Phản hồi từ sinh viên với công tác tự bồi dưỡng phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên sư phạm

Lê Thị Phương Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 133(03)/1: 95 - 99 95 PHẢN HỒI TỪ SINH VIÊN VỚI CÔNG TÁC TỰ BỒI DƯỠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CỦA GIẢNG VIÊN SƯ PHẠM Lê Thị Phương Hoa* Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên TÓM TẮT Vấn đề lấy ý kiến phản hồi từ người học đã và đang được nhiều trường đại học thực hiện, trong đó có các trường Đại học sư phạm. Kết quả phản hồi từ người học tạo thêm kênh thông tin giúp giảng viên điều chỉnh hoạt động giảng dạy, nâng cao tinh thần trách nhiệm của bản thân trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo của nhà trường; góp phần tăng cường tinh thần trách nhiệm của sinh viên đối với quyền lợi, nghĩa vụ học tập, rèn luyện của bản thân; tạo điều kiện để sinh viên được phản ánh tâm tư, nguyện vọng, được thể hiện chính kiến về hoạt động giảng dạy của giảng viên, đề xuất mong muốn, nguyện vọng và những yêu cầu đối với nhà trường cũng như đối với từng giảng viên để đáp ứng tốt hơn nhu cầu học tập. Bài viết đề cập tới một khía cạnh khác của vấn đề đó là: hiệu quả của việc lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên với công tác tự bồi dưỡng phát triển năng lực nghề nghiệp của giảng viên thông qua kết quả nghiên cứu trên 317 giảng viên các khoa và 80 sinh viên của trường Đại học Sư phạm-ĐHTN và khối sư phạm trường Đại học Hùng Vương Phú Thọ. Từ khóa: Năng lực, năng lực nghề nghiệp, phát triển năng lực nghề nghiệp, đánh giá, giảng viên. Thực trạng của việc lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên * Chủ trương lấy ý kiến phản hồi từ người học về hoạt động giảng dạy của giảng viên được Bộ Giáo dục- Đào tạọ chỉ đạo từ năm học 2009- 2010 trên cơ sở kết quả triển khai thí điểm tại một số trường đại học từ năm học 2008- 2009. Mục đích của hoạt động này được Bộ Giáo dục- Đào tạo xác định là:1/ Góp phần thực hiện Quy chế dân chủ trong cơ sở giáo dục đại học; xây dựng đội ngũ giảng viên có phẩm chất đạo đức, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn cao, phương pháp và phong cách giảng dạy tiên tiến, hiện đại; 2/ Tạo thêm kênh thông tin giúp giảng viên điều chỉnh hoạt động giảng dạy; nâng cao tinh thần trách nhiệm của giảng viên trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo của cơ sở giáo dục đại học; 3/ Tăng cường tinh thần trách nhiệm của người học với quyền lợi, nghĩa vụ học tập, rèn luyện của bản thân; tạo điều kiện để người học được phản ánh tâm tư, nguyện vọng, được thể hiện chính kiến về hoạt động giảng dạy của giảng viên; 4/ Nhà quản lí có kế hoạch cải tiến nâng cao chất lượng Đào tạo và chất lượng đội ngũ giáo viên. [2]. * Tel: 0986 167716 Phương thức đào tạo theo tín chỉ đã đặt ra cho người giảng viên ĐHSP những yêu cầu mới cả về năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm. Để giúp giảng viên có thể nhìn nhận về năng lực của bản thân một cách rõ ràng, các trưường sư phạm đã áp dụng nhiều “kênh” khác nhau trong đánh giá năng lực giảng viên, trong đó có một “kênh” được nhiều giảng viên quan tâm: Đánh giá năng lực giảng viên thông qua phiếu phản hồi của sinh viên. Cách thức tiến hành việc lấy ý kiến phản hồi của sinh viên Việc tiến hành lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên cần phải có lộ trình. Những ý kiến phản hồi của sinh viên sẽ là kênh tham khảo cần thiết, góp phần giúp giảng viên nâng cao chất lượng giảng dạy, đồng thời giúp sinh viên phát huy tính dân chủ, tự chủ. Phiếu đánh giá được xây dựng một cách khoa học,với các tiêu chí rõ ràng. Nội dung đánh giá chú trọng vào kiến thức, phương thức truyền giảng và đạo đức giảng viên trong quan hệ thày – trò. Nhà trường gửi bản câu hỏi đến sinh viên trong đó ghi rõ tên giảng viên được sinh viên đánh giá, sinh viên điền ý kiến của mình vào phiếu theo các nội dung phiếu yêu cầu. Số phiếu sau khi đã được sinh viên điền ý kiến sẽ được nhà trường tổng hợp và xử lí số liệu. Lê Thị Phương Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 133(03)/1: 95 - 99 96 Các ý kiến sinh viên nhận xét, đóng góp sẽ được tổng hợp lại, đề rõ số ý kiến và số liệu % theo các tiêu chí và lấy thang đánh giá là các mức Tốt- Khá- Trung bình và Yếu sau đó gửi về khoa cho mỗi giảng viên (phiếu được để trong từng phong bì và dán kín). Giảng viên có thể xem đó như một kênh thông tin để tự bồi dưỡng, hoàn thiện mình. Với nhà trường, đây cũng là một kênh tham khảo trong việc xem xét, đánh giá giảng viên. Sau mỗi đợt phản hồi ý kiến của sinh viên về giảng viên, Trường yêu cầu thủ trưởng đơn vị cần báo cáo kế hoạch khắc phục những tồn tại về kết quả phản hồi của sinh viên với Ban Giám hiệu, Ban giám hiệu có kế hoạch theo dõi từng cá nhân và tập thể. Như vậy, có thể thấy xét về qui trình, phương pháp này hoàn toàn đảm bảo tính khách quan và khoa học. Sinh viên cảm thấy bản thân họ được tôn trọng và được dịp thẳng thắn bày tỏ quan điểm của mình. Qua trò chuyện, chúng tôi nhận thấy đa số sinh viên đều ủng hộ việc làm này, họ cùng có chung quan điểm: Phiếu không yêu cầu điền tên nên họ không thấy bị áp lực khi đưa ra nhận xét về thầy cô (76%). Do đó, họ dám nói thật hơn dù sẽ có những lời nhận xét thật sẽ làm một số thầy cô không vui. Cũng tìm hiểu về vấn đề này, qua khảo sát ý kiến của giảng viên với câu hỏi: “Theo thầy/ cô việc lấy ý kiến phản hồi của sinh viên có đảm bảo được tính khách quan trong đánh giá năng lực giảng viên không? Thầy cô có ủng hộ việc làm này không”, kết quả thu được như sau: 42% số ý kiến cho rằng việc lấy ý kiến của sinh viên là khách quan và ủng hộ, 45% số ý kiến cho là không hoàn toàn khách quan và 13% số ý kiến cho rằng việc làm này không khách quan và hoàn toàn phản đối. Lí do các giảng viên đưa ra là: Việc sinh viên đánh giá giảng viên là không phù hợp với truyền thống tôn sư trọng đạo của Việt Nam (28,7%); Việc làm này có thể là cái cớ để những hiện tượng tiêu cực, những thái độ bất kính của sinh viên với thày sẽ có dịp được cổ súy và lây lan (42,1%); Đây có thể là dịp để những sinh viên học hành chưa tốt, bị điểm kém, bị phê bình, sẽ có cơ hội nói xấu, đổ lỗi cho thày cô nghiêm khắc (51,8%); Một số sinh viên không quan tâm tới việc đánh giá nhận xét giảng viên do đó có thể họ sẽ coi việc đánh dấu vào phiếu phản hồi là việc”làm cho xong”, không cần biết đúng hay sai (18%). Sự băn khoăn của các giảng viên không phải là không có căn cứ bởi có một số giảng viên cho rằng họ nhận được những ý kiến (có thể chỉ là 1 hoặc 2 ý kiến) nhận xét về những điều hoàn toàn không đúng. Để giúp các giảng viên giải tỏa những băn khoăn