Quan hệ giữa cân bằng sinh thái với tăng trưởng và phát triển kinh tế kinh tế bền vững

Lêi më ®Çu Ph¸t triÓn lµ quy luËt cña cuéc sèng, lµ quy luËt tÊt yÕu cña tiÕn ho¸ ®· vµ ®ang diÔn ra trªn hµnh tinh cña chóng ta tõ khi nã ®­îc h×nh thµnh . VÊn ®Ò ®ang ®­îc quan t©m nghiªn cøu lµ ph¶i ph¸t triÓn nh­ thÕ nµo ®Ó con ng­êi cña thÕ hÖ hiÖn nay còng nh­ trong t­¬ng lai cã ®­îc cuéc sèng h¹nh phóc vÒ vËt chÊt còng nh­ vÒ tinh thÇn ®ã lµ vÊn ®Ò t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng. Mèi quan hÖ gi÷a c©n b»ng sinh th¸i vµ t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng lµ mét vÊn ®Ò cã tÝnh cÊp thiÕt liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc vµ xuyªn suèt nhiÒu thêi ®¹i. Qu¶n lý m«i tr−êng, b¶o vÖ, c¶i thiÖn m«i tr−êng, sö dông hîp lý c¸c yÕu tè m«i tr−êng vµ c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña m«i tr−êng nh»m phôc vô sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi loµi ng−êi lµ nh÷ng néi dung quan träng trong ho¹t ®éng hiÖn nay vµ mai sau cña toµn nh©n lo¹i. Ngµy nay, nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®· coi ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®−îc thÓ hiÖn tr−íc tiªn ë viÖc n©ng cao, c¶i thiÖn chÊt l−îng sèng cña con ng−êi theo ph¹m vi kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®−îc cña c¸c hÖ sinh th¸i. §ã chÝnh lµ môc tiªu vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, chØ thÞ ®¸nh gi¸ cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mçi quèc gia trªn thÕ giíi. Mét x· héi ph¸t trÓn bÒn v÷ng lµ mét x· héi ph¸t triÓn vÒ mÆt kinh tÕ víi mét nÒn m«i tr−êng trong lµnh vµ x· héi v¨n minh. X· héi ph¸t tiÓn bÒn v÷ng dùa trªn mét hÖ thèng cÊu tróc quan hÖ biÖn chøng gi÷a kÞnh tÕ - m«i tr−êng - x· héi, hÖ thèng nµy ho¹t ®éng theo c¸c nguyªn lý, c¸c quy luËt vËn ®éng cña tù nhiªn, kinh tÕ vµ x· héi. T¨ng tr−ëng kinh tÕ ch−a ph¶i lµ ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®−îc ®o b»ng tèc ®é, quy m« cßn ph¸t triÓn kinh tÕ bao gåm t¨ng tr−ëng kinh tÕ trong tr¹ng th¸i c©n ®èi. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ ph¸t triÓn ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng trong t−¬ng lai. Víi ý nghÜa vµ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò, t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu, t×m hiÓu vµ gãp phÇn nãi lªn thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò, ®ång thêi ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy. Víi kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é hiÖn t¹i, vµ ®Æc biÖt lµ nh÷ng lý luËn tÝch luü ®­îc tõ m«n kinh tÕ chÝnh trÞ häc cña t«i, b¶n ®Ò ¸n nµy ®­îc t«i nghiªn cøu d­íi gãc ®é vµ quan ®iÓm cña m«n kinh tÕ chÝnh trÞ häc. Do ®Ò ¸n nµy ®­îc nghiªn cøu d­íi gãc ®é vµ quan ®iÓm cña m«n kinh tÕ chÝnh trÞ häc nªn ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông ®Ó nghiªn cøu,còng gièng nh­ c¸c lÜnh vùc kh¸c cña m«n kinh tÕ chÝnh trÞ, ®Òu lµ ph­¬ng ph¸p sö dông chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, ph­¬ng ph¸p trõu t­îng ho¸, ph­¬ng ph¸p logic kÕt hîp víi lÞch sö… PhÇn I Quan hÖ gi÷a c©n b»ng sinh th¸i víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ kinh tÕ bÒn v÷ng 1 – Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p vÒ c©n b»ng sinh th¸i : 1.1- Kh¸i niÖm vÒ c©n b»ng sinh th¸i : C©n b»ng sinh th¸i hay cßn gäi lµ c©n b»ng thiªn nhiªn tøc lµ tr¹ng th¸i c¸c quÇn x· sinh vËt , c¸c hÖ sinh th¸i ë t×nh tr¹ng c©n b»ng khi sè l­îng t­¬ng ®èi cña c¸c c¸ thÓ , cña c¸c quÇn thÓ sinh vËt vÉn gi÷ ®­îc ë thÕ æn ®Þnh t­¬ng ®èi. §iÒu ®ã ®· lµm cho