Quan hệ biện chứng giữa sự phát triển của lực lượng sản xuất và sự đa dạng hoá các loại hình sở hữu ở Việt Nam

A. Lêi më ®Çu NÒn v¨n minh nh©n lo¹i suy cho cïng lµ do sù ph¸t triÓn ®óng h­íng cña lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Do ®ã viÖc nghiªn cøu quy luËt vËn ®éng vµ nh÷ng h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng . Thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghi· x· héi ë ViÖt Nam lµ thêi kú c¶i biÕn c¸ch m¹ng s©u s¾c, toµn diÖn vµ triÖt ®Ó vÒ mäi mÆt. Tõ x· héi cò sang x· héi míi XHCN. Thêi kú ®ã b¾t ®Çu tõ khi giai cÊp v« s¶n lªn n¾m chÝnh quyÒn. C¸ch m¹ng v« s¶n thµnh c«ng vang déi vµ kÕt thóc khi ®· x©y dùng xong c¬ së kinh tÕ chÝnh trÞ t­ t­ëng cña x· héi míi. §ã lµ thíi kú x©y dùng tõ lùc l­îng s¶n xuÊt míi dÉn ®Õn quan hÖ s¶n xuÊt míi, quan hÖ s¶n xuÊt míi h×nh thµnh lªn c¸c quan hÖ së h÷u míi. Tõ c¬ së h¹ tÇng míi h×nh thµnh nªn kiÕn tróc th­îng tÇng míi. Song trong mét thêi gian dµi chóng ta kh«ng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ chñ nghÜa x· héi vÒ quy luËt s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u ë ViÖt Nam tõ ®ã t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ nhiÒn thµnh phÇn. Thùc tÕ cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u chø kh«ng ®¬n thuÇn lµ hai h×nh thøc së h÷u trong giai ®o¹n x­a kia. V× vËy nghiªn cøu “Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ sù ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u ë ViÖt Nam “ cã vai trß quan träng mang tÝnh cÊp thiÕt cao v× thêi ®¹i ngµy nay chÝnh lµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy chóng ta cßn thÊy ®­îc ý nghÜa lý luËn còng nh­ thùc tiÔn cña nã hÕt søc s©u s¾c . Do thêi gian vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, chÝnh v× vËy em kÝnh mong sù gióp ®ì vµ chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n . B. Néi dung I/Lý luËn chung : 1/ ThÕ nµo lµ lùc l­îng s¶n xuÊt ? Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ cña con ng­êi víi tù nhiªn h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë tr×nh ®é khèng chÕ tù nhiªn cña con ng­êi. §ã lµ kÕt qu¶ n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng­êi t¸c ®éng vµo tù nhiªn ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña loµi ng­êi . Trong cÊu thµnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt, cã thÓ cã mét vµi ý kiÕn nµo ®ã kh¸c nhau vÒ mét sè yÕu tè kh¸c cña lùc l­îng s¶n xuÊt , song suy cho cïng th× chóng ®Òu vËt chÊt ho¸ thµnh hai phÇn chñ yÕu lµ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ lùc l­îng con ng­êi . Trong ®ã t­ liÖu s¶n xuÊt ®ãng vai trß lµ kh¸ch thÓ , cßn con ng­êi lµ chñ thÓ . T­ liÖu s¶n xuÊt ®­îc cÊu thµnh tõ hai bé phËn ®ã lµ ®èi t­îng lao ®éng vµ t­ liÖu lao ®éng. Th«ng th­êng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph­¬ng tiÖn lao ®éng cßn ®­îc gäi lµ c¬ së h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ . Trong bÊt kú mét nÒn s¶n xuÊt nµo c«ng cô s¶n xuÊt bao giê còng ®ãng vai trß lµ then chèt vµ lµ chØ tiªu quan träng nhÊt . HiÖn nay c«ng cô s¶n xuÊt cña con ng­êi kh«ng ngõng ®­îc c¶i thiÖn vµ dÉn ®Õn hoµn thiÖn, nhê thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt ®· t¹o ra c«ng cô lao ®éng c«ng nghiÖp m¸y mãc hiÖn ®¹i thay thÕ dÇn lao ®éng cña con ng­êi . Do ®ã c«ng cô lao ®éng lu«n lµ ®éc nhÊt , c¸ch m¹ng nhÊt cña LLSX BÊt kú mét thêi ®¹i lÞch sö nµo, c«ng cô s¶n xuÊt bao giê còng lµ s¶n phÈm tæng hîp, ®a d¹ng cña toµn bé nh÷ng phøc hîp