Quan hệ phân phối thu nhập trong nền kinh tế thị trường định hướng Xã Hội Chủ Nghĩa tại Việt Nam

Lêi më ®Çu Tõ n¨m 1986 ®Õn nay n­íc ta ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi ®Ó héi nhËp quèc tÕ. §Ó trë thµnh mét n­íc ph¸t triÓn nh­ mong ®îi kh«ng nh÷ng chóng ta ph¶i ph¸t triÓn mét nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, chóng ta cßn ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ m¹nh mÏ, ®iÒu ®ã chØ cã ®­îc khi ph©n phèi thu nhËp ë n­íc ta ®ång ®Òu. ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, thu nhËp cña ng­êi d©n ch­a cao, kh«ng nh÷ng thÕ l¹i cã sù chªnh lÖch gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a miÒn nói vµ ®ång b»ng, xuÊt hiÖn nh÷ng ng­êi giµu vµ nh÷ng ng­êi nghÌo, g©y ra t×nh h×nh trong n­íc lu«n cã nh÷ng bÊt ®ång, phøc t¹p. H¬n n÷a ph©n phèi thu nhËp l¹i lµ mét kh©u kh«ng kÐm phÇn quan träng trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, nã lµ môc tiªu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ph©n phèi thu nhËp cã ¶nh h­ëng trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt, cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. Ph©n phèi ®óng ®¾n thu nhËp c¸ nh©n cña x· héi, c¸c thµnh viªn x· héi n­íc ta trong thêi k× qu¸ ®é lªn Chñ NghÜa X· Héi lµ mét vÊn ®Ò v« cïng hÖ träng, t¹o ra ®éng lùc gãp phÇn tÝch cùc vµo s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt x· héi. §ång thêi gãp phÇn tÝch cùc lµm æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ- x· héi, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Nh­ vËy vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay ®Æt ra lµ ph©n phèi thu nhËp ®ång ®Òu, tuy nhiªn hiÖn nay trong thùc tÕ gÆp ph¶i kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n. Víi vai trß quan träng nh­ vËy cña ph©n phèi thu nhËp ®èi víi n­íc ta hiÖn nay, em xin chän ®Ò tµi lµ: "Quan hÖ ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa ë ViÖt Nam”. Do thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n nªn chÊt l­îng ®Ò ¸n ch­a cao, em rÊt mong ®­îc sù chØ dÉn cña thÇy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. B - Néi dung ®Ò ¸n. I - C¬ së lÝ luËn vÒ ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa ë ViÖt Nam. 1.1 - TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n trong thêi k× qu¸ ®é lªn Chñ NghÜa X· Héi ë ViÖt Nam. 1.1.1 - Kh¸i niÖm quan hÖ ph©n phèi vµ c¸c kh¸i niÖm cã liªn quan. Quan hÖ ph©n phèi, c¸c h×nh thøc thu nhËp lµ h×nh thøc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ cña quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Ph©n phèi thu nhËp cã ¶nh h­ëng lín ®Õn s¶n xuÊt. C.Mac ®· tõng nãi tíi vai trß ph©n phèi trùc tiÕp c¸c yÕu tè cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Sù ph©n phèi c¸c nguån lùc th«ng suÊt sÏ ®¶m b¶o qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®­îc tiÕn hµnh liªn tôc. Ph©n phèi thu nhËp quyÕt ®Þnh sù t¸c ®éng cña chñ thÓ yÕu tè s¶n xuÊt th«ng qua ph©n phèi thu nhËp c¸c chñ thÓ yÕu tè s¶n xuÊt cã ®­îc ®Ó mua hµng tiªu ding vµ dÞch vô trªn thÞ tr­êng. C«ng cô thùc hiÖn ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thi tr­êng lµ cung vµ cÇu vµ gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. Ph©n phèi thu nhËp ®¶m b¶o thùc hiÖn sö dông c¸c quyÒn së h÷u vÒ kinh tÕ c¸c chñ thÓ yÕu tè s¶n xuÊt gãp phÇn vµo viÖc t¨ng c­êng së h÷u. Kh¸c víi c¸c nÒn kinh tÕ tr­íc ®ã lµ kiÓu tËp trung, quan liªu bao cÊp, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa ë ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc tr­ng, vµ b¶n chÊt