này nhà trường cũng đã đưa ra cách để đánh giá từng vấn đề theo số ý kiến như: Vấn đề nào chiếm từ 20 ý kiến đánh giá của sinh viên trở lên sẽ được coi là một hiện tượng cần lưu tâm.. Để việc lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên có chất lượng và khách quan, Ban chỉ đạo lấy ý kiến sinh viên đã định hướng cho các lớp và quán triệt các em quan điểm của trường: Việc lấy ý kiến sinh viên chứng tỏ sự tôn trọng của nhà trường đối với mong muốn và đánh giá của các em; Việc đóng góp ý kiến về giảng viên thực chất là văn hóa phê bình và tự phê bình, tất cả đều hướng tới một môi trường học tập văn hóa và dân chủ, sinh viên có thể khen ngợi và góp ý với thày cô một cách đúng mực và theo phương thức phù hợp. Nhà trường cũng lưu ý tác động đến nhận thức, trách nhiệm cũng như ý thức của người đánh giá (SV), tránh sự tác động của những yếu tố không tích cực bởi trong quá trình giảng dạy những giảng viên nghiêm khắc có thể không nhận được những đánh giá tích cực; tình trạng sinh viên thiếu trách nhiệm khi đưa ra nhận xét, coi đó như một việc “làm cho xong”. Thày và trò là 2 chủ thể trong quá trình dạy và học. Ở bậc ĐH sinh viên tự giác cao trong quá trình học, người thầy thường xuyên tổ chức thi, kiểm tra, đánh giá trò. Sinh viên có vai trò phản hồi nên thầy phải biết được đánh giá của trò về quá trình dạy, phong thái sư phạm... để nhìn nhận lại quá trình giảng dạy của mình, và có những điều chỉnh (nếu cần) nhằm nâng cao chất lượng bài giảng. Mặc dù Lê Thị Phương Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 133(03)/1: 95 - 99 97 chỉ là một kênh để tham khảo song nếu 70% sinh viên đánh giá không tốt về giảng viên thì bản thân giảng viên cần phải xem xét lại mình. Các nội dung được sinh viên đánh giá Việc lấy ý kiến phản hồi của sinh viên chủ yếu xoay quanh các vấn đề :1/Nội dung và phương pháp giảng dạy của giảng viên; 2/Tài liệu phục vụ giảng dạy, học tập và việc sử dụng phương tiện dạy học của giảng viên; 3/ Trách nhiệm, sự nhiệt tình của giảng viên đối với người học và thời gian giảng dạy của giảng viên; 4/Khả năng của giảng viên trong việc khuyến khích sáng tạo, tư duy độc lập của người học trong quá trình học tập; 5/Sự công bằng của giảng viên trong kiểm tra đánh giá quá trình và kiểm tra đánh giá kết quả học tập của người học; 6/Năng lực của giảng viên trong tổ chức, hướng dẫn và tư vấn hoạt động học cho người học; 7/Tác phong sư phạm của giảng viên [1]. Đánh giá của giảng viên và sinh viên về hiệu quả của việc lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên Năng lực nghề nghiệp của người giảng viên có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Người giảng viên có năng lực là người biết tạo ra uy tín đối với sinh viên. Do đó họ phải là người có phẩm chất chính trị - đạo đức trong sáng; có xu hướng nghề nghiệp sư phạm ổn định, bền vững; có kiến thức toàn diện; có năng lực sư phạm và trình độ chuyên môn nghiệp vụnhờ đó có sức mạnh cảm hoá lớn, thu hút, lôi kéo, định hướng và điều khiển hoạt động học của sinh viên. Trong những năm gần đây, đại bộ phận đội ngũ giảng viên các trường đại học có uy tín cao, tạo được niềm tin đối với các thế hệ sinh viên. Bên cạnh đó, vẫn tồn tại một số ít giảng viên chưa tạo được niềm tin, thậm chí làm mất lòng tin đối với sinh viên. Có giảng viên chưa mẫu mực trong giao