tæng l­îng toµn hÖ cã mèi liªn hÖ æn ®Þnh. Nãi æn “ ®Þnh t­¬ng ®èi “ lµ v× trong thùc tÕ tù nhiªn cña toµn hÖ kh«ng cã sù æn ®Þnh tuyÖt ®èi mµ lu«n cã sù thay ®æi , ph¸t triÓn hoÆc chÕt .C¸c c¸ thÓ sinh vËt lu«n lu«n ®¸p øng víi sù t¸c ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr­êng tù nhiªn nh­ khÝ hËu, nhiÖt ®é , n­íc ®Êt ®ai ... Mét khi mµ sù biÕn ®æi cña tæng hoµ c¸c quÇn x· sinh vËt trong m«i tr­êng ch­a ®Õn møc qu¸ lín th× toµn bé hÖ sinh th¸i ë vµo thÕ æn ®Þnh gäi lµ thÕ c©n b»ng . §ã kh«ng ph¶i lµ thÕ c©n b»ng ®øng yªn mµ lµ c©n b»ng ®éng. NghÜa lµ chóng cã giao ®éng nh­ng kh«ng ph¸ vì thÕ æn ®Þnh chung toµn côc ( chóng ta cã thÓ vÝ dô th« thiÓn gièng nh­ c¸c vËt trªn hai ®Üa c©n, kim ®Üa c©n vÉn chØ xung quanh sè 0 mµ kh«ng nghiªng bªn nµo, nh­ng kh«ng ph¶i ®øng yªn hoµn toµn ). Mçi hÖ sinh th¸i m«i tr­êng nµo ®ã ®Òu cßn tån t¹i th× cã nghÜa lµ cßn ®Æc tr­ng bëi mét s­ c©n b»ng nhÊt ®Þnh. ThÕ æn ®Þnh biÓu hiÖn sù t­¬ng quan vÒ sè l­îng c¸c loµi vÒ chÊt l­îng, vÒ qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ n¨ng l­îng vµ thùc phÈm toµn hÖ... Nh­ng nÕu c©n b»ng bÞ ph¸ vì v× mét lÝ do nµo ®ã .C©n b»ng míi ®­îc thiÕt lËp vµ tÊt nhiªn c©n b»ng míi cã thÓ tèt vµ còng cã thÓ kh«ng tèt cho sù tiÕn ho¸ khiÕn cho sù c©n b»ng sinh bÞ ph¸ vì . §ã cã thÓ lµ do nhiÒu nguyªn nh©n, nh­ng quy tô l¹i lµ do hai yÕu tè : tù nhiªn vµ nh©n t¹o. B»ng c¸ch tiªu diÖt mét sè lo¹i thùc vËt hay ®éng vËt hoÆc ®­a vµo hÖ mét hay nhiÒu lo¹i sinh vËt míi l¹, b»ng qu¸ tr×nh g©y « nhiÔm ®éc h¹i, b»ng viÖc ph¸ huû n¬i cø tró ®· æn ®Þnh x­a nay cña c¸c loµi hoÆc b»ng sù t¨ng nhanh sè l­îng vµ chÊt l­îng mét c¸ch ®ét ngét cña mét loµi nµo ®ã trong hÖ vµ c©n b»ng m«i tr­êng sinh th¸i bÞ ph¸ vì . Mét thêi gian ë Ch©u Phi chuét nhiÒu qu¸ , ng­êi ta t×m c¸ch diÖt kh«ng cßn mét con nµo . T­ëng lµ cã lîi nh­ng sau ®ã mÌo còng chÕt v× ®ãi vµ bÖnh tËt. Vai trß huû ho¹i m«i tr­êng sinh th¸i ®· vµ ®ang diÔn ra rÊt m¹nh . B»ng trÝ tuÖ vµ søc lùc cña m×nh con ng­êi ®· ph¸ vì nhiÒu thÕ c©n b»ng, nhiÒu hÖ sinh th¸i dÉn ®Õn sù thay ®æi m«i tr­êng rÊt lín kh«ng ®¶o ng­îc ®­îc . 1.2- C¸c gi¶i ph¸p cho viÖc ®¶m b¶o c©n b»ng sinh th¸i: Mäi nghiªn cøu cña con ng­êi ®Òu nh»m môc ®Ých tèi cao lµ b¶o vÖ sù sèng vµ ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ng­êi, sù sinh tån vµ ph¸t triÓn cña x· héi .Víi t­ c¸ch lµ mét ®éng vËt x· héi, sù sèng cña con ng­êi kh«ng chØ g¾n víi m«i tr­êng tù nhiªn mµ cßn g¾n bã chÆt chÏ víi m«i tr­êng x· héi v× chØ cã trong x· héi con ng­êi míi trë thµnh con ng­êi ®Ých thùc . M«i tr­êng sèng cña con ng­êi ph¶i lµ m«i tr­êng sèng tù nhiªn - x· héi . M«i tr­êng sinh th¸i lµ m«i tr­êng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn sù sèng cña con ng­êi vµ x· héi do vËy, vÊn ®Ò c©n b»ng sinh th¸i mµ ngµy nay con ng­êi ®ang tËp trung nghiªn cøu ®Ó t×m ra ph­¬ng ¸n tèi ­u gi¶i quyÕt thùc chÊt lµ vÊn ®Ò mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi , x· héi vµ tù nhiªn . Mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi , x· héi vµ tù nhiªn lµ ®èi t­îng nghiªn cøu cña mét m«n khoa häc míi sinh th¸i häc-x· héi . VÊn ®Ò m«i tr­êng sinh th¸i mang tÝnh toµn cÇu vµ thêi ®¹i, tr­íc hÕt lµ nhu cÇu kh¸ch quan vµ tÊt yÕu cña viÖc nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng sèng trong ®iÒu kiÖn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc-kü thuËt tr­íc ®©y vµ hiÖn nay lµ trong cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®Ó ®¶m b¶o sù tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ l©u dµi cña x· héi nhu cÇu xem xÐt vµ ®Þnh ®o¹t sè phËn cña