Những vấn đề lý luận hội nhập kinh tế quốc tế

Lêi nãi ®Çu §Êt n­íc ta ®ang trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, ®Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã ®èi víi mét n­íc võa tho¸t khái chiÕn tranh ch­a ®Çy nöa thÕ kû, xuÊt ph¸t ®iÓm rÊt thÊp nh­ ViÖt Nam ta th× cÇn ph¶i ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ h¬n n÷a. Tr­íc n¨m 1986, ta ®· m¾c sai lÇm khi ®ãng cöa nÒn kinh tÕ, chØ quan hÖ víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, thùc thi chÕ ®é kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu bao cÊp. HËu qu¶ lµ nÒn kinh tÕ n­íc ta r¬i vµo t×nh tr¹ng siªu l¹m ph¸t, thËm chÝ cßn dÉn ®Õn nguy c¬ ®æ vì chÕ ®é x· héi chñ nghÜa. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, n¨m 1986, §ai héi §¶ng VI, ®É quyÕt ®Þnh ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ, chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §¹i héi §¶ng VII “ ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v× hßa b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn”. T¹i §¹i héi §¶ng IX, §¶ng ta ®· nªu cao tinh thÇn “ Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa , b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng”. Song, nh­ bÊt kú mét sù vËt hiÖn t­îng nµo, qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc ta còng chøa ®ùng nh÷ng m©u thuÉn. Sau h¬n 20 n¨m héi nhËp, ta ®· cã nh÷ng thµnh tùu to lín mµ ®¸ng kÓ nhÊt lµ trë thµnh thµnh viªn thø 150 cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO vµo cuèi n¨m 2006. Song trªn con ®­êng ®ã còng gÆp kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc. §iÒu quan träng lµ ta cÇn ph¶i nhËn thøc râ nh÷ng m©u thuÉn ®ã ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng giaØ ph¸p phï hîp ®Ó tiÕp tôc ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn theo h­íng mµ §¶ng ta ®· chän Trong khu«n khæ h¹n hÑp cña bµi viÕt, vµ h¹n chÕ cña tµi liÖu, em xin tr×nh bµy ba vÊn ®Ò chñ yÕu lµ m©u thuÉn gi÷a “héi nhËp vµ nÒn kinh tÕ đất nước”, “ héi nhËp víi chñ quyÒn d©n téc vµ an ninh quèc gia”, “héi nhËp vµ v¨n hãa”. NÕu cã g× sai sãt, xin thÇy gi¸o vµ c¸c b¹n gãp ý ®Ó em cã thÓ hoµn thiÖn h¬n ®Ò tµi nµy. a. C¬ së lý luËn cña ®Ò tµi: I. Lý luËn m©u thuÉn trong phÐp biÖn chøng duy vËt: 1. Kh¸i niÖm m©u thuÉn: TÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trªn thÕ giíi ®Òu chøa ®ùng nh÷ng mÆt tr¸i ng­îc nhau. Trong nguyªn tö cã ®iÖn tö vµ h¹t nh©n, trong sinh vËt cã ®ång hãa vµ dÞ hãa, trong kinh tÕ thÞ tr­êng cã cung vµ cÇu , hµng vµ tiÒn … nh÷ng mÆt tr¸i ng­îc nhau ®ã trong phÐp biÖn chøng duy vËt gäi lµ mÆt ®èi lËp. M©u thuÉn MÆt ®èi lËp lµ nh÷ng mÆt cã nh÷ng ®Æc ®iÓm, nh÷ng thuéc tÝnh , nh÷ng tÝnh quy ®Þnh cã khuynh h­íng biÕn ®æi tr¸i ng­îc nhau tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan trong tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy. Sù tån t¹i c¸c mÆt ®èi lËp lµ kh¸ch quan vµ lµ phæ biÕn trong tÊt c¶ c¸c sù vËt . C¸c mÆt ®èi lËp n»m trong sù liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau . T¹o thµnh m©u thuÉn biÖn chøng. M©u thuÉn biÖn chøng tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan vµ phæ biÕn trong tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy. M©u thuÉn biÖn chøng trong t­ duy lµ ph¶n ¸nh m©u thuÉn trong hiÖn thùc vµ lµ nguån gèc ph¸t triÓn cña nhËn thøc. M©u thuÉn biÖn chøng kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn, chñ quan, còng kh«ng ph¶i lµ m©u thuÉn trong l«gÝc h×nh thøc. M©u thuÉn trong l«gÝc h×nh thøc lµ sai lÇm trong t­ duy. Hai mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn biÖn chøng tån t¹i trong sù thèng nhÊt víi nhau. Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù n­¬ng tùa lÉn nhau, tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp, sù tån t¹i cña mÆt nµy ph¶i lÊy sù tån t¹i cña mÆt kia lµm tiÒn ®Ò. C¸c mÆt ®èi lËp tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau nªn gi÷a chóng bao giê còng cã nh÷ng nh©n tè gièng nhau. Nh÷ng nh©n tè gièng nhau ®ã gäi lµ sù “®ång nhÊt” cña c¸c mÆt ®èi lËp. Víi ý nghÜa ®ã, “sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp”cßn bao hµm sù “®ång nhÊt” cña c¸c mÆt ®ã. Do cã sù “®ång nhÊt” cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ trong sù triÓn khai cña m©u thuÉn ®Õn mét lóc nµo ®ã, c¸c mÆt ®èi lËp cã thÓ chuyÓn hãa lÉn nhau. Sù thèng nhÊt cña mÆt ®èi lËp cßn biÓu hiÖn ë sù t¸c ®éng ngang nhau cña chóng. Song, ®ã chØ lµ tr¹ng th¸i vËn ®éng cña m©u thuÉn ë mét giai ®o¹n ph¸t triÓn khi diÔn ra sù c©n b»ng cña c¸c mÆt ®èi lËp. C¸c mÆt ®èi lËp kh«ng chØ thèng nhÊt, mµ cßn lu«n lu«n ®Êu tranh víi nhau. §Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù t¸c ®éng qua l¹i theo xu h­íng bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®ã. H×nh thøc ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp hÕt søc phong phó, ®a d¹ng, tïy thuéc vµo tÝnh chÊt, vµo mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp vµ tïy ®iÒu kiÖn cô thÓ diÔn ra cuéc ®Êu tranh gi÷a chóng. 2. M©u thuÉn lµ nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn : Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ hai xu h­íng t¸c ®éng kh¸c nhau cña c¸c mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn. Nh­ vËy m©u thuÉn biÖn chøng còng bao hµm c¶ “sù thèng nhÊt” lÉn “ sù ®Êu tranh” cña c¸c mÆt ®èi lËp. Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp kh«ng t¸ch rêi nhau, trong qu¸ tr×nh vËn ®éng, ph¸t triÓn cña sù vËt. Sù thèng nhÊt g¾n liÒn víi sù ®øng im, víi sù æn ®Þnh t¹m thêi cña sù vËt. Sù ®Êu tranh g¾n liÒn víi tÝnh tuyÖt ®èi cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ sù thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ t­¬ng ®èi, t¹m thêi; sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ tuyÖt ®èi. V.I.Lªnin viÕt : “ sù thèng nhÊt (…)cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn, t¹m thêi, tho¸ng qua , t­¬ng ®èi. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi, còng nh­ sù ph¸t triÓn, sù vËn ®éng lµ tuyÖt ®èi”. Trong sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c mÆt ®èi lËp th× ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp quy ®Þnh mét c¸ch tÊt yÕu sù thay ®æi cña c¸c mÆt ®ang t¸c ®éng vµ lµm cho m©u thuÉn ph¸t triÓn. Lóc ®Çu míi xuÊt hiÖn , m©u thuÉn chØ lµ sù kh¸c nhau c¨n b¶n, nh­ng theo khuynh h­íng tr¸i ng­îc nhau. Sù kh¸c nhau ®ã ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®i ®Õn ®èi lËp. Khi hai mÆt ®èi lËp xung ®ét gay g¾t d· ®ñ ®iÒu kiÖn chóng sÏ chuyÓn hãa lÉn nhau, m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt. Nhê ®ã mµ thÓ thèng nhÊt cò ®­îc thay b»ng thÓ thèng nhÊt míi; sù vËt cò mÊt ®i sù vËt míi ra ®êi thay thÕ. Lªnin viÕt: “ sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp”. Tuy nhiªn kh«ng cã thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp th× còng kh«ng cã ®Êu tranh gi÷a chóng. Thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ kh«ng thÓ t¸ch rßi nhau trong m©u thuÉn biÖn chøng. Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn bap giê còng lµ sù thèng nhÊt gi÷a t×nh æn ®Þnh vµ tÝnh thay ®æi. Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp quy ®Þnh tÝnh æn ®Þnh vµ tÝnh thay ®æi cña sù vËt. Do ®ã, m©u thuÉn chÝnh lµ nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. 3. ý nghÜa cña ph­¬ng ph¸p luËn: ViÖc nghiªn cøu quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c m¹t ®èi lËp cã ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn quan träng trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn. §Ó nhËn thøc ®óng b¶n chÊt sù vËt vµ t×m ra ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®óng cho ho¹t ®éng thùc tiÔn ph¶i ®i s©u nghiªn cøu ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn cña sù vËt. Muèn ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn ph¶i t×m ra trong thÓ thèng nhÊt nh÷ng mÆt, nh÷ng khuynh h­íng tr¸i ng­îc nhau, tøc lµ t×m ra nh÷ng mÆt ®èi lËp vµ t×m ra nh÷ng mèi liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp ®ã. Lªnin viÕt “Sù ph©n ®«i cña c¸i thèng nhÊt vµ sù nhËn thøc cña c¸c bé phËn cña nã, ®ã lµ thùc chÊt…cña phÐp biÖn chøng” Khi ph©n tÝch m©u thuÉn, ph¶i xem xÐt qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña tõng m©u thuÉn, xem xÐt vai trß, vÞ trÝ vµ mèi quan hÖ vµ mèi quan hÖ lÉn nhau cña c¸c m©u thuÉn, ph¶i xem xÐt qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ vÞ trÝ cña tõng mÆt ®èi lËp, mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a chóng, ®iÒu kiÖn chuyÓn hãa lÉn nhau gi÷a chóng. ChØ cã nh­ thÕ míi cã thÓ hiÓu ®óng m©u thuÉn cña sù vËt, hiÓu ®óng xu h­íng vËn ®éng, ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn. §Ó thóc ®Èy sù vËt ph¸t triÓn ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn, kh«ng ®­îc ®iÒu hßa m©u thuÉn. ViÖc ®Êu tranh gi¶i quyÕt m©u thuÉn ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña m©u thuÉn. Ph¶i t×m ra ph­¬ng thøc, ph­¬ng tiÖn vµ lùc l­îng ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn. M©u thuÉn chØ ®­îc gi¶i quyÕt khi ®iÒu kiÖn ®· chÝn muåi. Mét mÆt, ph¶i chèng th¸i ®é chñ quan, nãng véi, mÆt kh¸c, ph¶i tÝch cùc thóc ®Èy thóc ®Èy c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®Ó lµm cho c¸c ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®i ®Õn chÝn muåi. M©u thuÉn kh¸c nhau ph¶i cã ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt kh¸c nhau. Ph¶i t×m ra c¸c h×nh thøc gi¶i quyÕt m©u thuÉn mét c¸ch linh ho¹t, võa phï hîp víi tõng lo¹i m©u thuÉn, võa phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ. II. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: 1. Nh÷ng ®Æc tr­ng chñ yÕu cña xu thÕ toµn cÇu hãa hiÖn nay: LÞch sö nh©n lo¹i ®· chøng kiÕn ba lÇn toµn cÇu hãa tr­íc khi diÔn ra toµn cÇu hãa hiÖn nay. §ã lµ, lÇn thø nhÊt vµo thÕ kû XV, sau khi Crixtèp C«0l«ng t×m ra ch©u mü, c¸c n­íc phÊt triÓn ë Ch©u ¢u tiÕn hµnh c«ng cuéc chinh phôc thÕ giíi. LÇn thø hai, tõ gi÷a thÕ kØ XIX trë ®i, ch©u ¢u chinh phôc ch©u ¸ vµ ng­êi NhËt nh©n c¬ héi nµy thùc hiÖn c«ng cuéc duy t©m rÊt thµnh c«ng. KÕt qu¶ cña hai cuéc chinh phôc nµy lµ “ MÆt trêi kh«ng bao giê lÆn trªn ®Õ quèc Anh”. LÇn thø ba, chiÕn tranh thÕ giíi thø hai kÕt thóc ®· dÉn ®Õn mét trËt tù thÕ giíi míi víi viÖc hµng lo¹t c¸c n­íc ch©u ¸, Phi, Mü La tinh giµnh ®­îc ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, tham gia vµo c¸c mÆt ho¹t ®éng kh¸c nhau cña céng ®ång thÕ giíi. §Æc ®iÓm chung vµ næi bËt cña c¶ ba lÇn toµn cÇu hãa nµy lµ ë chç, chóng ®Òu lµ hÖ qu¶ cña c¸c cuéc chiÕn tranh vµ cña chÝnh s¸ch thùc d©n. Kh¸c h¼n víi ba lÇn ®ã, qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa ®ang diÔn ra hiÖn nay lµ hÖ qu¶ cña sù ph¸t triÓn