tiếp, ứng xử; có giảng viên vi phạm quy chế giáo dục - đào tạo; có giảng viên vi phạm luật pháp của Nhà nước; có giảng viên năng lực, trình độ hạn chế Do đó, việc lấy ý kiến phản hồi của sinh viên dù chỉ với mục đích để tham khảo trong xem xét đánh giá năng lực giảng viên song không thể phủ nhận là việc làm này cũng đã mang lại những hiệu quả nhất định, giúp giảng viên có căn cứ để tham khảo, tự nhìn nhận lại bản thân để có kế hoạch tự bồi dưỡng hoàn thiện mình. So với thời điểm trước năm học 2008- 2009 - thời điểm các trường bắt đầu thực hiện việc lấy ý kiến sinh viên, nhiều lĩnh vực đã được cải thiện đáng kể. Qua đánh giá kết quả thu được như sau: Qua trò chuyện, một số giảng viên trẻ đều có chung ý kiến: Mặc dù là người trực tiếp giảng dạy, khi "bị" sinh viên nhìn nhận không tốt, ban đầu cũng hơi khó chịu và buồn. Song phiếu góp ý của sinh viên sẽ giúp giảng viên trẻ có điều kiện nhìn lại mình và hoàn thiện để trở thành một giảng viên tốt, chuyên môn vững vàng. Nhờ ý kiến của học sinh và đồng nghiệp, các giảng viên đã khắc phục được tính không mạnh dạn, nói không hết ý từng mắc phải khi mới ra trường. Bảng 1: Hiệu quả của việc lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên STT Hiệu quả Số ý kiến % 1 Giảng viên thực hiện giờ lên lớp nghiêm túc hơn 205 64,7 2 Giảng viên tích cực đổi mới phương pháp dạy học 182 57,4 3 Tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học 157 49,5 4 Công bằng và khách quan và thận trọng hơn trong kiểm tra đánh giá 174 54,9 5 Tích cực tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực do nhà trường tổ chức 95 29,9 6 Không có thay đổi gì 2 0,6 Lê Thị Phương Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 133(03)/1: 95 - 99 98 Bảng 2: Đánh giá của sinh viên về việc lấy ý kiến phản hồi STT Ý kiến của sinh viên SYK n= 80 % 1 Họ thấy được tôn trọng 46 57,5 2 Họ thấy vai trò của người học được nâng lên 40 50 3 Sinh viên luôn mong muốn sự công bằng và việc làm này giúp họ thỏa mãn điều đó 47 58,8 4 Đây là cơ hội để sinh viên bày tỏ mong muốn của mình một cách thẳng thắn nhất mà không bị áp lực. 50 100 Như vậy, đa số giảng viên đều cho rằng dù ủng hộ hay không ủng hộ việc lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên, các giảng viên đều nhìn thấy một sự thay đổi từ sau khi nhà trường thực hiện việc này: Giảng viên thực hiện thời gian lên lớp nghiêm túc hơn, giảng viên tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Đặc biệt là việc kiểm tra đánh giá sinh viên được thực hiện đảm bảo tính công bằng và khách quan hơn như: Giảng viên phải trả bài kiểm tra trước khi kết thúc môn học một tuần để sinh viên có thể phản hồi nếu thấy việc đánh giá không đúng, giảng viên phải cung cấp chương trình môn học ngay từ buổi học đầu tiên để sinh viên có thể tự theo dõi tiến trình môn học... Tuy nhiên vẫn có 0,6% giảng viên cho rằng việc lấy ý kiến phản hồi của sinh viên không có ảnh hưởng gì đến giảng viên, con số này chiếm tỉ lệ rất nhỏ song đây cũng là một căn cứ để xem xét trong công tác tổ chức lấy ý kiến phản hồi của sinh viên và trong nhìn nhận, đánh giá giảng viên. Tìm hiểu sinh viên về việc có ủng hộ việc lấy ý kiến phản hồi của sinh viên hay không, 100% sinh viên cho rằng họ ủng hộ việc làm này. Lí do họ đưa ra là: Khi được hỏi về việc: Liệu việc làm này có thể trở thành