con ng­êi vµ x· héi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn míi ; nhu vÇu n¾m b¾t vµ vËn dông mét c¸ch hîp lý c¸c quy luËt tù nhiªn vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn nh»m mang l¹i hiÖu qña sinh th¸i cao. CÇn ph©n tÝch vÒ mÆt triÕt häc c¸c vÊn ®Ò sinh th¸i häc hiÖn ®¹i, xem xÐt tÝnh tÊt yÕu vµ nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn më réng ®èi t­îng nghiªn cøu cña sinh th¸i häc vµ nh÷ng ph­¬ng h­íng tiÕp tôc ph¸t triÓn cña nã , ®Æc biÖt lµ viÖc nghiªn cøu ®Ó n¾m b¾t nh÷ng quy luËt sinh th¸i häc vµ tËn dông chóng vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng­êi nh»m ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi , ngµy nay ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt nhÊt . Trong lÞch sö khoa häc mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn vÒ mÆt truyÒn thèng ®­îc quy vÒ hoÆc chØ lµ sù t¸c ®éng cña con ng­êi lªn tù nhiªn hoÆc lµ t¸c ®éng cña c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn lªn con ng­êi . NhiÖm vô cña sinh th¸i häc hiÖn ®¹i lµ tæng hîp c¸c khuynh h­íng c¬ b¶n ®ã vµ lµm râ mèi quan hÖ ng­îc gi÷a tµi nguyªn vµ con ng­êi sù biÕn ®æi cña tù nhiªn bëi t¸c ®éng cña con ng­êi ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng tù nhiªn lªn con ng­êi vµ kh¶ n¨ng thÝch nghi cña con ng­êi khi m«i tr­êng biÕn ®æi. Sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ m«i tr­êng sèng víi t­ c¸ch m«i tr­êng dinh d­ìng cña con ng­êi vµ sö dông hîp lý m«i tr­êng ®ã víi t­ c¸ch lµ m«i tr­êng ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña nã . §ßi hái thùc tiÔn cña sinh th¸i häc ngµy nay lµ ®­îc n©ng ®Õn tr×nh ®é tù gi¸c trong viÖc ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña nh©n tè con ng­êi lªn m«i tr­êng vµ sù ¶nh h­ëng ng­îc l¹i cña tù nhiªn ®· ®­îc “ ng­êi ho¸ ” lªn ho¹t ®éng sèng cña b¶n th©n con ng­êi . 2.T¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng: 2.1- Kh¸i niÖn t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng: ThuËt ng÷ vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa kh¸c nhau song cã thÓ ®Þnh nghÜa mét c¸ch kh¸i qu¸t nh­ sau : T¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ sù gia t¨ng vÒ tæng s¶n phÈm x· héi vµ t¨ng thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi . HiÖn nay c¸c quèc gia lu«n quan t©m ®Õn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ liªn tôc trong mét thêi k× t­¬ng ®èi dµi tøc lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng. T¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¹t møc t­¬ng ®èi cao vµ æn ®Þnh trong mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi( th­êng lµ mét thÖ hÖ tõ 20-30 n¨m). ThuËt ng÷ “ Ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng” lÇn ®Çu tiªn ®­îc sö dông trong cuèn “ chiÕn l­îc b¶o tån thÕ giíi “do tæ chøc b¶o tån thiªn nhiªn thÕ giíi ( IUCN ) xuÊt b¶n n¨m 1980 víi môc tiªu tæng qu¸t lµ ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng th«ng qua c¸c nguån tµi nguyªn sèng. HiÖn nay còng cã nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa vÒ nã. Song ®­îc thõa nhËn vµ nhÊt trÝ cao nhÊt lµ c¸ch ®Þnh nghÜa cña Héi ®ång ThÕ Giíi vÒ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn ( WEDC –World Commision on Environment and Development ) n¨m 1997 theo ®ã thõa nhËn mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a m«i tr­êng tù nhiªn vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng: “ Ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng lµ ph¸t triÓn ®¸p øng nhu cÇu hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm th­¬ng tæn ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña thÕ hÖ t­¬ng lai “. T¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµ hai thuËt ng÷ kh¸c nhau lu«n cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau . T¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt cña ph¸t triÓn kinh tÕ . NÕu kh«ng cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× sÏ kh«ng cã ph¸t triÓn kinh tÕ . Ph¸t triÓn kinh tÕ th× bao hµm trong ®ã cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng h¬n. V× vËy c¸c chuyªn gia cña WB cho r»ng: T¨ng tr­ëng ch­a ph¶i lµ ph¸t triÓn, song t¨ng tr­ëng l¹i lµ mét c¸ch ®Ó cã ph¸t triÓn vµ kh«ng thÓ nãi ph¸t triÓn kinh tÕ mµ trong ®ã l¹i kh«ng cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ . 2.2- Nh÷ng yÕu tè biÖn ph¸p ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng : Cã nhiÒu yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn s­ t¨ng tr­ëng kinh tÕ , song t¨ng tr­ëng kinh tÕ phô thuécc vµo nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nh­ sau : Mét lµ vèn : §©y lµ yÕu tè rÊt quan träng träng t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Nãi ®Õn yÕu tè vèn ë ®©y bao gåm c¶ t¨ng l­îng vèn vµ ®Æc biÖt lµ t¨ng hiÖu qu¶ sö dông vèn. Hai lµ con ng­êi : yÕu tè c¬ b¶n cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng .§ã ph¶i lµ con ng­êi cã søc khoÎ , cã trÝ tuÖ , cã tay nghÒ cao , cã ®éng lùc vµ nhiÖt t×nh lao ®éng ®­îc tæ chøc chÆt chÏ. Ba lµ kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ : kü thuËt tiªn tiÕn , c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh chÊt l­îng cña sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ,v× nã t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao, do ®ã tÝch luü ®Çu t­ lín . Bèn lµ c¬ cÊu kinh tÕ : X©y dùng ®­îc c¬ cÊu kinh tÕ cµng hiÖn ®¹i th× t¨ng tr­ëng kinh tÕ cµng nhanh vµ bÒn v÷ng . N¨m lµ thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ qu¶n lý nhµ n­íc : ThÓ chÕ chÝnh trÞ cµng æn ®Þnh, tiÕn bé th× t¨ng tr­ëng kinh tÕ cµng nhanh . Nhµ n­íc cµng ®Ò ra ®­îc ®­êng lèi , chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®óng ®¾n th× t¨ng tr­ëng kinh tÕ cµng nhanh . Ph¸t triÓn kinh tÕ phô thuéc vµo c¸c yªu tè c¬ b¶n sau: Mét lµ lùc l­îng s¶n xuÊt : Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt cµng cao tøc c«ng nghÖ cµng hiÖn ®¹i vµ tr×nh ®é con ng­êi cµng cao th× thóc ®Èy kinh tÕ cµng nhanh . Hai lµ quan hÖ s¶n xuÊt : Quan hÖ s¶n xuÊt mµ phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt th× thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh, bÒn v÷ng vµ ng­îc l¹i k×m h·m sù ph¸t tiÓn kinh tÕ . Ba lµ kiÕn tróc th­îng tÇng: Tuy lµ quan hÖ ph¸t sinh , nh­ng kiÕn tróc cã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, hoÆc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong kiÕn tróc th­îng tÇng ¶nh h­ëng s©u s¾c nhÊt lµ chÝnh trÞ. 2.3- Nh÷ng ®e däa cña t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng hiÖn nay cña thÕ giíi : Suy gi¶m vÒ ®é lín vµ chÊt l­îng cña mét sè lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn cã ý nghÜa c¬ b¶n ®èi víi ®êi sèng cña con ng­êi nh­ ®Êt rõng , thuû s¶n, kho¸ng s¶n vµ c¸c lo¹i tµi nguyªn n¨ng l­îng .Sù suy tho¸i nµy trong c¸c thËp kû ®Çu cña thÕ kû 21 cã kh¶ n¨ng dÉn tíi t×nh tr¹ng thiÕu thèn nghiªm träng vÒ l­¬ng thùc cho nh©n lo¹i . D©n sè thÕ giíi ®ang tiÖp tôc t¨ng lªn víi tèc ®é kho¶ng 1,7%, trong lóc ®ã tèc ®é t¨ng tr­ëng cña l­¬ng thùc chØ vµo kho¶ng 1%. N¹n thiÕu hôt trÇm träng vÒ l­¬ng thùc trªn thÕ giíi mµ c©u l¹c bé Roma ®· dù b¸o vµo n¨m 