kü thuËt ®­îc h×nh thµnh vµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Nã lµ sù kÕt hîp cña nhiÒu yÕu tè trong ®ã quan träng nhÊt vµ trùc tiÕp nhÊt lµ trÝ tuÖ con ng­êi ®­îc nh©n lªn trªn c¬ së kÕ thõa nÒn v¨n minh vËt chÊt tr­íc ®ã. N­íc ta lµ mét n­íc giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn, cã nhiÒu n¬i mµ con ng­êi ch­a tõng ®Æt ch©n ®Õn nh­ng nhê vµo tiÕn bé cña KHKT vµ qu¸ tr×nh c«ng nghÖ tiªn tiÕn, con ng­êi cã thÓ t¹o ra ®­îc s¶n phÈm míi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi chÊt l­îng cuéc sèng vµ gi¸ trÞ cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. ChÝnh viÖc t×m kiÕm ra c¸c ®èi t­îng lao ®éng míi sÏ trë thµnh ®éng lùc cuèn hót mäi ho¹t ®éng cu¶ con ng­êi. T­ liÖu lao ®éng dï cã tinh s¶o vµ hiÖn ®¹i ®Õn ®©u nh­ng t¸ch khái con ng­êi th× nã còng kh«ng ph¸t huy t¸c dông cña chÝnh b¶n th©n . ChÝnh vËy mµ Lª Nin ®· viÕt : “ lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña toµn thÓ nh©n lo¹i lµ c«ng nh©n , lµ ng­êi lao ®éng “ . Ng­êi lao ®éng víi nh÷ng khinh nghiÖm , thãi quen lao ®éng , sö dông t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt . T­ liÖu s¶n xuÊt víi t­ c¸ch lµ kh¸ch thÓ cña LLSX, vµ nã chØ ph¸t huy t¸c dông khi nã ®­îc kÕt hîp víi lao ®éng sèng cña con ng­êi . §¹i héi 7 cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh : “ Sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æt con ng­êi lªn vÞ trÝ hµng ®Çu, vÞ trÝ trung t©m thèng nhÊt t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi c«ng b»ng khoa häc vµ tiÕn bé x· héi .” Ng­êi lao ®éng víi t­ c¸ch lµ mét bé phËn cña LLSX x· héi ph¶I lµ ng­êi cã thÓ lùc , cã tri thøc v¨n ho¸ , cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cao, cã khinh nghiÖm vµ thãi quen tèt, phÈm chÊt t­ c¸ch lµnh m¹nh, l­¬ng t©m nghÒ nghiÖp vµ tr¸ch nhiÖm cao trong c«ng viÖc.Tr­íc ®©y do ch­a chó träng ®óng møc ®Õn vÞ trÝ cña ng­êi lao ®éng, chóng ta ch­a biÕt khai th¸c ph¸t huy mäi søc m¹nh cña nh©n tè con ng­êi. §µnh r»ng n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm SX cña con ng­êi cßn phô thuéc vµo nh÷ng TLSX hiÖn cã mµ hä ®ang sö dông. Nh­ng tÝch cùc s¸ng t¹o cña hä ®· thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. 2/ Ph¹m trï së h÷u vµ c¬ cÊu së h÷u trong giai ®o¹n tr­íc ®©y (Tr­íc 1986) a/ Sí h÷u lµ g× ? Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã. Theo quan ®iÓm cña M¸c:”së h÷u ®­îc biÓu hiÖn trong nh÷ng h×nh th¸i cña QHSX”. Së h÷u lµ néi dung bªn trong cña chÝnh thÓ mang tÝnh thèng nhÊt . TÝnh hiÖn thùc cña së h÷u chØ ®­îc nhËn thøc mét c¸ch gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c quan hÖ gi÷a c¸c thµnh tè cña QHSX chø kh«ng thÓ nhËn thøc mét c¸ch trùc tiÕp v× së h÷u lµ tæng hoµ gi÷a c¸c QHSX . Së h÷u b¾t ®Çu tõ sù chiÕm h÷u giíi tù nhiªn , mang tÝnh chÊt céng ®ång, h×nh th¸i ®Çu tiªn cña QHSX trong x· héi céng s¶n nguyªn thuû ®Õn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi s¬ tÝnh c¸ nh©n ®èi lËp víi céng ®ång vµ dÉn ®Õn sù t¸ch biÖt vÒ së h÷u . §ã lµ tiÕn tr×nh tõ chÕ ®é së h÷u thÞ téc, bé l¹c trong x· héi céng s¶n nguyªn thuû ®Õn chÕ ®é së h÷u c¸ nh©n . Së h÷u ®­îc h×nh thµnh tõ sù chiÕm h÷u ®èi t­îng ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt tho¶ m·n víi nhu cÇu cña con ng­êi . Do ®ã së h÷u mang tÝnh chÊt tÊt nhiªn, sù chiÕm h÷u mang l¹i quyÒn h¹n cho chñ së h÷u . S¶n xuÊt ph¸t triÓn th× quan hÖ së h÷u ngµy cµng ph¸t triÓn . Nh­ vËy së h÷u lµ mèi quan hÖ con ng­êi víi con ng­êi trong viÖc chiÕm h÷u TLSX cïng víi c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt . Do ®ã së h÷u lµ mét mÆt cña QHSX . Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña së h÷u lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn tu©n theo quy luËt s¶n xuÊt, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX . Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt XH th× néi dung vµ ph¹m vi cña së h÷u ngµy cµng ®­îc më réng . b/ C¬ cÊu së h÷u trong giai ®o¹n tr­íc ®©y (tr­íc 1986): LÞch sö loµi ng­êi ®· tõng tr¶i qua hai lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®èi víi TLSX ®ã lµ së h÷u t­ nh©n vµ së h÷u x· héi Së h÷u x· héi lµ lo¹i h×nh së h÷u mµ trong ®ã nh÷ng TLSX chñ yÕu thuéc vÒ mäi thµnh viªn trong x· héi . Trªn c¬ së ®ã vÞ trÝ b×nh ®¼ng trong tæ chøc lao ®éng x· héi vµ ph©n phèi s¶n xuÊt . Môc ®Ých s¶n xuÊt d­íi chÕ ®é c«ng h÷u lµ ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng vµ vËt chÊt cña ng­êi lao ®éng ®­îc n©ng cao. Së h÷u x· héi ®iÓn h×nh cã hai h×nh thøc c¬ b¶n : Së h÷u cña thÞ téc, bé l¹c trong x· héi céng s¶n nguyªn thuû trong ph­¬ng thøc SX céng s¶n nguyªn thuû. Së h÷u tËp thÓ ( së h÷u hîp t¸c x· )vµ së h÷u toµn d©n( së h÷u quèc doanh ) trong ph­¬ng thøc SX céng s¶n chñ nghÜa , mµ giai ®o¹n ®Çu cña CNXH . Tr­íc ®©y n­íc ta víi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung quan liªu, bao cÊp, nÒn kinh tÕ tù cung , tù cÊp. Do ®ã nã chØ tån t¹i hai h×nh thøc së h÷u chÝnh t­¬ng øng víi thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ . Trong nÒn kinh tÕ nµy con ng­êi kh«ng ®­îc tù do bu«n b¸n, trao ®æi hµng ho¸ , do ®ã ch­a xuÊt hiÖn së h÷u t­ nh©n mµ chØ tån t¹i hai h×nh thöc së h÷u ®ã lµ së h÷u tËp thÓ , qu«c doanh d­íi sù ®iÒu tiÕt gi¸ c¶ cña nhµ n­íc . II/ Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam: 1/ Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt ë n­íc ta hiÖn nay : NÒn v¨n minh nh©n lo¹i suy cho cïng lµ do sù ph¸t triÓn cña LLSX mét c¸ch ®óng h­íng . X¸c ®Þnh con ®­êng ®i lªn cña CNXH kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn cña CNTB, trong ®ã cã vÊn ®Ò ph¸t triÓn LLSX nh­ thÕ nµo lµ nhiÖm vô quan träng mang tÝnh cÊp b¸ch ë n­íc ta . Nã kh«ng nh÷ng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn LLSX mµ cßn t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi n­íc nhµ . BÊt kú sù vËt hiÖn t­îng nµo còng ®Òu cã quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nã . §èi víi LLSX còng vËy, nã còng tu©n thñ sù vËn ®éng vµ phÊt triÓn b»ng biÖn chøng gi÷a tuÇn tù vµ nh¶y vät. TuÇn tù trong LLSX ®­îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi dÇn dÇn vÒ sè l­îng cña nã . Nh¶y vät trong LLSX lµ mét qu¸ trïnh biÕn ®æi s©u s¾c c¨n b¶n vÒ chÊt l­îng cña nã, lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi tõ chÊt cò sang chÊt míi. MÆc dï gi÷a h×nh thøc ph¸t triÓn nh¶y vät vµ tuÇn tù cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n song chóng cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau . H×nh thøc ph¸t triÓn nµy lµm tiÒn ®Ò cho h×nh thøc ph¸t triÓn kia nh­ lµ mèi quan hÖ nh©n qu¶, chóng lµ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt . Giai ®o¹n ph¸t triÓn tuÇn tù vÒ mÆt l­îng tù nã kh«ng lµm thay ®æi chÊt l­îng cña LLSX mµ chØ t¹o nªn sù thay ®æi nh÷ng thuéc tÝnh vÒ l­îng, chØ lµ b­íc chuÈn bÞ tiÒn ®Ò ®Ó chuyÓn sang mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi, cao h¬n, m¹nh h¬n vÒ chÊt . Sù ph¸t triÓn cã tÝnh c¸ch m¹ng cña LLSX lµ b­íc nh¶y