riªng. VÒ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, môc tiªu hµng ®Çu cña ph¸t triÓn kinh tÕ thi tr­êng ë n­íc ta ®ã lµ gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ®éng viªn mäi nguån lùc trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x©y dung c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cña Chñ NghÜa X· Héi, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng gåm nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. NÒn kinh tÕ cã c¸c thµnh phÇn lµ kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc, kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gÜ­ vai trß chñ ®¹o. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa, thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp, trong ®ã lÊy ph©n phèi thu nhËp theo lao ®éng lµ chñ yÕu. Mçi chÕ ®é x· héi cã chÕ ®é ph©n phèi t­¬ng øng víi nã. ChÕ ®é ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ, tr­íc hÕt lµ quan hÖ së h÷u quyÕt ®Þnh. C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc X· Héi Chñ NghÜa. Sù qu¶n lý ®ã nh»m môc ®Ých söa ch÷a mét møc ®é nµo ®ã ” nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng”. Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa theo nguyªn t¾c kªt hîp kÕ ho¹ch víi thÞ tr­êng. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh “ thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng lµ chñ yÕu, ®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt – kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi”. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa ë ViÖt Nam cã nh÷ng h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp sau: Trong thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c: hîp t¸c x· lµ h×nh thøc liªn kÕt tù nguyÖn cña nh÷ng ng­êi lao ®éng nh»m kÕt hîp søc m¹nh cña tõng thanh viªn víi søc m¹nh cña tËp thÓ ®Ó gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ h¬n nh÷ng vÊn ®Ò cña s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®êi sèng. Ph©n phèi thu nhËp trong hîp t¸c x· ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së kÕt qu¶ lao ®éng, ®ång thêi theo cæ phÇn cña mçi thµnh viªn ®· ®ãng gãp vµo hîp t¸c x·. Trong thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ. ë ®©y, thu nhËp c¸ nh©n lµ phÇn cßn l¹i cña tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm ®· thùc hiÖn sau khi ®· khÊu trõ gi¸ trÞ cÇn thiÕt ®Ó t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ sau khi ®· lµm nghÜa vô nép thuÕ cho nhµ n­íc theo luËt ph¸p. §Æc ®iÓm cña h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp nµy lµ phô thuéc vµo së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt, vèn ®Çu t­ vµ tµi n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh cña chÝnh nh÷ng ng­êi lao ®éng. Trong thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc. Kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc bao gåm c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc víi t­ nh©n trong n­íc vµ ngoµi n­íc. Vµ viÖc ph©n phèi thu nhËp ë ®©y dùa trªn c¬ së vèn cæ phÇn d­íi h×nh thøc lîi tøc cæ phÇn. §ã lµ phÇn cßn l¹i cña bé phËn gi¸ trÞ míi (v+m) sau khi ®· khÊu trõ kho¶n tr¶ c«ng cho c«ng nh©n vµ nh÷ng ng­êi qu¶n lý, kho¶n thuÕ nép cho nhµ n­íc. Trong thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa. ViÖc ph©n phèi ®­îc tiÕn hµnh theo sè l­îng t­ b¶n vµ gi¸ c¶ søc lao ®éng. Kinh tÕ t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa dùa trªn c¬ së chÕ ®é së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ thuª m­ín c«ng nh©n, s¶n phÈm lµm ra thuéc quyÒn së h÷u vµ chi phèi cña c¸c nhµ t­ b¶n. Ngoµi ra cßn ph©n phèi th«ng qua phóc