Quan hệ nhà nước - Thị trường - doanh nghiệp

Bài giảng lớp cao cấp chương trình mớiQUAN HỆ NHÀ NƯỚC - THỊ TRƯỜNG - DOANH NGHIỆP PGS, TS Kim Văn ChínhKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*???BÀI TẬP KHỞI ĐỘNGKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Mục đíchHiểu rõ bản chất, vai trò và mối quan hệ giữa NN, TT và DNKỹ năng vận dụng trong thực tiễn công tácNiềm tin và thái độ đúng đối với công cuộc đổi mới Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Nội dungĐặt vấn đề về quan hệ Nhà nước – thị trường – doanh nghiệpMô hình: +Thị trường +Nhà nước +Doanh nghiệpĐịnh hướng đổi mớiKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Tài liệu tham khảoBài giáo trìnhNgân hàng Thế giới 1997: Nhà nước trong một thế giới đang chuyển đổiNgân hàng Thế giới 1999: Giới quan chức trong kinh doanhKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*I/ Đặt vấn đềTại sao phải tìm hiểu quan hệ nhà nước – thị trường – doanh nghiệp?Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Nhà nước có vai trò ngày càng quan trọngThị trường thay đổi không ngừng, còn nhiều điều mới mẻ đối với Việt NamDoanh nghiệp quyết định sức mạnh của quốc gia nhưng DN cũng có thể ăn hại, bóc lột quốc giaTrích từ “Nhà nước trong một thế giới đang chuyển đổi”Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Ví dụ BermudaKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Thống kêDân số: 56,474 (July 2009 est.)GDP đầu người: 11,600 (2008 est.) Số lượng doanh nghiệp: trên 40.000Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Bài học:Nhà nước mạnh, sạchKinh tế thị trường năng động, thân thiện với kinh doanhCác doanh nghiệp nhiều, năng lực cạnh tranh caoKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Việt Nam như thế nào?Kinh tế thị trường định hướng XHCN?Thị trường kiểu gì?Nhà nước kiểu gì?Doanh nghiệp kiểu gì?Quan hệ NN-TT-DN như thế nào? Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*II/MÔ HÌNH NHÀ NƯỚC – THỊ TRƯỜNG – DOANH NGHIỆP CHO VIỆT NAMKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*1/Mô hình nào cho VN?Mô hình “ăn nồi cơm chung”?Mô hình người lính gác?Mô hình Nhà nước trọng tài?Mô hình huấn luyện viên?Mô hình Bắc Âu?Mô hình Nhật Bản? Mô hình Singapore?Mô hình Mỹ?Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Lựa chọn của Việt NamTôn trọng thị trườngPhù hợp với hội nhập quốc tếGiữ định hướng XHCNNhà nước mạnh, sạch, vì dânDoanh nghiệp được khuyến khích phát triểnKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Quan hệ NN- TT- DN phải như thế nào?Nhà nước đối trọng với thị trường, doanh nghiệp là điểm tựa?NHÀ NƯỚCTHỊ TRƯỜNGDOANHNGHIỆPKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*KIỂU GÌ?Nhà nước đối trọng với DN, thị trường là phương tiện?NHÀ NƯỚCDOANH NGHIỆPTHỊ TRƯỜNGKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*HAY LÀ KIỂU NÀY!?Bộ ba tam đầu chế với Nhà nước chủ đạo?NHÀ NƯỚCDOANHNGHIỆPTHỊ TRƯỜNGKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Hay là kiểu này?NHÀNƯỚCTHỊ TRƯỜNGDOANHNGHIỆPKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Bản chất quan hệ:3 thể chế NN, TT, DN vừa thống nhất vừa mâu thuẫn nhau.Mỗi thể chế có điểm mạnh, điểm yếuCần phát huy điểm mạnh của mỗi thể chế trong sự thống nhất, cộng tác; hạn chế điểm yếu.Quan điểm phổ biến: hãy để Nhà nước làm gì tỏ ra tốt hơn Thị trường; hãy để Thị trường làm gì mà nó làm tốt hơnKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Câu hỏi cần trả lời:Thị trường làm gì?Nhà nước làm gì?Doanh nghiệp làm gì?Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*2/ THỊ TRƯỜNGThị trường là gì?Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Định nghĩaNghĩa hẹp: Market = Chợ Là nơi diễn ra hoạt động mua bánNghĩa rộng: Market = Thị trường: là cơ chế, theo đó, người mua và người bán thực hiện hành vi mua-bán hàng hóa với giá cả thỏa thuận vừa lòng cả hai bênKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Các yếu tố cơ bản của thị trườngHàng hóaBên mua (cầu)Bên bán (cung)Giá cảĐịa điểmThể chếKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Tác dụng của thị trườngCuộc chơi công bằng cho khả năng cả hai bên bán và mua đều thắng: win-winGiúp thực hiện hàng hóaCơ chế phân bổ nguồn lực hiệu quả nhất, được coi là thành tựu của văn minh nhân loạiKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Các loại thị trườngHàng hóa và dịch vụ Hàng hóa (đầu ra) và yếu tố sản xuất (đầu vào)Bán buôn và bán lẻ Hữu hình và vô hìnhGiao ngay, giao sauĐịa phương, trong nước, quốc tếCạnh tranh, độc quyền Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Cơ chế thị trườngLà hệ thống các tập quán và quy định pháp lý tôn trọng các quy luật thị trường, bảo đảm cho quá trình SX, tiêu thụ HHLà cơ chế phổ quát hiện nay trên thế giớiGiúp phân bổ nguồn lực hiệu quảKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Khuyết tật của cơ chế thị trường4 khuyết tật kinh điển thị trường hoạt động không hiệu quả: Độc quyền; hàng công cộng; Ngoại ứng; Thông tin bất đối xứngTốc độ điều chỉnh chậmKhông giải quyết tốt các cân đối vĩ môKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Mô hình đương đại của thị trườngLuôn gắn với vai trò ngày càng được coi trọng của Nhà nướcThị trường kết hợp với các thể chế khác như xã hội dân sự, phi lợi nhuậnKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*3/ Nhà nướcNhà nước vừa thích nghi, vừa can thiệp vào thị trườngKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Nhà nước làm gì?Làm như Ponpot, Hitle?Làm như Chính quyền Hy Lạp?Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Việc thứ nhất: Can thiệp vi mô khắc phục thất bại của thị trườngKiểm soát, hạn chế tác hại của độc quyềnPhân bổ lại lợi ích đối với hàng hóa có tác động ngoại ứngBảo đảm đủ hàng hóa công cộngBảo đảm công bằng cho các thị trường thông tin bất đối xứngKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Việc thứ 2: Trực tiếp quản lý kinh tế vĩ mô Bảo đảm các cân đối vĩ mô, thực hiện các mục tiêu kinh tế vĩ mô: tăng trưởng, lạm phát, việc làm, cán cân thanh toánXác lập thể chế thị trường Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*5 chức năng của Nhà nước trong quan hệ với thị trường (xem sách)Tạo lập môi trườngĐịnh hướngTổ chứcĐiều tiếtKiểm traKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*4/ Doanh nghiệpKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Vai tròDoanh nghiệp mạnh thì nền kinh tế mới mạnhNơi giải quyết việc làm chủ yếuNơi thực hiện các chính sách của Nhà nướcKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Chú ýDoanh nghiệp tạo sức mạnh cho quốc giaDoanh nghiệp cũng có thể làm nghèo đất nướcKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*4 nguyên tắc hoạt động của doanh nghiệp trong cơ chế thị trườnga)Tự do kinh doanh những gì pháp luật không cấm-CƠ CHẾXIN CHO-TIỀN KIỂM-CƠ CHẾĐĂNG KÝ-HẬU KIỂMKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*b) Hạch toán kinh tế: độc lập về tài chínhTài chính độc lậpHạch toán trung thực, kiểm chứng đượcNhà nước phải bảo đảm hạch toán trung thực, chống “lãi giả, lỗ thật”; hoặc “lãi thật, lỗ giả”Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*c) Giao dịch theo thị trường minh bạch (theo pháp luật)Tôn trọng khách hàngNhà nước khi tham gia mua, bán cũng phải thực hiện theo thị trường bằng cơ chế đấu thầu, đấu giáKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*d)Cạnh