôc riªng. PhÐp lo¹i bá (DEL): Lµ phÐp xo¸ mét bé ra khái mét quan hÖ cho tr­íc. PhÐp thay ®æi (CHANGE): Trong thùc tÕ, kh«ng ph¶i lóc nµo còng chØ dïng phÐp chÌn hoÆc lo¹i bá ®i mét bé mµ nhiÒu khi chØ cÇn söa ®æi mét sè gi¸ trÞ nµo ®ã t¹i mét sè thuéc tÝnh, lóc ®ã cÇn thiÕt ph¶i sö dông phÐp thay ®æi. PhÐp thay ®æi lµ phÐp tÝnh rÊt thuËn lîi, hay dïng.ta còng cã thÓ kh«ng dïng phÐp thay ®æi mµ dïng tæ hîp cña phÐp lo¹i bá vµ phÐp chÌn thªm mét bé míi.Do vËy, nh÷ng sai sãt cña phÐp thay ®æi còng cã thÓ x¶y ra t­¬ng tù nh­ phÐp chÌn vµ phÐp lo¹i bá. 1.1.4. Lý thuyÕt thiÕt kÕ CSDL d¹ng quan hÖ: Lµm thÕ nµo ®Ó thiÕt kÕ mét CSDL cho tèt? Kh¶o s¸t vÝ dô quan hÖ cung cÊp (S):S(Tªn, ®Þa chØ, mÆt hµng, gi¸ c¶). Xem xÐt c¸c vÊn ®Ì n¶y sinh nh­ sau: · D­ thõa d÷ liÖu: DÔ dµng thÊy r»ng mçi khi xuÊt hiÖn tªn nhµ cung cÊp th× ®Þa chØ cña «ng ta lÆp l¹i trong quan hÖ. · Kh«ng nhÊt qu¸n: Lµ hÖ qu¶ cña viÖc d­ thõa d÷ liÖu.VÝ dô khi söa ®æi ®Þa chØ cña nhµ cung cÊp ë mét bé nµo ®ã cßn c¸c bé kh¸c vÉn gi÷ nguyªn.Khi ®ã x¶y ra trong nhµ cung cÊp l¹i kh«ng cã ®Þa chØ duy nhÊt. · DÞ th­êng khi thªm bé: Mét nhµ cung cÊp ch¼ng cung cÊp mét mÆt hµng nµo c¶, khi ®ã kh«ng thÓ ®­a ®Þa chØ, tªn nhµ cung cÊp lµm mét b¶n ghi (Bé) vµo quan hÖ. · DÞ th­êng khi xo¸ bé kh«ng thÓ xo¸ tÊt c¶ c¸c mÆt hµng ®­îc cung cÊp bëi mét nhµ cung cÊp,v× mÆt hµng ®ã cã thÓ ®­îc nhiÒu ng­êi cïng cung øng. Do vËy, quan hÖ S nªu trªn cã thÓ ®­îc ph©n chia thµnh nh÷ng quan hÖ kh¸c nhau nh»m tr¸nh tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®· nªu nh»m ®¹t ®­îc mét l­îc ®å CSDL (TËp hîp c¸c l­îc ®å quan hÖ) sao cho tèt h¬n Kh¸i niÖm vÒ phô thuéc hµm (trong mét quan hÖ) lµ mét quan niÖm cã tÇm quan träng hÕt søc lín víi viÖc thiÕt kÕ m« h×nh d÷ liÖu, ë ®©y sÏ tr×nh bµy kh¸i niÖm mét c¸ch h×nh thøc: Phô thuéc hµm: Víi mäi gi¸ trÞ cña kho¸ t¹i mäi thêi ®iÓm ®uîc xÐt chØ cã mét gi¸ trÞ cho tõng thuéc tÝnh kh¸c trong b¶ng. Do viÖc cËp nhËt d÷ liÖu (Qua phÐp tÝnh chÌn, lo¹i bá vµ thay ®æi) g©y nªn nh÷ng dÞ th­êng cho nªn c¸c quan hÖ cÇn thiÕt ph¶i ®­îc biÕn ®æi thµnh c¸c d¹ng