Phân bón với môi trường

CH NG II : PHÂN BÓN V I MÔI TR NGƯƠ Ớ ƯỜ I. Tác d ng tích c c c a phân bón v i môi tr ng.ụ ự ủ ớ ườ 1. Khoa h c s d ng phân bón v i b o v môi tr ng.ọ ử ụ ớ ả ệ ườ Trong tr ng tr t bón phân h p lí không ch nh m đ t năng su t cây tr ng caoồ ọ ợ ỉ ằ ạ ấ ồ ch t l ng t t, hi u qu s n xu t cao mà cònđ n đ nh và b o v đ t vàấ ượ ố ệ ả ả ấ ể ổ ị ả ệ ấ MT sinh thái. Vì đ bón phân h p lí c n tuân th các nguyên t c sau:ể ợ ầ ủ ắ + tr l i các ch t cây tr ng l y đi đ kh i làm suy thoái đ t.ả ạ ấ ồ ấ ể ỏ ấ + kh c ph c h n ch đ phì nhiêu c a đ tắ ụ ạ ế ộ ủ ấ + cung c p can đ i dinh d ng cho cây tr ngấ ố ưỡ ồ a. Lí thuy t bón phân r t chú tr ng đ n b o v MT đ tế ấ ọ ế ả ệ ấ - Đ t- t li u sx đ c bi t và không th thay th s b suy thoái d n n u k bónấ ư ệ ắ ệ ể ế ẽ ị ầ ế phân ho c bón phân k cân đ i theo các ch t mà cây tr ng l y đi theo s nặ ố ấ ồ ấ ả ph m thu ho ch.ẩ ạ - K nh ng v y đ t v n có th b ki t qu d n do quá trình canh tác ch t h u cữ ậ ấ ẫ ể ị ệ ệ ầ ấ ữ ơ c a đ t b phá h y các ch t dinh d ng khoáng b r trôi, bay h i t đ t.ủ ấ ị ủ ấ ưỡ ị ử ơ ừ ấ - Vi c bón phân đ n đ nh hàm l ng mùn h p lí mà còn có tác d ng r t rõ r tệ ể ổ ị ượ ợ ụ ấ ệ cho vi c h n ch th t thoát phân bón vào MT.ệ ạ ế ấ - Vì v y lí thuy t cho vi c bón phân nh sau: đ đ t kh i b ki t qu , c n ph iậ ế ệ ư ể ấ ỏ ị ệ ệ ầ ả tr l i cho đ t các ch t dinh d ng mà cây tr ng l y đi theo s n ph m thuả ạ ấ ấ ưỡ ồ ấ ả ẩ ho ch cùng v i l ng b m t đi do r a trôi, bay h i hay các nguyên nhân khác.ạ ớ ượ ị ấ ử ơ - Tuân th đ nh lu t tr l i cho đ tcác ch t dinh d ng trong tr ng tr t có vai tròủ ị ậ ả ạ ấ ấ ưỡ ồ ọ quan tr ng cho vi c b o v và nâng cao kh năng sx c a đ t đ đ t năng su tọ ệ ả ệ ả ủ ấ ể ạ ấ cây tr ng cao, n đ nh v i ch t l ng s n ph m sinh h c c n thi t.ồ ổ ị ớ ấ ượ ả ẩ ọ ầ ế - Lí thuy t bón phân ch rõ vai trò quan tr ng c a b ón phân t rong b o v đ t vàế ỉ ọ ủ ả ệ ấ MT, là gi i pháp phát tri n sx Nả ể 2 hiêu qu mà k làm h y ho i MT đ phátả ủ ạ ể tri n b n v ng.ể ề ữ - Trong sx thâm canh, tuân th đ nh lu t tr l i, v i s giúp đ c a các lo i vàủ ị ậ ả ạ ớ ự ỡ ủ ạ d ng phân bón phù h p, ng i sx có th v a đ t đ c nh ng năng su t caoạ ợ ườ ể ừ ạ ượ ữ ấ và n đ nhv a k làm suy thoái đ t.ổ ị ừ ấ - Nguyên nhân làm suy gi m đ phì nhiêu c a đ t, suy thoái đ t do ng i sx đã kả ộ ủ ấ ấ ườ tuân th đ nh lu t tr l i phân bón trong tr ng tr t.ủ ị ậ ả ạ ồ ọ b. Bón phân hi u qu trong tr ng tr t k gây h i t i MTệ ả ồ ọ ạ ớ - Trong s d ng phân bón còn có 2 nguyên t c bón phân hi u qu cũng tránh đử ụ ắ ệ ả ể bón phân gây h i MT là đ nh lu t “y u t h n ch ” và “bón phân cân đ i”.ạ ị ậ ế ố ạ ế ố - Nguyên t c kh c ph c y u t dinh d ng thi u (h n ch ) c a đ t đ bón phânắ ắ ụ ế ố ưỡ ế ạ ế ủ ấ ể cho cây tr ng v a đ t hi u qu cao, v a k gây h i MT sinh thái và ch ng suyồ ừ ạ ệ ả ừ ạ ố thoái đ t.ấ - Nguyên t c” bón phân cân đ i” đ v a đ t năng su t cây tr ng cao, ph m ch tắ ố ể ừ ạ ấ ồ ẩ ấ t t, hi u qu kinh t cao cho sx, v a n đ nh đ t và MT. Đây cũng là yêu c uố ệ ả ế ừ ổ ị ấ ầ c a phát tri n sx Nủ ể 2 thâm canh b n v ng.ề ữ c. Khoa h c s d ng phân bón là m t b ph n c a khoa h c MT.