Phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần là đường chiến lược nhất quan trọng suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta cÇn cã nhiÒu chñ tr­¬ng ®­êng lèi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. Trong ®ã viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ lµ nhiÖm vô c¬ b¶n nhÊt. N­íc ta lµ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, kinh tÕ ®i lªn chñ yÕu lµ s¶n xuÊt nhá, tù cung tù cÊp. ë mét sè vïng nói cßn mang ®Ëm dÊu Ên cña nÒn kinh tÕ tù nhiªn l¹i tr¶i qua nhiÒu n¨m chiÕn tranh, nÒn kinh tÕ n­íc ta kh«ng thÓ v­¬n dËy næi mét c¸ch v÷ng Ch¾c, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra kh«ng ®ñ phôc vô cho ng­êi tiªu dïng. H¬n thÕ n÷a kinh tÕ hµng ho¸ ë n­íc ta l¹i cã mét thêi gian dµi ho¹t ®éng theo c¬ chÕ cña nÒn kinh tÕ tËp chung chØ huy. Do vËy, viÖc x©y dùng mét quan hÖ s¶n xuÊt míi t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn nh»m thóc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn lµ viÖc lµm tèt quan träng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. NhËn thùc míi vÒ chñ nghÜa x· héi ®· cho ta kÕt luËn r»ng: NÒn kinh tÕ qu¸ ®é lÇn chñ nghÜa x· héi lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸, thÞ tr­êng. N­íc ta tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn chñ nghÜa x· héi, mµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi xÐt vÒ mÆt kinh tÕ còng ph¶i x©y dùng nÒn s¶n xuÊt ín cña x· héi chñ nghÜa. Mµ x©y dùng nÒn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa th× kh«ng thÓ kh«ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, §¶ng ta còng thÓ hiÖn quyÕt t©m ph¶i chuyÓn nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu tÝnh tù cung, tù cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, s¶n xuÊt ph¶i g¾n liÒn víi thÞ tr­êng. XuÊt ph¸t tõ sù nhËn thøc râ vÒ tÇm quan träng cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë ViÖt Nam ®· khiÕn em chän ®Ò tµi: "Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lµ ®­êng chiÕn l­îc nhÊt quan träng suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam". Môc ®Ých cña bµi nµy lµ t×m hiÓu thÓ nµo lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸, tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ lîi Ých cña tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Néi dung Qua ®ã chØ râ §¶ng ta kh¼ng ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lµ ®­êng lèi chiÕn l­îc nhÊt quan trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. B»ng nh÷ng hiÓu biÕt thùc tÕ vµ kiÕn thøc ®· häc, em hy väng r»ng bµi viÕt nµy sÏ m« t¶ ®­îc phÇn nµo nÒn kinh tÕ hµng ho¸ hiÖn nay ë ViÖt Nam ®Ó tõ dã cã nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp cho sù ph¸t triÓn tiÕp theo. Khi nghiªn cøu nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é ta ph¶i hiÓu nh÷ng ®Æc ®iÓm cña thêi kú qu¸ ®é, nh­ thÕ nµo. §Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é, qua ®ã chóng ta míi t×m hiÓu ®­îc nh÷ng kh¸i niÖm thµnh phÇn kinh tÕ. §Æc ®iÓm cña thêi kú qu¸ ®é lµ nh÷ng nh©n tè cña x· héi míi vµ nh÷ng tµn tÝch cña x· héi cò tån t¹i ®an xen vµ ®Êu tranh víi nhau trªn mäi lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, t­ t­ëng. §Æc ®iÓm kinh tÕ cã ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña thêi kú qu¸ ®é xÐt vÒ mÆt kinh tÕ lµ sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é th× nÒn kinh tÕ còng cã tÝnh chÊt qu¸ ®é nã ®ang cßn lµ sù ®an xen gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ míi ®­îc h×nh thµnh. NhiÖm vô c¬ b¶n cña thêi kú qu¸ ®é lµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi, x¸c lËp vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt míi x· héi chñ nghÜa, x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi, con ng­êi