vät c¨n b¶n t¹o nªn mét chÊt l­îng hoµn tßan míi trong kÕt cÊu cÊu tróc còng nh­ trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh LLSX. Sù ph¸t triÓn trong LLSX cã ®Æc tÝnh lµm thay ®æi c¨n b¶n nh÷ng t­ liÖu lao ®éng, quy tr×nh c«ng nghÖ c¬ së khoa häc cña SX, yÕu tè chñ quan trong LLSX . Hµnh trang cña chóng ta ®Ó ®i lªn CNXH lµ qu¸ thÊp vµ l¹c hËu, kh«ng tËp chung. ChØ cÇn nh×n l¹i t×nh h×nh SX n«ng nghiÖp: cho ®Õn n¨m 80 n«ng nghiÖp ch­a v­ît ra khái khu«n khæ cña nÒn SX nhá, nã chØ míi ®ang ë ng­ìng cöa cña SX hµng ho¸. HiÖn nay n«ng nghiÖp n­íc ta chiÕm 70% lùc l­îng lao ®éng XH,søc kÐo tr©u bß míi chØ ®¶m b¶o ®­îc 47% diÖn tÝch canh t¸c, søc kÐo b»ng m¸y ®¶m b¶o 37%, cßn l¹i 16% diÖn tÝch ch­a cã søc kÐo ph¶i dïng søc ng­êi ®Ó thay thÕ . VÒ tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ tr×nh ®é kü thuËt cña ng­êi lao ®éng ë n­íc ta vÉn ®ang cßn thÊp, n¨ng lùc qu¶n lý cßn kÐm, tû lÖ c¸n bé ë tr×nh ®é ®¹i häc ®¹t 3,7%. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù l¹c hËu ®ã trong LLSX cña n­íc ta hiÖn nay: Mét ®Êt n­íc võa tho¸t ra khái chÕ ®é phong kiÕn nöa thuéc ®Þa, l¹i bÞ k×m h·m bëi 30 n¨m chiÕn tranh . Trong mét thêi gian dµi d­êng nh­ chóng ta ®· nhÇm t­ëng r»ng cø cã QHSX XHCN lµ cã CNXH mµ nh­ quªn ®i r»ng QHSX phaØ dùa trªn c¬ së LLSX hiÖn cã chóng ta ®· nãng véi, duy ý chÝ trong viÖc x¸c ®iÞnh b­íc ®i, còng nh­ viÖc chän lùa c¸c h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ. Chóng ta gÇn nh­ ®ång nhÊt QHSX víi quan hÖ së h÷u TLSX, ®· tuyÖt ®èi ho¸ thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh . Trong LLSX chóng ta chØ chó ý ®Õn TLSX, gia t¨ng TLSX mét c¸ch thuÇn tuý mµ thiÕu sù c©n xøng cÇn thiÕt ë yÕu tè con ng­êi c¶ vÒ tr×nh ®é lÉn th¸i ®é lao ®éng cña con ng­êi. B¶n th©n con ng­êi lµ yÕu tè chñ thÓ quan träng nhÊt trong SX, xong ®Æt trong c¬ chÕ qu¶n lý tËp chung quan liªu bao cÊp nªn con ng­êi ®· trë thµnh thùc thÓ thô ®éng, n¨ng lùc s¸ng t¹o bÞ øc chÕ vµ mÊt ®i mét c¸ch tù nhiªn. TÊt c¶ nh÷ng sai lÇm ®ã ®· t¹o nªn sù ng· gôc trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña LLSX.Trong hoµn c¶nh hiÖn nay LLSX truyÒn thèng cßn lµ nguån bæ xung quan träng ®èi víi giai ®o¹n chuyÓn tiÕp cña LLSX. §i lªn s¶n xuÊt XHCN ®ßi hái tÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn: hiÖn ®¹i ho¸ LLSX, kÕt hîp c¸c yÕu tè truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i ®Ó t¹o nªn mét sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, b×nh th­êng cña LLSX . Trong thêi ®¹i ngµy nay kh«ng thÓ ®Èy nhanh hay rót ng¾n thêi h¹n ph¸t triÓn tù nhiªn cña LLSX, thùc hiÖn nh÷ng b­íc nh¶y vät vÒ chÊt, nÕu kh«ng cã sù kÕt hîp trong n­íc víi n­íc ngoµi. Nh÷ng tiÕn bé to lín cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt ngµy nay trªn thÕ giíi, còng nh­ tÝnh quèc tÕ ho¸ ngµy cµng t¨ng cña LLSX ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn nhiÒu quèc gia .Tõ ®ã chóng ta cã thÓ t¹o nªn sù kÕt hîp nh÷ng tiÕn bé vÒ LLSX vèn cã trong n­íc ®Ó ®Èy nhanh vµ rót ng¾n thêi h¹n cña lÞch sö tù nhiªn, v­¬n lªn kÞp tr×nh ®é cña thÕ giíi vµ trªn c¬ së ®ã chóng ta cã thÓ x©y dùng mét nÒn s¶n xuÊt hiªn ®¹i, më cöa hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c n­íc b¹n. Nã gióp cho viÖc xo¸ bá t×nh tr¹ng biÖt lËp, khÐp kÝn vµ tr× trÖ vÒ nÒn kinh tÕ vµ v¨n ho¸ n­íc nhµ . Con ng­êi cã thÓ t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña LLSX, sù t¸c ®éng nµy ®­îc thÓ hiÖn ë chç con ng­êi cã thÓ ®Èy nhanh hay k×m