lîi tËp thÓ, x· héi. Lo¹i ph©n phèi nµy nh»m n©ng cao møc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, dÆc biÖt lµ cña tÇng líp nh©n d©n lao ®éng, huy ®éng tÝnh tÝch cùc lao ®éng cña mäi thµnh viªn trong x· héi, n©ng cao møc sèng cña toµn d©n, ®Æc biÖt lµ cña nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp, vµ nã cßn gi¸o dôc ý thøc céng ®ång. 1.1.2 - Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan vµ tõ ®Æc ®iÓm kinh tÕ – x· héi n­íc ta, trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta ph¶i thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n. §ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, v×: 1.1.2.1- NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, cã nhiÒu chÕ ®é së h÷u kh¸c nhau. Sù ph©n phèi lu«n lu«n lµ kÕt qu¶ tÊt nhiªn cña nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt vµ trao ®æi trong mét x· héi nhÊt ®Þnh. V× vËy, mçi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cã quy luËt ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n thÝch øng víi nã. ChÕ ®é së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c tËp ®oµn x· héi trong s¶n xuÊt còng nh­ trong ph©n phèi. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiªu thµnh phÇn. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét kiÓu quan hÖ kinh tÕ dùa trªn c¬ së mét h×nh thøc së h÷u nhÊt ®Þnh. T­¬ng øng víi mçi thµnh phÇn kinh tÕ, mçi h×nh thøc së h÷u lµ mét h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n nhÊt ®Þnh. MÆc dï c¸c thµnh phÇn kinh tÕ n­íc ta kh«ng tån t¹i biÖt lËp mµ ®an xen vµo nhau vµ hîp thµnh mét c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt, song chõng nµo cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau th× sù ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n ch­a thÓ ®­îc thùc hiÖn theo mét h×nh thøc thèng nhÊt mµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo nhiÒu h×nh thøc. ChØ cã nh­ vËy míi gi¶i phãng ®­îc mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, khai th¸c triÖt ®Ó mäi tiÒm n¨ng kinh tÕ cña ®Êt n­íc nh»m ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l­îng s¶n xuÊt – tiÒn ®Ò tÊt yÕu cña sù qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. 1.1.2.2- Trong nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn tån t¹i nhiÒu ph­¬ng thøc kinh doanh kh¸c nhau. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh riªng. Ngay trong thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u còng cã nh÷ng ph­¬ng thøc kinh doanh kh¸c nhau, do ®ã, ph­¬ng thøc h×nh thµnh thu nhËp ë ®©y còng kh¸c nhau. 1.1.2.3- C¬ chÕ thÞ tr­êng còng ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi. Trong nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng sù ®iÒu phèi, s¾p xÕp hîp lý c¸c yÕu tè cña nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¶i do c¬ chÕ thÞ tr­êng thùc hiÖn, do ®ã c¸c lo¹i yÕu tè cña s¶n xuÊt tÊt nhiªn ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n phèi, nh­ th«ng qua thÞ tr­êng mµ tËp trung vèn…. §iÒu ®ã còng gãp phÇn vµo viÖc h×nh thµnh ph­¬ng thøc ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n theo nhiÒu h×nh thøc. Quan ®iÓm vÒ ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n theo ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa ë ViÖt Nam hiÖn nay. Nø¬c ta ®ang qu¸ ®é lªn Chñ NghÜa X· Héi, do ®ã, ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n còng lµ qu¸ tr×nh tõng b­íc tiÕn tíi thùc hiÖn sù ph©n phèi theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng. §ã lµ sù ph©n phèi thÝch øng víi mét x· héi mµ trong ®ã kh«ng cßn t×nh tr¹ng ng­êi