phï hîp. Qu¸ tr×nh ®ã ®­îc xem lµ qu¸ tr×nh chuÈn ho¸.Quan hÖ ®­îc chuÈn ho¸ lµ quan hÖ trong ®ã mçi miÒn cña thuéc tÝnh chØ chøa nh÷ng gi¸ trÞ nguyªn tè tøc lµ kh«ng ph©n nhá ®­îc n÷a vµ do ®ã mçi gi¸ trÞ trong quan hÖ còng lµ nguyªn tè. a. D¹ng chuÈn thø nhÊt (1NF): Mét l­îc ®å quan hÖ R ®­îc gäi lµ ë d¹ng chuÈn 1 (1NF) nÕu vµ chØ nÕu toµn bé c¸c miÒn cã mÆt trong R ®Òu chØ chøa c¸c gi¸ trÞ nguyªn tè. Quy t¾c 1NF nh»m lo¹i bá nhãm lÆp, nghÜa lµ b¶ng 1NF kh«ng ®­îc chøa c¸c thuéc tÝnh cã thÓ xuÊt hiÖn nhiÒu lÇn ®èi víi cïng mét kiÓu thùc thÓ. b. D¹ng chuÈn thø hai (2NF): §Þnh nghÜa: L­îc ®å quan hÖ R ë d¹ng chuÈn thø hai nÕu nã ë d¹ng chuÈn thø nhÊt vµ nÕu mçi thuéc tÝnh kh«ng kho¸ cña R lµ phô thuéc hµm ®Çy ®ñ vµo kho¸ chÝnh. VD: Cho CSDL gåm hai quan hÖ THI vµ SINHVIEN THI MONTHI GIAOVIEN 3 A 4 B 5 C SINHVIEN MONTHI MSSV TEN TUOI DIACHI DIEM 3 11 LAN 20 X 8 3 12 HA 21 Y 6 4 11 LAN 20 X 7 4 12 HA 21 Y 6 5 11 LAN 20 X 7 5 13 HA 22 Z 2 Trong quan hÖ trªn MONTHI lµ kho¸ cña quan hÖ THI vµ MONTHI, MSSV (M· sè sinh viªn) lµ kho¸ cña quan hÖ SINHVIEN. Trong qu¸ tr×nh cËp nhËt vµ l­u tr÷ d÷ liÖu xuÊt hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò sau: · ë quan hÖ SINHVIEN, viÖc l­u tr÷ th«ng tin mét sinh viªn vÝ dô nh­ LAN ph¶I lÆp l¹i ba lÇn ®Þa chØ, ba lÇn tuæi. Râ rµng lµ qu¸ d­ thõa. · Qu¸ tr×nh cËp nhËt d÷ liÖu g©y nªn nh÷ng c¶n trë trong viÖc thay ®æi (ph¶i thay ®æi nhiÒu lÇn cho mét ng­êi à tèn kÐm thêi gian), chÌn (nÕu muèn chÌn thªm mét sinh viªn vµo quan hÖ th× kh«ng ®­îc v× kh«ng râ sinh viªn ®ã ®· thi ch­a),lo¹i bá d÷ liÖu (VD:Muèn huû bá m«n thi thø n¨m mµ danh s¸ch sinh viªn vÉn ph¶I gi÷ nguyªn lµ kh«ng ®­îc). §Ó kh¾c phôc nh÷ng bÊt lîi trªn, quan hÖ sinh viªn cã thÓ t¸ch thµnh hai quan hÖ: SINHVIEN (MSSV,TEN, TUOI, DIACHI) vµ quan hÖ THIXONG (MONTHI, MSSV, DIEM). Nh­ vËy, CSDL lóc nµy chia thµnh 3 quan hÖ ®· ë d¹ng chuÈn thø 2. c. D¹ng chuÈn thø 3 (3NF): §Þnh nghÜa: L­îc ®å quan hÖ R lµ ë d¹ng chuÈn thø 3 (3NF) nÕu nã lµ 2NF vµ mçi thuéc tÝnh kh«ng kho¸ cña R lµ kh«ng phô thuéc hµm b¾c cÇu vµo kho¸ chÝnh. KÕt