míi, x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lµ khu vùc kinh tÕ, lµ kiÓu quan hÖ kinh tÕ dùa trªn c¬ së h÷u chÊt ®Þnh vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. XÐt vÒ mÆt quy luËt trong mçi chÕ ®é x· héi, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, cã mét chÕ ®é së h÷u t­¬ng øng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt do ®ã cã mét c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ thÝch hîp. ChÕ ®é së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a së h÷u víi t­ c¸ch lµ ®iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt víi qu¸ tr×nh së h÷u ®­îc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh tÕ, chÝnh trÞ rÊt coi träng khÝa c¹nh thø hai cña ph¹m trï kinh tÕ nµy. Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, chÕ ®é së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt bao gåm c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhua. T­¬ng øng víi mçi h×nh thøc së h÷u lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ thÝch øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh vµ chÞu sù chi phèi cña quy luËt kinh tÕ nhÊt ®Þnh. Tõ chÕ ®é së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, cã thÓ hiÓu c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ tæng thÓ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tån t¹i trong m«i tr­êng hîp t¸c vµ c¹nh tranh. T­¬ng øng víi mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã lo¹i h×nh s¶n xuÊt víi quy m« vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh. Sù tån t¹i kh¸ch quan cña c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ ®Æc tr­ng kinh tÕ mang tÝnh phæ biÕn ë c¸c n­íc vµ ë n­íc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, ë mçi n­íc trong tõng chÆng ®­êng cña thêi kú qu¸ ®é cã chiÕn l­îc c¬ cÊu thµnh phÇn t­¬ng øng. Sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kh«ng chØ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan mµ cßn ®em l¹i nhiÒu lîi Ých to lín v×. NÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn, cã nghÜa lµ tån t¹i nhiÒu h×nh thøc quan hÖ s¶n xuÊt nªn phï hîp víi thùc tr¹ng thÊp kÐm vµ kh«ng ®ång ®Òu cña lùc l­îng s¶n xuÊt, sù phï hîp nµy, l¹i cã t¸c dông t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ trong thµnh phÇn kinh tÕ. Gãp phÇn kh«i phôc c¬ së kinh tÕ cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ mµ tr­íc ®©y do n«n nãng, ®· xo¸ bá nã mét c¸ch kh«ng tù gi¸c, sai lÇm nµy xÐt vÒ mÆt thùc chÊt lµ xo¸ bá ®i quyÒn tù do kinh doanh vµ quyÒn d©n chñ kinh tÕ cña nh©n d©n trong khu«n khæ ph¸p luËt. Cho phÐp khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc t¹o ®iÒu kiÖn khai th¸c søc m¹nh vèn khoa häc c«ng nghÖ míi trªn thÕ giíi. T¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn vµ më réng c¸c h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®é, trong ®ã cã h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc, nh­ nh÷ng cÊu nèi. Tr¹m trung gian cÇn thiÕt ®Ó ®­a n­íc ta tõ s¶n xuÊt nhá lªn chñ nghÜa x· héi bá qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa. Sù ph¸t triÓn trªn cho thÊy sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ tÊt yÕu kinh tÕ kh¸ch quan vµ cã nhiÒu lîi Ých to lín trong thêi kú qu¸ ®é. Nã võa phï hîp víi thùc tiÒn vÒ tr×nh ®é x· héi ho¸ cña lùc l­îng s¶n xuÊt ë n­íc ta, võa phï hîp víi lý luËn cña Lª - nin vÒ ®Æc ®iÓm kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. ë c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn lªn chñ nghÜa x· héi bá qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa nh­ n­íc ta, ®Æc tr­ng c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo tû lÖ nghÞch víi tr×nh ®é x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt. ë n­íc nµy, sè l­îng thµnh phÇn kinh tÕ sÏ nhiÒu