bãc lét ng­êi, ng­êi lao ®éng hoÇn toµn lµm chñ vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸. Sù ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n theo ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa lµ sù phÊn ®Êu tõng b­íc thùc hiÖn môc tiªu X· Héi Chñ NghÜa trong ph©n phèi. Do nÒn s¶n xuÊt cña n­íc ta cßn thÊp nªn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®Çy ®ñ ngay lËp tøc ph©n phèi nµy. Chóng ta cßn ph¶i thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, bªn c¹nh h×nh thøc ph©n phèi theo lao ®éng cßn h×nh thøc ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp cña c¸c nguån lùc kh¸c vµo kªt qu¶ s¶n xuÊt – kinh doanh. Tuy nhiªn, ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng ph¶i trë thµnh h×nh thøc ph©n phèi chñ yÕu. Chóng ta ph¶i thõa nhËn r»ng, sù tån t¹i t­¬ng ®èi l©u dµi cña c¸c h×nh thøc thuª m­ín lao ®éng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong thêi k× qu¸ ®é ë n­íc ta, do ®ã ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n theo ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa ®ßi hái chÝnh s¸ch x· héi cña Nhµ n­íc ph¶i ®iÒu tiÕt sù ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n sao cho mçi b­íc tiÕn ph¸t triÓn kinh tÕ lµ mét b­íc tiÕn trong c«ng b»ng x· héi. Thõa nh©n sù chªnh lÖch trong thu nhËp c¸ nh©n gi÷a c¸c thµnh viªn x· héi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan song kh«ng ®Ó diÔn ra sù chªnh lÖch qu¸ ®¸ng vÒ thu nhËp møc sèng cña c¸c tÇng líp d©n c­, vÒ tr×nh ®é phÊt triÓn gi÷a c¸c vïng, tõng b­íc thùc hiÖn sù c«ng b»ng x· héi, thu hÑp, tiÕn tíi xo¸ bá sù chªnh lÖch vÒ møc sèng gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. 1.3 - C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn ph©n phèi thu nhËp. Tæng thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ng­êi, tæng thu nhËp quèc d©n cµng lín th× thu nhËp ®Çu ng­êi cµng lín. HiÖn nay, n­íc ta lµ mét trong nh÷ng n­íc cã thu nhËp quèc d©n thÊp nhÊt trªn thÕ giíi. §Ó ph©n phèi thu nhËp hay ®êi sèng ng­êi d©n n©ng cao thi chóng ta ph¶I cã nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ m¹nh mÏ h¬n n÷a. PhÇn cña lao ®éng trong n«ng nghiÖp. HiÖn nay ë n­íc ta còng nh­ trªn thÕ giíi ®ang cã xu h­íng chuyÓn dÞch tõ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp sang dÞch vô. NÕu nh­ tr­íc ®©y ng­êi d©n n­íc ta chñ yÕu lµm nghÒ n«ng nghiÖp, ®êi sèng cßn nghÌo th× hiÖn nay §¶ng vµ ChÝnh phñ ®ang cã chÝnh s¸ch gi¶m lao ®éng trong n«ng nghiÖp chuyÓn h­íng sang c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, khuyÕn khÝch x©y dùng c¸c nhµ m¸y míi, kh«I phôc nghÒ truyÒn thèng cña tõng ®Þa ph­¬ng, thu hót lao ®éng gi¶i quyÕt t×nh h×nh thÊt nghiÖp, ®ång thêi gi¶m viÖc d©n c­ kÐo nhau vÒ thµnh thÞ kiÕm viÖc lµm. §ång thêi víi hai chÝnh s¸ch ®ã lµ chóng ta ph¶I thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh chØ cã gi¶m d©n sè n©ng cao sù hiÓu biÕt cña ng­êi d©n míi cã thÓ n©ng cao ®êi sèng ng­êi d©n ®ång thêi n©ng cao thu nhËp. HiÖn nay chóng ta ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch mçi gia ®×nh chØ nªn cã mét hoÆc hai con chØ cã nh­ vËy míi ch¨m sãc tèt ®­îc. Khi d©n sè n­íc ta gi¶m ®I, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n th× thu nhËp cña mçi ng­êi sÏ ®­îc n©ng nªn. 1.4 - Mèi quan hÖ ph©n phèi thu nhËp. 1.4.1 - B¶n chÊt cña mèi quan hÖ. XÐt cho ®Õn cïng th× c¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp cïng quan hÖ cña chóng ®­îc x©y dùng ®Ó thùc hiÖn ph©n phèi theo nhu cÇu. §©y lµ h×nh thøc ph©n phèi cao nhÊt vµ nã sÏ xuÊt hiÖn ë chñ nghÜa céng s¶n sau nµy. Theo