luËn Trong phÇn I , ta ®· biÕt s¬ qua thÕ nµo lµ Visual Basic, hÖ qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖucña Visual Basic. Ta cã thÓ biÕt s¬ qua vÒ c¸ch ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ c¬ së d÷ liÖu trong Visual Basic. Ta biÕt thÕ nµo lµ b¶ng d÷ liÖu vµ c¸ch t¹o b¶ng nh­ thÕ nµo, ®Ó t¹o form chÝnh form phô. Tõ ®ã ta cã thÓ t¹o ®­îc form ®Ó hiÓn thÞ tÊt c¶ c¸c th«ng tin ®Ó ng­êi qu¶n lý cã thÓ bao qu¸t vµ xem dÔ dµng h¬n. PhÇn II Kh¶o s¸t vµ ph©n tÝch hÖ thèng. 2.1 Môc ®Ých cña hÖ thèng HÖ thèng qu¶n lý th­ viÖn lµ hÖ thèng l­u tr÷ d÷ liÖu c¸c th«ng tin vÒ s¸ch. Nã cã thÓ cËp nhËt, bæ sung, thay ®æi c¸c th«ng tin nµy. Trong thùc tÕ, nhiÒu ®éc gi¶ muèn häc tËp, t×m hiÓu, nghiªn cøu th× hä cÇn ph¶i biÕt trong th­ viªn cã c¸c tµi liÖu trong lÜnh vùc hä ®ang cÇn kh«ng. §Ó muîn ®­îc s¸ch th× cÇn nh÷ng thñ tôc g×…§ã lµ vÊn ®Ò mµ bµi to¸n “Qu¶n lý th­ viÖn” cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Tõ thùc tÕ c«ng t¸c nghiÖp vô cña th­ viÖn tiÕn hµnh ph©n tÝch vµ tin häc ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò cã thÓ tin häc ho¸.Trªn c¬ së ®ã, x©y dùng øng dông hç trî cho c«ng t¸c “Qu¶n lý th­ viÖn”. X©y dùng c¬ së d÷ liÖu ®Ó l­u tr÷ th«ng tin vÒ qu¸ tr×nh qu¶n lý s¸ch vµ hiÖu qu¶. ¦ng dông nµy cã thÓ lµm ®­îc trªn m¹ng côc bé, Internet vµ cã thÓ kÕt hîp víi c¬ së d÷ liÖu cña c¸c th­ viÖn kh¸c. 2.2 Ph©n tÝch chøc n¨ng §Ó ph©n tÝch hÖ thèng ta cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ yªu cÇu cña bµi to¸n.LiÖt kª tÊt c¶ c¸c th«ng tin ®Çu vµo, ®Çu ra cña hÖ thèng vµ quyÕt ®Þnh viÕt t¾t cho th«ng tin cÇn qu¶n lý. LÊy ra mét th«ng tin ®Çu vµo bÊt kú, liÖt kª tÊt c¶ c¸c th«ng tin phô thuéc vµo th«ng tin ®Çu vµo ®ã. LÊy tiÕp th«ng tin võa liÖt kª vµ thùc hiÖn c¸c b­íc t­¬ng tù. Trong thùc tÕ,b¶n thiÕt kÕ c¬ së ®ñ tèt lµ mét c«ng cô quan träng nhÊt trong viÖc t¹o ra mét c¬ së d÷ liÖu cã hiÖu qu¶.ThiÕt kÕ c¬ së d÷ liÖu ph¶i linh ho¹t, hîp logic vµ cã ph­¬ng ph¸p.