ọ ử ụ ộ ộ ậ ủ ọ - Đ đ m b o an ninh l ng th c th c ph m và hi u qu sx Nể ả ả ươ ự ự ẩ ệ ả 2 ph i s d ngả ử ụ nhi u phân bón trong tr ng tr t. Khoa h c s d ng phân bón - nông hóaề ồ ọ ọ ử ụ nghiên c u:ứ + x lí các ph th i = tái s d ng chúng làm phân bón làm ch t c i t o đ t.ử ế ả ử ụ ấ ả ạ ấ + sx N2 s ch h n = các phân đa y u t chuyên dùng, b o qu n, ch bi n &sạ ơ ế ố ả ả ế ế ử d ng các lo i phân sao cho chúng ít nh h ng nh t t i MT. M t đ m tụ ạ ả ưở ấ ớ ấ ạ ừ phân bón nh h ng x u t i MT, đ h n ch c n h ng d n bón phân cânả ưở ấ ớ ể ạ ế ầ ướ ẫ đ i& h p lí, qu n lí dinh d ng cây tr ng t ng h p.ố ợ ả ưỡ ồ ổ ợ Bón phân h p lí cho cây tr ng: ợ ồ • ph i h p s d ng các ngu n phân bón h u c & hóa h c ... đ cung c p đố ợ ử ụ ồ ữ ơ ọ ể ấ ủ (ch ng lo i, s l ng) k p th i các ch t dinh d ng theo yêu c u c a câyủ ạ ố ượ ị ờ ấ ưỡ ầ ủ tr ng phù h p v i kh năng cung c p dinh d ng c a đ t, đi u ki n khí h uồ ợ ớ ả ấ ưỡ ủ ấ ề ệ ậ & các biên pháp kĩ thu t tr ng tr t.ậ ồ ọ •Đ ng th i quan tâm đ n hi u qu kinh t & MT trong vi c bón phân.ồ ờ ế ệ ả ế ệ • Đ v a đ t năng su t cây tr ng cao, ph m ch t nông s n t t, đem l i l i nhu nể ừ ạ ấ ồ ẩ ấ ả ố ạ ợ ậ t i đa cho sx Nố 2 v a n đ nh đ t, k gây h i MT sinh thái.ừ ổ ị ấ ạ - Qu n lí dinh d ng cây tr ng t ng h p – bón phân h p lí cho h th ng câyả ưỡ ồ ổ ợ ợ ệ ố tr ng. Vi c thi u nh ng hi u bi t đ y đ v nông hóa trong sx Nồ ệ ế ữ ể ế ầ ủ ề 2 có th t oể ạ ra nh ng tác đ ng x u đáng k t i MT, ch t l ng nông s n.ữ ộ ấ ể ớ ấ ượ ả Vì v y hi u bi t v khoa h c nông hóa là c s quan tr ng đ vi c b o vậ ể ế ề ọ ơ ở ọ ể ệ ả ệ MT sinh thái k gây mâu thu n v i nhu c u phát tri n sx Nẫ ớ ầ ể 2. 2. Bón phân v i vi c b o v c i thi n MT đ t.ớ ệ ả ệ ả ệ ấ - Bón phân h p lí trong tr ng tr t có tác d ng BVMT làm MT đ t t t h n.ợ ồ ọ ụ ấ ố ơ - Đ t b khai phá tr ng tr t n u k bón phân s b suy thoái. Bón phân h p líấ ị ồ ọ ế ẽ ị ợ làm tăng đ phì t nhiên, tăng m nh năng su t cây tr ng( đ c bi t v i đ tộ ự ạ ấ ồ ặ ệ ớ ấ x u).ấ - Bón nhi u phân h u c có tác d ng nâng cao đ c đ phì nhiêu c a đ t,ề ữ ơ ụ ượ ộ ủ ấ c i thi n tính ch t đ t ( v t lí, hóa h c, sinh h c, kh năng gi dinhả ệ ấ ấ ậ ọ ọ ả ữ d ng...)ưỡ - Bón phân trong tr ng tr t còn t o cho cây tr ng phát tri n t t, che ph đ tồ ọ ạ ồ ể ố ủ ấ t t h n, h n ch xói mòn, r a trôi đ t.ố ơ ạ ế ử ấ - Bón phân hóa h c h p lí cũng duy trì & tăng t l mùn trong đ t vì cũng làọ ợ ỉ ệ ấ nhân t t o mùn. ố ạ - Bón phân cân đ i & h p lí (cùng phân h u c ) v a t o đ c năng su t&ố ợ ữ ơ ừ ạ ượ ấ kh i l ng nông s n t t, v a làm cho đ t tr nên t t h n.ố ượ ả ố ừ ấ ở ố ơ Nh v y, s d ng phân bón trong sx Nư ậ ử ụ 2 n u tuân th các nguyên lí bón phânế ủ thì k ch đ m b o sx cho năng su t, ch t l ng s n ph m cây tr ng cao...ỉ ả ả ấ ấ ượ ả ẩ ồ mà còn b o v đ c MT đ t.ả ệ ượ ấ S d ng phân bón trong sx Nử ụ 2 còn có kh năng c i thi n MT đ t.ả ả ệ ấ II. Các ch t có kh năng gây h i môi tr ng t phân khoáng.ấ ả ạ ườ ừ III. Các ch t có kh năng gây h i môi tr ng t phân h u c . ấ ả ạ ườ ừ ữ ơ CH NG III: THU C B O V TH C V TƯƠ Ố Ả Ệ Ự Ậ V I MÔI TR NG.