hinh thøc ph©n phèi nµy th× tuú thuéc vµo nhu cÇu cña mçi c¸ nh©n ®Ó ph©n phèi, kh«ng tuú thuéc vµo sù ®ãng gãp cña c¸ nh©n nh­ c¸c h×nh thøc ph©n phèi kh¸c. MÆt kh¸c x©y dùng mèi quan hÖ nµy cßn nh»m gi¶i quyÕt môc tiªu c¬ b¶n x©y dùng X· Héi Chñ NghÜa, thùc hiÖn d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. H­íng c¸c lîi Ých vµo quü ®¹o chung vµ sù kÕt hîp cña chóng nh»m t¹o ra ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn. Mét khi chñ thÓ tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Òu nh»m ®¹t tíi nh÷ng lîi Ých kinh tÕ t­¬ng xøng víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt- míi ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ lîi Ých, ng­îc l¹i sÏ lµm cho mèi quan hÖ ®ã xuèng cÊp. 1.4.2 – Mèi quan hÖ gi÷a c¸c h×nh thøc ph©n phèi. Do n­íc ta cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau nªn cã nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi kh¸c nhau. Trong ®ã ph©n phèi theo lao ®éng chiÕm chñ yÕu. Ph©n phèi theo lao ®éng lµ ph©n phèi trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ dùa trªn c¬ së c«ng h÷u c«ng céng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Trong thêi k× qu¸ ®é lªn Chñ NghÜa X· Héi vµ ngay c¶ trong giai ®o¹n thÊp cña chñ nghÜa céng s¶n, tøc lµ Chñ NghÜa X· Héi còng ch­a thÓ thùc hiÖn ph©n phèi theo nhu cÇu vµ còng kh«ng thÓ ph©n phèi b×nh qu©n mµ chØ cã thÓ ph©n phèi theo lao ®éng. V× lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ch­a cao, ch­a ®Õn møc cè ®ñ s¶n phÈm ®Ó ph©n phèi theo nhu cÇu. §ång thêi cã sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lao ®éng dÉn tíi viÖc mçi ng­êi cã sù cèng hiÕn kh¸c nhau, còng nh­ lao ®éng ch­a trë thµnh mét nhu cÇu cña cuéc sèng. Tuy vËy ph©n phèi theo lao ®éng còng cã nh÷ng h¹n chÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái ®ång thêi ë n­íc ta ®ang tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi sù ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h÷u vµ c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt – kinh doanh, nªn trong n­íc cßn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi kh¸c trong ®ã ph©n phèi th«ng qua phóc lîi, tËp thÓ, phóc lîi x· héi cã vai trß quan träng. H×nh thøc ph©n phèi nµy nh»m n©ng cao møc sèng vÒ vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ cña tÇng líp nh©n d©n lao ®éng, ph¸t huy tÝnh tÝch cùc lao ®éng céng ®ång cña mäi thµnh viªn trong x· héi, gi¸o dôc ý thøc céng ®ång, x©y dùng chÕ ®é x· héi míi. Song h×nh thøc ph©n phèi nµy chØ cã ý nghÜa khi ®­îc sö dông mét c¸ch hîp lý phï hîp víi yªu cÇu vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan. MÆc dï cã nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi cïng tån t¹i, nh­ng c¸c h×nh thøc ph©n phèi nµy cã mèi quan hÖ chÆt chÏ do nÒn kinh tÕ n­íc ta cã nhiÒu thµnh phÇn, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i ®éc lËp víi nhau, h¬n n÷a thµnh phÇn kinh tÕ sinh ra h×nh thøc ph©n phèi. Trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ tËp thÓ bËc thÊp cã sù kÕt hîp ph©n phèi theo vèn vµ ph©n phèi theo lao ®éng. Trong kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ t­ b¶n nhµ n­íc, viÖc ph©n phèi ë ®©y dùa trªn c¬ së së h÷u vèn cæ phÇn, së h÷u søc lao ®éng… VÒ mÆt ph©n phèi cÇn thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc nh­ng lÊy ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ lao ®éng lµ chñ yÕu. §ång thêi thõa nhËn sù ph©n phèi theo vèn gãp vµo viÖc s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp còng nh­ ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt ®Òu ®­îc h­ëng theo