§Ó ®­¬c nh­ vËy ta cÇn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c th«ng tin cÇn qu¶n lý vµ môc ®Ých cña viÖc xö lý th«ng tin nµy. 2.2.1 C¸c chøc n¨ng nhiÖm vô: Trong phÇn qu¶n lý nµy chóng ta tiÕp cËn mét bµi to¸n qu¶n lý th­ viÖn theo ph­¬ng h­íng chøc n¨ng tøc lµ ®i tõ chøc n¨ng tæng qu¸t sau ®ã ®i tíi chøc n¨ng nhá h¬n. Khi ta thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nµy,hÖ thèng ph¶i cã mét c¬ chÕ kiÓm so¸t chÆt chÏ ®¶m b¶o an toµn vµ b¶o mËt cho c¬ së d÷ liÖu (CSDL). HÖ thèng qu¶n lý th­ viÖn cã thÓ ®­îc thÓ hiÖn theo biÓu ®å ph©n cÊp chøc n¨ng sau: Chøc n¨ng tæng qu¸t HÖ thèng qu¶n lý th­ viÖn Qu¶n lý s¸ch Qu¶n lý ®éc gi¶ An toµn Nh©p S¸ch T×m kiÕm KiÓm kª B¸o c¸o Lµm thÎ M­în tr¶ ý kiÕn ®éc gi¶ Møc 1 Møc 2 H×nh 1:S¬ ®å ph©n cÊp cña hÖ thèng Qu¶n lý th­ viÖn 2.2.2 Chøc n¨ng tæng qu¸t. Ch­¬ng tr×nh ®­îc sö dông ®Ó thao t¸c vµ l­u tr÷ th«ng tin vÒ th­ viÖn.C¸c chøc n¨ng cña ch­¬ng tr×nh lµ hÖ thèng: Qu¶n lý s¸ch, qu¶n lý ®éc gi¶ vµ an toµn. Chøc n¨ng qu¶n lý s¸ch thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc nh­: NhËp s¸ch, t×m kiÕm, kiÓm kª vµ b¸o c¸o. Chøc n¨ng qu¶n lý ®éc gi¶ thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc nh­: Lµm thÎ cho ®éc gi¶, qu¶n lý t×nh h×nh muîn,tr¶ s¸ch vµ ý kiÕn cña ®éc gi¶. 2.2.3 C¸c chøc n¨ng ë møc 1 a.Chøc n¨ng qu¶n lý s¸ch. HÖ thèng qu¶n lý s¸ch T×m kiÕm B¸o c¸o KiÓm kª NhËp s¸ch H×nh 2: S¬ ®å ph©n r· chøc n¨ng qu¶n lý s¸ch. b.Chøc n¨ng qu¶n lý ®éc gi¶ HÖ thèng qu¶n lý ®éc gi¶ Lµm thÎ ý kiÕn ®éc gi¶ M­în, tr¶ H×nh 3: S¬ ®å ph©n r· cña chøc n¨ng qu¶n lý ®éc gi¶. 2.2.4 C¸c chøc n¨ng ë møc 2 a.Chøc n¨ng nhËp s¸ch: Khi th­ viÖn nhËp s¸ch vÒ, tr­íc tiªn th­ viÖn sÏ tiÕn hµnh ph©n lo¹i s¸ch theo tõng chñ ®Ò vµ sau ®ã chuyÓn vµo c¸c kho t­¬ng øng víi tõng lo¹i s¸ch ®ã trong th­ viÖn. Khi nhËp s¸ch vµo th­ viÖn, th× mçi cuèn s¸ch sÏ ®­îc g¾n cho mét m· sè gäi lµ “ M· s¸ch”.M· sè nµy kh«ng thay ®æi trong suèt thêi gian s¸ch cã trong th­ viÖn. b.Chøc n¨ng t×m kiÕm: Khi cã yªu cÇu t×m kiÕm tõ bªn ngoµi, hÖ thèng nµy sÏ kiÓm tra vµ xö lý ®iÒu kiÖn. Sau ®ã th«ng tin t×m ®­îc sÏ tr¶ vÒ cung cÊp cho ng­êi sö dông, chøc n¨ng nµy cßn gióp cho ®éc gi¶ t×m kiÕm vµ tra cøu mét c¸ch nhanh chãng, dÔ dµng. Th«ng th­êng c¸c th­ viÖn sö dông tñ tra cøu (môc lôc phÝch). ViÖc t×m kiÕm s¸ch ph¶i c¨n cø vµo mét sè tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh. Chóng ta cã thÓ t×m kiÕm vµ tra cøu b»ng nhiÒu c¸ch nh­: ° T×m theo tªn t¸c gi¶ ° T×m theo chñ ®Ò ° Theo tªn s¸ch (HoÆc theo m· s¸ch) ° Theo tªn nhµ xuÊt b¶n c.Chøc n¨ng lµm thÎ Cã nhiÖm vô qu¶n lý viÖc ®¨ng ký lµm thÎ vµ cÊp thÎ cho ®éc gi¶. Khi ®Õn ®¨ng ký lµm thÎ víi th­ viÖn, mçi ®éc gi¶ ph¶i cã giÊy giíi thiÖu cña c¬ quan, ®¬n vÞ hay tr­êng häc. Khi ®ã mçi ®éc gi¶ sÏ ®­îc th­ viªn g¾n cho mét m· sè t­¬ng øng víi m· thÎ th­ viÖn. §èi víi “ThÎ ®äc” th× ®éc gi¶ chØ ®­îc muîn s¸ch vµ ®äc ngay t¹i phßng ®äc cña th­ viÖn. Víi “thÎ muîn” th× ®éc gi¶ cã thÓ muîn s¸ch vÒ nhµ nh­ng ph¶i cã mét kho¶n tiÒn ®Æt c­îc tuú theo gi¸ trÞ cña cuèn s¸ch mµ ®éc gi¶ muèn m­în. Sè tiÒn c­îc nµy sÏ ®­îc dïng vµo viÖc båi th­êng khi ®éc gi¶ lµm r¸ch va mÊt s¸ch cña th­ viÖn. Theo quy ®Þnh cña th­ viÖn th× c¸c ®éc gi¶ kh«ng ®­îc cho ng­êi kh¸c muîn thÎ th­ viÖn cña m×nh. d.Chøc n¨ng muîn, tr¶. Thùc hiÖn nhiÖm vô cËp nhËt c¸c d÷ liÖu liªn quan ®Õn s¸ch vµ c¸c ®éc gi¶ cña th­ viÖn hµng ngµy. Khi ®éc gi¶ muîn s¸ch, th­ viÖn sÏ ghi l¹i sè l­îng s¸ch mµ ®éc gi¶ mù¬n, ngµy m­în, ngµy tr¶, m· thÎ va hä tªn cña ®éc gi¶ (m· ®éc gi¶). Sau khi ®éc gi¶ khai b¸o mét sè th«ng tin cÇn thiÕt, chøc n¨ng m­în, tr¶ kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña c¸c th«ng tin råi míi quyÕt ®Þnh cã cho ®éc gi¶ m­în hay kh«ng. NÕu cuèn s¸ch mµ ®éc gi¶ m­în ®· hÕt hoÆc mÊt th× ng­êi qu¶n lý th­ viÖn sÏ tr¶ l¹i phiÕu m­în cho ®éc gi¶ víi th«ng b¸o lµ ®· hÕt s¸ch mµ ®éc gi¶ muèn m­în. NÕu hÕt giê theo quy ®Þnh ®èi víi “thÎ ®äc” vµ ®Õn ngµy tr¶ ®èi víi “thÎ muîn” th× c¸c ®éc gi¶ nhÊt ®Þnh ph¶i mang s¸ch ®Õn tr¶ cho th­ viÖn. 2.3 M« h×nh trao ®æi d÷ liÖu. Trong phÇn nµy chóng ta tr×nh bµy hÖ thèng qu¶n lý th­ viÖn qua m« h×nh ®­êng ®i tõ ®iÓm ®Õn cho ®Õn ®iÓm kÕt thóc. Qua ®ã chóng ta ®­a ra m« h×nh tæ chøc c¸c chøc n¨ng thÓ hiÖn l¹i quy tr×nh nghiÖp vô. Chóng ta quy ­íc