1970 cã kh¶ x¶y ra tr­íc hÕt t¹i c¸c n­íc nghÌo ®«ng d©n . VÒ n¨ng l­îng , tr­íc hÕt lµ c¸c nguån n¨ng l­îng phi th­¬ng m¹i nh­ cñi chÊt ®èt còng cã t×nh tr¹ng t­¬ng tù. ¤ nhiÔm m«i tr­êng sèng cña con ng­êi víi tèc ®é nhanh , ph¹m vi lín h¬n tr­íc . Kh«ng khÝ , n­íc ®Êt t¹i c¸c khu ®« thÞ vµ c¸c khu c«ng nghiÖp vµ ngay c¶ ë n«ng th«n vµ vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp , vïng ven biÓn vµ ®¹i d­¬ng ngµy cµng bÞ « nhiÔm, ¶nh h­ëng xÊu ®Õn søc khoÎ vµ ®êi sèng con ng­êi còng nh­ sù sinh tån vµ ph¸t triÓn cña c¸c sinh vËt kh¸c sèng trªn Tr¸i ®Êt. C¸c biÕn ®æi khÝ hËu v× Tr¸i ®Êt ®ang nãng lªn do hiÖn t­îng nhµ kÝnh lµm cho mùc n­íc biÓn sÏ d©ng lªn, c¸c khÝ CFC ®ang lµm thñng l¸ ch¾n oz«n b¶o vÖ con ng­êi khái c¸c t¸c ®éng nguy hiÓm cña c¸c bøc x¹ vò trô. C¸c vÊn ®Ò x· héi cÊp b¸ch : n¹n nghÌo ®ãi ®ang lan trµn t¹i c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn , n¹n thÊt nghiÖp nh­ bãng ma ¸m ¶nh cuéc sèng cña nh©n d©n , kÓ c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn nhÊt lµ sù c¸ch biÖt vÒ thu nhËp vµ møc sèng gi÷a c¸c quèc gia còng nh­ gi÷a c¸c nhãm ng­êi kh¸c nhau trong mét n­íc ®ang ngµy cµng më réng . ChiÕn tranh ë nhiÒu quy m« , nhiÒu h×nh thøc , hµng ngµy ®ang c­íp ®i sinh m¹ng cña hµng v¹n ng­êi , tµn ph¸ huû diÖt hµng ngh×n ®« thÞ , lµng m¹c vµ nh÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn , tµi s¶n v« gi¸ cña nh©n lo¹i . Ph¸t triÓn ®­îc xem nh­ lµ ph­¬ng thuèc ®Ó phßng chèng c¸c nguy c¬ nãi trªn . Cã thÓ nãi r»ng ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ niÒm hy väng cña nh©n lo¹i ®ang b­íc vµo thÕ kû 21 , ë tõng quèc gia ,víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau ®· cã c¸c ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch hµnh ®éng nh»m b¶o vÖ m«i tr­êng , xóc tiÕn ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Trªn quy m« toµn thÕ giíi c¸c tæ chøc cña liªn hîp quèc ®· x©y dùng “ Ch­¬ng tr×nh nghÞ sù 21 cña quèc gia “. NhiÒu c«ng ­íc , tho¶ ­íc quèc tÕ nh»m b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn , b¶o vÖ c¸c gi¸ trÞ m«i tr­êng chung cña thÕ giíi , nh»m gi¶i quyÕt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c vÊn ®Ò nªu trªn ®· ®­îc céng ®ång quèc tÕ ký kÕt vµ thùc hiÖn. Sù bÒn v÷ng cña ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc b»ng c¸c chØ tiªu nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ tµi nguyªn thiªn nhiªn , chÊt l­îng m«i tr­êng vµ t×nh tr¹ng x· héi lµ vÒ kinh tÕ trong x· héi bÒn v÷ng viÖc ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn nãi chung ph¶i mang l¹i lîi nhuËn n©ng tæng s¶n phÈm trong n­íc. VÒ tµi nguyªn thiªn : trong x· héi bÒn v÷ng c¸c tµi nguyªn t¸i t¹o ®­îc ph¶i ®­îc sö dông trong ph¹m vi kh«i phôc ®­îc vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng , b»ng c¸c con ®­êng tù nhiªn hoÆc nh©n t¹o . Trong x· héi bÒn v÷ng tµi nguyªn t¸i t¹o ®­îc ph¶i ®­îc sö dông mét c¸ch tiÕt kiÖm h¹n chÕ vµ ®­îc bæ xung th­êng xuyªn b»ng c¸c tµi nguyªn thay thÕ thiªn hoÆc nh©n t¹o. VÒ chÊt l­îng m«i tr­êng trong x· héi bÒn v÷ng m«i tr­êng kh«ng khÝ n­íc, ®Êt, c¶nh quan liªn quan ®Õn sóc kháe cña con ng­êi . Nh÷ng chØ tiªu trªn lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó ®¶m b¶o sù bÒn v÷ng trong ph¸t triÓn kinh tÕ. NÕu thiÕu mét trong c¸c ®iÒu kiÖn trªn th× sù ph¸t triÓn sÏ dõng tr­íc nguy c¬ mÊt bÒn v÷ng. 3-Mèi quan hÖ gi÷a c©n b»ng sinh th¸i víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng: Tài nguyên và môi trường có vị trí đặc biệt quan trọng đối với con người và phát triển. Tạo hoá đã sinh ra chúng ta và