Phôi thai hệ tiêu hóa - Trịnh Sinh Tiên

Ph«I thai hÖ tiªu ho¸ ThS. Trịnh Sinh Tiên Môc tiªu Nªu ®­îc nguån gèc biÓu m« vµ qu¸ tr×nh t¹o h×nh, t¹o m« c¸c ®o¹n èng tiªu ho¸ chÝnh thøc, gan, tuþ vµ c¸c ®­êng dÉn mËt. Gi¶i thÝch ®­îc nh÷ng liªn quan vÒ vÞ trÝ gi÷a c¸c ®o¹n èng tiªu ho¸ vµ gi÷a chóng víi gan, tuþ vµ c¸c ®­êng dÉn mËt. Gi¶i thÝch ®­îc nh÷ng ph¸t triÓn bÊt th­êng hay gÆp ë hÖ tiªu ho¸. M« t¶ ®­îc sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c m¹c treo ruét. ThuËt ng÷ vµ ch÷ viÕt t¾t §M: §éng m¹ch. TM: TÜnh m¹ch §M m¹c treo ruét trªn = §M m¹c treo trµng trªn §M m¹c treo ruét d­íi = §M m¹c treo trµng d­íi Nô tuþ bông = Nô tuþ tr­íc Nô tuþ l­ng = Nô tuþ sau Thµnh bông l­ng = Thµnh bông sau M¹c treo ruét bông = M¹c treo trµng tr­íc M¹c treo ruét l­ng = M¹c treo trµng sau Trôc däc = Trôc ®Çu-®u«i §¹i c­¬ng Sù khÐp ph«i 3 l¸ d¹ng ®Üa thµnh d¹ng èng. (TuÇn 3) èng ruét nguyªn thuû (néi b×) tõ mµng häng miÖng ®Õn mµng nhíp: 3 ®o¹n. Ruét tr­íc (§M th©n t¹ng): vïng mang, hÖ h« hÊp, thùc qu¶n, d¹ dµy, t¸ trµng (®o¹n trªn), gan, ®­êng mËt, tuþ. Ruét gi÷a (§M m¹c treo ruét trªn): Ruét tõ t¸ trµng (ngay d­íi miÖng èng mËt chñ) ®Õn chç nèi 1\3 gi÷a vµ 1\3 xa ®¹i trµng ngang. Ruét sau (§M m¹c treo ruét d­íi): 1\3 xa ®¹i trµng ngang, ®¹i trµng xuèng, trùc trµng, ®o¹n trªn èng hËu m«n. (§o¹n d­íi èng hËu m«n: ngo¹i b×) T¹o m« hÖ tiªu ho¸: Néi b×: biÓu m« vµ tuyÕn Trung b×: m« liªn kÕt, c¬ Thùc qu¶n 1. T¹o c¬ quan, m«. V¸ch khÝ-thùc qu¶n ng¨n ®«i ®o¹n sau ruét tr­íc: khÝ qu¶n, thùc qu¶n. Thùc qu¶n dµi ra do lång ngùc h¹ thÊp. T¹o m«. 2. BÊt th­êng. TÞt do v¸ch khÝ-thùc qu¶n lïi ra sau, rß do v¸ch t¹o ra kh«ng hoµn toµn. TÞt thùc qu¶n ®¬n thuÇn, kh«ng rß. TÞt thùc qu¶n ®o¹n d­íi, rß khÝ-thùc qu¶n ®o¹n trªn. TÞt thùc qu¶n ®o¹n gi÷a, rß khÝ thùc qu¶n ®o¹n d­íi. TÞt thùc qu¶n ®o¹n gi÷a, rß phÕ-thùc qu¶n Rß khÝ-thùc qu¶n kÐp. 3. L©m sµng bÊt th­êng. §a èi, n«n vät sím, sÆc. D¹ dµy, t¸ trµng 1. T¹o d¹ dµy. T¹o d¹ dµy: tuÇn 4, ruét tr­íc d­íi v¸ch ngang. T¹o bê cong lín (thµnh sau), bê cong nhá (thµnh tr­íc): tuÇn 5. §¸y vÞ, t©m vÞ: tuÇn 7, biÖt ho¸ tõ bê cong lín. D¹ dµy xoay theo trôc däc: 900 chiÒu kim ®ång hå. Bê cong lín sang tr¸i, bê cong nhá sang ph¶i. D¹ dµy xoay theo trôc tr­íc - sau: bê cong lín h¹ xuèng, bê cong nhá nh« lªn. 2. T¹o t¸ trµng. (cuèi ruét tr­íc vµ ®Çu ruét gi÷a): C, m¹c nèi lín (m¹c treo d¹ dµy l­ng), tói m¹c nèi. 3. BÊt th­êng. HÑp m«n vÞ bÈm sinh: do ph× ®¹i c¬ vßng. Nh©n ®«i d¹ dµy… (hiÕm) 4. L©m sµng bÊt th­êng. HÑp m«n vÞ: TrÎ bó no l¹i n«n ra. Gan vµ tói mËt 1. T¹o c¬ quan vµ m«: Sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña mÇm gan nguyªn thñy: TuÇn thø 4, néi b× ®Çu xa ruét tr­íc, ph¸t triÓn trong v¸ch ngang, d©y tÕ bµo gan cïng víi nh÷ng xoang m¸u (TM no·n hoµng vµ TM rèn) t¹o m« gan. M« LK cña gan ph¸t sinh tõ trung m« v¸ch ngang. TiÓu ®¶o t¹o m¸u: C¸c TB m¸u nguyªn thñy tõ thµnh tói no·n hoµng