Ớ ƯỜ I. Tác d ng tích c c c a thu c b o v th c v t v i môiụ ự ủ ố ả ệ ự ậ ớ tr ng.ườ - Trong tr ng tr t thâm canh k b n v ng gây m t cân b ng sinh thái, t oồ ọ ề ữ ấ ằ ạ đi u ki n phát tri n d ch h i.ề ệ ể ị ạ - Đ gi m d ch h i ti n hành các bi n pháp phòng tr , trong đó bi n phápể ả ị ạ ế ệ ừ ệ hóa h c đ c coi là quan tr ng.ọ ượ ọ - S d ng hóa ch t BVTV h p lí b o v đ c năng su t cây tr ng, c iử ụ ấ ợ ả ệ ượ ấ ồ ả thi n ch t l ng nông s n giúp gi m đ c di n tích canh tác b o v đaệ ấ ượ ả ả ượ ệ ả ệ d ng sinh h c.ạ ọ II. Tính đ c c a hóa ch t BVTV.ộ ủ ấ 1. Đ c tính đ c c a hóa ch t BVTV.ặ ộ ủ ấ a. Đ u là ch t đ c đ i v i các c th sinh v t.ề ấ ộ ố ớ ơ ể ậ - Đ c tính c a thu c ph thu c vào c u t o c a phân t , s linh đ ng trong 1ộ ủ ố ụ ộ ấ ạ ủ ử ự ộ s nhóm c a phân t thu c & tr ng thái t n t i c a chúng ( th r n, l ng,ố ủ ử ố ạ ồ ạ ủ ể ắ ỏ khí). - Các hóa ch t BVTV đi n hình thu c các nhóm phosphát h u c , cacbamat (N),ấ ể ộ ữ ơ pyrethroid & các hóa ch t h u c đ c g n kim lo i đ c vào phân t kimấ ữ ơ ượ ắ ạ ộ ử lo i.ạ • Nhóm Cacbamat: Ví d đi n hình c a lo i này là cabaril( N-metyl-1-naphtyn-cacbamat)ụ ể ủ ạ + tác đ ng c a nhóm cacbamat lên niêm m c làm khó th , làm suy tim coộ ủ ạ ở gi t & lo n c .ậ ạ ơ + nhóm thu c cacbamat ngoài tiêu di t côn trùng ( đ c bi t là các loài sâuố ệ ặ ệ b nhuy n th ) có tác đ ng khá rõ vào đ ng v t nuôi đ c bi t là đ ng v tọ ễ ể ộ ộ ậ ặ ệ ộ ậ th y sinh tôm, cá ...ủ • Nhóm thu c pyrethroid.ố + đ c chi t xu t t th o m c.ượ ế ấ ừ ả ộ + nhóm này có ph di t côn trùng r ng.ổ ệ ộ + tác đ ng chính: gây mê, tê li t th n kinh, b i li t & ch t.ộ ệ ầ ạ ệ ế + r t ít đ c v i đ ng v t máu nóng, song gây đ c các đ ng v t th y sinh.ấ ộ ớ ộ ậ ộ ộ ậ ủ + thu c phân h y nhanh trong MT & s n ph m phân h y cũng ít đ c.ố ủ ả ẩ ủ ộ • Nhóm các ch t đ c ch a kim lo i n ng.ấ ộ ứ ạ ặ + hóa ch t h u c đ c g n thêm KLN s t o ra kh năng, m c đ đ cấ ữ ơ ượ ắ ẽ ạ ả ứ ộ ộ h i khác nhau.ạ + các kim lo i th ng đ c s d ng : As, Hg, Pb, Zn, Se, Cd,...ạ ườ ượ ử ụ + đ c đi m tích đ c là tác đ ng t ng h p c a thu c tr c ti p vào th nặ ể ộ ộ ổ ợ ủ ố ự ế ầ kinh & t bào làm tê li t th n kinh ho c làm ng ng ho t đ ng c a t bào.ế ệ ầ ặ ừ ạ ộ ủ ế + khi phân gi i các KL đ c đ c gi i phóng ra l i 1 l n n a gây đ c.ả ộ ượ ả ạ ầ ữ ộ + tác đ ng c a KLN đây cũng gi ng v i c ch , vai trò c a KLN xu tộ ủ ở ố ớ ơ ế ủ ấ x t các ngu n khác.(đ n 1 li u l ng nh t đ nh m i gây đ c).ứ ừ ồ ế ề ượ ấ ị ớ ộ + thông qua chu i th c ăn có th xâm nh p vào c th ng i tác đ ngỗ ứ ể ậ ơ ể ườ ộ mãn tính đ n ng ng gây h i có th gây tai bi n ( tác đ ng tích lũy t tế ưỡ ạ ể ế ộ ừ ừ => m c gây đ c).ứ ộ b. Tác đ ng đ c đ n t t c các sinh v t có trong MT.ộ ộ ế ấ ả ậ - Đa s các lo i thu c BVTV tác đ ng lên các sinh v t 1 cách k phân bi t.ố ạ ố ộ ậ ệ - Thu c BVTV k ch gây đ c đ n d ch h i mà có th gây ng đ c cho ng i,ố ỉ ộ ế ị ạ ể ộ ộ ườ sinh v t có ích & MT.ậ - Khi thu c BVTV xâm nh p vào c th sinh v t đ n 1 l ng nào đó gây cácố ậ ơ ể ậ ế ượ tri u ch ng ng đ c c p tính.ệ ứ ộ ộ ấ - Khi thu c BVTV xâm nh p vào c th sinh v t v i 1 l ng nh trong th iố ậ ơ ể ậ ớ ượ ỏ ờ gian dài đ n 1 ngày nào đó có nh ng c quan, ch c năng c a c th b t nế ữ ơ ứ ủ ơ ể ị ổ th ng là đ c mãn tính.