v« cïng m¹nh mÏ. Nh×n mét c¸ch tæng thÓ, xu thÔ toµn cÇu hãa hiÖn nay cã nh÷ng ®Æc tr­ng chñ yÕu sau: Toµn cÇu hãa tån t¹i nh­ mét thùc t¹i kh¸ch quan do t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, trong ®ã c«ng nghÖ th«ng tin cã vai trß chñ chèt. Víi việc ¸p dông nh÷ng thµnh tùu kú diÖu cña cuéc c¸ch m¹ng Êy, lùc l­îng s¶n xuÊt cña loµi ng­êi ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät. TÝnh chÊt x· héi hãa nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt ngµy cµng lan réng trªn ph¹m vi toµn cÇu. C¬ cÊu kinh tÕ cña nhiÒu n­íc ngay cµng chuyÓn dÞch theo h­íng gia t¨ng c¸c ngµnh cã hµm l­îng trÝ tuÖ cao. §ã lµ nh©n tè cùc kú quan träng më ra mét thêi ®¹i kinh tÕ míi- thêi ®¹i kinh tÕ tri thøc. Víi mét m¹ng l­íi gåm 60000 c«ng ty mÑ vµ 550000 chi nh¸nh ®Æt t¹i hÇu kh¾p c¸c n­íc trªn thÕ giíi (tÝnh ®Õn n¨m 2000), c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®ang gi÷ vai trß trô cét trong qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ, gãp phÇn më réng thÞ tr­êng trao ®æi hµng hãa vµ dÞch vô biªn giíi thóc ®Èy sù di chuyÓn cña c¸c luång vèn ®Çu t­, tµi chÝnh tiÒn tÖ, lao ®éng, kinh tÕ, c«ng nghÖ,… lµm gia t¨ng m¹nh mÏ sù th©m nhËp vµo nhau, phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi. §i ®«i víi xu thÕ toµn cÇu hãa, t¹i hÇu kh¾p c¸c ch©u lôc hoÆc liªn ch©u llôc ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh khu vùc hãa d­íi nhiÒu d¹ng h×nh thøc vµ néi dung ho¹t ®éng kh¸c nhau. §ã lµ sù ra ®êi cña Liªn minh ch©u ¢u EU, Khu vùc tù do hãa th­¬ng m¹i B¾c Mü NAFTA, khu vùc tù do th­¬ng m¹i ASEAN, diÔn ®µn kinh tÕ ¸-¢u ASEM… Cã thÓ xem qu¸ tr×nh khu vùc hãa nh­ lµ sù tËp hîp lùc l­îng gi­a c¸c n­íc cã sù gÇn gòi nhÊt ®Þnh víi nhau vÒ ®Þa lý ®Ó cïng ph¸t triÓn vµ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh kinh tÕ ®ang diÔn ra quyÕt liÖt trªn thÕ giíi. KÓ tõ khi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u sôp ®æ, Liªn X« tan r·, chñ nghÜa x· héi thÕ giíi t¹m thêi l©m vµo tho¸i trµo, mét sè n­íc x· héi chñ nghÜa cßn l¹i thùc lùc kinh tÕ vµ khoa häc c«ng nghÖ nãi chung cån yÕu, th× xu thÕ toµn cÇu hãa hiÖn nay vÒ c¬ b¶n lµ do Mü vµ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn chi phèi nh»m thu ®­îc nhiÒu lîi Ých nhÊt cho hä. TÝnh chÊt phøc t¹p cña xu thÕ toµn cÇu hãa hiÖn nay nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn ®· cho thÊy hÖ qu¶ cña nã còng phøc t¹p, cã c¶ nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc, mang l¹i nh÷ng c¬ héi lín nh­ng còng ®ång thêi ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi mäi quèc gia, nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. 2. Quan niệm về hội nhập kinh tế: Hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đang diễn ra với tốc độ nhanh chóng cho nên các quan điểm cần được phát triển và cụ thể hóa để phù hợp hơn với sự thay đổi nhanh chóng của thực tiễn. Quan điểm thứ nhất coi hội nhập kinh tế quốc tế của một quốc gia là một quá trình khách quan trong đó diễn ra sự phát triển toàn diện các mối quan hệ kinh tế giữa các quốc gia đó với phần còn lại của thế giới để dần dần chuyển hóa chính các nền kinh tế quốc gia này trë thành một bộ phận hưu cơ của nền kinh tế thế giới thống nhất và duy nhất. Quan điểm nay đã tạo được nền tảng quan trọng trong nhận thức về lộ trình vận động của quá trình hội nhập kinh tế thế giới thống nhất và duy nhất. Quan điểm này đã tạo được nền t¶ng quan trọng trong nhận thức về lộ trình vận động của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của một quốc gia. Tuy nhiên, nó cũng mới chỉ ra được một nửa chu kỳ của quá trình hội nhập như một bước phủ định chính nền kinh tế quốc gia đó mà chưa đề cập đến nửa chu kỳ thứ hai của quá trình hội nhập là sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế quốc gia trong nửa chu kỳ tiếp theo. Quan điểm thứ hai coi hội nhập kinh tế quốc tế là quá trình tự do hóa trong đó các quốc gia tham gia xây dựng, đàm phán, tuân thủ và thực hiện nghiêm túc các nguyên tắc và thông lệ quốc tế của các tổ chức và định chế quốc tế thể hiện qua hoạt động đàm phán để giảm thiểu các hàng rào thuế quan, phi thuế quan và các rào cản kỹ thuật để các hoạt động thương mại, di chuyển quốc tế các yếu tố và các dịch vụ được diễn ra tự do giữa các quốc gia. Đây cũng là quá trình nền kinh tế quốc gia tham gia sâu rộng vào nền kinh tế thế giới. Quan điểm này khẳng định đẻ hội nhập kinh tế quốc tế vào một tổ chức nào đó có hiệu quả, các quốc gia phải nghiêm túc thực hiện đày dủ và tự giác các cam kết cũng như các nguyên tắc do tổ chức đó dặt ra. Quan điểm này thường được các quốc gia nêu ra để làm căn cứ đề xuất những sửa đổi và điều chỉnh về mặt chính sách nhằm đáp ứng đượccác yêu cầu của quá trình hội nhập. Đây là quan điểm nhấn mạnh đến khía cạnh luật pháp và chính sách trong quá trình đàm phán để hội nhập the quốc tế hơn là thực chất kinh tế của quá trình hội nhập. Quan điểm này phù hợp với các nước đang phát triển trong quá trình đàm phán để tham gia vào các tổ chức và định chế quốc tế trong đó có Việt Nam. Quan điểm thứ ba coi hội nhập kinh tế quốc tế của một quốc gia với phần còn lại của thế giới là quá trình một quốc gia tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu và quốc giađó chỉ là một mắt xích trong chuỗi giá trị toàn cầu đó. Quan điểm thứ ba này chủ yếu đề cập đến quá trình hội nhập từ góc độ doanh nghiệp. Các doanh nghiệp phải cố gắng tham gia vào các hoạt động thương mại, đầu tư, cung cấp dịch vụ để làm sao hòa được mạng sản xuất và phân phối quốc tế để gắn kết được các hoạt động sản xuất của mình trong chuỗi giá trị toàn cầu đó. Quan điểm thứ ba này chủ yếu được các doanh nghiệp các nước sử dụng. Việc tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu của doanh nghiệp thực chất là việc tham gia vào mạng lưới sản xuất và phân phối của các công ty xuyên quốc gia để kiến tạo và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc tế. Quan điểm này là sự phát triển lên một trình độ mới quan điểm phân công lao động quốc tế đã được đề cập trước đó Ngoài ra, còn có nhiều quan điểm khác đề cập đến hội nhập kinh tế quốc tế từ khía cạnh toàn cầu hoặc khía cạnh toàn cầu hoặc khía cạnh về chính trị, văn hóa, công nghệ…Tuy nhiên, quan niệm phổ biến hiện nay của Việt Nam là quan niệm thứ hai trong số ba quan niệm trên. 3. Héi nhËp - ®æi míi t­ duy mang tÝnh b­íc ngoÆt: Më cöa nÒn kinh tÕ, héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi lµ sù ®æi míi mang tÝnh b­íc ngoÆt trong t­ duy kinh tÕ cña cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta. Kh«ng chØ chñ nghÜa träng th­¬ng thÕ kû XV-XVII, mµ ngay c¶ häc thuyÕt kinh tÕ M¸c xÝt còng ®· nhÊn m¹nh vµo vai trß, vÞ trÝ quan träng cña ngo¹i th­¬ng nãi riªng, quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chun trong ph¸t triÓn kinh tÕ. theo C.M¸c, trao ®æi hµng hãa víi n­íc ngoµi t¹o ®iÒu kiÖn më réng thÞ tr­êng, qua ®ã thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi, tËp trung vµ chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt, nhê ®ã n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn, kÐo theo nã lµ sù t¨ng lªn cña gi¸ trÞ thÆng