kÕt qu¶ lao ®éng cña m×nh, kÕt qu¶ lao ®éng kh¸c nhau th× sù h­ëng thô kh¸c nhau vµ ®­¬ng nhiªn, sù h­ëng thô t­¬ng øng víi kÕt qu¶ lao ®éng cña mçi ng­êi. §¶ng vµ Nhµ n­íc tæ chøc nh÷ng phong trµo x· héi réng r·i cña c¸c ®oµn thÓ x· héi còng nh­ tù nguyÖn cña céng ®ång nh­ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, nh©n ®¹o,…d­íi h×nh thøc tù nguyÖn vµ gióp ®ì lÉn nhau. II – Thùc tr¹ng vµ viÖc h×nh thµnh, ph¸t triÓn cña quan hÖ ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa ë ViÖt Nam. 2.1 – Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña quan hÖ ph©n phèi thu nhËp. Trong nÒn kinh tÕ T­ B¶n Chñ NghÜa: ChØ cã chÕ ®é t­ h÷u vµ ch­a cã h×nh thøc ph©n phèi theo lao ®éng. V× dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u nªn chóng kh«ng thÓ tho¸t khái tÝnh tù ph¸t ch¹y theo lîi nhuËn ®¬n thuÇn, n¶y sinh nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých chung cña toµn x· héi. Trong thêi kú nµy kÕt cÊu kinh tÕ cßn nhiÒu thµnh phÇn, chóng ta ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn h×nh thøc ph©n phèi theo lao ®éng trªn quy m« toµn x· héi mµ chØ cã thÓ thùc hiÖn trong mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ, coi h×nh thøc ph©n phèi ®ã lµ h×nh thøc ph©n phèi chñ yÕu mµ th«i. Tõ Chñ NghÜa T­ B¶n cho ®Õn nay ®· xuÊt hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi míi, ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña ph©n phèi theo lao ®éng. H×nh thøc ph©n phèi nµy lµ ®Æc tr­ng b¶n chÊt cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa, nã lµ h×nh thøc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ cña chÕ ®é c«ng h÷u. V× thÕ mµ ph©n phèi theo lao ®éng ®­îc x¸c ®Þnh lµ h×nh thøc ph©n phèi chñ yÕu trong thêi k× qu¸ ®é lªn Chñ NghÜa X· Héi. 2.2 – Nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ viÖc ph©n phèi thu nhËp vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c h×nh thøc ph©n phèi. ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp, ®Æc biÖt tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Õn nay. NÕu nh­ ë Chñ NghÜa T­ B¶n cã sù ph©n phèi thu nhËp ®ång ®Òu gi÷a c¸c c¸ nh©n, lµm gi¶m tÝnh s¸ng t¹o, th× hiÖn nay chóng ta ph©n phèi theo lao ®éng lµ chñ yÕu, ai lµm nhiÒu h­ëng nhiÒu, ai lµm Ýt th× h­ëng Ýt, ai kh«ng lµm th× kh«ng h­ëng, kÝch thÝch s¸ng t¹o trong s¶n xuÊt. HiÖn nay trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta bªn c¹nh mét bé phËn nh©n d©n giµu lªn chÝnh ®¸ng, ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn sù ph©n ho¸ giµu nghÌo gi÷a c¸c vïng , gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a c¸c t©ng líp d©n c­. Tuy vËy cho ®Õn nay vÉn ch­a cã quan ®iÓm ®óng ®¾n vÒ tÇm quan träng cña c¸c h×nh thøc ph©n phèi ngoµi h×nh thøc ph©n phèi theo lao ®éng. §iÒu ®ã ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu ®Õn chÊt l­îng s¶n xuÊt. VÝ dô trong h×nh thøc s¶n xuÊt kinh doanh c¸ thÓ, mçi hé n«ng d©n ®­îc coi lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¬ b¶n trong n«ng nghiÖp, mçi hé tiÕn hµnh s¶n xuÊt trªn diÖn tÝch ®Êt ®ai thuéc quyÒn së h÷u toµn d©n. Nh­ng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cña viÖc sö dông ®Êt ®ai, cÇn ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é tr¸ch nhiÖm kinh tÕ, ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng. V× vËy, trong chÕ ®é “kho¸n hé” mçi hé tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña m×nh trªn diÖn tÝch ®­îc giao phã. Do ®ã thu nhËp cña mçi hé tuú thuéc vµo tinh thÇn lao ®éng, vµo møc huy ®éng vèn, vµo h×nh thøc canh t¸c, kinh doanh. Thu nhËp cña mçi hé lµ phÇn cßn l¹i sau khi ®· trõ c¸c kho¶n nghÜa vô cÇn thiÕt. Do kÕt hîp ®­îc chÆt chÏ gi÷a hiÖu qu¶ s¶n xuÊt víi sù cèng hiÕn lao ®éng cña nh÷ng ng­êi lao ®éng, cho nªn h×nh thøc ph©n phèi nµy kh¾c phôc ®­îc chñ nghÜa b×nh qu©n, kÝch thÝch tÝnh s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng. Nh­ vËy trong tr­êng hîp nµy kh«ng nªn sö dông h×nh thøc ph©n phèi theo lao ®éng mµ nªn sö dông h×nh thøc ph©n phèi theo h×nh thøc cña nÒn kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ.. Mét th­c tr¹ng n÷a ë n­íc ta hiÖn nay n÷a ®ã lµ sù tån t¹i biÖt lËp cña c¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp. Trong nÒn s¶n xuÊt chñ yÕu lµ ph©n phèi thu nhËp theo lao ®éng, cßn trong lÜnh vùc x· héi h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp chñ yÕu ®ã lµ h×nh thøc ph©n phèi th«ng qua phóc lîi tËp thÓ, x· héi. Tuy thÕ, nh­ng chóng vÉn t¹o thµnh mét thÓ thèng nhÊt , mçi h×nh thøc mét lÜnh vùc vµ chóng ®Òu ph¸t huy hÕt t¸c dông cña m×nh ®Ó thùc hiÖn ®­îc môc ®Ých ban ®Çu. Cïng vøi sù kÝch thÝch s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng cßn lµ miÕng ®Êt tèt ®Ó n¶y sinh vµ ph¸t triÓn nhiÒu hiÖn t­îng ®ã lµ t×nh tr¹ng tham nhòng, bu«n lËu… Cïng víi hiÖn t­îng tiªu cùc ®ã lµ t×nh tr¹ng th­¬ng m¹i ho¸ trµn lan x©m nhËp c¶ vµo c¸c lÜnh vùc y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc,..lµm cho ®êi sèng x· héi cã nh÷ng biÓu hiÖn xuèng cÊp ®¹o lý bÞ sa sót, t×nh c¶m con ng­êi bÞ ®ång tiÒn chi phèi, lèi sèng Ých kû, thùc dông… Tuy nhiªn, c¶ hé giµu vµ nghÌo cã kh¸c nhau nh­ng nh×n chung ®Òu lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng ®Òu t¹o ra thu nhËp tr­íc hÕt vµ chñ yÕu b»ng lao ®éng cña chÝnh m×nh, ai cã nhiÒu søc lao ®éng h¬n, cã kinh nghiÖm vµ tµi n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh h¬n th× hä sÏ giµu h¬n vµ ng­îc l¹i sÏ nghÌo h¬n. Nªn sù ph©n ho¸ giµu nghÌo kh«ng ph¶i lµ biÓu hiÖn cña sù c«ng b»ng ai lµm tèt, lµm nhiÒu, lµm giái th× h­ëng nhiÒu vµ ng­îc l¹i. NÕu nhµ n­íc kh«ng cã chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ nh÷ng biÖn ph¸p ®iÒu tiÕt kÞp thêi, h÷u hiÖu th× sù ph©n ho¸ nµy sÏ dÉn tíi ph©n ho¸ giai cÊp, ph©n cùc x· héi, mét bé phËn kh«ng nhá cña d©n c­ thuéc tÇng líp c¬ b¶n trong x· héi sÏ bÞ bÇn cïng ho¸. X¶y ra t×nh h×nh ®ã sÏ lµm chÖch h­íng X· Héi Chñ NghÜa ¶nh h­ëng xÊu tíi sù æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña chÝnh trÞ. Réng h¬n vµ cã ý nghÜa quan träng h¬n vÒ mÆt x· héi lµ ph©n tÇng x· héi trong c¬ cÊu giai cÊp – x· héi vµ ngay trong néi bé giai cÊp. Víi nÒn kinh tÕ thuÇn n«ng l¹i mang nÆng tÝnh tù nhiªn tù cung tù cÊp vµ chËm. ph¸t triÓn nªn thu nhËp cña c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c so víi b×nh qu©n chung cña c¶ n­íc còng nh­ mét sè vïng th× cßn kh¸ thÊp. N¨m 1994 thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi mét th¸ng cña c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c míi b»ng 78,7% møc b×nh qu©n chung cña c¶ n­íc, n¨m 1995 tôt xuèng cßn 77,9 vµ n¨m 1996 chØ cßn 76,6% chøng tá thu nhËp cña d©n nh÷ng n¨m qua cã sù ph¸t triÓn t¨ng lªn nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c khu vùc nµy víi khu vùc kh¸c vÒ kinh tÕ – x· héi ngµy cµng xa kh«ng ph¶i lµ thu hÑp. Nh­ vËy vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp cßn nhiÒu khuyÕt tËt lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn lµm sao ®Ó ph©n phèi thu nhËp ph¶i dùa trªn nguyªn t¾c cña kinh tÕ thÞ tr­êng mét c¸ch triÖt ®Ó. III – Gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ò ra ®Ó ph¸t triÓn vµ dÇn hoµn thiÖn mèi quan hÖ ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thi