di c­ ®Õn gan t¹o c¸c tiÓu ®¶o xen gi÷a c¸c d©y TB gan vµ xoang TM. Sù t¹o thµnh cuèng mÇm gan nguyªn thñy: (èng gan, c¸c ®­êng dÉn mËt trong gan vµ èng mËt chñ). - Sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn mÇm nguyªn thñy cña c¸c ®­êng dÉn mËt: Tõ cuèng mÇm gan nguyªn thñy (mÇm sau), ph¸t triÓn trong m¹c treo d¹ dµy bông, nèi víi cuèng mÇm gan nguyªn thñy bëi 1 cuèng riªng (èng tói mËt) Tói mËt: MÇm sau. T¹o èng mËt chñ: B¾t chÐo mÆt sau t¸ trµng khi t¸ trµng xoay 2700. Néi b×: Tb gan, biÓu m«, tuyÕn ®­êng, tói mËt. Trung m«: m« LK, c¬. TM no·n hoµng, TM rèn: TM cöa, TM trung t©m, mao m¹ch nan hoa. 2. BÊt th­êng: TÞt ®­êng mËt; tÞt, nh©n ®«i... tói mËt 3. L©m sµng bÊt th­êng: Vµng da t¾c mËt bÈm sinh. Tuþ 1. T¹o c¬ quan vµ m«: Tôy: Néi b× ®o¹n sau ruét tr­íc, tuÇn 4. MÇm tuþ bông: D­íi gèc mÇm gan nguyªn thñy, di chuyÓn vßng ra sau, s¸t nhËp nô tôy l­ng t¹o tuþ chÝnh thøc. (mám vµ 1 phÇn ®Çu tuþ) MÇm tôy l­ng : TiÕn vµo m¹c treo ruét l­ng. (®Çu, th©n, ®u«i tuþ) Cuèng mÇm tuþ bông: èng tuþ chÝnh (Wirsung) Cuèng mÇm tuþ l­ng: èng tuþ phô (Santorini) Sù t¹o m«: D©y tÕ bµo (néi b×)  èng tuþ nguyªn ph¸t  nang tuþ ngo¹i vµ tiÓu ®¶o néi tiÕt. (th¸ng 5: hoµn chØnh) 2. BÊt th­êng: - TËt tuþ h×nh vßng. - M« tuþ l¹c chç: d¹ dµy, Meckel, c¹nh tói mËt. 3. L©m sµng bÊt th­êng: - HÑp, t¾c t¸ trµng hoµn toµn. (Tuþ vßng) - Thñng d¹ dµy, tói Meckel. (Tuþ l¹c chç) Ruét gi÷a 1. T¹o c¬ quan. PhÇn lín t¸ trµng; toµn bé hçng håi trµng; manh trµng; ruét thõa; ®¹i trµng lªn; 2\3 ph¶I ®¹i trµng ngang. T¹o quai ruét nguyªn thuû: ruét gi÷a dµi nhanh, th«ng víi tói no·n hoµng. Ngµnh ®Çu ph«i: t¸ trµng, hçng trµng, ®o¹n ®Çu håi trµng. (Meckel lµ chç nèi). Ngµnh ®u«I ph«i: cßn l¹i. Tho¸t vÞ sinh lý cña quai ruét vµo d©y rèn (do bông chËt hÑp, gan , ruét dµi thªm). Xoay quai ruét nguyªn thñy: Ng­îc chiÒu kim ®ång hå. LÇn 1: 900, (trong d©y rèn), (tuÇn 8), hçng håi trµng dµi thªm. LÇn 2: 1800 (trong khoang mµng bông). (900 + 1800 = 2700). Quai ruét thôt vµo khoang mµng bông: KQ: Hçng trµng bªn tr¸i khoang bông, manh trµng bªn ph¶i, gãc trªn, råi h¹ xuèng hè chËu ph¶i, t¹o ruét thõa. (TuÇn 11) TuÇn 6 TuÇn 10 TuÇn 11 2. T¹o m« - Ph¸t triÓn biÓu m« - Ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn tõ trung m« 3. BÊt th­êng Quai ruét xoay bÊt th­êng - Di tÝch cuèng no·n hoµng + Tói thõa Meckel. + U nang no·n hoµng. + Rß rèn-håi trµng HÑp vµ tÞt èng tiªu ho¸ Nh©n ®«i èng tiªu ho¸ Tho¸t t¹ng ë bông. Tho¸t vÞ rèn bÈm sinh. Ruét sau 1. T¹o c¬ quan. T¹o: PhÇn cßn l¹i cña ®¹i trµng, trùc trµng, ®o¹n trªn èng hËu m«n vµ c¸c cÊu tróc thuéc xoang niÖu-dôc. V¸ch niÖu-trùc trµng: TuÇn 4-6, chia æ nhíp thµnh xoang niÖu-dôc nguyªn thuû (tr­íc) vµ èng hËu m«n-trùc trµng (sau). Ng¨n mµng nhíp thµnh mµng niÖu dôc vµ mµng hËu m«n. 1\3 d­íi èng hËu m«n-trùc trµng: ngo¹i b× da Mµng hËu m«n r¸ch: tuÇn 9. 2. BÊt th­êng: Kh«ng thñng hËu m«n. TÞt trùc trµng Rß trùc trµng