d­, ®Õn l­ît m×nh gi¸ trÞ thÆng d­ lµm t¨ng tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­, tõ ®ã ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu bao cÊp tr­íc ®©y, ý t­ëng cña M¸c ch­a ®­îc t×m hiÓu mét c¸ch thÊu ®¸o. ChÝnh v× vËy, ngo¹i th­¬ng còng nh­ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngoại nãi chung ®· kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß cña nã trong viÖc thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Cïng víi sù ®æi míi t­ duy vÒ kinh tÕ, nhËn thøc vÒ vai trß, vÞ trÝ còng nh­ c¸ch thøc qu¶n lý c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i còng tõng b­íc thay ®æi. §Çu tiªn lµ quan niÖm ®éc lËp tù chñ trong kinh tÕ. Tr­íc ®©y ®éc lËp tù chñ ®­îc hiÓu: tù s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô…phôc vô tiªu dïng trong n­íc, cßn hợp t¸c víi n­íc ngoµi chØ h¹n chÕ ë møc ®é cÇn thiÕt vµ chØ víi mét khu vùc kinh tÕ, khu vùc c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa sÏ lµm cho nh÷ng “thãi h­”, “ tËt xÊu” cña chñ nghÜa t­ b¶n th©m nhËp vµo lµm mÊt sù trong s¹ch cña x· héi vµ nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Qu¸ tr×nh ®æi míi ®· cho thÊy râ sù bÊt hîp ký cña quan niÖm tr­íc ®©y vÒ ®éc lËp tù chñ trong kinh tÕ, còng nh­ sù bÊt lîi cña viÖc lÖ thuéc vµo bªn ngoµi, nhÊt lµ vµo mét khu vùc kinh tÕ duy nhÊt, cho thÊy kinh tÕ m¹nh lµ tiÒn ®Ò, ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o ®éc lËp tù chñ d©n téc, gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ kh«ng ph¶i b»ng c¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ theo kiÓu “ khÐp kÝn- ®ãng cöa”. Tr¸i l¹i, ph¶i b»ng chñ tr­¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ më. Đổi mới các cơ cấu quản lý hoạt động kinh tế đối ngoại. Trước đây quan niệm cho rằng chỉ có nhà nước, mà chủ yếu là cấc tổ chức kinh doanh xấut nhập khẩu của nhà nước mới đủ tin cậy, mới có thể tìm được đầy đủ thông tin về thị trường bên ngoài, mới tinh thông nghiệp vụ để thực hiện có hiệu quả các hoạt động ngoại thương, mới đủ sức cạnh tranh với các đối thủ bên ngoài và ngăn ngừa được các ảnh hưởng xấu của chủ nghĩa tư bản chỉ có cơ quan nhà nước mới có thể phân biệt và sử dụng có hiệu quả nguồn ngoại tệ hạn chế của đất nước. Do đó, hoạt động kinh tế đối ngoại cũng đượcquản lý hoàn toàn bằng mệnh lệnh hành chính và mang nặng “ tính chất độc quyền”. 4. TÝnh tÊt yÕu cña héi nhËp: a) §èi víi c¸c n­íc trªn toµn thÕ giíi: Trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa kinh tÕ ®ang t¨ng lªn nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, mäi quèc gia trªn thÕ giíi ë møc ®é nµy hay møc ®é kh¸c ®Òu ph¶i phô thuéc lÉn nhau, cã quan hÖ qua l¹i víi nhau. §ång thêi b¾t nguån tõ sù ph©n c«ng lao ®éng hîp t¸c quèc tÕ, sù ph©n bè tµi nguyªn kh«ng ®Òu trªn thÕ giíi, sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu vÒ kinh tÕ, khoa häc kÜ thuËt gi÷a c¸c n­íc. V× thÕ n­íc nµo ®ãng cöa víi thÕ giíi lµ ®i ng­îc xu thÕ cña thêi ®¹i vµ khã tr¸nh khái bÞ r¬i vµo l¹c hËu. Tr¸i l¹i, më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, tuy cã ph¶i tr¶ gi¸ nhÊt ®Þnh song ®ã lµ yªu cÇu tÊt yÕu h­íng tíi sù ph¸t triÓn cña mçi n­íc. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ lµm cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn v­ît qua biªn giíi c¸c quèc gia, lµm cho sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc ngµy cµng s©u s¾c, ®­a ®Õn sù h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh­ mét chØnh thÓ thèng nhÊt. Do ®ã, c¸c n­íc cÇn ph¶i héi nhËp kinh tÕ ®Ó tranh thñ mäi thµnh tùu cña khoa häc c«ng nghÖ. Nh©n lo¹i ®· tr¶i qua ba cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. Nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc vµ kü thuËt, c«ng nghÖ cña ba cuéc c¸ch m¹ng nµy ®· lµm chi phÝ vËn t¶i qu«c tÕ gi¶m xuèng hµng chôc lÇn, gi¶m chi phÝ liªn l¹c viÔn th«ng xuèng nhiÒu lÇn. §iÒu ®ã khiÕn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mang tÝnh quèc gia thµnh c«ng nghiÖp mang tÝnh toµn cÇu. Nh­ vËy, nhê c«ng nghÖ toµn cÇu ph¸t triÓn, sù hîp t¸c gi÷a c¸c tËp ®oµn kinh doanh, c¸c quèc gia cã thÓ më réng tõ s¶n xuÊt ®Õn ph©n phèi trªn ph¹m vi toµn cÇu, nh÷ng quan hÖ tïy thuéc lÉn nhau cïng cã lîi ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ toµn cÇu vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ toµn cÇu ®· ngµy cµng xung ®ét víi c¸c thÓ chÕ quèc gia, rµo c¶n quèc gia. C¸c quèc gia, c¸c khu vùc xÝch l¹i gÇn nhau h¬n. §iÒu ®ã dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh c¸c khèi liªn minh kinh tÕ, nh­ Liªn minh ch©u ¢u EU, diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ¸-¢u ASEM… b) Đèi víi ViÖt Nam: Trong t×nh h×nh n­íc ta hiÖn nay, khi mµ hÖ thèng x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u ®· sôp ®æ hoµn toµn, ViÖt Nam kh«ng cßn nhËn ®­îc sù gióp ®ì vÒ kinh tÕ, kü thuËt n÷a. §øng tr­íc khã kh¨n ®ã buéc ViÖt Nam ph¶i tù t×m lèi ®i riªng cho m×nh. Lóc nµy trªn thÕ giíi lµn sãng toµn cÇu hãa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang lan réng, ViÖt nam ph¶i hßa m×nh vµo trµo l­u chung cña thÕ giíi lµ tÊt yÕu. XuÊt ph¸t ®iÓm cña ViÖt Nam khi qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ rÊt thÊp. NÕu tiÕp tôc chÝnh s¸ch ®ãng cöa sÏ lµm h¹n chhÐ kh¶ n¨ng tiÕp thu kÜ thuË míi, lµm cho nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn kh«ng cã nguån bæ sung kü thuËt tiªn tiÕn. KÕt qu¶ tÊt yÕu lµ n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, hiÖu qu¶ kÐm, kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu, tèc ®é t¨ng tr­ëng chËm. VÊn ®Ò khã kh¨n cña n­íc ta trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®ßi hái ph¶i nhËp khÈu mét khèi l­îng lín ngµy cµng nhiÒu m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ nguyªn liÖu c«ng nghiÖp. NÕu kh«ng héi nhËp kinh tÕ m¹nh th× vÊn ®Ò thiÕu hôt trong c¸n c©n thanh to¸n sÏ ngµy cµng lín. ThÞ tr­êng ViÖt Nam hiÖn t¹i nhá hÑp kh«ng ®ñ ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi quy m« hiÖn ®¹i, s¶n xuÊt hµng lo¹t, do ®ã kh«ng t¹o thªm viÖc lµm, mét vÊn ®Ò mµ kh«ng chØ ViÖt Nam mµ c¸c n­íc nghÌo trªn thÕ giíi còng ®ang gÆp ph¶i. Trong thÕ giíi hiÖn ®¹i, kh«ng cã mét quèc gia nµo b»ng chÝnh s¸ch ®ãng cöa víi n­íc ngoµi l¹i ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ trong n­íc. Muèn ph¸t triÓn nhanh, mçi n­íc kh«ng thÓ ®¬n ®éc dùa vµo vµo nguån lùc cña m×nh, mµ ph¶i biÕt tËn dung cã hiÖu qu¶ tÊt c¶ c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt cña loµi ng­êi ®¹t ®­îc. NÒn kinh tÕ më cöa sÏ t¹o ra nh÷ng h­íng ph¸t triÓn míi t¹o ®iÒu kiÖn khia th¸c lîi thÕ, tiÒm n¨ng s½n cã cña mét n­íc nh»m sö dông sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ mét c¸ch cã lîi nhÊt. §èi víi nh÷ng n­íc mµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp nh­ n­íc ta, nh÷ng nh©n tè thuéc tiÒm n¨ng lµ: tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ lao ®éng. Cßn nh÷ng nh©n tè cßn thiÕu vµ cßn yÕu lµ vèn, kü thuËt vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý. ChiÕn l­îc h­íng vµo xuÊt khÈu vÒ thùc chÊt lµ gi¶i ph¸p më cöa n­íc ngoµi, kÕt hîp chung víi tiÒm