h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng phï hîp hay kh«ng phï hîp víi nh÷ng quy luËt vËn ®éng cña LLSX víi quy luËt phï hîp cña QHSX. MÆc dï TLSX, tiÒn vèn khoa häc vµ kü thuËt ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn s¶n xuÊt, xong tÊt c¶ ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng cña con ng­êi míi ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ kinh tÕ, nh÷ng gi¸ trÞ míi. Nh÷ng yÕu tè trªn sÏ tån t¹i d­íi d¹ng tiÒm n¨ng vµ nã sÏ trë thµnh v« hiÖu ho¸ khi nã kh«ng ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ gi÷a t­ liÖu lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng . 2/Sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam: a/ TÊt yÕu kh¸ch quan cña sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay : C¸c lo¹i h×nh së h÷u quy ®Þnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­¬ng øng. Thùc tiÔn ®· cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®­¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u chø kh«ng ®¬n thuÇn nh­ lµ hai h×nh thøc tr­íc ®©y. M¸c vµ Lªnin trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch sù vËn ®éng cña c¸c nÒn kinh tÕ ®· tõng nãi tån t¹i trong lÞch sö ®· chØ ra r»ng rÊt hiÕm khi nÒn kinh tÕ chØ tån t¹i mét thµnh phÇn kinh tÕ duy nhÊt. Thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH lµ thêi kú ®Êu tranh gi÷a hai thÕ lùc míi vµ cò, c¸i cò ®· bÞ tiªu diÖt nh­ng ch­a bÞ tiªu diÖt h¼n, c¸i míi ®ang n¶y sinh nh­ng ®ang cßn rÊt non yÕu. Do ®ã trong nÒn kinh tÕ bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p cña thêi kú CNTB còng nh­ cña tr­íc XHTB cßn r¬i rít l¹i vµ cßn cña CNXH. Nh÷ng phÇn ®ã lµ nh÷ng bé phËn kinh tÕ cïng tån t¹i bªn c¹nh nhau trong thêi kú qu¸ ®é hay trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­ng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ®ã cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n nh­: n¹n thÊt nghiÖp gia t¨ng tÖ n¹n x· héi ngµy cµng nhiÒu. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu nhµ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng hiÓu quy luËt cung cÇu nªn dÔ dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ, lµm cho s¶n xuÊt mÊt æn ®Þnh. Kinh tÕ thÞ tr­êng còng ®Èy nhanh sù ph©n biÖt giµu nghÌo, bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi. Bªn c¹nh ®ã th× tµi nguyªn thiªn nhiªn còng bÞ khai th¸c mét c¸ch bõa b·i, g©y « nhiÔm m«i tr­êng. Do ®ã sù tån t¹i cña nhiÒu nÒn kinh tÕ gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, thóc ®Èy sù t¨g tr­ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ . b.C¸c h×nh thøc së h÷u trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta hiÖn nay: Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo chÕ ®é XHCN ë n­íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò chÕ ®é së h÷u vµ c¸c h×nh thøc së h÷u lu«n thu hót ®­îc sù quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn c­ó lý luËn, song ®©y vÉn lµ vÊn ®Ò phøc t¹p vµ cã rÊt nhiÒu nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau . H¬n 10 n¨m ®æi míi ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN, n­íc ta ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña ®­êng lèi ®æi míi, cña chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u do §¶ng ta khëi x­íng vµ l·nh ®¹o toµn d©n thùc hiÖn. Thùc tiÔn cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®­¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u nh­: Së h÷u toµn d©n. Së h÷u Nhµ n­íc. Së h÷u tËp