ươ ộ - Lo i ch t đ c khi xâm nh p vào c th v i 1 l ng nh đã gây ng đ cạ ấ ộ ậ ơ ể ớ ượ ỏ ộ ộ c p tính là ch t có đ đ c c p cao.ấ ấ ộ ộ ấ - Lo i ch t đ c khi xâm nh p vào c th v i 1 l ng t ng đ i nhi u m iạ ấ ộ ậ ơ ể ớ ượ ươ ố ề ớ gây ng đ c c p tính thì có đ đ c c p tính th p h n.ộ ộ ấ ộ ộ ấ ấ ơ - Nh ng bi u hi n khác v đ đ c c a 1 lo i thu c BVTV là kh năng gâyữ ể ệ ề ộ ộ ủ ạ ố ả ra các ch ng b nh hi m nghèo nh gây s y thai, đ quái thai, ung th , bi nứ ệ ể ư ả ẻ ư ế đ i di truy n...ổ ề 2. Gi i h n gây đ c c a thu c BVTV.ớ ạ ộ ủ ố - Đ c tính c a thu c ph thu c vào: c u t o phân t thu c, tr ng thái t nộ ủ ố ụ ộ ấ ạ ử ố ạ ồ t i, loài côn trùng ho c n , th y sinh v t mà nó tác đ ng.ạ ặ ấ ủ ậ ộ - Đ đánh giá tính đ c c a hóa ch t BVTV s d ng đ i l ng t ng đ iể ộ ủ ấ ử ụ ạ ượ ươ ố đ so sánh là LD50 & LC50.ể - LD50 đ c tr ng cho l ng (LD) & LC50 đ c tr ng cho n ng đ (LC) đặ ư ượ ặ ư ồ ộ ể làm ch t 50% đ ng v t thí nghi m trong 48h ho c 96h. Tính theo đ n v ppm (ế ộ ậ ệ ặ ơ ị ho c mg/kg th tr ng).ặ ể ọ -Tr s LD50 c a 1 lo i thu c càng nh thì đ đ c c p tính đ i v i đ ng v tị ố ủ ạ ố ỏ ộ ộ ấ ố ớ ộ ậ máu nóng càng cao, thu c càng nguy hi m.ố ể - Vi t Nam đã phân lo i đ đ c thu c BVTV & các bi u t ng v đ đ cệ ạ ộ ộ ố ể ượ ề ộ ộ c n ghi trên nhãn thu c.ầ ố - Thu c BVTV thu c nhóm I nu t ph i vài gi t ho c 1 nhúm nh h n 1ố ộ ố ả ọ ặ ỏ ơ thìa canh có th gây ch t ng i.ể ế ườ - Thu c BVTV thu c nhóm II khi nu t ph i 1-2 thìa canh (30ml) gây ch tố ộ ố ả ế ng i.ườ - Thu c BVTV thu c nhóm III khi nu t nhi u (300-450ml) gây ch t ng i.ố ộ ố ề ế ườ - Có thu c BVTV gây đ c qua ti p xúc da. Tr s bi u th đ đ c quaố ộ ế ị ố ể ị ộ ộ đ ng ti p xúc cũng là LD50 (mg/kg)ườ ế -Trong th c t th ng dùng đ i l ng LD. N u giá tr LD50 ho c = 1 thìự ế ườ ạ ượ ế ị ặ thu c r t đ c; 5000 coi nh k đ c.ố ấ ộ ộ ư ộ 3. Phân gi i c a hóa ch t BVTV trong MT.ả ủ ấ - Thu c BVTV = nhi u con đ ng s b chuy n hóa & m t d n do cácố ề ườ ẽ ị ể ấ ầ y u t sinh h c; phi sinh h c sau:ế ố ọ ọ • S bay h i: ự ơ + t c đ bay h i c a 1 lo i thu c ph thu c vào áp su t h i, d ng hóa ch tố ộ ơ ủ ạ ố ụ ộ ấ ơ ạ ấ hóa h c & đi u ki n th i ti t.ọ ề ệ ờ ế + d a theo kh năng bay h i, các thu c BVTV đ c chia thành 2 nhóm bayự ả ơ ố ượ h i & k bay h i.ơ ơ • S quang phân:ự + nhi u thu c BVTV d b phân h y khi ti p xúc v i ánh sáng m t tr i.ề ố ễ ị ủ ế ớ ặ ờ + các thu c tr sâu nhóm pyrethroid d b ánh sáng phân h y.ố ừ ễ ị ủ • S cu n trôi và l ng trôi:ự ố ắ + thu c BVTV b cu n t trên lá do tác d ng c a n c hay thu c trên m tố ị ố ừ ụ ủ ướ ố ở ặ đ t cu n theo dòng ch y đi n i khác.ấ ố ả ơ + s l ng trôi là hi n t ng thu c BVTV b kéo xu ng l p đ t sâu.ự ắ ệ ượ ố ị ố ớ ấ C 2 quá trình này ph thu c vào l ng n c, đ c đi m c a thu c & đ cả ụ ộ ượ ướ ặ ể ủ ố ặ đi m c a đ t.ể ủ ấ • Hòa loãng sinh h c:ọ + sau khi thu c vào cây, cây tr ng v n ti p t c sinh tr ng & phát tri n.ố ồ ẫ ế ụ ưở ể + n u l ng thu c BVTV k b phân h y thì t l % l ng thu c trong cây v nế ượ ố ị ủ ỉ ệ ượ ố ẫ b gi m. S hòa loãng sinh h c làm gi m l ng ch t đ c có trong s n ph m.