n¨ng bªn trong vÒ lao ®éng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó t¹o ra sù t¨ng tr­ëng m¹nh cho ®Êt n­íc, gãp phÇn rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch víi c¸c n­íc giµu. 5. Những thành tựu chủ yếu của Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế: KÓ tõ n¨m 1980 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín trong tiÕn tr×nh héi nhËp. Vµ d­íi ®©y lµ mét sè nh÷ng thµnh tùu tiªu biÓu: N¨m 1980, ViÖt Nam ®· më c¸c cuéc ®µm ph¸n ®Ó nãi l¹i quan hÖ víi quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) vµ Ng©n hµng thÕ giíi WB vµ ®Õn th¸ng 10-1993 ®· b×nh th­êng ho¸ quan hÖ tÝn dông víi hai tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ lín nhÊt thÕ giíi.viÖc chóng ta thiÕt lËp quan hÖ víi IMF vµ WB cã ý nghÜa rÊt quan träng v× ®©y lµ hai tæ chøc tµi chÝnh rÊt lín vµ cã sÏ gãp phÇn vµo viÖc huy ®éng vèn vay vµ gióp chóng ta x©y dùng hÖ thèng tµi chÝnh vËn hµnh mét c¸ch khoa häc vµ hiÖn ®¹i ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu cña héi nhËp quèc tÕ. Trªn thùc tÕ th× IMF vµ WB ®· cho ViÖt Nam vay nhiÒu kho¶n tiÒn víi l·i suÊt thÊp hoÆc b»ng 0 víi thêi gian rÊt dµi. Bªn c¹nh ®ã IMF vµ WB cßn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i d­íi d¹ng vèn ®Çu t­ cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng nh­ giao th«ng, thuû lîi, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n... Ngµy 17-7-1995 khi “HiÖp ®Þnh hîp t¸c gi÷a Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vµ céng ®ång Ch©u ¢u” ®­îc ký kÕt. Th¸ng 7- 1995, ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp ASEAN vµ tõ ngµy 1-1-1999 b¾t ®Çu thùc hiÖn cam kÕt trong khu«n khæ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN tøc lµ AFTA, còng vµo th¸ng 7 nµy ViÖt Nam ®· kÝ kÕt hiÖp ®Þnh chung vÒ hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc, kü thuËt vµ mét sè lÜnh vùc kh¸c víi céng ®ång Ch©u ¢u nay lµ liªn minh Ch©u ¢u (EU), ®ång thêi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Mü. Th¸ng 3-1996 ViÖt Nam tham gia víi t­ c¸ch thµnh viªn s¸ng lËp diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ¸- ©u (asem). Th¸ng 11-1998, HiÖp héi th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú ®· ®­îc kÝ kÕt vµ sau bao nhiªu nç lùc, hiÖp ®Þnh chÝnh thøc cã hiÖu lùc vµo ngµy 10-12-2001. §©y lµ b­íc tiªn thuËn lîi trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO cña n­íc ta. Tr­íc ®ã, cuèi n¨m 1994, Nhµ n­íc ta ®· göi ®¬n xin gia nhËp vµo tæ chøc nµy vµ hiÖn nay ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. Th¸ng 2-2001, t¹i Hµ Néi ®· diÔn ra héi nghÞ Bé tr­ëng kinh tÕ cña c¸c n­íc ¸ - ©u lÇn thø 3 vµ héi nghÞ Bé tr­ëng asean lÇn thø 33 vµ ®iÒu phèi viªn ch©u ¸ cña héi nghÞ Bé tr­ëng kinh tÕ c¸c n­íc ¸ - ©u lÇn thø 3 vµ ®· hoµn thµnh mét c¸ch tèt ®Ñp, b¹n bÌ ®· biÕt ®Õn mét ViÖt Nam ®ang cè g¾ng bøt lªn vµ mét ViÖt Nam s½n sµng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Ngµy 10-12-2001, hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü chÝnh thøc cã hiÖu lùc. N¨m 2006 ®­îc coi lµ n¨m thµnh c«ng nhÊt trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam tõ tr­íc tíi nay, lµ n¨m khëi ®Çu cho thêi kú cÊt c¸nh cña kinh tÕ ViÖt Nam, víi nh÷ng thµnh tùu ®èi ngo¹i to lín sau: Việt Nam tổ chức thành công héi nghÞ APEC Bé tr­ëng bé th­¬ng m¹i Tr­¬ng §×nh TuyÓn ký c¸c v¨n b¶n tháa thuËn cña ViÖt Nam vµo WTO t¹i Geneva Với chủ đề "Hướng tới một cộng đồng năng động vì phát triển bền vững và thịnh vượng", Hội nghị lãnh đạo các nền kinh tế APEC đã diễn ra tốt đẹp tại Hà Nộ