biÓu diÔn c¸c ®èi t­îng trong s¬ ®å nh­ sau: Tªn chøc n¨ng BiÓu diÔn chøc n¨ng xö lý th«ng tin.Tªn chøc n¨ng th­êng bao gåm ®éng tõ vµ cã thªm bæ ng÷ tãm t¾t vÒ chøc n¨ng ®ã. ChØ luång d÷ liÖu ®i tõ c¸c t¸c nh©n, kho d÷ liÖu, chøc n¨ng xö lý nµy tíi chøc n¨ng xö lý kh¸c. Kho d÷ liÖu BiÓu diÔn n¬i tËp trung d÷ liÖu ®Ó hÖ thèng khai th¸c. Tªn kho d÷ liÖu lµ danh tõ vµ tÝnh tõ chØ lo¹i d÷ liÖu cÇn l­u tr÷. T¸c nh©n ngoµi BiÓu diÔn c¸c ®èi t­îng bªn ngoµi hÖ thèng nh­ng cã trao ®æi th«ng tin víi hÖ thèng. Tªn gäi cña t¸c nh©n ngoµi lµ danh tõ chØ tªn gäi cña t¸c nh©n ®ã. T¸c nh©n trong Mét chøc n¨ng hay tËp hîp c¸c chøc n¨ng cã trao ®æi th«ng tin víi chøc n¨ng xö lý th«ng tin mµ ta ®ang xÐt, nh­ng nã l¹i kh«ng ®­îc biÓu diÔn ®Çy ®ñ trªn m« h×nh ta ®ang xÐt. Tªn t¸c nh©n trong lµ mét danh tõ chØ tªn gäi cña t¸c nh©n ®ã. Trong c¸c m« h×nh trªn ta cã thÓ vÏ l¹i c¸c biÓu diÔn nh­ : C¸c t¸c nh©n ngoµi, t¸c nh©n trong vµ kho d÷ liÖu ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau trong mét biÓu ®å luång d÷ liÖu nh­ng vÉn ph¶i gi÷ nguyªn tªn gäi cña chóng ®Ó theo dâi, ta chän c¸ch tr×nh bµy m« h×nh trao ®æi d÷ liÖu tõ ®¹i thÓ dÕn chi tiÕt theo kü thuËt ph©n møc: - M« h×nh trao ®æi d÷ liÖu møc khung c¶nh thÓ hiÖn viÖc trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c ®èi t­îng bªn ngoµi víi ch­¬ng tr×nh. C¸c lo¹i d÷ liÖu vµo vµ ra khái hÖ th«ng tin. M« h×nh trao ®æi d÷ liÖu møc ®Ønh lµ m« h×nh ph©n r· chøc n¨ng tæng qu¸t thµnh c¸c chøc n¨ng nhá h¬n.Trong ®ã ngoµi viÖc trao ®æi th«ng tin víi c¸c ®èi t­îng bªn ngoµi,ta sÏ bæ xung thªm c¸c nguån d÷ liÖu trao ®æi trong néi bé hÖ thèng vµ n¬i tËp trung d÷ liÖu - M« h×nh trao ®æi d÷ liÖu møc ®Ønh gi¶i thÝch c¸c chøc n¨ng ®a cã ë møc ®Ønh, m« t¶ ®Çy nh÷ng d÷ liÖu cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng. M« h×nh nµy cho phÐp ta h×nh dung cÊu tróc logic cña hÖ thèng ta ®ang xem xÐt vµ sÏ lµ c¨n cø ®Ó tiÕn hµnh thiÕt kÕ sau nµy. 2.4. ThiÕt kÕ C¬ së d÷ liÖu: Môc ®Ých cña viÖc thiÕt kÕ d÷ liÖu lµ t¹o ra mét c¬ së d÷ liÖu ®Çy ®ñ vµ hîp lý.C¸c rµng buéc d÷ liÖu ph¶i ®­îc