ị ả ự ọ ả ượ ấ ộ ả ẩ • Chuy n hóa thu c trong cây:ể ố + d i tác d ng c a men, các thu c BVTV trong cây b chuy n hóa theo nhi uướ ụ ủ ố ị ể ề c ch : m t ho c gi m ho c tăng ho t tính sinh h c ban đ u.ơ ế ấ ặ ả ặ ạ ọ ầ + các thu c tr sâu, tr n m, lân h u c b phân gi i qua t ng b c & s nố ừ ừ ấ ữ ơ ị ả ừ ướ ả ph m cu i cùng là axit phosphoric k đ c.ẩ ố ộ + thu c tr c 2,4-DB trong cây c 2 lá m m ch có th di t c khi chúng bố ừ ỏ ở ỏ ầ ỉ ể ệ ỏ ị oxi hóa thành 2,4-D. • Phân h y do VSV đ t:ủ ấ + ho t đ ng c a VSV đ t th ng d n đ n s phân h y thu c.ạ ộ ủ ấ ườ ẫ ế ự ủ ố + thu c tr c 2,4-D b 7 loài vi khu n, 2 loài x khu n phân h y, 1 s loàiố ừ ỏ ị ẩ ạ ẩ ủ ố VSV cũng có th phân h y đ c các thu c trong cùng 1 nhóm ho c thu cể ủ ượ ố ặ ộ nhóm r t xa nhau.ấ + nhi u thu c tr n m b VSV phân h y thành ch t k đ c.ề ố ừ ấ ị ủ ấ ộ + khi dùng liên t c nhi u năm, 1 lo i thu c tr c trên 1 lo i đ t thì th i gianụ ề ạ ố ừ ỏ ạ ấ ờ t n t i c a thu c trong đ t ngày càng ng n.ồ ạ ủ ố ấ ắ + nh ng loài VSV có kh năng s d ng thu c làm th c ăn s thu n l i & tăngữ ả ử ụ ố ứ ẽ ậ ợ s l ng nhanh chóng.ố ượ + có tr ng h p VSV đ t làm tăng tính b n c a thu c trong đ t. Khi thu cườ ợ ấ ề ủ ố ấ ố BVTV xâm nh p vào t bào VSV k b chuy n hóa cho đ n khi VSV b ch tậ ế ị ể ế ị ế r a, ho c thu c BVTV b mùn gi ch t tránh đ c s tác đ ng phân h y c aữ ặ ố ị ữ ặ ượ ự ộ ủ ủ VSV đ t.ấ + ngoài VSV trong đ t còn có 1 s enzim ngo i bào (exoenzyme) cũng có khấ ố ạ ả năng phân h y thu c BVTV nh các men esteraza, dehydrogenaza ...ủ ố ư 4. Kh năng nh h ng x u c a thu c BVTV.ả ả ưở ấ ủ ố thu c BVTV tác đ ng đ n MT b ng nhi u cách khác nhau.ố ộ ế ằ ề Không khí Đ t ấ s d ngử ụ thu c BVTV ố s d ngử ụ th c v tự ậ t n dồ ư v n chuy nậ ể N c th c ph mướ ự ẩ Đ ng v t Ng i ộ ậ ườ 4.1 kh năng nh h ng x u c a thu c BVTV t i s n xu t.ả ả ưở ấ ủ ố ớ ả ấ - Trên đ ng ru ng ngoài các sinh v t gây h i cây còn có khá nhi u các sinhồ ộ ậ ạ ề v t có ích- thiên đ ch, có vai trò di t sâu h i trên đ ng ru ng.ậ ị ệ ạ ồ ộ - Ngoài ra còn có nhi u sinh v t nh tôm, cua, cá, c, sinh v t th y sinh, giunề ậ ư ố ậ ủ đ t, các sinh v t có ích s ng trong đ t, các VSV.ấ ậ ố ấ - Khi s d ng thu c BVTV phòng tr d ch h i cây tr ng b a bãi, l m d ng kử ụ ố ừ ị ạ ồ ừ ạ ụ h p lí s tác đ ng x u t i các sinh v t có ích, gây m t cân b ng sinh h c. ợ ẽ ộ ấ ớ ậ ấ ằ ọ - Nh ng nh h ng x u đ c th hi n ch y u nh sau:ữ ả ưở ấ ượ ể ệ ủ ế ư a. Làm suy gi m tính đa d ng c a qu n th sinh v t.ả ạ ủ ầ ể ậ + tính đa d ng trong h sinh thái Nạ ệ 2 cũng r t ph c t p & luôn thay đ i d iấ ứ ạ ổ ướ tác đ ng c a con ng i.ộ ủ ườ + thu c BVTV là 1 trong nh ng y u t quan tr ng làm m t tính n đ nh c aố ữ ế ố ọ ấ ổ ị ủ qu n th sinh v t.ầ ể ậ + đ ch ng l i h n 1000 loài sâu h i, thu c tr sâu đã tác đ ng đ n kho ngể ố ạ ơ ạ ố ừ ộ ế ả 200 ngàn loài đ ng th c v t khác nhau.ộ ự ậ + thu c BVTV dùng trên quy mô càng l n, th i gian dùng càng dài, s l nố ớ ờ ố ầ phun càng nhi u s làm gi m m nh s cá th trong loài & s loài trong qu nề ẽ ả ạ ố ể ố ầ th .