h¬n vµ thêi gian c¶i biÕn, chuyÓn ho¸ diÔn ra dµi h¬n so víi nh÷ng n­íc ®i tõ chñ nghÜa t­ b¶n lªn chñ nghÜa x· héi. §¶ng ta kh¼ng ®Þnh r»ng: "chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cã ý nghÜa chiÕn l­îc l©u dµi, cã tÝnh quy luËt tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn chñ nghÜa x· héi vµ thÓ hiÖn tinh thÇn d©n chñ vÒ kinh tÕ, b¶o ®¶m cho mäi ng­êi tù do lµm ¨n theo ph¸p luËt". Trong ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc ta hiÖn nay ®ßi hái ph¶i quan t©m tæ chøc, s¾p xÕp l¹i lao ®éng mét c¸ch phï hîp ®i ®«i víi ®Çu t­ c¶i tiÕn c«ng cô s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. VÊn ®Ò trªn ®­îc quan t©m hµng ®Çu v× xuÊt ph¸t tõ lý luËn vµ thùc tiÔn cña n­íc ta. N­íc ta tõ mét n­íc víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ kÐm ph¸t triÓn, m¨ng nÆng tÝnh tù cÊp, tù tóc, cã kÕt cÊu ba tÇng vËt chÊt vµ x· héi thÊp kÐm tr×nh ®é c¬ së vËt chÊt vµ c«ng nghÖ trong c¸c doanh nghiÖp l¹c hËu, kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, hÇu nh­ kh«ng cã ®éi ngò nhµ doanh nghiÖp cã tÇm cì thu nhËp cña ng­êi lµm cong ¨n l­¬ng vµ n«ng d©n thÊp kÐm, søc mua hµng ho¸ cña x· héi vµ d©n c­ thÊp nªn nhu cÇu t¨ng chËm dung l­îng thÞ tr­êng trong n­íc cßn h¹n chÕ. N­íc ta ®ang trªn ®µ chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc ®Ò ra lµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n b»ng c¸ch t¹o ra nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn vµ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. §ång thêi vÊn ®Ò chÊt l­îng vµ ®Çu ra phï hîp víi thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ b»ng c¸ch: §Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c lao ®éng trªn ph¹m vi c¶ n­íc, ®ång thêi øng dông khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn trªn tinh thÇn ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, cã nh­ vËy, míi kh¾c phôc ®­îc sù tôt hËu so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. MÆt kh¸c, ®iÒu quan träng tr­íc tiªn ®Ó ®Êt n­íc ta thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®ã lµ ®Þnh h­íng tèt ®Ñp cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam nguyÖn väng cao c¶ cña nh©n d©n lao ®éng. Tuy nhiªn, trªn con ®­êng thùc hiÖn môc tiªu ®ã, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta vÉn gÆp nhiÒu khã kh¨n, thö th¸ch kÓ v¶ vÒ mÆt chñ quan lÉn kh¸ch quan. §Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®ã, sau khi kÕt thóc chiÕn tranh §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· b¾t tay vµo c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Song v× sù nãngvéi chñ quan vµ kinh nghiÖm thùc tÕ ch­a nhiÒu nªn §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· thùc hiÖn c¬ chÕ kinh tÕ víi kÕ ho¹ch ¸p ®Æt, m¸y mãc lµm cho nÒn kinh tÕ non trÎ cña n­íc ta ngµy cµng r¬i vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n trÇm träng h¬n. Tr­íc t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ®ã §¹i héi VI cña §¶ng ®· ®Ò ra c«ng cuéc ®æi míi, tr­íc hÕt lµ ®æi míi t­ duy, xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt, qu¶n lý cña Nhµ n­íc, c«ng nhËn, sù ®iÒu tiÕt tÊt yÕu kh¸ch quan cña c¸c quy luËt kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng lµ mét b­íc ngoÆt lÞch sö, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta, thùc hiÖn ®­êng lèi, cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. "Kinh tÕ cña n­íc ta tr¶i qua qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù tham gia qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®ang trë thµnh c¬ chÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ" (TrÝch NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VI). NÕu nh­ nh÷ng n¨m tr­íc ®©y n­íc ta víi nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, k×m