thiÕt kÕ mét c¸ch logic ®¶m b¶o tÝnh toµn vÑn cña d÷ liÖu.C¸c chØ dÉn ph¶i ®­îc thiÕt kÕ ®Çy ®ñ, hîp lý ®Ó t¨ng tèc ®é truy cËp khi kÕt nèi CSDL.C¸c thuéc tÝnh d÷ liÖu còng ph¶i ®­îc thiÕt kÕ sao cho kh«ng bÞ trïng lÆp th«ng tin v× khi ®ã sÏ dÉn ®Õn l·ng phÝ bé nhí m¸y tÝnh,nh­ng còng kh«ng thÓ thiÕu th«ng tin. B­íc ®Çu cña viÖc thiÕt kÕ CSDL lµ viÖc ¸nh x¹ c¸c thùc thÓ thµnh c¸c b¶ng CSDL.Mçi thùc thÓ sÏ ®­îc ¸nh x¹ thµnh mét b¶ng,c¸c thuéc tÝnh sÏ ®­îc ¸nh x¹ thµnh c¸c tr­êng (cét) trong b¶ng.Khi c¸c thuéc tÝnh cña thùc thÓ ®­îc x©y dùng lµ qu¸ th× khi ¸nh x¹ thµnh tr­êng vÉn ®­îc gi÷ lµm kho¸, viÖc x¸c ®Þnh kho¸ ®Ó ®¶m b¶o r»ng mçi b¶n ghi trong CSDL sÏ lµ duy nhÊt chø kh«ng thÓ cã 2 b¶n ghi gièng nhau trong mét CSDL. Tr­êng kho¸ chÝnh dïng ®Ó ph©n biÖt mét b¶n ghi duy nhÊt cßn tr­¬ng kho¸ ngo¹i ®Ó liªn kÕt c¸c thùc thÓ víi nhau. Tr­íc khi ¸nh x¹ ta ph¶i khai b¸o kiÓu d÷ liÖu vµ ®é réng cho mçi thuéc tÝnh trong thùc thÓ.ta ®­îc kÕt qu¶ lµ mèi quan hÖ t­¬ng øng víi c¸c mèi quan hÖ trong thùc thÓ. 2.5 Ph©n tÝch d÷ liÖu Trong phÇn nµy tr×nh bµy m« h×nh kh¸i niÖm d÷ liÖu phôc phô cho c¸c chøc n¨ng cña ch­¬ng tr×nh.C¸c d÷ liÖu nµy ®­îc l­u tr÷ thµnh CSDL tÝch hîp trong ch­¬ng tr×nh. D÷ liÖu ë ®©y ph©n tÝch lµ nh÷ng d÷ liÖu c¬ b¶n ®­îc ph©n lo¹i thµnh nh÷ng m¶ng t­¬ng ®èi ®éc lËp vµ ®i cïng danh s¸ch c¸c lo¹i thuéc tÝnh cña d÷ liÖu th«ng qua m« h×nh thùc thÓ /quan hÖ. 2.5.1. Thùc thÓ S¸ch : Thùc thÓ nµy chøa ®ùng nh÷ng th«ng tin vÒ s¸ch trong th­ viÖn.Nã bao gåm nh÷ng thuéc tÝnh sau: a.Thuéc tÝnh M·_s¸ch ChØ ra sè cña cuèn s¸ch,mçi cuèn s¸ch cã mét m· sè riªng,hai cuèn s¸ch kh«ng thÓ cã cïng mét m· sè.V× vËy chóng ta cã thÓ lÊy thuéc tÝnh M· _s¸ch lµm tr­êng kho¸ chÝnh cho thùc thÓ b.Thuéc tÝnh Tªn_s¸ch Thuéc tÝnh nµy chØ ra tªn cña mçi s¸ch cã trong th­ viÖn. c. Thuéc tÝnh M·_lo¹i Thuéc tÝnh nµy chØ ra m· cña mçi cuèn s¸ch cã trong th­ viÖn. d.Thuéc tÝnh N¨m_XB: Dïng ®Ó ghi n¨m xuÊt b¶n cña s¸ch. e.Thuéc tÝnh M·_NXB: Thuéc tÝnh nµy ®­îc lÊy ra tõ thùc thÓ”NXB”®Ó t¹o mèi quan hÖ gi÷a thùc thÓ “S¸ch” vµ thùc thÓ “NXB”.Ta lÊy thuéc