ể + các loài thiên đ ch th ng m n c m v i thu c tr sâu h n, m t khác sâuị ườ ẫ ả ớ ố ừ ơ ặ h i b ch t nhi u, làm thiên đ ch thi u th c ăn, còn b ng đ c b i con m iạ ị ế ề ị ế ứ ị ộ ộ ở ồ trúng thu c nên kh năng ph c h i s l ng ch m h n d ch h i.ố ả ụ ồ ố ượ ậ ơ ị ạ + các thu c tr n m, tr c cũng nh h ng đ n s phát tri n c a 1 s loàiố ừ ấ ừ ỏ ả ưở ế ự ể ủ ố côn trùng có ích. + khi s d ng các thu c BVTV trên đ ng ru ng, 1 ph n thu c tr c ti p r iử ụ ố ồ ộ ầ ố ự ế ơ vào đ t & n c gây h i đ i v i các sinh v t th y sinh, sinh v t s ng trong đ t.ấ ướ ạ ố ớ ậ ủ ậ ố ấ b. Làm xu t hi n d ch h i m i hay tái phát d ch h i.ấ ệ ị ạ ớ ị ạ + sau 1 th i gian s d ng thu c tr loài d ch h i ch y u, 1 vài loài tr c đâyờ ử ụ ố ừ ị ạ ủ ế ướ ch là d ch h i th y u tr nên gây h i, nhi u vi c phòng tr loài d ch h i m iỉ ị ạ ứ ế ở ạ ề ệ ừ ị ạ ớ này th ng khó khăn h n tr c.ườ ơ ướ +ngay sau khi dùng thu c d ch h i gi m đi nhanh chóng, sau 1 th i gian ng n,ố ị ạ ả ờ ắ chúng l i ph c h i.ạ ụ ồ + đ ch ng l i chúng, lai ph i dùng thu c, k t qu th i gian d ch h i h iể ố ạ ả ố ế ả ờ ị ạ ồ ph c l i s l ng qu n th càng ng n d n, s l n tái phát d ch càng nhanh.ụ ạ ố ượ ầ ể ắ ầ ố ầ ị + trong vùng x lí, sau m i đ t dùng thu c, bên c nh các cá th d ch h i bử ỗ ợ ố ạ ể ị ạ ị ch t, còn nhi u cá th , do nhi u nguyên nhân v n s ng sót.ế ề ể ề ẫ ố + vi c dùng thu c BVTV đ phòng tr d ch h i nào đó liên t c cũng s làmệ ố ể ừ ị ạ ụ ẽ cho d ch h i đó hình thành nòi ch ng thu c & có kh năng di truy n cho đ iị ạ ố ố ả ề ờ sau. + VN đã có loài sâu t (phitella xylostella) hình thành tính kháng nhi u lo iở ơ ề ạ thu c clo h u c & lân h u c .ố ữ ơ ữ ơ + nhi u loài d ch h i k nh ng ch ng 1 lo i thu c mà còn có th ch ng nhi uề ị ạ ữ ố ạ ố ể ố ề lo i thu c khác nhau.ạ ố + đ tr d ch h i đã ch ng thu c ph i dùng nhi u thu c h n, chi phí tăng lênể ừ ị ạ ố ố ả ề ố ơ & môi sinh môi tr ng b đ u đ c nhi u h n.ườ ị ầ ộ ề ơ + nh v y nh ng cá th d ch h i s ng sót, sau khi ti p xúc v i thu c n uư ậ ữ ể ị ạ ố ế ớ ố ế không đ c chú ý đúng m c s gây cho con ng i k ít khó khăn th m chí cóượ ứ ẽ ườ ậ tr ng h p đã tr thành tai h a v i sx & môi sinh.ườ ợ ở ọ ớ 4.2 nh h ng x u c a thu c BVTV đ i v i môi tr ng đ t và n c.Ả ưở ấ ủ ố ố ớ ườ ấ ướ - vùng phun thu c nó có th di chuy n đi xa nh gió, n c...ở ố ể ể ờ ướ - khi dùng thu c phun lên cây hay x lí đ t, thu c s t n t i 1 th i gian nh tố ử ấ ố ẽ ồ ạ ờ ấ đ nh tùy thu c vào tính b n c a thu c, đ c đi m c a h VSV, khí h u th i ti t.ị ộ ề ủ ố ặ ể ủ ệ ậ ờ ế - Dù x lí b ng ph ng pháp nào, cu i cùng thu c BVTV cũng đi vào đ t,ử ằ ươ ố ố ấ t n t i các l p đ t khác nhau trong các kho ng th i gian k gi ng nhau.ồ ạ ở ớ ấ ả ờ ố - Nhi u lo i thu c BVTV có th i gian phân h y dài, khi dùng liên t c làmề ạ ố ờ ủ ụ chúng có th tích lũy trong đ t 1 l ng l n.ể ấ ượ ớ - Trong th i gian thu c t n t i có th nh h ng x u đ n các loài sinh v tờ ố ồ ạ ể ả ưở ấ ế ậ s ng trong đ t, trong n c.ố ấ ướ - Có th x y ra s tích lũy thu c vào chu i dinh d ng, tích lũy sinh h c.ể ả ự ố ỗ ưỡ ọ - thu c BVTV có th gây ô nhi m b m t đ t & m ch n c ng m.