h·m c¸c nh©n tè tÝch cùc, h¹n chÕ s¸ng t¹o trong lao ®éng, tr×nh ®é nhËn thøc thÊp kÐm ch­a ®Çu t­ vµo khoa häc c«ng nghÖ. Tr­íc t×nh h×nh kinh tÕ ®Êt n­íc nh­ vËy §¹i héi §¶ng lÇn thø VI, §¶ng ta ®· nghiªm kh¾c kiÓm ®iÓm c«ng t¸c l·nh ®¹o cña §¶ng, chØ ra vµ ph©n tÝch nh÷ng sai lÇm. §ång thêi trªn c¬ së vËn dông t­ t­ëng lý luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña n­íc ta, tõ thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi cßn tån t¹i c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, chñ yÕu nh­ kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc vµ mét sè thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. T¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø VII, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh b¶y thµnh phÇn kinh tÕ chñ yÕu nh­ng ë vÞ trÝ, thø bËc kh¸c nhau. Nh­ vËy tõ §¹i héi VI, ®Õn §¹i héi VII lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nhËn thøc cña §¶ng ta, thõa nhËn sù tån t¹i cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, cã nh­ vËy míi t¹o ra c¬ së vËt chÊt cho x· héi, cã nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, t¨ng thu nhËp c¶i thiÖn ®êi sèng, ®ång thêi më réng quan hÖ quèc tÕ ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸. Còng t¹i §¹i héi VIII §¶ng ta ®µ nhËn ®Þnh: "C¬ héi ph¸t triÓn chÝnh n»m trong néi t¹i ®Êt n­íc chø kh«ng ph¶i ë bªn ngoµi". CÇn cã chÝnh s¸ch phï hîp, bï ®¾cp xøng ®¸ng víi søc lao ®éng cña ng­êi lao ®éng hao phÝ, tõ ®ã míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Tõ nh÷ng c¬ së lý luËn trªn, b»ng c¸c ph¹m trï, kh¸i niÖm vÒ s¶n xuÊt hµng ho¸, thuéc tÝnh cña hµng ho¸ vµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. MÆt kh¸c víi sù ph©n tÝch quy luËt cña gi¸ trÞ vµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ nã cßn cã ý nghÜa v« cïng to lín ®èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Sau 10 n¨m thùc hiÖn kinh tÕ më cöa, t¹i §¹i héi lÇn thø VIII, §¶ng ta ®· ghi nhËn nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc trong m­íi n¨m qua vµ ®¸nh dÊu b­íc ngoÆc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta trong n¨m n¨m lµ vÒ nhÞp ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m GDP ®¹t 8,2% b¾t ®Çu cã tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ ®ã tr­íc hÕt nhê vµo sù l·nh ®¹o vµ chñ tr­¬ng ®­êng lèi cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®ã lµ vËn dông ®óng quy luËt kinh tÕ ¸p dông vµo nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn víi cí chÕ thÞ tr­êng d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Nh­ ®· ph©n tÝch c¬ së tån t¹i vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ do chÕ ®é së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt quy ®Þnh. V× vËy ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tr­íc hÕt ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u trong nÒn kinh tÕ. §èi víi n­íc ta, qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ ®­îc thÓ hiÖn b»ng viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn nh­ NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, VII, VIII ®· chØ ra. §ã lµ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ n­íc kinh tÕ hîp t¸c x·, kinh tÕ hµng ho¸ nhá, kinh tÕ t­ nh©n vµ kinh tÕ Nhµ n­íc. - Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc dùa trªn c¬ së së h÷u Nhµ n­íc, toµn d©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Gåm c¸c doanh nghiÖp 100% vèn Nhµ n­íc, phÇn vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc gãp vµo c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh víi tû lÖ khèng chÕ chi phèi. §Æc ®iÓm cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ kh«ng chØ dùa trªn chÕ ®é së h÷u Nhµ n­íc, mµ cßn cã c¸c lo¹i h×nh së h÷u kh¸c nh­ vèn