hành tinh bé nhỏ để nuôi dưỡng chúng ta từ bao đời nay. Hàng ngày chúng ta sử dụng không khí, nước, thực phẩm để tồn tại và sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên và môi trường để đáp ứng các nhu cầu thiết yếu của mình. Mỗi sự biến đổi của tự nhiên, của môi trường đều liên hệ mật thiết đến chúng ta, sự đe doạ nào đối với thiên nhiên, môi trường cũng chính là sự đe doạ đối với chúng ta. Sù « nhiÔm vµ suy tho¸i m«i tr­êng , c¹n kiÖt tµi nguyªn thiªn nhiªn Nh×n tõ gãc ®é ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña m×nh , tµi nguyªn m«i tr­êng lµ ®Çu vµo cña mäi nÒn kinh tÕ , mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Sù bÊt æn cña m«i tr­êng c¹n kiÖt c¸c nguån tµi nguyªn tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn sù suy so¸i cña mét nÒn v¨n minh cña mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn . Mèi quan hÖ h÷u c¬ nµy ®· ®­îc chøng minh trong qu¸ khø vµ ngµy cµng ®­îc thÓ hiÖn râ h¬n trong thêi ®¹i ngµy nay , khi sù ph¸t triÓn ®ang tiÖm cËn c¸c giíi h¹n cña tù nhiªn . ViÖc më réng quy m« ho¹t ®éng cña con ng­êi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· g©y ra nh÷ng vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng , buéc con ng­êi ph¶i thõa nhËn r»ng ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m lµm cho cuéc sèng trë nªn thÞnh v­îng h¬n , nÕu kh«ng ®­îc qu¶n lý tèt cã thÓ huû ho¹i cuéc sèng cña con ng­êi. Chóng ta cÇn thõa nhËn r»ng sù tån t¹i cña con ng­êi kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng. B¶n th©n tù nhiªn kh«ng ph¶i lu«n ë tr¹ng th¸i tÜnh mµ tr¸i l¹i nã lu«n vËn ®éng. Chóng ta coi träng c«ng t¸c b¶o tån kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng lý t­ëng mµ t¹i ®ã con ng­êi kh«ng t¸c ®éng g× ®Õn m«i tr­êng . §iÒu tèt nhÊt mµ chóng ta cã thÓ lµm lµ gi¶m thiÓu ¶nh h­ëng tiªu cùc do c¸c ho¹t ®éng cña chóng ta lªn m«i tr­êng hiÖn nay còng nh­ trong t­¬ng lai . Ph­¬ng ph¸p t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña chóng ta hiÖn nay ®· vµ ®ang lµm suy tho¸i tµi nguyªn nghiªm träng . Nh÷ng con sè thèng kª gÇn ®©y cho ta mét bøc tranh rÊt ®¸ng lo ng¹i vÒ t×nh tr¹ng suy tho¸i tµi nguyªn vµ m«i tr­êng trªn ph¹m vi toµn cÇu vµ ë n­íc ta. §Êt lµ nguån tµi nguyªn v« gi¸ ®ang bÞ x©m h¹i nÆng nÒ. Sè liÖu thèng kª cña Liªn hîp quèc cho thÊy cø mçi phót trªn ph¹m vi toµn cÇu cã kho¶ng 10 ha ®Êt trë thµnh sa m¹c. DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c trªn ®Çu ng­êi gi¶m tõ 0,5 ha/ ng­êi xuèng cßn 0,2 ha/ ng­êi vµ dù b¸o trong vßng 50 n¨m tíi chØ cßn 0,14 ha/ ng­êi. N­íc lµ nguån tµi nguyªn kh«ng thÓ thay thÕ còng ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ suy tho¸i m¹nh trªn ph¹m vi toµn cÇu , trong ®ã n­íc th¶i lµ nguyªn nh©n chÝnh .Theo sè liÖu thèng kª hµng n¨m cã kho¶ng 500 tû m3 n­íc th¶i trong ®ã phÇn lín lµ n­íc th¶i c«ng nghiÖp ) th¶i vµo c¸c nguån n­íc tù nhiªn vµ cø sau 10 n¨m th× chØ sè nµy t¨ng gÊp ®«i. Khèi l­îng n­íc th¶i ®· lµm « nhiÔm h¬n 40% l­u l­îng n­íc æn ®Þnh cña c¸c dßng s«ng trªn tr¸i ®Êt, ë n­íc ta hµng n¨m cã h¬n mét tû m3 khèi n­íc th¶i hÇu hÕt ch­a ®­îc sö lý th¶i ra m«i tr­êng. Rõng lµ chiÕc n«i sinh ra loµi ng­êi vµ cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi con ng­êi còng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi sù suy gi¶m nhanh vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng cïng víi rõng ®a d¹ng sinh häc còng ®ãng vai trß hÕt søc quan träng®èi víi con ng­êi vµ thiªn nhiªn . Tõ nhiÒu thËp kû nay ho¹t ®éng cña con ng­êi ®· t¸c ®éng m¹nh tíi thÕ giíi sinh vËt , ®­îc xem lµ t­¬ng ®­¬ng thËm chÝ lµ lín h¬n nhiÒu so víi c¸c ®ît tiÖt chñng lín nhÊt trong thêi tiÒn sö. ViÖt nam lµ n­íc cã ®é ®a d¹ng sinh häc ®øng thø 10 thÕ giíi nh­ng tèc ®é suy gi¶m th× vµo lo¹i nhanh nhÊt. NhiÒu hÖ sinh th¸i tù nhiªn bÞ x©m ph¹m, suy gi¶m diÖn tÝch. Tµi nguyªn m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng : Häc thuyÕt M¸c ®· cã quan ®iÓm rÊt biÖn chøng vÒ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ giíi tù nhiªn ,con ng­êi lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña giíi tù nhiªn. ChÝnh ¡nghen ®· c¶nh b¸o vÒ “ sù tr¶ thï cña giíi tù nhiªn ” khi bÞ tæn th­¬ng. Tõ kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng , thùc chÊt lµ mét sù ph¸t triÓn cã tÝnh tæng hîp cho phÐp hai nhµ m«i tr­êng häc Canada lµ Jacobs vµ Sadler tr×nh bµy mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a ph¸t triÓn vµ m«i tr­êng . + Cùc m«i tr­êng : Còng gièng nh­ sù ph¸t triÓn cña sinh vËt , sù ph¸t triÓn x· héi ph¶i gi¶i ®¸p ®­îc bµi to¸n do m«i tr­êng ®Æt ra .Trong bÊt kú ph­¬ng ¸n quy ho¹ch ph¸t triÓn nµo theo h­íng bÒn v÷ng còng ®Òu ph¶i tÝnh to¸n kü mèi t¸c ®éng qua l¹i gi÷a con ng­êi vµ thiªn nhiªn sao cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi kh«ng lµm suy tho¸i hoÆc huû diÖt m«i tr­êng , b¶o tån tµi nguyªn ng¨n chÆn « nhiÔm . + Cùc kinh tÕ theo quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng , th× sinh lùc kinh tÕ cña mét x· héi tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÒ gi¸ trÞ thÆng d­ ®Ó trao ®æi vµ bï ®¾p nh÷ng thiÖt h¹i do sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®¬n thuÇn g©y ra . Gi¸ trÞ thÆng d­ cã thÓ ®­îc t¹o ra b»ng c¸ch n©ng cao n¨ng suÊt , ®æi míi céng nghÖ ,…§èi víi nh÷ng s¶n phÈm ®­îc chÕ t¹o tõ nguån gèc thiªn nhiªn , vÊn ®Ò chñ yÕu lµ xÐt xem tµi nguyªn nhiªn ®ã cã kh¼ n¨ng t¸i t¹o hay kh«ng . NÕu kh«ng th× ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ chÕ t¹o ra c¸c s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng thay thÕ . Muèn vËy , ph¶i céng thªm vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm lµm tõ tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o mét lo¹i chi phÝ kh¸c ®ñ ®Ó lµm nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm thay thÕ . Trong cùc nµy ph¶i ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng , hiÖu qu¶ vµ æn ®Þnh . + Cùc x· héi : Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i ®i ®«i víi ph¸t triÓn x· héi , nghÜa lµ n©ng cao vµ c¶i thiÖn chÊt l­îng cuéc sèng cho tÊt c¶ mäi ng­êi . §ã còng lµ sù ph¸t triÓn tù sinh do chÝnh x· héi Êy chñ ®éng thùc hiÖn , chø kh«ng ph¶i lµ mét sù ph¸t triÓn ngo¹i sinh , sèng nhê hoµn toµn vµo nguån lùc tõ bªn ngoµi , muèn vËy ph¶i gi¶m ®ãi nghÌo. Th­êng xuyªn x©y dùng thÓ chÕ tèt vµ b¶o tån di s¶n v¨n ho¸ d©n téc . Tæng hîp l¹i ta thÊy: Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ mét sù ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a ba cùc t¨ng tr­ëng kinh tÕ , x· héi vµ m«i tr­êng , kh«ng ®­îc xem nhÑ cùc nµo. 4- C©n b»ng sinh th¸i víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng ë Trung Quèc: Qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë Trung Quèc ®· nhanh chãng n©ng cao møc sèng nh­ng ®ång thêi còng huû ho¹i m«i tr­êng . Song sù t¨ng tr­ëng trong t­¬ng lai kh«ng nªn bÞ ®¸nh ®æi víi sù chi phÝ « nhiÔm ngµy cµng t¨ng. B»ng c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch c¸c gi¶i ph¸p thay thÕ vµ t×m ra mét khu«n khæ ®iÒu tiÕt phï hîp Trung Quèc cã thÓ ®¹t ®­îc c¶ hai môc tiªu c©n b»ng sinh th¸i vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ . Kh«ng