ố ể ễ ề ặ ấ ạ ướ ầ * các y u t tác đ ng đ n s nhi m b n m ch n c ng m:ế ố ộ ế ự ễ ẩ ạ ướ ầ + đ nghiêng c a m t đ t d gây nhi m b n thu c trên di n r ng. ộ ủ ặ ấ ễ ễ ẩ ố ệ ộ + đ c tính v t lý c a đ t: kh năng h p ph & gi thu c kém, tăng kh năngặ ậ ủ ấ ả ấ ụ ữ ố ả gây ô nhi m m ch n c ng m.ễ ạ ướ ầ 4.3 V n đ t n d hóa ch t th c v t trong MT &nông s n.ấ ề ồ ư ấ ự ậ ả a. Th i gian t n t c a thu c:ờ ồ ạ ủ ố - Đ (tính) b n là th i gian thu c BVTVcó th đ c phát hi n sau khi sộ ề ờ ố ể ượ ệ ử d ng thu c, s l n phun thu c, l ng thu c dùng & đi u ki n ngo i c nh.ụ ố ố ầ ố ượ ố ề ệ ạ ả - thu c BVTV có ho t tính sinh h c v t quá th i gian mong mu n, có thố ạ ọ ượ ờ ố ể gây đ c cho cây tr ng v sau ho c các đ i t ng k phòng tr - là thu c đ b nộ ồ ụ ặ ố ượ ừ ố ộ ề sinh h c.ọ - Th i gian t n t i c a thu c trong đ t đ c g i là đ b n hóa h c. Tínhờ ồ ạ ủ ố ở ấ ượ ọ ộ ề ọ b n hóa h c luôn dài h n đ b n sinh h c.ề ọ ơ ộ ề ọ - Đ đánh giá kh năng t n t i c a thu c trong đ t th ng dùng ch tiêu th iể ả ồ ạ ủ ố ấ ườ ỉ ờ gian bán phân h y.ủ - DT50 là kho ng th i gian k t khi ho t ch t đ c đ a vào đ t đ n khiả ờ ể ừ ạ ấ ượ ư ấ ế hàm l ng ch còn 1 n a.ượ ỉ ử - Tr s DT50 ph thu c: b n ch t hóa h c, VSV đ t & các nhân t MT,ị ố ụ ộ ả ấ ọ ấ ố trong đi u ki n xác đ nh, tr s DT50 khá n đ nh.ề ệ ị ị ố ổ ị - Đ b n c a thu c BVTV: r t b n, b n lâu, ít b n, k b n.ộ ề ủ ố ấ ề ề ề ề - Ngoài DT50 còn dùng DT75, DT90 là kho ng th i gian k khi thu c đ cả ờ ể ố ượ đ a vào đ t đ n khi 75 hay 90% b phân h y.ư ấ ế ị ủ b. D l ng thu c BVTV trong đ t & n c.ư ượ ố ấ ướ - D l ng là ph n còn l i c a ho t ch t, s n ph m chuy n hóa & các thànhư ượ ầ ạ ủ ạ ấ ả ẩ ể ph n khác có trong thu c, trên cây tr ng, nông s n, đ t, n c sau 1 th i gianầ ố ồ ả ấ ướ ờ s d ng, đ c tính b ng mg thu c có trong 1 kg nông s n, đ t hay n cử ụ ượ ằ ố ả ấ ướ (mg/kg). - D l ng thu c BVTV trong đ t t n t i d i 2 d ng: liên k t & t do.ư ượ ố ấ ồ ạ ướ ạ ế ự + d l ng liên k t: k th tách chi t b ng các dung môi thông th ng. Thu cư ượ ế ể ế ằ ườ ố BVTV ít đ c cây h p thu, k hay ít nh h ng đ n đi u ki n sinh thái.ượ ấ ả ưở ế ề ệ + d l ng t do: thu c BVTV có th tách chi t d dàng b ng dung môiư ượ ự ố ể ế ễ ằ thông th ng d ng t do trong đ t tác đ ng đ n MT sinh thái th hi n rõ :ườ ở ạ ự ấ ộ ế ể ệ ở các thu c BVTV, thu c tr c có th i gian t n t i lâu, có th gây h i ho c làmố ố ừ ỏ ờ ồ ạ ể ạ ặ cho cây tr ng v sau tr nên m n c m h n v i thu c, d n đ n năng su t &ồ ụ ở ẫ ả ơ ớ ố ẫ ế ấ ch t l ng cây b nh h ng.ấ ượ ị ả ưở - M t l ng nh thu c BVTV b cây tr ng v sau h p thu. Tuy nhiên k độ ượ ỏ ố ị ồ ụ ấ ủ gây đ c cho ng i &đ ng v t nh ng cũng k đ c phép t n t i trên nông s n.ộ ườ ộ ậ ư ượ ồ ạ ả - thu c BVTV có th tác đ ng x u đ n qu n th VSV s ng trong đ tnh ngố ể ộ ấ ế ầ ể ố ấ ư d ng t do, thu c cũng d b VSV phân h y.ở ạ ự ố ễ ị ủ - S có m t lâu dài c a 1 lo i thu c BVTV có th kìm hãm s phân h y c aự ặ ủ ạ ố ể ự ủ ủ thu c BVTV khác. Khi t n t i trong đ t, các hóa ch t BVTV tham gia vào 2 quáố ồ ạ ấ ấ trình di đ ng & th m sâu.ộ ấ + tính di đ ng c a hóa ch t BVTV ch u nh h ng l n c a n c quy t đ nhộ ủ ấ ị ả ưở ớ ủ ướ ế ị b i đ hòa tan & đ h p ph trong keo đ t.