tÝch luü cña tËp thÓ trong c¸c doanh nghiÖp, vèn cæ phÇn cña tËp thÓ hoÆc c¸ nh©n, liªn doanh víi n­íc ngoµi. Thµnh phÇn nµy s¶n xuÊt kinh doanh theo nguyªn t¾c x· héi chñ nghÜa, lÊy ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ chñ yÕu. Kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nã quy ®Þnh xu h­íng vËn ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Ngoµi ra nã cßn cã t¸c ®éng chi phèi vµ ®Þnh h­íng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. HiÓu vai trß ®ã lµ c¶ hÖ thèng kinh tÕ Nhµ n­íc trong ®ã doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o, nã ®i ®Çu vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. Ngoµi ra, nã cßn lµm mÉu cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, b»ng nhiÒu h×nh thøc kinh tÕ Nhµ n­íc gióp ®ì dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c còng ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕ Nhµ n­íc cßn lµ c«ng cô cã søc m¹nh vËt chÊt ®Ó Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Cïng víi kinh tÕ tËp thÓ dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Kinh tÕ Nhµ n­íc lµ bé phËn chÝnh trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ n­íc ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®óng ph¶i ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt lµm ®­îc vµ ch­a lµm ®­îc ®Ó ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p. - X¸c ®Þnh râ nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt, mòi nhän, nh÷ng vïng träng ®iÓm ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nh÷ng ngµnh t¹o nhiÒu viÖc lµm cho x· héi. - §Çu ta mét c¸ch hîp lý cã hiÖu qu¶ c¶ vÒ vèn khoa häc c«ng nghÖ, c¸n bé cho nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, nh÷ng vïng then chèt träng ®iÓm. - S¾p xÕp bè trÝ l¹i doanh nghiÖp Nhµ n­íc theo h­íng khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®ang ho¹t ®éng tèt cã hiÖu qu¶. ChÊn chØnh l¹i nh÷ng doanh nghiÖp cßn yÕu kÐm, nh÷ng doanh nghiÖp nµo ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ xÐt thÊy kh«ng cÇn thiÕt th× xo¸ bá theo ®óng luËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp. - TiÕp tôc cæ phÇn ho¸ mçi phÇn doanh nghiÖp Nhµ n­íc, nh»m thu hót vèn vµ t¹o ra nh÷ng «ng chñ thùc sù. - Tæng kÕt m« h×nh Tæng C«ng ty Nhµ n­íc trªn c¬ së ®ã cã ph­¬ng ¸n x©y dùng tæng C«ng ty thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh cã søc c¹nh tranh cao thùc sù lµ x­¬ng sèng cu¶ nÒn kinh tÕ. - TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, cã sù ph©n ®Þnh râ rµng nh÷ng doanh nghiÖp nµo lµ kinh tÕ thuÇn tóy doanh nghiÖp nµo lµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých. * Thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ: Lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u tËp thÓ vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, do nh÷ng ng­êi lao ®éng tù nguyÖn gãp vèn, gãp søc ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®­îc qu¶n lý theo nguyªn t¾c d©n chñ b×nh ®¼ng cïng cã lîi. Kinh tÕ tËp thÓ cã vai trß hç trî ®¾c lùc cho kinh tÕ Nhµ n­íc vÒ nguyªn liÖu, thÞ tr­êng tiªu thô. Ph¸t triÓn kinh tÕ tËp thÓ víi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng tõ thÊp ®Õn cao trªn c¬ së tu©n thñ nguyªn t¾c tù nguyÖn b×nh ®¼ng cïng cã lîi Ých vµ qu¶n lý d©n chñ ph©n phèi c«ng b»ng. - Më réng c¸c h×nh thøc liªn kÕt gi÷a hîp t¸c x· víi c¸c ®¬n vÞ thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ t¹o ra sù g¾n bã h÷u c¬ gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn. - Nhµ n­íc t¨ng c­êng qu¶n lý, h­íng dÉn gióp ®ì kinh tÕ, tËp thÓ, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. * Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ dùa trªn h×nh thøc c¸c thÓ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt nã bao gåm nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ vµ nh÷ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dùa vµo vèn, søc lao ®éng cña tõng hé c¸ thÓ lµ chñ yÕu. - Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ cã vai trß lµ bé phËn ®«ng ®¶o cã tiÒm n¨ng to lín, cã vÞ trÝ quan träng l©u dµi trong viÖc x©y dùng s¶n xuÊt dÞch vô ¬vj c¶ ®êi sèng vµ s¶n xuÊt cña nh©n d©n, nã cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy nhanh cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng vÒ vèn, søc lao ®éng tay nghÒ cña tõng gia ®×nh. Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ cã ­u ®iÓm rÊt linh ho¹t thÝch øng nhanh víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. TiÕt kiÖm ®­îc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, kh¶ n¨ng t¹o viÖc lµm lín. Thu hót ®­îc vèn cña d©n c­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã nã còng cã nh­îc ®iÓm kh¶ n¨ng øng dông c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt kÐm Ýt cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng ®Çu t­, vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. Tû lÖ thÊt thu thuÕ cao. - Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p cã nh÷ng chÝnh s¸ch gióp ®ì vÒ vèn ®Ó ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ. V× vËy, c¶ hai Bªn cïng nhÊt trÝ thamg thùc hiÖn c¸c dh ÞcvuÊt, x· héi ho¸ s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. - Nhµ n­íc t¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi vÒ chÝnh s¸ch ph¸p lý ®Ó kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, t¹o m«i tr­êng ®¨ng ký ®iÒu kiÖn thuËn lîi. - KhuyÕn khÝch kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®i vµo con ®­êng kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. - Sö dông thµnh phÇn kinh tÕ nµy ph¶i cã sù kiÓm so¸t ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc ®Ó gi¶m bít sù bãc lét ng­êi lao ®éng vµ ng¨n chÆn viÖc lµm ¨n phi ph¸p, g©y hËu qu¶ xÊu cho x· héi. * Kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc: dùa trªn c¬ së ®ång së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt gi÷a Nhµ n­íc vµ nhµ t­ b¶n trong vµ ngoµi n­íc. Kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc cã vai trß quan träng trong viÖc ®éng viªn tiÒm n¨ng to lín vÒ vèn, khoa häc kü thuËt, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý cña c¸c nhµ t­ b¶n, nã lµ h×nh thøc kinh tÕ chung gian qu¸ ®é thÝch hîp nhÊt ®Ó chuyÓn nÒn s¶n xuÊt nhá sang s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa. * Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi: - Bao gåm nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh cã vèn cña ng­êi n­íc ngoµi tham gia. - Nã cã vai trß quan träng trong viÖc thu hót nguån vèn kü thuËt, kinh nghiÖm, tæ chøc, qu¶n lý gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt x· héi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó chóng ta tham gia s©u réng vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. - Nhµ n­íc ph¶i cã mét sè gi¶i ph¸p cho hai thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc vµ thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¶i t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi ®Ó thu hót nguån vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi, nguån vèn t­ b¶n trong n­íc. Sö dông c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy cÇn cã sù kiÓm so¸t chÆt chÏ cña Nhµ n­íc, h¹n chÕ sù bãc lét ®èi víi ng­êi lao ®éng, ng¨n chÆn lµm ¨n phi ph¸p. N©ng cao tr×nh ®é, chuyªn m«n, chÝnh trÞ, phÈm chÊt ®¹o ®øc cho c¸n bé phÝa ViÖt Nam cã lËp tr­êng v÷ng vµng. ë n­íc ta, ®Èy m¹nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng còng ®ång nghÜa víi qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong bèi c¶nh thÕ giíi, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë n­íc ta ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ hai chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ theo h­íng xuÊt khÈu ®ång thêi thay thÕ dÇn nhËp khÈu. §Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc nµy, cÇn ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc mµ ®Êt n­íc cã lîi thÕ trong viÖc s¶n xuÊt thóc ®Èy xuÊt khÈu th«ng qua viÖc ph¸t triÓn vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ nµy cÇn tranh thñ nhËp ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ thÝch hîp ®Ó c¶i thiÖn tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kü thuËt s¶n xuÊt hiÖn nay. §iÒu ®ã cho phÐp võa ®a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ võa tõng b­íc ®æi míi tr×nh ®é lao ®éng trong n­íc phï hîp víi tr×nh ®oä quèc tÕ. XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña n­íc ta, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng thÓ thiÕu mét c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. TÝnh chÊt nhiÒu thµnh phÇn nµy lµ tËp hîp cña nhiÒu ®iÒu kiÖn vµ còng lµ ®éng lùc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn. T¸c dông tÝch cùc cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lµ rÊt réng nh­: huy ®éng tèi ®a c¸c tiÒm n¨ng vµ kh¶ n¨ng hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, t¹o ra sù ®a d¹ng vÒ quy m« vµ tr×nh ®é kü thuËt ë n­íc ta. T¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn thuËn lîi cho sù liªn doanh liªn kÕt víi bªn ngoµi, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Sau h¬n 10 n¨m ®æi míi, cïng víi viÖc ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc kh¸c, viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®· ®i vµo thùc tiÔn gãp phÇn quan träng vµo nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ trong bèi c¶nh t×nh h×nh quèc tÕ kh«ng thuËn lîi vµ t×nh h×nh trong n­íc cßn nhiÒu khã kh¨n, thùc tiÔn ®· nh¾c nhë chóng ta thùc hiÖn nhÊt quan chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn coi ®ã lµ con ®­êng tÊt yÕu qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa. KÕt luËn ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta kh«ng n»m ngoµi môc tiªu cña §¶ng lµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII ®· kh¼ng ®Þnh: "Giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2000 lµ b­íc rÊt quan träng cña thêi kú ph¸t triÓn míi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. NhiÖm vô cña toµn d©n ta lµ tËp trung mäi lùc l­îng, tranh thñ thêi c¬, v­ît qua thö th¸ch, ®Èy nhanh c«ng cuéc ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn vµ ®ång bé, tiÕp tôc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. PhÊn ®Êu ®¹t vµ v­ît møc ®Ò ra trong chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Õn n¨m 2000 t¨ng tr­ëng kiÓm tra nhanh, hiÖu qu¶ cao vµ bÒn v÷ng, ®i ®«i víi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc vÒ x· héi, ®¶m b¶o quèc phßng an ninh, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, n©ng cao tÝch luü néi bé tõ nÒn kinh tÕ, t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho b­íc ph¸t triÓn cao h¬n vµo thÓ kû sau" (V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn VIII, 1996, trang 20). Ngµy nay, ®Êt n­íc ta ®· vµ ®ang tiÕn lªn mét c¸ch v÷ng ch¾c mÆc dï cßn nhiÒu khã kh¨n cÇn v­ît qua, nh­ng d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, chóng ta hy väng trong t­¬ng lai kh«ng xa bé mÆt ®Êt n­íc ta sÏ khëi s¾c d©n téc ta sÏ kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ./. Tµi liÖu tham kh¶o 1. §Ò c­¬ng b¶i gi¶ng Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin 2. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin 3. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, VII, VIII 4. NghÞ quyÕt Trung ¦¬ng 2 kho¸ VIII.