tÝnh “M·_NXB” lµm tr­êng kho¸ ngo¹i cña thùc thÓ “S¸ch”. f.Thuéc tÝnh Lan_XB: Thuéc tÝnh nµy thÓ hiÖn r»ng cuèn s¸ch ®ã ®ùoc xuÊt b¶n lÇn thø mÊy. g.Thuéc tÝnh VÞ_TrÝ: Thuéc tÝnh nµy chØ ra vÞ trÝ cña cuèn s¸ch trong th­ viÖn. h.Thuéc tÝnh SL_Míi: Thuéc tÝnh nµy cã nhiÖm vô chØ sè l­îng cña nh÷ng cuèn s¸ch míi nhËp vÒ lµ bao nhiªu vÒ tÊt c¶ c¸c thÓ lo¹i. i.Thuéc tÝnh TT_Néi dung: Thuéc tÝnh nµy cã nhiÖm vô tãm t¾t néi dung cña c¸c lo¹i s¸ch cã trong th­ viÖn. j.Thuéc tÝnh Sl_S¸ch cã: Thuéc tÝnh nµy cã nhiÖm vô chØ ra sè l­îng s¸ch cã trong th­ viÖn lµ bao nhiªu. k.Thuéc tÝnh SL_S¸ch mùon: Thuéc tÝnh nµy chØ ra sè l­îng s¸ch mµ ®éc gi¶ mù¬n lµ bao nhiªu. l.Thuéc tÝnh Ngµy_M­în: Thuéc tÝnh nµy cã nhiÖm vô chØ ra ngµy mµ ®éc gi¶ m­în s¸ch trong th­ viÖn. m.Thuéc tÝnh SL_S¸ch cßn: Thuéc tÝnh nµy cã nhiÖm vô chØ ra sè l­îng s¸ch cßn l¹i trong th­ viÖn lµ bao nhiªu. n.Thuéc tÝnh Ngµy_NhËp: Thuéc tÝnh nµy cho ta biÕt ngµy nhËp c¸c cuèn s¸ch vµo th­ viÖn lµ ngµy nµo. o.Thuéc tÝnh Gi¸_TiÒn: Thuéc tÝnh nµy cho ta biÕt gi¸ cña mçi cuèn s¸ch lµ bao nhiªu p.Thuéc tÝnh Sè_Trang: Thuéc tÝnh nµy chØ r»ng c¸c cuèn s¸ch ®­îc n»m trong trang nµo cña danh môc. 2.5.2. Thùc thÓ phiÕu m­în a.Thuéc tÝnh Sè_PhiÕu: Thuéc tÝnh nµy cho ta biÕt m· ®éc gi¶ m­în s¸ch.Ta cã thÓ lÊy thuéc tÝnh nµy lµm tr­êng kho¸ chÝnh cho thùc thÓ PhiÕu_M­în. b.Thuéc tÝnh Ngµy_M­în: Thuéc tÝnh nµy cho ta biÕt ngµy mµ ®éc gi¶ m­în s¸ch. c.Thuéc tÝnh Ngµy_Tr¶: Thuéc tÝnh nµy cho ta biÕt ngµy tr¶ cuèn s¸ch ma ®éc gi¶ m­în. d.Thuéc tÝnh M·_S¸ch: Thuéc tÝnh nµy cho ta biÕt m· s¸ch trong phiÕu m­în. e.Thuéc tÝnh Tªn_S¸ch: Thuéc tÝnh nµy cho ta biÕt tªn s¸ch trong phiÕu m­în. f.Thuéc tÝnh Sè_ThÎ: Thuéc tÝnh nµy cho ta biÕt sè thÎ cña ng­êi m­în. g.Thuéc tÝnh Hä_Tªn: Thuéc tÝnh nµy cho ta biÕt hä tªn cña ng­êi m­în. 2.5.3 . Thùc thÓ §éc_gi¶: Gåm c¸c th«ng tinh chÝnh vÒ c¸c ®éc gi¶ cña th­ viÖn.Nã gåm c¸c thuéc tÝnh sau: a.Thuéc tÝnh M·_§G: Cho biÕt m· sè cña mçi ®éc gi¶ cña th­ viÖn.Mçi ®éc gi¶ cã mét m· sè riªng. Nªn ta dïng thuéc tÝnh nµy lµm tr­êng kho¸ chÝnh cña thùc thÓ “§éc_Gi¶”.