dịp để sinh viên đưa ra những nhận xét thiếu thiện chí đối với các giảng viên mà họ không thích không? Liệu sinh viên có bị giảng viên “trù dập” không? Đa số sinh viên đều cho rằng điều này có thể có song con số này rất ít bởi nếu sự nghiêm khắc của giảng viên là đúng, sự đánh giá của giảng viên là công bằng, công khai thì sinh viên vẫn sẽ “tâm phục khẩu phục”. Việc” trù dập” sinh viên hoàn toàn không có vì việc lấy ý kiến phản hồi chỉ được triển khai với những môn học đã hoàn thành, đã tổ chức thi xong và đã công bố điểm. Kết luận Lấy ý kiến sinh viên về giảng viên là bước đầu tiên của quy trình đánh giá chất lượng đào tạo trong các trường đại học. Mặc dù chỉ là một cách để tham khảo trong công tác đánh giá năng lực nghề nghiệp giảng viên song không thể phủ nhận hiệu quả mà việc làm này đã mang lại đối với những thay đổi tích cực ở giảng viên. Thiết nghĩ hoạt động này nếu duy trì thường xuyên, quá trình xử lý kết quả đảm bảo tính khách quan, đúng mực sẽ giúp nhà trường có thêm thông tin tham khảo để đánh giá chính xác hơn chất lượng đào tạo của mình, có kế hoạch cải tiến nâng cao chất lượng Đào tạo và chất lượng đội ngũ giảng viên, củng cố thương hiệu để đáp ứng tốt hơn yêu cầu ngày càng tăng cao của xã hội. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Công văn số 1276/BGDĐT-NG ngày 20/2/2008 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về việc tổ chức lấy ý kiến phản hồi từ người học về hoạt động giảng dạy của giảng viên ( Default.aspx 2. Nguyễn Bằng. Sinh viên đánh giá giảng viên: Đừng hiểu sai! ( vien-danh-gia-giang-vien-Dung- hieu-sai- 886914/) 3. Trần Văn Tùng, (2012) “Chất lượng giảng viên và chất lượng đào tạo đại học Việt Nam”, tạp chí KHGD, số 83 tháng 8. Lê Thị Phương Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 133(03)/1: 95 - 99 99 SUMMARY FEEDBACK FROM STUDENTS WITH THE SELF TRAINING DEVELOPMENT PROFESSIONAL COMPENTENCY OF PEDAGOGICAL TEACHERS Le Phuong Hoa * College of Education - TNU Getting feedback idea from students has been done many universities, including the University of Pedagogy. Results of getting feedback from learners create communication channels to help teachers adjust teaching, enhance the sense of responsibility of myself in implementing the training objectives of the school; contribute to strengthening the sense of responsibility of the student to the rights and obligations of learning, training of itself; create conditions for students to reflect the aspirations, political opinions expressed on teaching activities of the faculty, the proposed wishes, aspirations and requirements for schools as well as for each lecture members to better meet the learning needs. Article mentions another aspect: effecting of taking feedback from students with self and fostering development of professional competency of teachers through research results on 317 teachers and 80 students of Thái Nguyên university of education and the pedagogical faculty of Hung Vuong university, Phu Tho province. Key words: Compentency, professional compentency, developing professional competence, assessment, teacher. Ngày nhận bài:12/11/2014; Ngày phản biện:27/11/2014; Ngày duyệt đăng: 03/4/2015 Phản biện khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Tính – Trường Đại học Sư phạm - ĐHTN * Tel: 0986 167716