khÝ vµ nguån n­íc ë Trung Quèc vµ ®Æc biÖt lµ ë c¸c khu ®« thÞ , thuéc lo¹i bÞ « nhiÔm nhÊt thÕ giíi . Sù tËp trung bao trïm kh¾p n¬i cña hÇu hÕt c¸c chÊt g©y « nhiÔm v­ît qu¸ nhiÒu lÇn tiªu chuÈn quèc tÕ ®· nhiÒu lÇn khiÕn Trung Quèc ph¶i tr¸ gi¸ cao c¶ vÒ nh©n lùc lÉn kinh tÕ. Cã thÓ cã tíi 298.000 ng­êi ®­îc cøu sèng mét n¨m nÕu nh­ chØ cÇn gi¶m møc « nhiÔm kh«ng khÝ xuèng b»ng møc tiªu chuÈn mµ Trung Quèc ®· ®Ò ra xÐt vÒ tæng thÓ chi phÝ vÒ « nhiÔm kh«ng khÝ vµ n­íc ë Trung Quèc ­íc tÝnh chiÕm 3% GDP/n¨m. Cã hai nh©n tè chÝnh g©y ra t×nh tr¹ng xuèng cÊp m«i tr­êng ë Trung Quèc vµ vÉn sÏ tån t¹i trong thÕ kû míi .Thø nhÊt lµ sù phô thuéc qu¸ møc cña Trung Quèc vµo than. HiÖn nay than ®¸p øng 80% nhu cÇu n¨ng l­îng cña Trung Quèc ,biÕn Trung Quèc trë thµnh n­íc tiªu thô than lín nhÊt thÕ giíi . Tr÷ l­îng than khæng lå céng víi sù do dù dÔ hiÓu cña Trung Quèc trong viÖc dùa vµo nhËp dÇu vµ khÝ tù nhiªn s¹ch h¬n cho thÊy r»ng than ch¾c ch¾n vÉn lµ nguån nguån nguyªn liÖu chÝnh trong nh÷ng n¨m tíi, nh©n tè thø hai lµ sù bïng næ cña c¸c ®« thÞ ë Trung Quèc. Tõ n¨m 1978 ®Õn n¨m 1995, d©n sè thµnh thÞ ®· t¨ng thªm 180 triÖu ng­êi kh«ng kÓ 50 triÖu ng­êi di d©n tù do tõ vïng n«ng th«n . Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ nhanh chãng kh«ng chØ ®i kÌm víi l­îng « t« sö dông , t¨ng l­îng chÊt th¶i ®« thÞ ch­a ®­îc sö lý mµ cßn lµm t¨ng c¶ tû lÖ d©n sè ph¶i chÞu t×nh tr¹ng « nhiÔm trÇm träng h¬n ë c¸c ®« thÞ . Nhµ n­íc ®· nhËn thøc ®­îc nh÷ng th¸ch vÒ m«i tr­êng ®Æt ra cho Trung Quèc trong thËp kû tr­íc vµ ®· ®­a khu«n khæ ph¸p luËt toµn diÖn vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng . Nh÷ng nç lùc nµy ®· ®­a ®Õn mét sè thµnh c«ng: vÝ dô nång ®é « nhiÔm l­îng chÊt th¶i trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ®· gi¶m trong vµi n¨m gÇn ®©y. Tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm theo lêi cña Thñ t­íng Lý B»ng: ”Chóng ta hiÓu thùc tr¹ng m«i tr­êng ë n­íc ta rÊt nghiªm träng . N¹n « nhiÔm m«i tr­êng ë c¸c thµnh phè ®ang trë nªn nghiªm träng vµ lan dÇn sang c¸c vïng n«ng th«n , quy m« cña n¹n huû ho¹i m«i sinh ®ang ngµy c»ng t¨ng “ . ViÖc ph¸ huû c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr­êng: Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, c«ng nghiÖp ho¸ vµ c¬ khÝ ho¸ trong hai thËp kû qua ®· huû ho¹i nghiªm träg chÊt l­îng n­íc vµ kh«ng khÝ ë Trung Quèc . H¬n n÷a c¸c tËp qu¸n th©m canh trong c«ng nghiÖp còng lµm ph¸t sinh nh÷ng ®e do¹ míi vÒ m«i tr­êng . ViÖc th¸o n­íc ë c¸c thöa ruéng cã bãn ph©n ®· lµm « nhiÔm nguån n­íc vµ hÖ thèng thuû lîi cång kÒnh , kÐm hiÖu qu¶ lµm trÇm träng thªm t×nh tr¹ng thiÕu n­íc vµ lµm phÌn ho¸ nh÷ng vïng ®Êt réng lín . Nh÷ng nç lùc canh t¸c c¸c d¶i thõa theo d©u bê lµm xÊu thªm t×nh tr¹ng xãi mßn , sa mÆc ho¸ ®Êt vµ ®e do¹ ®Õn c¸c miÒn ®ång cá , ®Êt ngËp n­íc ë Trung Quèc . Tr­íc qu¸ nhiÒu th¸ch thøc vµ ®e do¹ nh­ vËy , thËt khã ®Ò ra nh÷ng ­u tiªn v× mét t­¬ng lai s¹ch ®Ñp h¬n . Song trong bÊt k× tr­êng hîp nµo th× lîi Ých cã ®­îc nhê gi¶m « nhiÔm , ®Æc biÖt ®èi víi nguån n­íc vµ kh«ng khÝ , còng lín h¬n chi phÝ ph¶i bá ra ®Ó lµm s¹ch m«i tr­êng. ¤ nhiÔm kh«ng khÝ : MÆc dï hµm l­îng khÝ th¶i ra hÇu nh­ kh«ng thay ®æi kÓ tõ n¨m 1980 ( ®©y râ rµng lµ mét chiÕn c«ng nÕu tÝnh ®Õn sè l­îng than ®· t»ng gÊp ®«i ), song l­îng khÝ sunphua ®i «xit th¶i ra ë Trung Quèc hiÖn lín nhÊt thÕ giíi . MÆc dï kh«ng cã s½n sè liÖu theo hÖ thèng nh­ng riªng hµm l­îng ch× trong kh«ng khÝ còng t¨ng : mét thùc tÕ gÇn ®©y cho thÊy r»ng hµm l­îng ch× trong m¸u cña mét nöa sè trÎ em ë mét vµi n¬i cña Th­îng H¶i ®· g