tr­êng ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa ë ViÖt Nam. N­íc ta ®ang qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét n­íc kÐm ph¸t triÓn, do ®ã sù bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu nhËp lµ mét hiÖn t­îng kh¸ch quan. Nh­ng sù nghiÖp x©y dùng chñ nghi· x· héi ®ßi hái t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò, nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó tõng b­íc xo¸ bá bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n, thùc hiÖn ®Çy ®ñ sù c«ng b»ng x· héi. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy ta cÇn ph¶i: 3.1 - §¸nh gi¸, ®­a ra c¸c lÜnh vùc thÝch hîp ®Ó c¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp ph¸t huy t¸c dông. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt nh­ doanh nghiÖp, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, thiÕt lËp tõng b­íc quan hÖ s¶n xuÊt X· Héi Chñ NghÜa tõ thÊp ®Õn cao víi sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. Cßn trong x· héi, th«ng qua phóc lîi x· héi n©ng cao, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh÷ng ng­êi cao tuæi, ng­êi gÆp khã kh¨n, c¶i thiÖn ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng lµm cho mäi ng­êi cã cuéc sèng tèt h¬n, va kh«ng cßn ng­êi nghÌo trong x· héi. 3.2 – Gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ph­¬ng thøc ph©n phèi, ngoµi tÝnh chÊt cña chÕ ®é së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt cßn do sè l­îng s¶n phÈm cã thÓ ph©n phèi quyÕt ®Þnh. Do v©y, muèn thùc hiÖn ®­îc ngµy cµng ®Çy ®ñ sù c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi thu nhËp cña mçi c¸ nh©n th× cÇn ph¶i s¶n xuÊt ra cµng nhiÒu s¶n phÈm. Thùc hiÖn sù ph©n phèi b×nh ®¼ng trong ®iÒu kiÖn cña c¶i vËt chÊt qu¸ nghÌo nµn chØ lµ sù chia ®Òu nghÌo khæ. §Ó tiÕn lªn sù b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu nhËp c¸ nh©n, ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®èi víi n­íc ta lµ ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ®Êt n­íc, ra søc ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn c«ng, tiÒn l­¬ng, chèng chñ nghÜa b×nh qu©n. TiÒn l­¬ng tèi thiÓu ph¶i ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thiÕt yÕu cña ng­êi lao ®éng ( ¨n, ë, mÆc, nu«i dËy con c¸i…). G¾n chÆt tiÒn c«ng, tiÒn l­¬ng víi n¨ng suÊt chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ sÏ ®¶m b¶o quan hÖ hîp lý vÒ thu nhËp c¸ nh©n gi÷a c¸c ngµnh nghÒ. 3.3 - §iÒu tiÕt vµ n©ng cao thu nhËp trong d©n. Sù chªnh lÖch vÒ møc thu nhËp cña c¸c tËp thÓ, c¸ nh©n trong thêi k× qu¸ ®é ë n­íc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Tuy vËy chóng ta cÇn ng¨n chÆn sù chªnh lÖch qu¸ ®¸ng vÒ thu nhËp, sù ph©n ho¸ x· héi thµnh hai cùc ®èi lËp. §èi víi n­íc ta, viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp c¸ nh©n nh»m môc tiªu trî gióp nh÷ng ng­êi cã thu nhËp qu¸ thÊp hoÆc kh«ng cã thu nhËp v­ît qua nh÷ng khã kh¨n nhÊt thêi, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chung theo yªu cÇu ph¸t triÓn x· héi, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. §ång thêi, ®iÒu tiÕt thu nhËp c¸ nh©n ph¶i ®¶m b¶o duy tr× ®­îc ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ, khuyÕn khÝch mäi thµnh viªn trong x· héi cã søc lao ®éng , cã vèn vµ tµi s¶n tÝch cùc ®­a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hîp ph¸p ®Ó lµm giµu chÝnh ®¸ng. V× thu nhËp c¸ nh©n ®­îc h×nh thµnh tõ nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, nªn sù ®iÒu tiÕt ®ßi hái ph¶i n¾m v÷ng tÝnh chÊt vµ møc ®é cña tõng lo¹i thu nhËp ®Ó võa khuyÕn khÝch mäi ng­êi lµm giµu chÝn