thÓ. Së h÷u c¸ nh©n. Së h÷u Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. Trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn mçi h×nh thøc nãi trªn cã ®Þa vÞ vµ vai trß kh¸c nhau. §Þa vÞ cña chóng phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña LLSX, tiÕn tr×nh cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN. Thõa nhËn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u kh«ng ®ång nghÜa víi sù chÊp nhËn chÕ ®é ng­êi ¸p bøc bãc lét con ng­êi. ViÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vÒ TLSX. Tuy mhiªn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ chóng ta ®ang x©y dùng lµ nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng XHCN, chÝnh v× vËy viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u mang nÐt ®éc ®o¸ riªng. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét c¸ch ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h÷u cho phÐp gi¶i phãng ®­îc c¸c n¨ng lùc s¶n xuÊt, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n . 3/Sù phï hîp cña QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX a/ TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt : TÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña TLLD vµ ng­êi lao ®éng. Khi c«ng cô s¶n xuÊt ®­îc sö dông bëi tõng c¸ nh©n riªng biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm cho XH kh«ng cÇn ®Õn lao ®éng cña nhiÒu ng­êi. C«ng cô s¶n xuÊt ®­îc nhiÒu ng­êi sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c vËt phÈm th× LLSX mang tÝnh chÊt x· héi . Tr×nh ®é ph¸t triÓn cñaTLLD mµ ®Æc biÖt lµ CCSX, lµ th­íc ®o tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng­êi. §ång thêi nã còng lµ tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ sù kh¸c nhau gi÷a c¸c thêi ®¹i, x· héi kh¸c nhau. ChÝnh c«ng cô s¶n xuÊt vµ ph­¬ng tiÖn lao ®éng kÕt hîp víi lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng­êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng xuÊt lao ®éng b/ Lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn , biÕn ®æi cña c¸c h×nh thøc së h÷u §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ gi¶m bít lao ®éng nÆng nhäc, con ng­êi kh«ng ngõng c¶i tiÕn hoµn thiÖn vµ chÕ t¹o ra c¸c c«ng cô s¶n xuÊt míi. §ång thêi sù tiÕn bé cña c«ng cô tri thøc khoa häc, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ mäi kü n¨ng cña ng­êi lao ®éng còng ngµy cµng ph¸t triÓn. YÕu tè n¨ng ®éng nµy cña LLSX ®ßi hái QHSX ph¶i thÝch øng víi nã. LLSX quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn cña QHSX tõ ®ã nã quy ®Þnh sù ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi cña quan hÖ së h÷u. Sù lín m¹nh cña LLSX ®· dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi chÕ ®é së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa. Chóng ta biÕt r»ng, c¸c quan hÖ së h÷u XHCN xuÊt hiÖn khi LLSX ®· trë nªn m©u thuÉn víi h×nh thøc chiÕm h÷u t­ b¶n t­ nh©n. Nh­ng nã vÉn ch­a hoµn toµ x· héi ho¸ trong ph¹m vi toµn x· héi. Chóng ta thÊy r»ng chØ cã thÓ ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ dùa trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ míi t¹o ra sù liªn kÕt vµ tÝnh ®an xen gi÷a chóng th× míi cã thÓ ®­a mét nÒn s¶n xuÊt lín thóc ®Èy cho LLSX ph¸t triÓn. Trªn c¬ së ®ã x¸c lËp mèi quan hÖ s¶n xuÊt míi vµ quan hÖ së h÷u nãi riªng . c/ Sù t¸c ®éng trë l¹i cña sù da d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt: MÆc dï sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u bÞ chi phèi bëi LLSX víi