ở ộ ộ ấ ụ ấ + tính th m sâu c a hóa ch t BVTV ph thu c vào n c, keo đ t &pH môiấ ủ ấ ụ ộ ướ ấ tr ng.ườ - T n d hóa ch t BVTV trong n c b t ngu n t r a trôi, ch y tràn, hòa tanồ ư ấ ướ ắ ồ ừ ử ả &th m sâu.ấ - Các hóa ch t BVTV trong n c t n t i d ng hòa tan, nhũ t ng, d u mấ ướ ồ ạ ở ạ ươ ầ ỡ làm dung môi, ch t huy n phù keo đ t,h tđ t h p ph & ch t keo l l ng.ấ ề ấ ạ ấ ấ ụ ấ ơ ử - 1 ph n thu c BVTV còn t n t i trong MT nh th c v t, đ ng v t th y sinh.ầ ố ồ ạ ờ ự ậ ộ ậ ủ - Nh ng hóa ch t BVTV có kh năng hòa tantrong d u m & các ch t béoữ ấ ả ầ ỡ ấ t n t i d ng h p ph c a đ t.ồ ạ ở ạ ấ ụ ủ ấ c. D l ng thu c BVTV trên cây tr ng & nông s n.ư ượ ố ồ ả - thu c BVTV t n t i trên cây tr ng & nông s n1 th i gian c n thi t đố ồ ạ ồ ả ờ ầ ế ể ch ng l i d ch h i.ố ạ ị ạ - D l ng thu c th ng có trên cây tr ng , nông s n & ch gây h i khiư ượ ố ườ ồ ả ỉ ạ chúng v t ng ng cho phép.ượ ưỡ - M c d l ng t i đa cho phép (MRL) là gi i h n d l ng c a 1 lo iứ ư ượ ố ớ ạ ư ượ ủ ạ thu c đ c phép t n t i đ c trong hay trên nông s n mà k gây h i choố ượ ồ ạ ượ ở ả ạ ng i & v t nuôi.ườ ậ - Thu c càng đ c có đ MRL càng th p. n u d l ng c a 1 lo i thu c trênố ộ ộ ấ ế ư ượ ủ ạ ố nông s n th p h n MRL thì cho phép nông s n đó đ c phép l u hành trên thả ấ ơ ả ượ ư ị tr ng.ườ CH NG4: BI N PHÁP H N CH NH H NG X U C A HÓAƯƠ Ệ Ạ Ế Ả ƯỞ Ấ Ủ CH T DÙNG TRONG NÔNG NGHI P T I MÔI TR NGẤ Ệ Ớ ƯỜ I. Bi n pháp h n ch nh h ng x u c a phân bón t i MT.ệ ạ ế ả ưở ấ ủ ớ 1. Nguyên nhân làm tăng kh năng nh h ng x u c a phân bón t i MT. ả ả ưở ấ ủ ớ Theo FAO các nguyên nhân làm tăng kh năng nh h ng x u c a phân bónả ả ưở ấ ủ t i MT k ch liên quan đ n tình tr ng s d ng phân bón mà còn liên quan t iớ ỉ ế ạ ử ụ ớ nhi u khâu trong kĩ thu t tr ng tr t: làm đ t, ch n cây tr ng, gieo tr ng, chămề ậ ồ ọ ấ ọ ồ ồ sóc. • Làm đ t k h p lí:ấ ợ - Bón nhi u phân trong thâm canh c n cày sâu làm đ t kĩ k t h p v i các kĩề ầ ấ ế ợ ớ thu t tiên ti n khác m i cho hi u qu phân bón cao.ậ ế ớ ệ ả - Làm đ t t i thi u k cho phép s d ng nhi u phân bón đ ng th i l i t iấ ố ể ử ụ ề ồ ờ ạ ạ kh năng đ phân bón nh h ng x u t i MT.ả ể ả ưở ấ ớ • Gi ng cây tr ng k thích h p:ố ồ ợ - M i lo i cây, gi ng cây có yêu c u khác nhau v i đi u ki n đ t đai, khíỗ ạ ố ầ ớ ề ệ ấ h u.ậ - Vi c l a ch n cây tr ng k phù h p v i đi u ki n c th c a sx là ch nệ ự ọ ồ ợ ớ ề ệ ụ ể ủ ọ cây tr ng k thích h p.ồ ợ - S d ng lo i cây, gi ng cây k thích h p làm cho cây tr ng phát tri n kémử ụ ạ ố ợ ồ ể & s d ng phân bón k hi u qu .ử ụ ệ ả • Kĩ thu t gieo tr ng k h p lí:ậ ồ ợ - M i lo i cây, gi ng cây tr ng có yêu c u xác đ nh v : kĩ thu t, m t đ ,ỗ ạ ố ồ ầ ị ề ậ ậ ộ kho ng cách, th i v gieo tr ng.ả ờ ụ ồ - Vi c k đ m b o đúng các yêu c u nêu trên trong sx k ch nh h ng x uệ ả ả ầ ỉ ả ưở ấ t i cây tr ng mà còn làm tăng kh năng h ng x u c a phân bón đã s d ngớ ồ ả ưở ấ ủ ử ụ t i MT.ớ • Chăm sóc k h p lí:ợ - M i lo i cây tr ng, gi ng cây tr ng có yêu c u xác đ nh v : ch đỗ ạ ồ ố ồ ầ ị ề ế ộ n c, tr c , thu c BVTV. ướ ừ ỏ ố - Áp d ng các bi n pháp chăm sóc k phù h p v i cây làm cây tr ng sinhụ ệ ợ ớ ồ tr ng kém, năng su t