tranh bình đẳngDoanh nghiệp cạnh tranh nhau để phát triểnCạnh tranh phải theo luật (Luật Cạnh tranh)Chống cạnh tranh không lành mạnhKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*III/ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚIKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Tình hìnhNhà nước còn yếu kém, chưa thống nhất về mô hìnhThị trường chưa đồng bộ, bị Nhà nước làm lệch lạc, chưa phát huy hết những tác động tốtDoanh nghiệp còn yếu, phổ biến kiếm lời trên cơ sở chụp giựt và tham nhũng, không cạnh tranh bình đẳng Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Chi phí giao dịch quá cao: Ví dụ, số giờ cần thiết để tuân thủ luật thuế Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*WEF 2008: Ba "vùng lõm" của kinh tế Việt Nam: hạ tầng, giáo dục, sẵn sàng cho công nghệ. Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Việt Nam chỉ có một số ngành có năng lực cạnh tranhKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Nhưng tăng trưởng lại chủ yếu dựa vào tư nhân (Phân tích tp HCM)Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Đối với thị trườngPhát triển đồng bộ các loại và các yếu tố thị trườngPhát triển, nâng cấp các thị trường nào còn thiếu, yếu (dịch vụ, yếu tố sản xuất, độc quyền cần bỏ)Các yếu tố thị trường cần đồng bộ (quyền người mua, thể chế)Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Đối với Nhà nướcNâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNNNâng cao năng lực, tính chuyên nghiệpTổ chức lại bộ máy cho có hiệu quả, hiệu lựcKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Đối với doanh nghiệpPhát triển mạnh về số lượng, chất lượng, năng lực cạnh tranhBảo đảm bình đẳngGiảm DNNN, khích lệ DN tư nhânKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*KẾT LUẬNMô hình kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước là mô hình hiệu quả đối với các quốc gia, trong đó có Việt NamHiểu đúng, xác lập đúng các yếu tố của mô hình: Nhà nước, Doanh nghiệp và Thị trường là bảo đảm thành công của quá trình đổi mớiKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*The EndThank youKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*IV/ QUAN HỆ NHÀ NƯỚC, THỊ TRƯỜNG, DOANH NGHIỆPThị trường được tôn trọng, là cơ chế thực hiện các quan hệ kinh tế chủ yếuNhà nước nằm trong khuôn khổ thị trường nhưng có vai trò tạo lập, điều tiết, dẫn dắt, khắc phục khuyết tật thị trường, bảo đảm cân đối vĩ mô Nhà nước không ra mệnh lệnh trực tiếp cho DN nhưng thông qua chính sách tác động để thực hiện mục tiêuDoanh nghệp có quyền tự do nhưng phải theo pháp luật và tôn trọng thị trườngKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Tác động qua lạiTHỊ TRƯỜNGNHÀ NƯỚC:1. Khi tham gia quan hệ với thị trường, phải thực hiệnđấu thầu, đấu giá2. Các chính sách phải dựatrên quy luật, nguyên tắcthị trườngDOANH NGHIỆP:Tôn trọng Luật cạnh tranhKhi thị trường thay đốiphải thay đổi thích nghi Kim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Tác động qua lạiNhà nướcTHỊ TRƯỜNGThị trường phát triển tốt hơn2. Thị trường khắc phục đượccác khuyết tậtDOANH NGHIỆP:Thực hiệ Luật nghiêm chỉnh2.Phát triển mạnh, đúng hướngKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Tác động qua lạiDOANHNGHIỆPNHÀ NƯỚC:Thu được nhiều thuế đểthực hiện các chức năng2. Giám sát hoạt động cungcấp dịch vụ côngTHỊ TRƯỜNGPhong phú quan hệ thị trườngLàm cho thị trường hộinhập, đồng bộKim Van Chinh PhDGovernment-Market-Enterprises*Chúng ta đang chuyển từ một thế giới trong đó cá lớn nuốt cá bé sang một thế giới trong đó cá nhanh sẽ vượt lên trên những con cá chậm Klaus Schwah, Sáng lập viênDiễn đàn Kinh tế Thế giới