tÝnh c¸ch lµ h×nh thøc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u nãi riªng hay QHSH nãi chung còng cã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi LLSX. Khi quan hÖ së h÷u ph¸t triÓn nã thóc ®Èy LLSX ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ së h÷u hay h×nh thøc së h÷u ®ã phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX. Kh«ng nh÷ng thÕ mµ nã ®Þnh h­íng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho LLSX ph¸t triÓn . NÕu quan hÖ së h÷u ph¸t triÓn l¹c hËu h¬n so víi LLSX th× tÊt yÕu QHSH sÏ lµ siÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX. Trong quan hÖ s¶n xuÊt chiÕm h÷u n« lÖ ra ®êi b»ng nh÷ng h×nh thøc lao ®éng khæ sai, thÝch øng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX vµ chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kú tÝch to lín trong lÞch sö v¨n minh nh©n lo¹i . Tãm lai : Quy luËt vÒ sù phï hîp cña QHSX nãi chung, QHSH nãi riªng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX lµ quy luËt chung cña sù ph¸t triÓn x· héi. D­íi t¸c ®éng cña quy luËt nµy x· héi lµ sù ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, tuy nhiªn sù phï hîp nµy ph¶i lµ sù phï hîp biÖn chøng, sù phï hîp kh«ng lo¹i trõ m©u thuÉn . LLSX nh­ chóng ta ®· thÊy lu«n lu«n n»m trong quan hÖ biÖn chøng víi quan hÖ s¶n xuÊt. LLSX ®­îc ph¸t triÓn nhanh hay chËm vÒ sè l­îng hay chÊt l­îng còng nh­ tèc ®é hiÖu qu¶ phï hîp cña nã phô thuéc vµo rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nh­: QHSX cã phï hîp víi nã hay kh«ng. Ch¼ng h¹n khi LLSX ch­a ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é cao, nhu cÇu x· héi ch­a ph¶i lµ mét tÊt yÕu th× viÖc ®a d¹ng c¸c quan hÖ së h÷u th«ng qua sù tån t¹i cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, sÏ më ra nh÷ng kh¶ n¨ng cho LLSX tiÕp tôc ph¸t triÓn. Ng­îc l¹i, nÕu gi÷a LLSX vµ QHSX cã nh÷ng m©u thuÉn th× kh«ng nh÷ng QHSX lçi thêi mµ ngay c¶ QHSX ®i qu¸ víi LLSX còng sÏ c¶n trë, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX. Nh­ng QHSX lu«n lu«n ®­îc ®æi míi hoµn thiÖn cho phï hîp víi LLSX th× khi ®ã qu¸ tr×nh biÕn ®æi tÝch luü vÒ l­îng cña LLSX sÏ nhanh h¬n, m©u thuÉn gi÷a chóng sÏ ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi. Do ®ã b­íc nh¶y vät trong sù ph¸t triÓn cña nã cã thÓ diÔn ra sím h¬n. ChÝnh viÖc hoµn thiÖn QHSX quyÕt ®Þnh nh÷ng nhÞp ®é tiÕn bé kkoa häc kü thuËt vµo sù tiÕn bé cña hÖ thèng LLSX. 4/ Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña LLSX víi sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u Tr­íc ®©y nãi ®Õn CNXH chóng ta th­êng nãi ®Õn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt gi÷a hai h×nh thøc toµn d©n vµ tËp thÓ. ë n­íc ta tõ §¹i héi thø 6 cña §¶ng ®Õn nay ®· h¬n m­êi 10 n¨m thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp chung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN Thµnh tùu ®¹t ®­îc trong 10 n¨m qua ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña ®­êng lèi ®ã ®Õn nay . Víi quan ®iÓm ®ã ph¶i ch¨ng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u chØ khi LLSX cßn thÊp kÐm, cßn khi LLSX ph¸t triÓn cao th× l¹i ®i ®Õn ®¬n nhÊt ho¸. Thùc tÕ lÞchsö cho thÊy LLSX x· héi kh«ng ngõng ph¸t triÓn, ph©n c«ng lao ®éng ngµy cµng s©u, cïng víi sù ph¸t triÓn cña LLSX th× h×nh thøc vÒ t­ liÖu SX cµng trë nªn ®a d¹ng. Khi ph©n c«ng lao ®éng trong mçi n­íc còng nh­ quèc tÕ còng nh­ khu vùc ngµy cµng s©u khi LLSX x· héi ho¸ cao th× c¸c h×nh thøc SH vÒ TLSX ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng. Trong c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn còng nh­ trong c¸c n­íc kh¸c ®Òu xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu h×nh thøc së h÷u vÒ TLSX kh¸c nhau. Râ rµng xu h­íng ngµy cµng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vÒ TLSX g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt cña ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi lµ mét xu h­íng tÊt yÕu, lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö- tù nhiªn vµ lµ mét quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi. §ã còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh x· héi hãa s¶n xuÊt c¶ vÒ LLSX lÉn quan hÖ s¶n xuÊt. C. KÕt luËn G¾n liÒn víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. ChÝnh sù ph¸t triÓn cña LLSX vµ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi, sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ®· nÈy sinh ra nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nã lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt hay nãi mét c¸ch kh¸c chÝnh sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc còng lµ mét ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña LLSX, gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nh­ vËy, nghiªn cøu quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay.V× qua nghiªn cøu ®Ò tµi nµy chóng ta thÊy ®­îc: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng ho¸ cã rÊt nhiÒu t¸c dông m¹nh mÏ, tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc nhµ. Nã ®· ®­a ®Êt n­íc ra khái nghÌo nµn l¹c hËu, tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi nhÊt lµ sau 10 n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi. Tuy nhiªn thùc tr¹ng LLSX ë n­íc ta vÉn cßn trong t×nh tr¹ng thÊp kÐm so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ph¶i gi¶i quyÕt lµ n¾m v÷ng vµ vËn dông quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt víi LLSX, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ ngµy mét tèt h¬n. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc së h÷u, ®Ó ®¶m b¶o ®Þnh h­íng XHCN, cÇn gi¶i quyÕt 2 vÊn ®Ò c¬ b¶n sau: -Thø nhÊt: Ph¶i ®¶m b¶o kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ ®­îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, nã ph¶i gi÷ vÞ trÝ then chèt theo ®óng quü ®¹o cña CNXH. -Thø hai: §Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc d­íi mäi h×nh thøc. §©y lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tÊt yÕu cña mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh, cho phÐp ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l­îng s¶n xuÊt, tiÕp cËn víi v¨n minh thÕ giíi. - ý nghÜa b¶n th©n: ®©y lµ ®Ò tµi mang mét ý nghÜa s©u s¾c. Qua nghiªn cøu ®Ò tµi nµy gióp em cã thªm nhËn thøc, hiÓu biÕt mét c¸ch toµn diÖn vÒ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ x· héi,vÊn ®Ò ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn nay cña ®Êt n­íc. Nã hÕt søc bæ Ých cho viÖc nghiªn cøu vµ häc tËp cña mét sinh viªn kinh tÕ ®ång thêi nã còng gióp cho chóng ta nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. Môc lôc A. Lêi më ®Çu 1 B. Néi dung 2 I. Lý luËn chung 2 1. ThÕ nµo lµ lùc l­îng s¶n xuÊt 2 2. Ph¹m trï së h÷u vµ c¬ cÊu së h÷u trong giai ®o¹n tr­íc ®©y (Tr­íc 1986) 3 a. Së h÷u lµ g×? Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã b. C¬ cÊu së h÷u trong giai ®o¹n tr­íc ®©y (Tr­íc 1986) II. Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam 5 1. Mét sè vÊ